0

ISSN 2406-3711 Nr 15 - Mei 2016 het maandblad van de Brusselse ondernemingen Na 22-maart: maatregelen voor onze ondernemingen Th. Neuhaus (Audi): ‘Vertrouwen maakt medewerkers innovatief’ Focus: People Management Topic De economie van het geluk

INNOVATIEF EN EFFICIËNT. The all-new BMW 225xe Active Tourer, BMW 330e Berline Sheer DE NIEUWE PLUG-IN HYBRIDS: BMW 2 REEKS ACTIVE TOURER EN BMW 3 REEKS BERLINE. INNOVANTES ET EFFICIENTES. NOUVELLES PLUG-IN HYBRIDS : LA BMW SÉRIE 2 ACTIVE TOURER ET LA BMW SÉRIE 3 BERLINE. Driving Pleasure BMW Brussels Branch of BMW Belux Chaussée de Louvain 864 1140 Evere Tel. 02 730 49 11 www.bmwbrussels.be Gregoir Jette Avenue de l’Exposition 317 1090 Jette Tel. 02 474 04 74 www.gregoir.bmw.be Van den Broeck s.a. H. Moeremanslaan 146 Exit 13 - Ring Bruxelles Ouest 1700 Dilbeek Tel. 02 466 20 88 www.vandenbroeck.bmw.be Environmental information (RD 19/03/04): www.bmw.be 1.9-2.1 L/100 KM • 44-49 G/KM CO2

WOORD VOORAF Lering trekken uit de crisis Zes weken geleden werd Brussel door terreuraanvallen getroffen die zullen bijblijven als een van de somberste voorvallen in de geschiedenis van onze metropool. Wij hebben aan de slachtoffers eer bewezen en nu is de tijd aangebroken om de eerste lessen uit deze gebeurtenissen te trekken. De tijd dringt. Dagelijks stellen we de rampzalige en ondraaglijke gevolgen van de terreur vast. De luchthaven ging tien dagen lang dicht en werkt sindsdien chaotisch. Het duurde een volle maand om de metro opnieuw volledig operationeel te maken. Ons internationaal imago is zwaar toegetakeld. De economie van het stadscentrum werd diep getroffen. Welke stad of hoofdstad kan zoiets verdragen? We zijn vandaag uitermate bezorgd om de ondernemingen die de gevolgen van deze gebeurtenissen frontaal incasseren. Hun overleving staat soms op het spel. Thierry Willemarck, Voorzitter van BECI BECI staat ze terzijde. Tijdens de afgelopen weken hebben wij al onze advies- en informatie mogelijkheden gemobiliseerd om hulp te verlenen, onder meer via ons Centrum voor Ondernemingen in moeilijkheden. Met de interprofessionele en sectorale federaties hebben wij de mini-website www.stronger.brussels online gezet. De site centraliseert de meest kritische informatie voor ondernemingen die een crisis doorstaan. We hebben de politieke en financiële spelers aangesproken. Wij dringen erop aan dat de maatregelen die al op verscheidene overheidsniveaus werden genomen, zouden worden uitgebreid en bestendigd. Als dit niet gebeurt, gaan we wellicht honderden faillissementen tegemoet en tegelijk duizenden verloren banen en menselijke tragediën. Op middellange termijn moeten wij keihard aan het herstel van de internationale faam van Brussel werken. BECI ondersteunt de actie Make.Brussels die Atrium lanceerde. Maar er zijn andere initiatieven nodig. Op langere termijn moeten we ons vragen stellen over de implicaties van deze verschrikkelijke gebeurtenissen. We zijn waarschijnlijk naïef geweest. Misschien dachten wij dat onze vredes- en vrijheidsidealen zouden volstaan om ons voor alle gevaren te behoeden. Misschien hebben wij geen onderscheid gemaakt tussen samenleven en harmonisch samenleven. Vandaag moeten wij onszelf in vraag stellen, maar ook onze instellingen en het model van onze maatschappij. Het is tijd voor debatten en voor het wegvallen van taboes. Hieraan dient iedereen deel te nemen: overheid, privé en burgers. En laten we erop hameren: onze beste bescherming tegen haat is inschakeling, waarbij iedereen wordt betrokken bij een gemeenschappelijk samenlevingsproject. Op hun niveau dienen werkgevers op te treden als partners, om openheid, integratie en diversiteit in de onderneming te garanderen. Dit is een van de voorwaarden van het samen leven, naast opvoeding, opleiding en burgerschap. We hebben de plicht om hierin te slagen. BECI - Brussel metropool - mei 2016 1

INHOUD Think Tank 4 Speaker’s Corner: een andere kijk op het politieke en economische nieuws 6 Na de terreuraanvallen: maatregelen voor onze ondernemingen 8 Ronde van de gemeenten: van Brussel-Stad tot Watermaal-Bosvoorde 11 Vóór of tegen motivering van ontslag? Internationaal 13 De export van uw diensten in de EU 14 IWEC: De top voor vrouwelijke ondernemers in Brussel Topic: De economie van het geluk 17 Er is meer dan het BBP 18 Geluk op het werk: op zoek naar iets zinvols 22 Chief Happiness Officer: vrijheid, blijheid 24 Kent u gangsters? 25 Geëngageerde ondernemingen Focus People Management 28 Werkende senioren: kost of meerwaarde? 30 Sport als voorbeeld: “Emotie en rationaliteit horen samen” 32 Thomas Neuhaus (Audi): ‘Vertrouwen maakt medewerkers innovatief’ 34 Welkom bij de HRM Club! Dynamiek 36 Breng het hart van Brussel weer tot leven 37 Richt u een vennootschap op? Dan bent u aansprakelijk! 38 Starter: SimpleWash 40 Overgang: Plastic uit zwammen 41 Geef het gereedschap van het sociaal overleg een onderhoudsbeurt Community 42 BrusselsLife: al wat u moet zien en weten in Brussel 46 Het BECI nieuws in beeld 48 Impression of a Brit 49 News 50 Index 51 Toetredingsaanvragen 52 Agenda In juni: Duurzame ontwikkeling Verantwoordelijke uitgever Olivier Willocx – owillocx@beci.be Louizalaan 500 - 1050 Brussel T +32 2 648 50 02 - F +32 2 640 93 28 www.beci.be Redactie Media Coordinator Emmanuel Robert - er@beci.be Productie Opmaak & druk db Group.be Vertaling Litteris Foto's Reporters, behalve anders aangegeven Abonnementen Prijs: 80 € voor 10 nummers Info: er@beci.be – T +32 2 643 78 44 Publiciteit Brussel Metropool/Bruxelles Métropole wordt maandelijks door meer dan 23.000 decision makers gelezen. Gemiddelde oplage per nummer: 15.500 ex. Inlichtingen en reservaties Max Saey – T +32 2 563 68 53 F +32 2 640 93 28 – msa@beci.be Membership Catherine Mertens – T +32 2 643 78 16 F +32 2 640 93 28 – cm@beci.be Lid van BRUXELLES ENVIRONNEMENT ENTREPRISE DYNAMISCHE ECO LEEFMILIEU BRUSSEL ONDERNEMING DYNAMIQUE label n. 2014/351/2 KAMER VAN KOOPHANDEL & VERBOND VAN ONDERNEMINGEN TE BRUSSEL Brussel metropool Nr 15 – Mei 2016 10-32-2225 PRINTED ON TCF PAPER 2

Uw vergaderruimte, waar u ook bent. En dat geldt ook voor het beheer en de beveiliging van uw mobiele toestellen. Het Mobile Device Management, van BASE, laat het toe om het beheer en de beveiliging van al uw mobiele apparaten op afstand te regelen. Zo krijgt u een eenvoudig overzicht van alles wat uw medewerkers nodig hebben om productief te zijn en bestuurt u alles vanuit één centraal punt. BASE ontwikkelt mobiele oplossingen voor ondernemingen van vandaag. Profiteer van onze aantrekkelijke tarieven en persoonlijke dienstverlening. Daag ons uit op 0486 19 1940

SPEAKER’S HET POLITIEKE GEDOE ALLO BRUSSEL, ALLES IN ORDE? Het ziet ernaar uit dat #CallBrussels niet zal volstaan. Stel u voor: een buitenlandse vriend geeft een seintje om te vragen hoe het met Brussel is gesteld. Wat antwoordt u? Hieronder een kleine handleiding. | Pierre Chaudoir Zeg ‘ns, is ‘t waar dat Brussel (en vooral Mollénbek, zoals ze in Frankrijk zeggen) ‘s werelds kweekkamer van de geradicaliseerden is geworden? “Och nee. En de gemeente heet niet Mollénbek maar Moolenbéék.” Ja maar, het radicalisme? “Ja, allé, de aanslagen in Parijs, in de luchthaven en de metro, die werden een beetje in Brussel voorbereid dankzij een aantal schuilplaatsen vol wapens en springstoffen – ik ben de tel even kwijt. Abdeslam en Abrini waren bij ons ondergedoken, maar je moet ook niet overdrijven, he… Heb je de ‘Vérité’ van Flupke Snor Moureaux niet gelezen? En bovendien is Molenbeek de meest kunstgezinde gemeente ter wereld, met stapelgekke musea als het Mima en Tour & Taxis …” Ben je niet bang voor andere aanslagen? “Wees gerust, alles is onder controle! Salah werd op 200 m van zijn woonplaats gearresteerd, in een huis dat de gemeente toebehoort. Zie je wel dat we alles in de gaten houden!” En het stadscentrum is leeggelopen, verneem ik? “De mensen zijn nooit tevreden. Meestal klagen ze van de verkeersoverlast en nu omdat er geen kat te bespeuren valt. Kom eens slapen, bezoeken en eten in Brussel. Je krijgt een ganse hotelverdieping en het restaurant voor jou alleen. En de winkels worden voor jou VIP lounges. Da’s toch gezellig?” Was het niet lichtjes overdreven in november de ganse stad lam te leggen terwijl er niet eens werd geschoten? “Dit land valt niet meer te besturen. Nu is het een specialistenbureau, het OCAD, dat over alles beslist. Meer kan ik niet zeggen. Valt best te vergelijken met de verdedigingsmuur bij een vrijschop tijdens een voetbalmatch: die mannen staan daar alleen om zaken tegen te houden als de kerel een klungelachtige shot geeft.” Ik heb ook gelezen dat ministers hun ontslag hadden ingediend. “Als je het over Koen Geens en Jan Jambon hebt, ’t was een grapje, ze zijn gebleven. Joëlle Milquet is vertrokken maar ze zit er voor niets tussen en ze heeft zich zeer waardig gedragen. Er zijn twee mensen nodig om haar te vervangen. En dan Jacqueline Galant, tja, die struikelde over alles wat ze tegenkwam. Nu, eerlijk gezegd, ze komt van Jurbise… Voor karikaturisten en humoristen is dit wel een ramp, want ze zijn hun beste klanten kwijt.” Hebt u geen Brusselse ministers in al uw regeringen? “Wel, wij hebben Reynders, maar die komt uit Luik. Er is ook een zekere 4 BECI - Brussel metropool - mei 2016 Rachid Madrane, van Marokkaanse afkomst maar bijzonder goed geïntegreerd. Hij heeft voor Philippe Moureaux en Laurette Onkelinx gewerkt. Een geweldige boswachter is hij: hij kent alle stropers.” Komen de Belgen niet in opstand? “Och, het is al net als met hun spaarcenten: een vergeten burger, een gerust leven. Daarom dragen de hooligans zwarte kleren en maskers als ze de stad binnenvallen en betoogt de voorzitter van de mensenrechten zonder identiteitskaart voor de beurs. Een rustig landje, hoor …” Klopt het dat een zekere Yvan Mayeur de Brusselse burgemeester is? “Wel ja. Iemand had de kerel beloofd dat hij minister zou worden, maar er was geen plaats voor hem. Hij heeft nu zijn kantoor op het mooiste plein ter wereld. Een bijzonder creatieve vent, hoor: in één-twee-drie had hij een verkeersvrije zone in elkaar getoverd. Hij bereidt ook Neo voor op de Heizelvlakte, een waanzinnig administratief centrum en overal shoppingcenters. We krijgen overal prachtige winkels ter vervanging van de gezellige boetiekjes. Alleen de klanten zullen dun gezaaid zijn.” In Brussel is er in feite weinig veranderd? “Niet denderend veel, nee. Maar mocht Europa ooit beslissen dat het nu genoeg is geweest en opkramen, dan wordt onze hoofdstad het nieuwe Detroit.” Als u uw vrienden en familie wil overtuigen naar Brussel terug te keren, kom dan naar de onwaarschijnlijke Zinneke Parade op 21 mei: een totaal waanzinnige carnaval die veel gemeen heeft met onze mooie hoofdstad, die fel afziet en zo goed en zo kwaad mogelijk stand probeert te houden. Sint Michiels, verhoor ons … ● CORNER

SPEAKER’S HET ECONOMISCHE GEDOE HET ONBESCHRIJFLIJKE VERZWIJGEN 300 geteisterde gezinnen. En ondertussen blijkt dat de wereldeconomie moeilijke tijden doorstaat. We zijn bijna beschaamd dit onderwerp aan te kaarten. | Jean Blavier De aanslagen in Brussel herinneren ons aan een fundamentele waarheid die wij enigszins uit het oog waren verloren: aan het leven hangt geen prijskaartje. In tegenstelling tot al wat met de economie te maken heeft. Wanneer we denken aan alle slachtoffers die in hun lichaam en hun hart werden geraakt, brengt het economische gedoe ons in verlegenheid. Vandaar onze bescheidenheid. Wat op het ‘economisch front’ (vies jargon!) gebeurt, heeft veel weg van een loopgravenoorlog. De ene neemt in beslag wat de andere niet heeft kunnen verdedigen en wat later valt die andere opnieuw aan om het veroverde terrein terug te nemen. De cyclus kan lang aanslepen en brengt niets anders op dan slachtoffers: beleggers, werklozen en nu ook (dit is nieuw!) al de uitgeslotenen (uit de statistieken). De opkomende landen, zegt u? Tot voor kort was vooral China het ontluikende eldorado. Gevolgd door Brazilië, Zuid-Afrika en Indonesië. Het risico van een verhoging van de kosten van geld in de Verenigde Staten volstond om het kapitaal te doen wegvloeien uit deze landen die zogezegd zoveel te bieden hadden. En alles keerde terug naar de dollar waaraan nochtans onlangs de rug werd toegekeerd. De opkomende landen proberen zich te herstellen, maar dit gaat gepaard met politieke, economische en sociale schokken die weinig in het nieuws komen, behalve dan voor Brazilië. “De beurs presteerde wel, tijdens de afgelopen jaren.” Dit wordt beweerd in salons waar de klassieke gesprekken nu de plaats hebben geruimd voor politiek aanvaardbare informatie à la “Ik heb ergens gelezen dat …”. Of de beurs dan werkelijk zo goed presteerde, valt te betwijfelen. Uit de cijfers blijkt dat dit alleen voor Wall Street het geval was. Dit is de enige beurs die opnieuw op haar niveau van 2007 staat. De andere herinneren ons aan Philippe Gilbert en Tom Boonen: “Ik heb drie keer de Amstel Gold Race gewonnen en vier keer Paris-Roubaix. Kijk nu goed uit je ogen!” Er viel niet veel te zien. De beurs van Brussel? Haar meest bekende en meest gebruikte index – niet noodzakelijk de meest representatieve – staat op 3460 punten. +40% in drie jaar tijd. Geweldig! Ziet u wel dat u naar Tina (de zangeres van ‘There is no alternative’) moest luisteren en uw geld in aandelen beleggen! Laten we er eerlijkheidshalve toch aan toevoegen dat de BEL 20 nog 35% lager staat dan zijn hoogtepunt in 2007. De duur van een beursbelegging is ongeveer 10 jaar, om het risico te verminderen. Wie 10 jaar geleden kapitaal in aandelen heeft belegd, is ondertussen geld kwijt, behalve als u de geïnde dividenden erbij rekent. Maar zou u gerustgesteld zijn door de inning van een huur op vastgoed dat in 10 jaar tijd aan waarde heeft ingeboet? 1 Op 20 mei, in het Auditorium 44. Elders beter? We klagen over de wegkwijnende economische groei in Europa: ongeveer 1% in de eurozone. En elders in de wereld? Wereldwijd ontwikkelde de economie zich verleden jaar met 3%. Voor dit jaar verwachten we 3,5% en ergens tussen 3,5 en 4% in 2017. ‘Wereldwijd’ zijn dit goede resultaten. Maar wij behoren ook tot de wereld en nooit werden er in ons land zoveel nieuwe ondernemingen opgericht. Verleden jaar zaten wij met een positief saldo van ongeveer 20.000 eenheden, even goed als in 2012. De starters maken het verschil. Ze wagen zich vaak buiten de begane wegen, bijvoorbeeld in het vooruitzicht van de derde top van de systemische economie, die binnenkort in Brussel1 plaatsvindt . Daar zal er vooral sprake zijn van waardecreatie en duurzame groei (de twee betekenissen van dit begrip). Laten we eerlijk zijn: als we een loopgravenoorlog hebben verloren, dan is het toch wel die van de werkloosheid, zeker? ● CORNER Vous voulez faire partie d’un réseau d’entrepreneurs dynamiques ? Wenst u in een netwerk van dynamische ondernemers te worden opgenomen? www.beci.be/sign_up_to_newsletter/ Chambre de Commerce de Bruxelles Kamer van Koophandel Brussel Avenue Louise 500 Louizalaan 1050 Bruxelles-Brussel BECI - Brussel metropool - mei 2016 5

Van links naar rechts: Sophie Blondel (BHA), Jean-Claude Daoust en Thierry Willemarck (BECI), Miguel Van Keirsbilck (IZEO) en Roland Debuyst (BRA). NA DE TERREURAANVALLEN Maatregelen voor onze ondernemingen Om het hoofd te bieden aan de moeilijkheden die voortvloeien uit de terreuraanvallen van 22 maart hebben BECI en zijn sectorale partners een brede campagne ten gunste van de Brusselse ondernemingen op touw gezet. Haar aanpak is drieledig: de benadering van de politieke beleidsmensen, de ondersteuning van het imago van Brussel en de ingebruikname van een aantal begeleidingsinstrumenten voor ondernemingen, waaronder de mini website Stronger.Brussels. N a de schok van 22 maart incasseren de ondernemingen op hun beurt zware klappen. De sociaaleconomische impact van deze aanslagen is sinds de lockdown wellicht verdubbeld en laat zich tot in de rand van Brussel voelen, vanuit Zaventem. Vandaag wordt het gemiddeld omzetverlies in de sectoren die te maken hebben met toerisme rond 40% geraamd. Slachtoffers zijn vooral de hotels, gevolgd door de cafés en restaurants, de handelszaken en de vrijetijdsbesteding. Zonder verandering in het beleid staat ons een sterke toename van de faillissementen in 2016 te wachten. Duizenden banen riskeren verloren te gaan, vooral in laag gekwalificeerde functies. BECI blijft niet bij de pakken zitten. Zijn initiatief stronger.brussels werd op 19 april bekendgemaakt. Stronger.brussels is een oproep die begint met een initiatief naar de politieke wereld toe, ongeacht de partijen op de overheidsniveaus. Het is bedoeld om de reeds genomen of nog te nemen fiscale maatregelen te verbeteren en te versterken en zo tijdelijk de druk weg te nemen van de ondernemingen die met een tekort aan liquide middelen kampen. Als er geen klanten zijn, is er trouwens ook geen geld voor de lonen, het RSZ, het RSVZ, de BTW en alle andere taksen (hotels, terrassen …). De noodtoestand wordt voorgelegd aan de Europese Unie, de federale Staat en het Gewest. Uitstel van betaling is zeker een stap in de goede richting. De sociale toppen en de ontmoetingen met de ondernemingen zijn alvast een noodzaak. Maar dit alles zal onvoldoende zijn om de crisissituatie te overwinnen. Stronger.brussels houdt bovendien een breed opgezette communicatie-actie in, in België en in het buitenland. Achter de staatsbezoeken en de gerichte of lokale campagnes bestaat vooral de wil om een privé initiatief te financieren en zo het toegetakelde imago van een stad en een land te herstellen. Een ander facet is de verwijzing naar het telefoonnummer van het Centrum voor Ondernemingen in moeilijkheden (02 643 78 48) en de miniwebsite www.stronger.brussels met daarin de meest kritische informatie voor ondernemingen die een crisis 6 BECI - Brussel metropool - mei 2016 doorstaan. Ook wordt een dertigtal adviseurs en deskundigen gemobiliseerd om de meest dringende en specifieke dossiers te behandelen. Er vinden bovendien informatiesessies plaats, in aanwezigheid van overheidsvertegenwoordigers en -deskundigen. Stronger.brussels wil lering trekken uit de verschrikking van de afgelopen maanden, om de crisis te overwinnen, uiteraard, maar ook om de veerkracht van elke onderneming te verbeteren. Voor ons allen is de wereld sinds 22 maart niet meer dezelfde. De tijd van de naïviteit met een Belgisch tintje is voltooid. Talrijke hulpmiddelen ontstonden vanuit het herziene en aangevulde Business Model Canvas om de situatie van elke onderneming te doorlichten en haar in staat te stellen zich aan alle situaties aan te passen. Tegelijk worden talrijke opleidingen aangeboden in domeinen als crisisbeheer, bestendiging van de activiteiten, risicoanalyse, reddende handelingen en het beheer van trauma’s. Stronger.brussels verwijst dagelijks naar dit afgezaagd maar wel zeer actueel citaat van Nietzsche: “Wat ons niet doodt, versterkt ons”. Het is de bedoeling zowel overheid als privé achter een aantal gemeenschappelijke waarden te scharen: ons democratisch model, onze markteconomie en ons sterk sociaal stelsel. Dit geldt voor de kleine handelaar en de grootste luchtvaartmaatschappij, de modeontwerpster en het prestigehotel, de kleine exporthandelaar in software en de multinational. Samen gaan we de mouwen opstropen, een uitweg vinden voor deze onvoorstelbare crisis die ons plots overvalt en totaal afwijkt van onze denkpatronen en levenswijze. Daarom gaan we samen nog een heleboel andere originele, creatieve, verrassende en vooral vredelievende initiatieven voorstellen! ● Meer info: www.stronger.brussels COm – Centrum voor Ondernemingen in moeilijkheden: http://ced-com.be

Ook Adele werkt als uitzendkracht. Bij Daoust ben jij de ster! Ontdek jouw droomjob op daoust.be Welcome to the Family! V.U.: G. Daoust - Daoust n.v. - Louizapoortgalerij 203/5, 1050 Brussel - 02/513.14.14 - info@daoust.be. Erkenningsnummer: Brussel: 00391, Vlaanderen: VG.163.BUOP, Wallonië: W.INT/SO/RS/RE.22.

THINK TANK RONDE VAN DE GEMEENTEN, HALVERWEGE HET MANDAAT Van Brussel-Stad tot Watermaal-Bosvoorde Interview door Olivier Fabes Brussel: veel dynamiek in de privé, maar ook veel angst De vaak aangevallen Yvan Mayeur is nu aan de beurt voor wat introspectie, halverwege zijn mandaat. De omstandigheden zijn uitzonderlijk hachelijk, want het hart van ons Gewest werd zwaar door de terreur op de proef gesteld. Op deze mooie dag van midden april is er nochtans opnieuw animatie op de Grote Markt. En strijdlust bij de burgemeester! Drie jaar na het voorleggen van zijn ‘gemeentelijk charter’ aan de politieke partijen zet BECI zijn bezoek aan de Brusselse gemeenten voort. In het stadscentrum geraken, gebeurt weldra vlotter en sneller. We hebben het doorgaand verkeer afgeschaft. Ik had hierover geen standpunt, maar stel vast dat het werkt. Ik ben het dus met haar eens. Langetermijnvalidatie? Voor de invoering van het verkeersplan en de verkeersvrije zone was het hier constant file. Iedereen schijnt deze overlast te zijn vergeten, in plaats van de efficiëntie van ons beleid te erkennen. Zijn er positieve tekenen van herstel in de stad? Laten we de situatie niet onderschatten. De lock-down van eind november had onmiddellijke gevolgen, die helaas aanslepen. Er waren positieve tekenen van herstel begin maart, tot 22 maart een nieuwe rampzalige situatie veroorzaakte. De moeilijkheden zijn aanzienlijk, niet alleen voor de commerciële spelers en de handel, maar ook voor het budget van de stad. Op hoeveel raamt u die de kost, vandaag? Het is nog niet duidelijk, maar ons budget is om zeep. Ik weet nog niet hoe we hieruit geraken. Te vroeg voor een terugkeer naar een normale situatie, dus? Als het weer wat mee wil, kan het toerisme binnen een maand misschien wakker schieten. Ons grootste probleem zit echter bij de touroperators: sommigen garanderen niet langer een bepaald aantal reizigers. Dit heeft een enorme impact op de hotelsector en andere. Ik heb mijn verantwoordelijkheden genomen en bepaalde activiteiten toegestaan, ondanks aanbevelingen om dit niet te doen. Zo heeft Winterpret toch een miljoen mensen aangetrokken (nvdr: tegen 1,5 miljoen in 2014). Wij hebben in december waarschijnlijk faillissementen vermeden. Yvan Mayeur Weer wat volk op de terrasjes, dat doet deugd! Yvan Mayeur: Ja, maar schrijf en publiceer dit! Sommigen, met inbegrip van economische spelers of handelaars, onderhouden een negatief beeld van het stadscentrum. Ik ben nog nooit zo vlug in het stadscentrum geraakt. Ook niet echt normaal… Waarom? Misschien functioneert ons verkeersplan, gewoon. Ik ben geen ideoloog op dat vlak maar één van onze schepenen (nvdr: Els Ampe, Open VLD) bestudeert aandachtig de éénrichtingsstraten, met de hulp van technici. 8 BECI - Brussel metropool - mei 2016 Niet iedereen is het eens met uw strategie voor een verkeersvrij centrum. In de Vijfhoek stel ik een dynamiek vast die al 20 jaar niet meer bestond. Privé investeerders komen terug voor residentieel vastgoed en handelsoppervlakten. Het krioelt van de projecten: een nieuwe dynamiek voor het Muntcentrum; Carrefour die naar het centrum terugkeert met een hypermarkt onder de verkeersvrije zone; nieuwe zaken die opengaan in de Sint-Gorikswijk en duizend nieuwe woningen die in voorbereiding zijn. De vervallen buurt van de Îlot Sacré, de oudste in Brussel, wordt gerenoveerd. Alles ging als zoete broodjes van de hand, aan een gemiddelde prijs van 4.000 euro/m². Sommigen beweren dat dit een vorm van gentrificatie is. Oké, maar niet op de plaats van de bestaande woningen. Dit worden 1000 gezinnen van

THINK TANK de hogere middenklasse die te voet in het stadscentrum gaan consumeren. Al 20 jaar lang komt elk initiatief van de overheid. Het is de eerste keer dat de privé van zoveel dynamiek getuigt. De uitdaging bestaat erin dit drie jaar vol te houden. Ik hoop dat de aanslagen slechts een impact op de conjunctuur zullen hebben. Keerzijde van de medaille: ondernemingen verlaten Brussel, richting de rand. Ja, maar dit gebeurt ook in de andere richting. En is het stadscentrum zijn er bewegingen zonder vertrek. Voorbeelden zijn Engie, Allianz of Interparking ... Wat hebt u gedaan om het leven van de ondernemingen te vergemakkelijken? (Denkt na.) Wij spreken met alle investeerders om het proces te versnellen. Ik ontvang ze; de deur van mijn bureau staat open. Kom uw moeilijkheden bespreken in plaats van ze te ondergaan. Wij ondersteunen het ondernemerschap. Soms is het een kwestie van imago, maar dan wel van een fundamenteel imago. Wat doen we met ons gehavend imago bij de investeerders? Twee belangrijke projecten voor ons: het kanaal en de ontwikkeling van Tour & Taxis. En daarnaast ook Neo, op de Heizel. We hebben aanvragen gekregen voor de commerciële ontwikkeling van vooraanstaande merken. En bovendien komen de mensen naar de verkeersvrije zone omdat het een soort shoppingcenter in openlucht is. Wanneer de werkzaamheden, hopelijk binnen twee jaar, afgerond zullen zijn, zullen de tegenstanders kunnen beoordelen. Het stadscentrum was al 15 jaar lang aan het achteruit sukkelen. Er was een schok nodig. Ons internationaal imago was aan het verbeteren, maar dat was voor de terreuraanslagen. Hoe kunt u dit beweren? In de netwerken van burgemeesters van grote Europese en wereldsteden vertonen de mensen veel belangstelling voor Brussel als bijzonder kosmopolitische wereldstad waar veel mensen elkaar ontmoeten. Zoals in Parijs, Londen of New York, trouwens. Watermaal-Bosvoorde bereidt zich op het vertrek van Axa voor Als enige Ecolo burgemeester in het Brusselse Gewest staat Olivier Deleuze aan het hoofd van een ‘groot dorp’. Met zijn minder dan 25.000 inwoners staat het zeer groene Watermaal-Bosvoorde beter bekend als een zeer gezellige gemeente voor welgestelde mensen dan voor zijn economisch gewicht. Nochtans is de (buurt)handel er bijzonder levendig en voelt een aantal mooie KMO’s van de dienstensector er zich in zijn nopjes. Minder rooskleurig is de toegankelijkheid, die ook een invloed had op het toekomstige vertrek van de grootste onderneming in de gemeente, namelijk Axa (de vroegere Royale Belge). Wat staat dit gigantische gebouw van Axa te wachten, waar nu meer dan 2300 mensen werken? Olivier Deleuze: Geen idee. Maar geruchten genoeg. Ik ontmoet om de zes maand een verantwoordelijke van Cofinimmo, de eigenaar. Het gebouw hangt als een zwaard van BECI - Brussel metropool - mei 2016 9 WIST JE DAT ... een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering niet alleen je functie als bestuurder maar ook je privévermogen kan veiligstellen? Als bestuurder of ondernemer neem je vaak grote risico’s. Gelukkig bestaat er een slimme verzekering die je functie, privékapitaal tot zelfs je familie beschermt. Een handige tip van je makelaar waarmee hij meteen ook bewijst waarom hij je beste verzekering is. Hij adviseert je en verdedigt je belangen immers in alle onafhankelijkheid. Niet alleen van jou als bestuurder, maar ook als privépersoon. Vind een onafhankelijke makelaar in je buurt op makelaarinverzekeringen.be en ontdek waar je makelaar voor jou het verschil maakt.

THINK TANK zijn de hoge prijzen van vastgoed, ook voor onze handelaars. De mensen staan onder druk door de hoge huurprijzen. En eigenaars kunnen geneigd zijn hun vastgoed te verkopen. Een betere bereikbaarheid Het gebrek aan parkeerplaatsen is een grote uitdaging. Er staan geen parkeermeters in de gemeente en we zijn ook niet van plan die te installeren zolang de druk van het autopark er ons niet toe dwingt. Onze enige oplossing is rotatie aanmoedigen. Dit gebeurt door steeds talrijker blauwe zones, met een parkeertijd dat meestal tot twee uur wordt beperkt. In de handelswijken hebben wij de parkeertijd begrensd tot 30 minuten. Daar zijn de restaurateurs niet gelukkig mee, maar dit lijkt ons de enige oplossing. Olivier Deleuze Damocles boven de financiën van onze gemeente. Axa zorgt voor 4,5% van de gemeentelijke inkomsten (nvdr: ongeveer 2 miljoen aan taksen). Dit vertrek spreekt boekdelen over de bereikbaarheid van onze gemeente, vooral voor werkkrachten uit het noorden van het land. Met de wagen zit u ‘s morgens en ‘s avonds gegarandeerd in de file en met het openbaar vervoer is het nog een heel eind vanuit Brussel Centraal. Wat is best voor de gemeente? Eerst en vooral dat het gebouw zo kort mogelijk leeg staat. Dit is van belang voor onze handelaars en restaurants. Bovendien zou ik daar liever woningen zien dan ondernemingen: dit is beter voor het lokale leven. We zien wel wat ervan in huis komt. Axa vormt een enorme uitzondering in de gemeente. Ja. Enkele andere grote bedrijven zijn hier gevestigd, maar bieden weinig werkgelegenheid. Ons economisch weefsel bestaat voornamelijk uit handelszaken en KMO’s, met enkele mooie voorbeelden op Vorstlaan 100, langs de Terhulpsesteenweg (dankzij het initiatief van Hulptrade) of nog het webagentschap eMakina, in de Middelburgstraat. Hoe is het met de handel gesteld? We hebben veel en zeer diverse buurtwinkels in onze vier wijken: Wiener-Middelburg, Dries, Keym en Aartshertogen. Deze handel versterkt het sociale weefsel, dat ook wij op alle mogelijke manieren proberen te verstevigen. Keerzijde van de medaille van de hoge koopkracht in onze gemeente 10 BECI - Brussel metropool - mei 2016 De mensen aanzetten de wagen te laten staan Watermaal-Bosvoorde heeft er alle baat bij dat de inwoners dicht bij huis hun boodschappen doen. Als milieubeschermer zie ik niet in waarom de mensen hun wagen moeten nemen om in Oudergem te gaan shoppen. Het is niet de bedoeling de burgers te dwingen zonder de wagen hun boodschappen te doen, maar wel de mogelijkheid te bieden. In het raam van de nieuwe inrichting van het Keymplein (de grootste werf van de legislatuur; 2 miljoen euro) blijft het aantal parkeerplaatsen onveranderd en komt er ondergrondse parking met blauwe zone. We kunnen de consumenten niet vragen volumineuze aankopen op hun rug of op een fietsenrek te vervoeren. Hoe langer hoe meer inwoners doen hun inkopen in de shoppingcenters van WaalsBrabant, nietwaar? Dit is gedeeltelijk het geval, maar ik denk dat de concurrentie eerder in Oudergem dan in Waver zit. We moeten de formules in andere gemeenten niet na-apen. En bovendien hebben we geen terrein om een shoppingcenter te bouwen. Dit betekent nog niet dat alles via de microhandel moet gebeuren, maar we moeten de mensen in elk geval aanzetten dichtbij huis te consumeren. Met de schepen van handel organiseren we heel wat evenementen zoals Halloween, stedelijke aperitieven, een kerstmarkt enz. om mensen naar buiten te trekken en hun aan te tonen dat er in uw wijk toffe handelszaken zijn. En ik heb nog een ander idee … Ik ben een en al oor Dagelijks komen ongeveer 350.000 mensen in Brussel werken. Waarom zouden ze niet worden aangemoedigd om hier vaker hun boodschappen te doen? Het Gewest geniet voortaan een zekere fiscale autonomie. We zouden een stimulans kunnen uitdenken – à la dienstencheques of lokale munt – waarmee mensen die in Brussel werken of wonen iets goedkoper bij de lokale handelaars terecht zouden kunnen. Misschien zouden de werkgevers ook een rol kunnen spelen in de distributie of informatie om de mensen echt concreet aan te zetten in Brussel te consumeren. In onze gemeente zou dit nuttig zijn om handelszaken een broodnodig duwtje in de rug te geven vlakbij honderden loontrekkenden die in welgestelde ondernemingen tewerkgesteld zijn. ●

THINK TANK VÓÓR OF TEGEN? Motivering van ontslag? Sinds enkele maanden verplicht de CAO 109 de werkgever het ontslag van een arbeidskracht te motiveren. Voor sommigen geldt dit als een bijkomende bescherming voor werknemers, terwijl anderen vooral extra complexiteit in het al bijzonder logge personeelsbeheer betreuren. Wij ontmoetten twee gesprekspartners met uiteenlopende standpunten. Gaëlle Hoogsteyn Philippe Van Muylder, algemeen secretaris van ABVV Brussel De invoering van een CAO inzake motivering van ontslag was een noodzaak, aangezien verscheidene juridische (Europese of internationale) stelsels de opname van dit principe in het Belgisch recht vereisten. Ik denk onder meer aan de IAO Conventie 158, aan het Europees Sociaal Handvest of bijvoorbeeld ook aan het Handvest van de Grondrechten van de EU. Ik herinner er even aan dat een werkgever vóór deze CAO volledig het recht had een werknemer zonder precieze reden te ontslaan. Het gezond verstand pleitte steeds meer voor een vorm van ‘uitleg’, bij elk ontslag. Vandaag heeft de publieke opinie het nogal moeilijk met surpluswinst en willekeurige beslissingen. Op zich is dit niet meer dan logisch … Op dit ogenblik beschik ik natuurlijk over geen enkele statistische studie over de impact die deze CAO op willekeurig ontslag zou kunnen hebben. Voor de CAO 109 van kracht werd, bestonden er in dit verband twee stelsels: het bediendenstelsel, afgeleid van het gemeen recht (waarbij rechtsmisbruik ‘kwaadwillig’ gebruik van het ontslagrecht veronderstelde en waar de bewijslast de werknemer toekwam), en het arbeidersstelsel waarbij, ter compensatie van de veel kortere (en volgens mij veel te korte) opzeggingstermijnen, de werkgever moest bewijzen dat het niet om een willekeurig ontslag ging. Voortaan kan elke werknemer (zowel voormalige arbeider als voormalige bediende) onder bepaalde voorwaarden een kennelijk onredelijk ontslag aanklagen. Wanneer de werkgever echter de reden van het ontslag heeft gemeld, berust de bewijslast op beide partijen. De werkgevers vinden dat deze CAO het nu al zeer complexe personeelsbeleid nog ingewikkelder maakt. Misschien vindt u dit een gemakkelijk argument, maar ik stel vast dat de werkgevers die er, in het algemeen, nooit voor terugdeinzen bijkomende verplichtingen aan werkzoekenden op te leggen, plots van veel terughoudendheid getuigen wanneer zij zelf een nieuwe verplichting voorgeschoteld krijgen. Ik vind hun houding persoonlijk niet bijzonder redelijk. Jean-Claude Daoust, gedelegeerd bestuurder van Daoust Interim Ik acht deze nieuwe CAO overbodig. Zowel federaal als regionaal stellen we tijdens de afgelopen jaren in België de opkomst van een aantal nieuwe regels vast. Het personeelsbeleid is zeer log en uitermate complex geworden. Wanneer iemand met een idee op de proppen komt, wordt die in een nieuwe wet gegoten zonder zich af te vragen wat hiervan de toegevoegde waarde is. Ik pleit voor meer eenvoud in de wetgeving rond human resources. Complexiteit belemmert de rekrutering. Deze overtollige reglementering kan ondernemingen afschrikken. Ik denk dan voornamelijk aan KMO’s, waarvan de bedrijfsleiders al voor een heleboel taken moeten instaan. Met deze nieuwe CAO moeten de ondernemingen bij ontslag meer voorzorgsmaatregelen treffen: bijvoorbeeld het bijhouden van e-mails, het noteren van onaanvaardbare gedragingen, vergissingen, vertragingen enz. De ondernemingen worden er bijna toe gedwongen ‘bezwarende dossiers op te bouwen’, want ingeval van een onderzoek, moeten ze voldoende bezwarende elementen kunnen voorleggen om het ontslag te rechtvaardigen. Hiermee wijkt de bedrijfsleider af van zijn voornaamste taak: instaan voor de rentabiliteit, innovatie en duurzaamheid van zijn activiteit. Een ontslag dat op correcte wijze verloopt, namelijk met voldoende transparantie, vermijdt heel wat conflicten. Bij Daoust ontslagen wij nooit iemand zonder een gesprek om de persoon in kwestie de redenen van onze beslissing toe te lichten. Zo gaan de meeste ondernemingen te werk. In de praktijk stellen we vast dat een rechtvaardiging van ontslag slechts zelden wordt gevraagd. Ontslag is een normaal proces in het leven van een onderneming. Vandaag is het niet meer denkbaar is een vastgeroeste onderneming te werken, met hetzelfde personeel, 40 jaar lang. Nieuwe technologieën komen tevoorschijn en de beroepen evolueren. Het is dus normaal dat ook de door de ondernemingen gezochten profielen met de tijd veranderen en dat dit een zekere personeelsrotatie teweegbrengt. BECI - Brussel metropool - mei 2016 11 ©Thinkstock

Ontdek onze lokale vluchten De dalende bijenpopulatie is een groot probleem. Niet alleen voor de natuur, maar ook voor de voedselproductie. Hoog tijd om iets te doen, vond Brussels Airport. Dus installeerden we twee bijenkasten met 100.000 werksters, 5.000 darren en 2 koninginnen. Ook wilde bijen kregen onderdak in vier bijenhotels. Samen dragen ze bij tot de biodiversiteit rond de luchthaven.

INTERNATIONAAL De export van uw diensten in de EU ENTERPRISE EUROPE NETWORK In andere landen van de Europese-Unie diensten leveren, is sinds een aantal jaren veel gemakkelijker geworden. Als Belgische dienstverlener kunt u dit doen zonder in het exportland een vennootschap of een dochteronderneming op te richten – tenminste in het begin. D iensten nemen het leeuwendeel van de Europese economie voor hun rekening, met 70% van het BBP in de EU. Sommige landen scoren nog hoger. En het aandeel blijft stijgen. De diensten vertegenwoordigen wellicht de ‘laatste grens’ van de interne Europese markt, die er sinds 1957 naar streeft het vrij verkeer van goederen, personen, kapitaal en … diensten te verzekeren. Deze ‘vierde vrijheid’ brak slechts in een vrij recent verleden echt door, dankzij twee wetsteksten: de ‘Dienstenrichtlijn’ (ook ‘Bolkestein’ genoemd) van 2006 en het Verdrag van Lissabon in 2009, waardoor heel wat obstakels langs de interne EU grenzen wegvielen. De jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie versterkte deze bepalingen nog. Tijdelijk of blijvend? Als u als dienstverlener (architect, fotograaf…) in België bent gevestigd, kunt u uw activiteit voortaan ook in andere EU landen – althans tijdelijk – uitoefenen zonder er een vennootschap of een dochtermaatschappij op te richten en zonder er het geheel aan administratieve procedures van deze landen na te leven (zoals het verkrijgen van een voorafgaandelijke vergunning voor de betrokken activiteit). Deze mogelijkheid is vrij nuttig, onder andere om bij gelegenheid diensten te verlenen aan een klant in een ander EU land – of om een markt uit te testen voor u een beslissing neemt over een mogelijke vestiging ter plaatse. Deze mogelijkheid geldt voor alle vormen van diensten, weliswaar met uitzondering van een aantal specifieke sectoren: financiële diensten, privé beveiliging, kansspelen, notariaat, uitzendbureaus, telecommunicatie, audiovisuele en elektronische diensten. Deze sectoren moeten aparte regels naleven. Zijn eveneens uitgesloten de diensten van algemeen nut, zoals de gezondheidszorg. De Europese wetgeving vermeldt niet duidelijk hoe lang een onderneming diensten in een ander land kan aanbieden. Sommige landen hanteren een tijdspanne van drie maand. In andere wordt het zes maand of zelfs meer. Soms dient u de activiteit aan de lokale overheid bekend te maken. De ondernemer moet bovendien nagaan of zijn beroep in dat land gereglementeerd is en of zijn kwalificaties lokaal moeten worden erkend. Eventuele beperkingen zijn duidelijk afgebakend en moeten door het betrokken land worden gerechtvaardigd (voorbeelden zijn redenen van openbare orde, volksgezondheid of bescherming van het milieu). Als uw activiteit ter plaatse voortduurt of aan frequentie wint, zult u waarschijnlijk een vennootschap of een dochteronderneming moeten oprichten. In dat geval dient u vanzelfsprekend de lokale wetgeving inzake handelszaken na te leven. Ongeacht of deze activiteit van tijdelijke of blijvende aard is, kunt u informatie inwinnen bij de eenheidsloketten in elk EU land (http://ec.europa. eu/internal_market/eu-go/). Dienstverplichtingen Het vrij verkeer van diensten houdt wel in dat de dienstverleners bepaalde verplichtingen naleven. Onder andere een discriminatieverbod tussen klanten. Dit betekent dat de in België gevestigde leverancier diensten aan klanten in andere EU landen niet mag weigeren. Dit is de algemene regel. Er kunnen natuurlijk wel geldige redenen bestaan die de dienstverlening onmogelijk maken of een prijsverhoging rechtvaardigen, bijvoorbeeld wegens opslag- of leveringskosten of extra administratieve kosten. In dat geval dient u deze voorwaarden bekend te maken en ervoor te zorgen dat zij geen discriminerend effect hebben. ● Info: Jean-Philippe Mergen 02 210 01 77 – jpm@beci.be Emmanuel Robert BECI - Brussel metropool - mei 2016 13 ©Thinkstock

INTERNATIONAAL IWEC 2016 “Wij willen succesvolle vrouwen van over de hele wereld samenbrengen” Van 6 tot en met 8 november vindt in Brussel de conferentie en awardceremonie van de International Women’s Entrepreneurial Challenge Foundation (IWEC) plaats. Carmen Castillo was zelf een van de awardwinnaressen in 2010 en staat sinds 2014 als vicevoorzitter mee aan het roer. I WEC werd een tiental jaar geleden opgericht en heeft als doel een wereldwijd netwerk op te bouwen van succesvolle zakenvrouwen. Het is tegelijkertijd een platform om kennis en ervaring uit te wisselen, wereldwijde contacten te leggen en de sociale dialoog tussen vrouwelijke ondernemers en bedrijfsleiders te promoten. Annick Claus genomineerde zakenvrouw moet minstens voor 51 procent eigenaar zijn van het bedrijf, het aantal actieve jaren telt mee, het aantal werknemers speelt een rol ... Tot slot worden de genomineerden door IWEC geïnterviewd en dan worden er per land drie awardwinnaressen gekozen. Na Istanbul in 2015 onthaalt Brussel de IWEC ceremonie in 2016. “Toen ik voor het eerst in contact kwam met IWEC, viel ik meteen voor het concept en het potentieel erachter”, blikt Carmen Castillo terug. “Veel vrouwenorganisaties proberen vrouwen een duwtje in de rug te geven op hun weg naar succes, maar IWEC is anders. Wij erkennen succesvolle zakenvrouwen en hebben als doel een wereldwijd zakennetwerk op te bouwen, om deze vrouwen te helpen hun bedrijven nog verder te laten groeien en toegang te krijgen tot internationale markten.” Sinds Castillo vicevoorzitter werd, kent IWEC een belangrijke groei. “Ik heb 24 jaar ervaring als zakenvrouw in de Verenigde Staten. Die expertise was exact wat de organisatie nodig had. Ik heb ze mijn visie gegeven en dat is de richting die we nu volgen. Want we willen groot worden! Het doel is succesvolle zakenvrouwen uit honderd landen samen te brengen. De teller staat nu op 40. Dus we zijn goed op weg. Mijn ultieme droom is van IWEC de Verenigde Naties van succesvolle vrouwelijke ondernemers te maken.” De werking van IWEC is heel strikt, maar wel transparant: elke Kamer van Koophandel in elk land mag maximaal vijf kandidaten nomineren. Vervolgens gaat IWEC met behulp van een lange vragenlijst na wie er voor een award in aanmerking komt. Door de vele criteria ligt de lat namelijk immens hoog: het bedrijf moet minimaal 1,5 miljoen dollar (1,35 miljoen euro) omzet draaien per jaar, de 14 BECI - Brussel metropool - mei 2016 Internationale samenwerkingen Elk jaar vindt de awardceremonie plaats in een andere stad. New York, Barcelona, Stockholm, Istanbul en dit jaar Brussel. Meer dan vijftig awardwinnaressen zullen uitgenodigd worden op de conferentie en ceremonie van IWEC van 6 tot en met 8 november. Thema dit jaar is Connecting Women Businesses Globally: Building a Viable Future. “Elke awardwinnares krijgt tijdens de conferentie de tijd om zichzelf en haar bedrijf te introduceren en om uit te leggen welke uitdagingen ze op hun pad naar succes zijn tegengekomen en hoe ze die hebben aangepakt. Stuk voor stuk inspirerende verhalen! Daarnaast zijn er workshops en seminars met enkele invloedrijke sprekers. De dag wordt afgesloten met een gala-avond waarbij de winnaressen hun award overhandigd krijgen.” Carmen Castillo Met het doel van de organisatie in het achterhoofd worden uiteraard ook alle vorige awardwinnaressen uitgenodigd. Door elkaar te ontmoeten, kunnen immers echte succesverhalen ontstaan. “Mijn bedrijf, SDI International, is een internationale speler op vlak van supply chain management”, legt Castillo uit. “Drie jaar geleden ontmoette ik op de conferentie in Peru een Zuid-Afrikaanse zakenvrouw met wie het goed klikte. Zij introduceerde mij in haar land en werd mijn partner. Dat is echt een verdienste van IWEC, want zonder haar was me dat nooit gelukt! Zo zijn er wel meer samenwerkingen ontsproten uit leuke ontmoetingen. Twee oud-awardwinnaressen zijn nu samen scholen aan het bouwen, bijvoorbeeld. In de toekomst willen we daar nog verder in gaan en zelfs proberen matchmaker te spelen.” ● Info: Sabine Soetens, 02 643 78 12, sso@beci.be. R.T. R.T.

The 2016 edition of the International Women’s Entrepreneurial Challenge hosted by the Brussels Chamber of Commerce Op het programma : conferentie, awards, gala Wanneer? Van 6 tot 8 november 2016 | Waar? Brussel Oproep tot kandidaatstelling Bent u een vrouwelijke ondernemer, die voor minstens 51% eigenaar is van een bedrijf met een omzet van minimaal 1.350.000 € per jaar? Dan zijn wij naar u op zoek! Stel u meteen kandidaat! U wilt uw klantennetwerk uitbreiden, uw zaak ontwikkelen, uw kennis delen en meer leren over de beste manieren om uw zaak wereldwijd te ontwikkelen? Wil u graag deel uitmaken van het IWEC netwerk, dat vrouwelijke ondernemers van de 5 continenten samenbrengt? Mis dan zeker niet dit event van topniveau, dit jaar in Brussel. Meer info: www.beci.be/events of contacteer Sabine Soetens: sso@beci.be | UW LOGO HIER?

Publireportage Isabelle Duvillier Sinds 6 jaar rekruteringsverantwoordelijke bij Chirec ‘Wat voor ons telt, zijn de waarden van de personen die we aanwerven. Als je in een ziekenhuis wilt werken, moet je uiteraard gemotiveerd zijn en de nodige expertise hebben, maar je moet ook dezelfde waarden en open geest delen.’ ‘Dankzij Actiris kunnen we in alle vertrouwen een deel van ons werk, dat extreem veel energie opslorpt, uitbesteden. Het is een win-winsituatie.’ Chirec, een ziekenhuisgroep met 5 vestigingen (waarvan 4 in Brussel), telt vandaag meer dan 3.000 personeelsleden (waarvan meer dan 2.300 in Brussel). Het HR-management centraliseert alle aanwervingen. In 2017 zal een nieuwe vestiging de deuren openen in Delta. ✓Hoe is uw eerste kennismaking met Actiris verlopen? In 2012 kwam een consultant van Select Actiris langs om hun diensten voor te stellen en ik dacht: ‘Waarom zou ik dit niet eens proberen?’. Sindsdien ondersteunt Actiris Chirec bij alle rekruteringen. Als ik de samenwerking met Actiris zou moeten omschrijven, dan zou ik zeggen “vlot” en “aangenaam”. Bovendien is Actiris ook erg ondernemend. De dienst is niet alleen gratis, maar ook doeltreffend: onze contactpersoon is gespecialiseerd in de medische sector. ✓Hoe heeft Select Actiris u geholpen bij uw aanwervingen? Dankzij Actiris kunnen we in alle vertrouwen een deel van ons werk, dat extreem veel energie opslorpt, uitbesteden. Het is een win-winsituatie. De deadlines zijn duidelijk en worden nageleefd. Omdat we tevreden waren over de voorgestelde kandidaten, hebben we onze samenwerking verder uitgebreid. CHIREC in cijfers • 3.000 • 200 42 nationaliteiten 20 80%% vrouwen Met de steun van het Europees sociaal fonds medewerkers aanwervingen per jaar ✓Wat zijn, volgens u, de kenmerken van een goede aanwerving? Een duidelijke functiebeschrijving is onmisbaar. De behoeften moeten vooraf goed geanalyseerd worden om de bal niet mis te slaan. Het is belangrijk dat er bij de aanwerving geen misverstanden opduiken. Chirec kent meer dan 90 verschillende profielen: niet alleen zorg- en paramedische beroepen, maar ook meer klassieke functies (keuken, veiligheid, financiën enz.). Vanaf de eerste dag van het rekruteringsproces werken we samen met de rechtstreekse verantwoordelijke. Select Actiris helpt ons bij het selecteren van de juiste kandidaten en houdt hierbij rekening met onze criteria. Wij zijn een onderneming die de klok rond werkt. De patiënt staat altijd centraal en dat heeft Select Actiris goed begrepen. Wilt u ook onze diensten uitproberen? Contacteer ons op het nummer 02 505 79 15 of via werkgevers@actiris.be of surf naar actiris.be/werkgevers Rekruteren met Select Actiris, eenvoudig en gratis! www.actiris.be

TOPIC DE ECONOMIE VAN HET GELUK Er is meer dan het BBP Geldt het geheel van de financiële waarde dat een Staat tot stand brengt, als een betrouwbare aanwijzing van de levensstandaard en het geluk van zijn burgers? Wie een dergelijke vraag stelt, kent het antwoord al. Er werd veelvuldig gepoogd om indicatoren te ontwikkelen die vollediger zouden zijn en dichter zouden aanleunen bij de menselijke behoeften. De gecreëerde waarde zegt niets over haar verdeling, de levensverwachting of de toegang van de burgers tot opvoeding, Justitie, een weinig vervuilde omgeving enz. E en heel complexe opdracht is dit, uiteraard. Hoe gaan we nu het geluk en de ontplooiing van een bevolking meten, volgens een methode die overal toepasbaar zou zijn? Vandaag blijft het Bruto Binnenlands Product (BBP) de meest gebruikte indicator, ondanks zijn welbekende beperkingen. Het BBP meet het geheel van de waarde die werd geproduceerd door ondernemingen, overheidsinstellingen, de burgerlijke samenleving enz. Ondanks zijn onvolkomenheden slaagt het BBP erin de economische ontwikkeling van een samenleving op een vrij precieze manier te ramen. En theoretisch gaat dit gepaard met een verbetering van de levensstandaard, de uitbreiding van de middenstand en de toegang tot woningen en kwalitatieve gezondheidszorg. Anderzijds is het onmogelijk hiermee enige vorm van ‘duurzaamheid’ te meten. Spijtig, want ook de houdbaarheid van het model dient te worden gemeten. En niet bezoldigde diensten zouden eveneens aan bod moeten komen. Laten we er meteen bij vertellen dat het BBP nooit heeft beweerd een toonaangevende indicator te zijn: pas na de Grote Depressie in de jaren 30, in de Verenigde Staten, werd deze indicator de referentie die we nu kennen. Sindsdien is de kritiek nooit geluwd. De beroemde economisten James Tobin en William Nordhaus hebben er enkele tekortkomingen van aangeklaagd. Een hiervan betreft de zogenaamde ‘defensieve’ uitgaven die economische spelers maken om zich te behoeden tegen schade aangericht door andere activiteiten (of om die schade te herstellen), in de weet dat zowel deze activiteiten als de defensieve uitgaven bijdragen tot het BBP. Erger nog, de uitbraak van een grootschalige epidemie of een golf van misdaad zullen deze indicator eveneens in positieve zin beïnvloeden. Anderzijds wordt in het conventionele BBP nauwelijks rekening gehouden met overheidsdiensten, het onderwijs of bijvoorbeeld de veiligheid. IMO, Bruto Binnenlands Geluk … Andere indicatoren zagen ondertussen het daglicht. Zo bijvoorbeeld de Indicator van Menselijke Ontwikkeling (IMO), die voortvloeit uit het Programma van de Verenigde Naties voor Ontwikkeling. Hiermee is het de YAB bedoeling meer te focussen op kwalitatieve aspecten, die nochtans meetbaar blijven. Drie parameters komen hier aan bod: de levensverwachting bij de geboorte, de toegang tot opvoeding (wordt gemeten door de gemiddelde duur van scholing bij volwassenen ouder dan 25 jaar) en het BBP per inwoner, bij koopkrachtpariteit. De levensverwachting is een goede aanwijzing van de toegang tot drinkwater, gezonde voeding en gezondheidszorg. Deze dynamiek kwam in een stroomversnelling na de verschijning, in 2009, van het Stiglitz-Sen-Fitoussi verslag over de Meting van de Economische Prestatie en de Sociale Vooruitgang. Een aantal indicatoren proberen de tekortkomingen van het BBP bij te sturen door weglating van de veronderstelde waarde van een aantal ongelijkheden en/of door toevoeging van punten voor externe factoren met een positieve invloed op sociaal of economisch vlak. Deze benadering bereikte een top in het begin van de jaren 2010 met de Indicator van het Beter Leven van de OESO. Met dit interactief hulpmiddel kunnen burgers landen vergelijken door zelf de belangrijkste criteria te kiezen in een tiental thema’s, waaronder onderwijs, milieu of vastgoed. Het ‘Bruto Binnenlands Geluk’, een concept van een Canadese organisatie, maakt van zijn kant gebruik van indicatoren met betrekking tot de economische veiligheid, het gemiddelde verbruik van de inwoners, het niveau van sociale gelijkheid en de kwaliteit van het menselijke kapitaal. In België heeft het Instituut voor de Nationale Rekeningen al beslist de waaier van gemeten economische activiteiten uit te breiden, onder meer met een evaluatie van de waarde van de ondergrondse economie, de inkomsten uit prostitutie, de drugshandel en smokkelarij. Bovendien levert het Instituut talrijke specifieke indicatoren en heeft het de waarde van investeringen in de gezondheidszorg bijvoorbeeld onlangs opgewaardeerd. ● ©Thinkstock

©Thinkstock DE ECONOMIE VAN HET GELUK Geluk op het werk: op zoek naar iets zinvols Nauwelijks 12% van de Belgische loontrekkenden zouden zich door hun baan gedreven voelen. Een verpletterende vaststelling. Andere landen scoren meestal niet beter. Daarom stellen hoe langer hoe meer bedrijven zichzelf in vraag en slaan ze de weg in van de zogenaamde NWoW (New Way of Working). Per slot van rekening steunt het welzijn op het werk misschien op begrippen als erkenning, respect, welwillendheid of verantwoordelijkheid. Julien Ide I n 2011 verscheen het veelzeggende boek The top 5 regrets of the dying (De vijf zaken die stervenden het meest betreuren). Schrijfster Bronnie Ware is een Australische verpleegster. Jarenlang verzamelde ze de getuigenissen van stervende patiënten. Dit zijn de vijf zaken waarvan zij het meest spijt hebben, van frequent naar minder frequent: “Ik had het leven willen leiden dat ik echt wenste”, “Ik had minder moeten werken”, “Ik had graag mijn gevoelens willen uiten”, “Ik had het contact met mijn vrienden moeten behouden” en “Ik had mezelf meer geluk moeten gunnen”. Deze overwegingen bij het naderen van de dood bevestigen dat begrippen als geluk en werk in onze geest nauw verbonden zijn. In 2012 publiceerde het Amerikaanse instituut voor statistiek Gallup1 verontrustende cijfers over toewijding aan het werk. In België voelt zich 12% van de loontrekkenden echt toegewijd. 66% is het niet. En de overblijvende 22% voelt zich zelfs volledig losgekoppeld. Uit de RIZIV statistieken blijkt anderzijds dat de gevallen van zenuwinzinkingen en burn-outs tussen 2007 en 2014 meer dan verdubbeld zijn2 . In dit neerslachtige klimaat verscheen in 2009, als geroepen, het boek Freedom, Inc (Vrijheid & Co), van auteurs Isaac Getz en Brian Carney. Ze ontwikkelen er het concept van bevrijde onderneming: “De werknemers zijn vrij en verantwoordelijk voor het nemen van alle initiatieven die zij voor de onderneming optimaal achten.” 1 http://www.gallup.com/poll/165269/worldwide-employees-engaged-work.aspx 2 Aan de hand van het aantal mensen dat de arbeidsmarkt meer dan een jaar lang heeft verlaten en door de sociale zekerheid wordt vergoed. Waarschijnlijk zal onze hiërarchische samenleving tegen 2035 naar een op samenwerking gefundeerd ecosysteem toegroeien Michel de Kemmeter, ondernemer en schrijver Talrijke bedrijven zijn zich van dit maatschappelijk probleem bewust en passen nieuwe managementmodellen toe. De gevolgen laten niet op zich wachten: meer welzijn voor de loontrekkenden en een gevoelige stijging van de rentabiliteit. Dit is bijvoorbeeld het geval bij Equal Partners (Brussel), de FOD Mobiliteit en de groep Poult, geleid door de Brusselaar Carlos Verkaeren. 18 BECI - Brussel metropool - mei 2016 R.T.

TOPIC Het adaptieve brein Eind van de jaren 80 ontwikkelden de Franse Dr Jacques Fradin en zijn team van het Institut de Médecine Environnementale de zogenaamde Approche Neurocognitive et Comportementale (ANC – Neurocognitieve en Gedrachtgerichte Aanpak), met de bedoeling een verband te leggen tussen neurowetenschappen en psychologie. Volgens de theorie van deze vorsers werkt ons brein afwisselend in twee modi: automatisch of adaptief. De eerste modus wordt standaard ingeschakeld om onze hersenen toe te laten eenvoudige en gekende situaties te beheren aan de hand van onze gewoonten, zekerheden en kennis. Zodra een ingewikkelde of onverwachte situatie zich voordoet, schakelt ons brein over naar de adaptieve modus. Brigitte Durruty Na een 20-jarige loopbaan als bedrijfsleidster schakelde Brigitte Durruty over naar de psychologie en de menswetenschappen. Vandaag is ze in Brussel gevestigd als erkende ANC beoefenaarster, beroepscoach, opleidster en auteur van verscheidene boeken over stressbeheer. In 2015 publiceerde ze Vivement lundi (Éditions de l’Homme), een boek over levensvreugde in de werkomgeving. Aan de hand van de automatische en adaptieve modi van onze hersenen komt de schrijfster tot een fundamentele conclusie: wanneer wij ingewikkelde beroepssituaties in automatische modus beheren, ontwikkelen onze hersenen stress. Brigitte Durruty adviseert en toont ons hoe we soepel en vaak van de ene modus naar de andere overschakelen om spanningen te verminderen. Ze confronteert de arbeidskrachten ook met hun eigen verantwoordelijkheden. “Wij hebben weinig vat op de externe factoren die stress veroorzaken. Dit neemt niet weg dat wij ons een positieve en actieve ingesteldheid kunnen opleggen om korte metten te maken met een fatalistische, treurende houding. Wanneer wij de werkelijkheid voor ogen durven nemen, slagen we er ook in afstand te nemen en efficiënter te reageren. We worden dan doeltreffender, soepeler en inventiever. Wanneer wij op deze manier onze verantwoordelijkheden op ons nemen, vinden wij opnieuw genoegen in ons werk.” Bewustwording Op zoek naar iets zinvols, dat beweert nagenoeg iedereen te zijn. In de arbeidswereld is een verschuiving van paradigma aan de gang. Volgens ondernemer en schrijver Michel De Kemmeter, ging deze bewustwording door een stroomversnelling wegens de economische crisissen. “De schok van de subprimes veroorzaakte een soort gemeenschappelijke ademstilstand. Daarna begonnen de mensen zich terecht vragen te stellen. Ze kwamen tot het besef dat het menselijk welzijn geen voorrang krijgt. De prioriteit gaat helaas naar de rentabiliteit. Wij mensen hebben ingezien hoe belangrijk het is te handelen in functie van onze interesses, onze dromen en onze passies. Daarna kwam de crisis in Griekenland, een verdere uitbreiding van de robotisering, de Arabische lente en nieuwe stuiptrekkingen van de euro. Met al deze gebeurtenissen komen wij tot het besef dat de zoektocht naar iets zinvols en naar coherentie van kapitaal belang is in de arbeidswereld.” Deze zoektocht bezielt het welgenaamde advocatenkantoor Equal Partners. Deze jonge, begin 2015 opgerichte onderneming heeft haar intrek genomen op de vijfde verdieping van het vroegere gebouw van het NIR, op het Flageyplein. In de open ruimte met uitzicht op de vijvers van Elsene vertrouwt advocaat Eric Gillet ons volgend verhaal toe: “Toen ik voor andere ondernemingen werkte, ontmoette ik heel wat mensen die veel geld verdienden en toch ongelukkig waren. Er heerste een schrijnend tekort aan welwillendheid, wederzijds vertrouwen en transparantie. De persoonlijke belangen hadden voorrang op de gemeenschappelijke. Ons beroep als advocaat was zinloos geworden want het werkte volgens een businessmodel dat mijlenver stond van de verzuchtingen en het welzijn van de mens. Suggesties en initiatieven waren nooit welkom. Daarom hebben wij beslist Equal Partners op te richten.” Vrijheid, gelijkheid en verscheidenheid Worden vrijheid en gelijkheid de basisvoorwaarden van de nieuwe managementmodellen? Het antwoord van Eric Gillet: “Bij Equal Partners zijn wij allen vennoten. Samenwerking is onze manier van werken. Er is geen baas en alle beslissingen worden gemeenschappelijk genomen. Door deze gelijkheid bestaat er ook geen rivaliteit en werken wij in een zeer rustige sfeer. Iedereen ontplooit zich op natuurlijke wijze. Ik geloof dat wij een vorm van geluk hebben gevonden.” Vrijheid is een sleutelwoord dat zelfs wordt toegepast op de verloning. “Wij hebben een loonspectrum bepaald. Om de zes maand evalueert ieder zijn loon in functie van deze schaal. De keuze moet natuurlijk volgens een aantal criteria worden gerechtvaardigd. Als er geen tegenkanting komt, wordt de wens ingewilligd. Wij melden soms zelfs aan een of andere vennoot dat hij te bescheiden is en dat zijn evaluatie onder de waarheid blijft. Omgekeerd gebeurt ook, maar dat blijft heel zeldzaam. Dit alles loopt heel vlot omdat wij met veel respect en transparantie werken.” Deze ingrijpende metamorfose van de arbeidswereld gaat gepaard met opkomst van hoe langer hoe meer coworking-ruimtes. Marie Brouwez is Business Manager van de open incubator Silversquare Louise. Ze vertelt ons Marie Brouwez (Silversquare Louise) BECI - Brussel metropool - mei 2016 19 R.T. R.T.

TOPIC waarom dit type structuur het welzijn op het werk bevordert. “Wij richten onder andere privé ruimtes in die wij ter beschikking van de ondernemingen stellen. De meeste van onze werkruimtes zijn echter open. De mensen veranderen dagelijks van bureau, als ze dat wensen, naargelang van hun gemoed of het type taak dat ze moeten verrichten. Deze vrijheid is bijzonder belangrijk om iedereen te helpen harmonie en diversiteit in zijn dagelijks werk te vinden. Bij ons wordt een zeer brede waaier beroepen uitgeoefend. Voor KMO’s is dit bijzonder handig, want ze hebben een heleboel verder behoefte aan samenwerking en we zouden de Staat moeten toelaten de belasting te innen wanneer de dienst wordt verleend, bijvoorbeeld via een voorheffing.” Sandrine Agie is corporate communicatiespecialiste bij het bureau Whyte, waarvan zij medeoprichtster is. Ze biedt ons enkele denkpistes om het welzijn op het werk in de toekomst te verbeteren. “De ondernemingen moeten zowel de interne als de externe storytelling aanmoedigen. Er bestaat een behoefte aan een samenhangend verhaal waardoor De klassieke piramidestructuren zijn aan het verdwijnen en iedereen wint aan vrijheid. Stanislas van Wassenhove, advocaat, Alterforhum professionals binnen handbereik. De menselijke aanpak krijgt voorrang: deze mensen kunnen elkaar rechtstreeks ontmoeten.” Piramides storten in Al deze nieuwe trends duiden in de richting van samenwerking, met een centrale plaats voor de mens. Ook de hiërarchische structuren komen in opspraak. Dit is trouwens de richtlijn die advocaat Stanislas van Wassenhove volgt. Hij is stichtend lid van de vereniging Alterforhum, die een actieve bijdrage en humanistische antwoorden wil leveren ingeval van problemen met human resources. Begin januari organiseerde de advocaat samen met het communicatiebureau Whyte een seminar over de toekomst van het werk. Deze toekomst zou op vier thema’s rusten: “Het eerste punt betreft de liberalisering van de onderneming. De klassieke hiërarchische piramides zijn aan het verdwijnen en iedereen krijgt meer vrijheid. Ten tweede staat de eenheid van tewerkstelling op de helling. De mensen zullen meerdere werkgevers hebben, meerdere werkplaatsen en uurroosters en misschien zelfs meerdere beroepen. Het derde thema heeft te maken met de evolutie van veiligheid en welzijn. En ten slotte zorgt de digitalisering van de bedrijfswereld voor totaal nieuwe manieren van communiceren, organiseren en structureren. Talrijke functies verdwijnen en worden door nieuwe vervangen. Platformen zorgen voor een rechtstreekse verbinding tussen de gebruikers en leveranciers van diensten. Als we er niet op toezien, ontstaat er binnenkort een nieuwe vorm van kapitalisme rond online platformen. We hebben 20 BECI - Brussel metropool - mei 2016 de werknemers de veranderingen die de onderneming ondergaat, als zinvol beschouwen. Ten tweede moet de dienst interne communicatie sterker aanwezig zijn en banden tussen alle afdelingen leggen. Bedrijfsleiders zouden best hun ivoren toren verlaten, op het terrein aanwezig zijn en regelmatig intern informatie verstrekken om de verspreiding van geruchten en het aanhouden van misverstanden tegen te werken. De topman moet van zijn kant aantonen dat hij weet waar hij naartoe gaat en een langetermijnvisie volgt. En ten slotte moet er een totale coherentie bestaan tussen interne en externe communicatie.” (Whyte Corporate Affairs) De toekomst: een samenwerkend ecosysteem Michel De Kemmeter pleit voor een gemeenschappelijke bewustwording om onze samenleving te laten evolueren, volgens de thema’s die in de film Demain worden aangekaart. De toegang tot het geluk zou in twee stappen verlopen. “Eerst gaat de huidige situatie nog meer chronische ziekten en burn-out gebonden problemen veroorzaken. Dit wordt een fase van ‘collectieve depressie’, die gepaard zal gaan met een algemene bewustwording. Een deel van onze sterk hiërarchische samenleving zal waarschijnlijk doorgroeien naar een ecosysteem op basis van samenwerking, nog voor 2035. Een ander deel van de maatschappij zal deze persoonlijke en gemeenschappelijke keuze niet maken en daarom met geweldige uitdagingen worden geconfronSandrine Agie teerd onder de vorm van angst, geweld, wantoestanden en faillissementen. Alle domeinen zijn hierbij betrokken: de toenemende schaarste aan natuurlijke hulpbronnen, de invraagstelling van het onderwijs en de onomkeerbare verandering van de arbeidswereld.” Zijn verantwoordelijkheid, welwillendheid, gelijkheid, vrijheid – en andere – de waarden waarmee wij op het werk gelukkig kunnen zijn? Velen hebben dit met succes in bevrijde ondernemingen uitgetest. We zouden er dolgraag in geloven en deze nieuwe weelde toepassen als management filosofie voor de toekomst. En misschien kunnen we dan, als mens, eindelijk voorrang geven aan geluk. ● R.T. R.T.

MYMERAK, DE SLIMSTE WEG NAAR EEN OVERZICHTELIJK ARCHIEF. MyMerak voor kmo’s en zelfstandigen. Bewaar uw archief buitenhuis, een muisklik verwijderd. Een archief op kantoor? Dat hoeft echt niet meer. Speciaal voor kmo’s, zelfstandigen en vrije beroepen ontwikkelde archiveringsexpert Merak het online platform MyMerak. Uw gegevens worden 100% anoniem en veilig bewaard–uw documenten in onze magazijnen, uw digitale data in een gecertifi eerde cloud. En toch blijven ze maximaal beschikbaar. Want u beheert MyMerak volledig online. Hebt u bedrijfsgegevens nodig? Binnen de kortste keren staan ze op uw scherm of voor de deur. Makkelijker kan het niet. En zekerder ook niet. Win ook tijd, plaats en geld. Kies uw formule op www.merak.be.

TOPIC DE ECONOMIE VAN HET GELUK Chief Happiness Officer: vrijheid, blijheid De ‘chief happiness officer’ is, zeker in de VS, een ware hype. Maar heeft zo’n functie ook écht zin? Volstaat het om leuke feestjes te organiseren? “Het doel moet zijn je werknemers gelukkig én performant te maken.” Peter Van Dyck ‘ A lgemeen directeur van de stafdienst personeel en organisatie’. Dat stond oorspronkelijk op het naamkaartje van Laurence Vanhée toen ze in november 2010 bij de FOD Sociale Zekerheid aan de slag ging. Niet bepaald sexy, vond ze zelf. Dan adopteerde ze liever de titel ‘chief happiness officer’ die ze kende van Tony Hsieh (de Amerikaanse ondernemer achter de online-kledingwinkel Zappos) en van de Deense consultant Alexander Kjerulf. “Omdat ik net als beide heren geloofde dat een groter geluksgevoel tot performantere prestaties kan leiden, liet ik me CHO noemen”, legt Laurence Vanhée uit. De Luikse vond de ‘naamsverandering’ perfect passen in het grotere plaatje van de transformatie waar de FOD Sociale Zekerheid op dat moment voor stond: een switch naar het Nieuwe Werken. “Het leek me belangrijk om tijdens dat verandertraject ieders geluksgevoel voor ogen te houden”, licht ze toe. “Vrijheid was het sleutelwoord. Werknemers mochten bijvoorbeeld zelf beslissen of ze al dan niet de prikklok wilden gebruiken. Het stond hen vrij om te kiezen, al waren aan elke keuze afspraken verbonden.” Daarnaast organiseerden de CHO en het HR-team ook evenementen waar medewerkers op vrijwillige basis aan konden deelnemen, zoals een Summer School rond het omgaan met de sociale media. Duurzame verbetering Volgens een tevredenheidsonderzoek evolueerde het welbevinden van de werknemers effectief in stijgende lijn. Ook het engagement ging spectaculair de hoogte in. Laurence Vanhée stoffeert de ommezwaai met cijfermateriaal: “Het werkverzuim verminderde met 26 procent en het aantal vrijwillige ontslagen met 75 procent. Met grote regelmaat volgden wij een aantal kritieke prestatie-indicatoren op en dit legde een duidelijke link tussen de positievere resultaten en de andere arbeidsorganisatie bloot.” Intussen werd de chief happiness officer een buzzwoord in de VS, en meer bepaald in Silicon Valley, waar men graag experimenteert met manieren om de werkplek attractief te houden. In onze contreien kreeg het voorbeeld van Laurence Vanhée weinig navolging. Als er bij ons al CHO’s opdoken, ging het veelal om consultants. Dat was ook de weg die Laurence Vanhée enkele jaren geleden op ging. “Toen ik nog bij de FOD Sociale Zekerheid werkte, kreeg ik steeds vaker aanvragen om lezingen over geluk op het werk te geven en projecten bij bedrijven te begeleiden. Het moment was rijp om een eigen bedrijf op te richten, zeker omdat ik vaststelde het HR-team dat mij omringde heel autonoom was geworden.” 22 BECI - Brussel metropool - mei 2016 Co-creatie Haar consultancybureau Happyformance biedt naast lezingen projectbegeleiding aan: steun bij het uitstippelen van een HR-strategie die gericht is op meer geluk op het werk. Laurence Vanhée gelooft heel erg in een positieve transformatie van Met grote regelmaat volgden wij een aantal prestatie-indicatoren op en dit legde een duidelijke link tussen de positievere resultaten en de andere arbeidsorganisatie bloot. Laurence Vanhée, Happyformance organisaties. “We leven nu in een VUCA wereld: volatile, uncertain, complex, ambiguous. Ondernemingen moeten zich daaraan aanpassen. Tot hiertoe vierde de negatieve benadering hoogtij met herstructureringen, ontslagen en het afstoten van een deel van de business: vaak kostendrukkende kortermijnbeslissingen. Bedrijven komen stilaan tot het besef dat die aanpak geen vruchten afwerpt. Wij kiezen voor positieve oplossingen via co-creatie: de ideeën komen van de werknemers zelf.” In interactieve workshops gaan de werknemers op zoek naar de punten die hen én de stakeholders gelukkiger maken. Laurence Vanhée: “Met hun bevindingen en onze aanbevelingen stappen we vervolgens naar het directiecomité. Zet dat het licht op groen, dan stellen we projectgroepen samen die ieder rond een thema werken dat het geluksgevoel kan bevorderen: HR, communicatie, leiderschap, werkomgeving, teamdynamiek...” Kussengevecht met klanten De al door Laurence Vanhée aangehaalde Alexander Kjerulf begeleidde ooit Ikea in Denemarken. Daar raadde de CHO de managers aan om elke dag ‘goeiemorgen’ tegen de R.T.

TOPIC medewerkers te zeggen en hen wat vaker complimenten te geven. Op een gegeven moment organiseerde het hoofd van de beddenafdeling zelfs een kussengevecht tussen medewerkers en klanten. Laurence Vanhée heeft ook al out-of-the-box praktijken zien geboren worden. “Bij de FOD Sociale Zekerheid ontstond zo het idee om het overschot aan sandwiches na lunchmeetings te laten ophalen door een vzw voor daklozen en armen. Een ander mooi initiatief vond ik Leef Mijn Leven, waarbij je één dag de functie van iemand anders kon uitoefenen. Zulke ideeën verhogen de trots van werknemers.” Arbeidspsychologen volgen, tot op zekere hoogte, de filosofie van Laurence Vanhée. “De laatste tien jaar gaat er meer aandacht naar positieve psychologie”, bevestigt Martin Euwema, professor organisatiepsychologie aan de KU Leuven. “Vroeger keken we veelal naar de belastende factoren, die uiteraard, de toename van burn-out indachtig, nog steeds in de gaten gehouden moeten worden. Toch is, als een soort tegengewicht, de focus wat verlegd naar wat we in het Engels engagement noemen. Happiness vind ik eerlijk gezegd een vaag begrip. Zelf houd ik het liever bij bevlogenheid of toewijding.” De trots van de toiletdame Om deze bevlogenheid te bereiken, zijn vier factoren van belang: autonomie; het gevoel erbij te horen; aangesproken worden op je competenties; en het gevoel betekenisvol bezig te zijn. Over de competenties wil professor Euwema graag nog iets aanstippen: “Ik hoorde recent een interview met een vrouw die een prijs voor ‘beste stationstoilet’ had gewonnen. Ze zag het als haar levenstaak dat mensen naar een schoon toilet konden gaan. Dat haar werk correspondeerde met haar kwaliteiten maakte haar gelukkig. Dit is een belangrijke bevinding voor de personeelsontwikkeling. We hebben lang gekeken naar de beperkingen van mensen, maar werken aan verbeterpunten draagt zelden bij tot het welbevinden. Een waarderende aanpak – waar zit je kracht? – doet dit wél. Je kunt je baan zo vormgeven dat ze aansluit bij je interesses en vaardigheden. Jobcrafting heet dat met een modewoord.” Onderzoek wees uit dat 50 procent van ons geluksgevoel genetisch is bepaald en 10 procent afhangt van de omstandigheden. Professor Euwema: “Dus wordt 40 procent bepaald door onze gedachten en gedragingen, waarbij de privésituatie uiteraard ook een grote rol speelt. Je wilt toch niet in een scenario à la het boek 1984 of in Japanse toestanden terechtkomen, waarbij iedereen blijmoedig moet wezen en samen het bedrijfslied zingt? Klachten verboden! Dat zou verschrikkelijk zijn. Er moet ook plaats zijn voor minder zonnige karakters. Ik geloof niet in een CHO die iedereen aanmoedigt om happy op de werkvloer rond te lopen. Wil je iets aan het geluksgevoel van je medewerkers doen, zorg dan eerst voor de juiste werkcondities: een gezonde werkomgeving en al even gezonde arbeidsverhoudingen. Pas als je dat hebt gerealiseerd, kan je daar bovenop voor de gezelligheid een bedrijfsfeest organiseren.” Tegen de moppercultuur in Als er dan toch een CHO moet zijn, dan ziet de professor Wil je iets aan het geluksgevoel van je medewerkers doen, zorg dan eerst voor de juiste werkcondities: een gezonde werkomgeving en al even gezonde arbeidsverhoudingen. Martin Euwema, KU Leuven eerder heil in een projectmatige benadering. “Je zou bijvoorbeeld kunnen bekijken welke verbeteringen je kunt realiseren op vlak van werksfeer en bedrijfscultuur. Zo word ik de laatste tijd geregeld geconfronteerd met organisaties waar een moppercultuur heerst. Het lijkt mij wel de moeite om dat thema eens op de agenda te zetten. Zeker in de wetenschap dat emoties enorm besmettelijk zijn, kun je er baat bij hebben die klaagcultuur te doorbreken. Een CHO zou dan gerichte acties kunnen ondernemen om de sfeer een positievere twist te geven, daarbij zelf het goede voorbeeld gevend. Ik ken een leidinggevende die bijvoorbeeld vrolijke posters ophing en zichzelf tot doel had gesteld om voor iedereen een positief woord te hebben.” Laurence Vanhée is in de periode 2008-2009 zelf slachtoffer geweest van een burn-out. Ze zwoer toen nooit meer zo ongelukkig te zijn. Aan CHO’s die hun taak te licht opnemen, heeft ze een grondige hekel. “Ik word hoorndol van al die jonge CHO’s die amper ervaring hebben en die, als assistent van de CEO, barbecues of bowlingwedstrijden in elkaar steken. Dat is slechts één kleine fractie van de job van de CHO. Je moet geen CHO zijn om leuke feestjes te organiseren. Dat is me te oppervlakkig. Als je als CHO een positieve impact wil hebben, moet je veel verder gaan. Dan moet je je over de organisatie, over je mensen en over de kpi’s buigen. Vergeet niet dat een chief officer tot het directiecomité behoort. Dat is een strategische rol. Je bent verantwoordelijk voor het creëren van de beste werkomstandigheden. Het doel moet zijn je werknemers gelukkig én performant te maken.” ● BECI - Brussel metropool - mei 2016 23 R.T.

TOPIC Kent u gangsters? DE ECONOMIE VAN HET GELUK Ook in Brussel zijn ze te vinden. Wel van de goedaardige soort die technologie, geld en intelligentie ten dienste van gemeenschappelijke uitdagingen aanwendt. In de MakeSense gemeenschap krioelt het zelfs van de gangsters: ongeveer 2000 vrijwilligers in de ganse wereld, verspreid over 120 steden, waaronder Brussel, nu al drie jaar lang. Ze ontmoeten elkaar tijdens evenementen of workshops, waaronder ‘holds-ups’. Céline Bouton W at we onder ‘hold-up’ mogen verstaan? Een participatie-workshop die oplossingen zoekt voor een probleem waarmee een van de sociale ondernemers in het netwerk kampt. Deze bijzonder creatieve ondernemers onderzoeken alle mogelijke uitwegen en richten zaken op. Ze schrikken niet terug voor pionierswerk om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken en een positieve impact te verwekken op onze economie en onze planeet. In vijf jaar tijd slaagden ze erin dan 30.000 personen in hun wacht te slepen. Drie jaar geleden werden ze door Ashoka onderscheid. Verleden jaar nam Google hetzelfde initiatief. Uit deze zeer verscheiden gemeenschap die zowel in Ho Chi Minh City als San Francisco is gevestigd, ontstond een zeer actieve Brusselse poot. Zoals het voordien al het geval was in Parijs en Mexico, richtte de Brusselse cel een business incubator op voor maatschappelijk ingestelde ondernemingen: de zgn. SenseCube. Die begeleidt sinds februari zes startups met een sterke milieugebonden of maatschappelijke inval. Ondernemers die een nieuwe aanpak wagen van de economische ontwikkeling, van de verdeling van gemeenschappelijke goederen of van milieuvriendelijke praktijken worden met de dag talrijker. Ze benaderen alle sectoren van de economie (tewerkstelling, afvalbeleid, landbouw en voeding, opvoeding, migratie, vervoer …) om de meest positieve projecten een duwtje in de rug te geven. De dynamiek en de ontwikkeling van MakeSense, met zijn zeer diverse vrijwilligers (ondernemers, ingenieurs, economisten, ontwikkelaars, kunstenaars …) en zijn netwerk van business incubatoren verlenen een aanzienlijke steun aan de maatschappelijke ondernemers. Dit gebeurt onder de vorm van ideeën, zichtbaarheid, contacten met bevoegde personen en de concrete opbouw van een netwerk van ‘change entrepreneurs’. Een dergelijk ecosysteem opent deuren voor de overdracht van bevoegdheden (MakeSense is namelijk open-source), het uittesten van verscheidene markten, de vermenigvuldiging en de ontwikkeling van maatschappelijke ondernemingen. In dit opzicht is de SenseCube veel meer dan een incubatieprogramma voor starters: eerder een gemeenschap van early adopters die de ideeën van hun leden ontwikkelen, een internationaal netwerk van contacten aanleggen, panels van deskundigen, coaches en projectbeheerders samenstellen en bovendien elke week workshops organiseren. De inhuldiging van deze nieuwe ‘ruimte voor collectieve intelligentie’, op 1 februari, zat tjokvol. Idem dito tijdens de SenseCamp die in september in Vorst werd georganiseerd in aanwezigheid van Tony Meloto, CEO van Gawad Kalinga, een van de grootste maatschappelijke ondernemers ter wereld. 24 BECI - Brussel metropool - mei 2016 Het voornaamste wapen van onze gangsters: post-its. Van duurzame design tot mobiele studio De uitdaging bestaat er voortaan in de zes gekozen Brusselse projecten de nodige dynamiek in te boezemen. Dit zijn ze: Magma Nova (een onderzoek- en designstudio dat met biomateriaal en micro-organismen te werk gaat); Unite (een platform voor de inzet van mensen en de coördinatie van gemeenschappen); Biomimika (een adviesbureau in bio-mimetica); CoRe (een toepassing voor burgerstemming om inkoopcentrales aan te moedigen duurzamer te functioneren); Bandstrack (een mobiele opnamestudio en technische muziekdiensten voor allen) en Radis&Co (een kortstondige plaats die korte trajecten promoot, niet alleen voor voeding, maar ook voor afval). Deze eerste intensieve incubatiefase biedt specifieke opleidingen waarmee ondernemers hun model kunnen ontwikkelen, een prototype van MLP (minimaal levensvatbaar product) voorbereiden, voor impact zorgen, een eerste gemeenschap samenstellen, business tools klaar leggen en online communicatie op gang brengen. Gedreven door het succes slaan de gangsters in mei opnieuw toe met de lancering van Make.Brussels, in samenwerking met Atrium. Dit project wil het imago van het stadscentrum opkrikken en de aantrekkelijkheid en handelsdynamiek van de tien voornaamste handelsbuurten in de Brusselse vijfhoek versterken. Hierbij worden buurtbewoners en creatievelingen aangezet om samen stimulerende projecten te ontwikkelen voor het grondgebied en zijn inwoners. Tegelijk organiseert Brussel op 20 mei de derde Top over Systeemeconomie, om samen de wereld van de toekomst te bouwen. ● Info: belgium.makesense.org; www.make.brussels; systemiceco3.eventbrite.com R.T.

TOPIC ECONOMIE EN GELUK Geëngageerde ondernemingen Vandaag herleidt het bestuur van een onderneming zich niet langer tot een focus op de omzet. Steeds meer ondernemingen vinden dat ze in de samenleving een rol te vervullen hebben. Via een stichting of met de hulp van hun personeelsleden komen ze op voor een goed doel. Vijf voorbeelden. Gaëlle Hoogsteyn Engie: kinderen, sport en opvoeding De in 2010 opgerichte Engie Stichting staat voor het maatschappelijke engagement van de groep en zijn medewerkers. In België ondersteunt ze 26 projecten voor de sociale inschakeling van nagenoeg 40.000 kinderen en jongeren. Dit gebeurt door opvoeding, sport en cultuur. “De Stichting beperkt zich niet tot financiële steun aan verenigingen”, licht Manager Corporate Citizenship Mathieu Vandenbroecke toe. “Wij proberen ze te helpen bij de ontwikkeling van hun vaardigheden en doeltreffendheid.” Heel wat medewerkers (juristen, vertalers, boekhouders) bieden gratis hun diensten aan. “Steeds meer – vooral jongere – werknemers staan open voor verantwoord maatschappelijk ondernemen. Het salaris op zich volstaat niet meer. Ze willen ook werken voor een onderneming waarop ze trots kunnen zijn.” Een maand lang doorkruiste de beroemde ‘giftendoos’ gans Wallonië, met de nodige animatie, degustaties, kerstmarkten of concerten die door de Belfius kantoren werden georganiseerd. Het Stairs for Life event – een marathon in de trappenzalen van de Belfius toren – rondde het ganse gebeuren af. De Engie Stichting steunt het project BX Brussels. Bednet is een van de projecten die de Stichting ondersteunt. Jaarlijks kunnen in België ongeveer 2.000 jongeren niet naar school wegens langdurige ziekte. In Vlaanderen en in Brussel brengt Bednet deze kinderen via internet in contact met hun klas. Bednet heeft sinds 2008 al meer dan 1.200 kinderen geholpen. In de sportwereld steunt de Stichting het project BX Brussels van Vincent Kompany. Deze voetbalclub legt een nauwe band tussen de sportieve en de sociale uitdagingen. “Onze rol bestaat er onder andere in het lidmaatschapsgeld betaalbaar te houden”, vertelt Mathieu Vandenbroecke. Een duizendtal kinderen maken elk jaar gebruik van deze formule. Belfius en Viva for Life tegen kinderarmoede Sinds twee jaar steunt Belfius Viva for Life bij de inzameling van fondsen ten gunste van vzw’s die opkomen tegen kinderarmoede. Deze armoede treft in Brussel vier kinderen op tien! “Het concept is eenvoudig: uit kleine eikels groeien grote eikenbomen. Daarom hebben we onze medewerkers aangemoedigd tijdens hun vrije tijd initiatieven te organiseren om giften in te zamelen”, aldus MVO Verantwoordelijke Fanny De Pauw. Schneider Electric: energie voor iedereen De in 1998 onder auspiciën van de Fondation de France opgerichte Fondation Schneider Electric zoekt naar oplossingen voor de energieproblemen van de kansarmsten in de wereld. In opkomende economieën ondersteunt de Stichting beroepsopleidingsprojecten in de sectoren van de energie. In gevestigde economieën bestrijdt ze energiearmoede via opleidings- en sensibiliseringprogramma’s voor de betrokken gezinnen. Transvers ondersteunt de Stichting eveneens sensibiliseringsprojecten in duurzame ontwikkeling die aantonen dat er al oplossingen bestaan om het hoofd te bieden aan de verandering van het klimaat. “Vandaag dienen de ondernemingen aandacht te besteden aan de wereld en de grote trends, om oplossingen uit te werken”, aldus Communicatieverantwoordelijke Yves Roy. In België ligt de klemtoon op beroepsopleidingen (ondersteuning van het technisch onderwijs, organisatie van de Electromécanix wedstrijd BECI - Brussel metropool - mei 2016 25 In totaal werd een recordbedrag van 226.722 euro ingezameld voor Viva for Life. “De personeelsleden kwamen massief opdagen. Naast de financiële steun huldigen we de tijd en de energie die de mensen hierin hebben geinvesteerd. Dit gemeenschappelijk project vereert onze bedrijfscultuur”. In Vlaanderen ondersteunt Belfius de ‘Rode Neuzen Dag’ en nationaal treedt de bank op als partner van de Special Olympics. De Belfius Foundation overkoepelt andere mecenaat- en solidariteitsinitiatieven, bijvoorbeeld voor het welzijn van ziekenhuispatiënten dankzij ‘Colour Your Hospital!’. R.T. R.T.

TOPIC GoodPlanet Belgium het project ‘op hun gezondheid drinken!’ in lagere scholen. “Het is bedoeld om de jongsten het belang van water drinken aan te leren. Specialisten gaan in de scholen workshops animeren en gebruiken hierbij didactische kits. Water is leven en iedereen zou hier recht moeten op hebben. Precies daarom hechten wij belang aan onze maatschappelijke inzet en aan onze (kleine) bijdrage.” Yves Roy tussen scholen, fabrieksbezoeken…) en de vermindering van de energiearmoede. In Europa kampen 50 tot 125 miljoen mensen met energiearmoede, volgens BPIE (Buildings Performance Institute Europe). “Toegang tot energie is echter een fundamenteel recht. Wij verbinden ons ertoe innoverende oplossingen te ontwikkelen om deze uitdaging aan te gaan.” Zo wordt gedacht aan een aanbod voor mensen in energiearmoede, om hen aan te leren zuinig met energie om te gaan. In België werkt de Stichting concreet samen met drie verenigingen: Empreinte, AG EOS en Samenlevingsopbouw. Schneider Electric neemt verder deel aan het platform dat in de Koning Boudewijnstichting tegen deze vorm van armoede opkomt. “In al onze acties trachten wij zoveel mogelijk personeel van de onderneming te betrekken. Dit geeft o.a. aanleiding tot het programma ‘Schneider Electric Teachers’ ter ondersteuning van de vrijwillige inzet van loontrekkenden en gepensioneerden in de programma’s van de Stichting. Om toekomstgericht te zijn, volstaat het voor een onderneming niet meer om transparantie te promoten, te zeggen wat ze doet en te doen wat ze zegt. Doen wat we zijn, daar komt het vandaag op neer.” Spa en de 20 km door Brussel Spa sponsort de 20 km door Brussel sinds de allereerste editie, 37 jaar geleden! Op de dag van de wedstrijd deelt ze meer dan 120.000 flessen water aan de deelnemers uit. “Met deze actie wenst Spa natuurlijk de 20 km te ondersteunen en, tegelijk, alle goede doelen die daar voordeel uit halen. Wij beschikken trouwens over ons eigen team, waarin onze medewerkers zich gratis mogen inschrijven”, aldus Communicatiedirecteur Jean-Benoît Schrans. “Natuurlijk proberen we daarnaast ook het ruime publiek te sensibiliseren voor het belang van een goede hydratatie.” Te veel mensen weten nog steeds niet dat ze anderhalve liter water per dag moeten drinken. Kinderen hebben bijvoorbeeld de neiging te veel frisdranken te verbruiken, met alle nadelen vandien voor hun gezondheid. Spa tracht dus een zeer ruim publiek te overtuigen. In dit perspectief ondersteunt Spa in samenwerking met BNP Paribas Fortis begeleidt microondernemers Als voornaamste partner van microStart, beperkt BNP Paribas Fortis zijn steun niet tot louter financiële hulp. Het succes van microStart is o.a. te danken aan de 150 vrijwilligers die startende ondernemers begeleiden. Veel van die vrijwilligers zijn bedienden of vroegere werknemers van BNP Paribas Fortis. Na hun dagtaak in de bank verlenen ze steun aan kleine ondernemers. Bernard Nicolay is verantwoordelijk voor de commerciële ontwikkeling van de IFS pool bij BNP Paribas Fortis. Hij steunt microStart sinds het prille begin. “Ik was meteen overtuigd. Ik vond het project schitterend. En dankzij mijn beroep kon ik concrete hulp verlenen. Mijn taak bestaat erin naar micro-ondernemers te luisteren en hen te adviseren over verschillende aspecten van het beheer van een onderneming. Ik help bijvoorbeeld bij de verduidelijking van het business Bernard Nicolay model, de segmentatie enz. Mijn functie als vrijwilliger levert aanzienlijke voordelen: onder meer het delen van ervaring en het wederkerige leerproces, maar ook het gevoel echt nuttig te zijn. Ik waardeer dat BNP Paribas Fortis dit type project ondersteunt. Voor mij (en vele anderen) is het belangrijk in een onderneming te werken die dezelfde waarden als ik nastreeft en waarop ik trots kan zijn.” Naast dit initiatief voert BNP Paribas Fortis een MVO beleid, ruimer opgevat rond vier vormen van engagement: economisch, sociaal ten aanzien van zijn personeel, burgerlijk en milieuvriendelijk. In dit opzicht zorgt de bank voor financieringen met een positieve impact en voor een nauwgezet beheer van de sociale en milieugebonden risico’s. Ze promoot diversiteit en inschakeling. De BNP Paribas Fortis Foundation bestrijdt uitsluiting, voornamelijk door steun aan projecten die, via opvoeding, hulp verlenen aan kinderen en jongeren. Sinds haar oprichting in 2010 verleende de Stichting steun aan nagenoeg 1.700 verenigingen – waaronder tot 1.089 een financiële bijdrage ontvingen – voor een totaal van meer dan 5,8 miljoen euro. ● 26 BECI - Brussel metropool - mei 2016 R.T. R.T. R.T.

Le Manoir des Offices Een business center die uitblinkt door zijn topklasse en zijn dienstverlening Een nieuw business center opende onlangs zijn deuren in Ukkel. In een prachtige groene omgeving biedt hij fysieke maar ook virtuele kantoren, naast een brede waaier diensten op maat. Ideaal in het hartje van Ukkel gelegen biedt het prestigegebouw van de Manoir des Offices 1.500 m², verdeeld in 30 moderne en heldere kantoren, drie vergaderzalen, een conferentiezaal, vijf keukens en talrijke parkeerplaatsen. Het geheel richt zich zowel tot Belgische als buitenlandse ondernemingen. De Manoir des Offices werkt in vier talen. Een concept verankerd in een vaststelling Ondernemingen die zich in Brussel wensen te vestigen of er hun activiteiten te ontwikkelen, hebben steeds meer behoefte aan flexibiliteit en trachten daarom een aantal administratieve diensten uit te besteden. In een onzeker en wispelturig economisch klimaat proberen de ondernemingen hun structuren te verlichten. Alles verandert namelijk zo snel in de economie. Iedereen moet zich snel en efficiënt aan de nieuwe goede of minder goede omstandigheden aanpassen. Hierbij is het van belang de problemen niet alleen aan te pakken. Doorheen het leven van de onderneming blijft het zoeken naar aangepaste oplossingen. Deze ongewone business center betekent zoveel meer dan een eenvoudig domiciliëringsadres, namelijk een uitgebreide interne begeleiding. De Manoir des Offices zorgt niet alleen voor het onthaal van klanten (in fysieke of virtuele kantoren), het secretariaat en/of huishoudelijke diensten voor de ondernemingen. Dit centrum stelt ook een gans team ervaren professionals ter beschikking dat – desgewenst – kan instaan voor administratieve, boekhoudkundige en fiscale activiteiten, ongeacht of de ondernemingen al dan niet in de Manoir zijn gedomicilieerd. Een andere werkelijkheid, achter deze vaststelling Steeds meer ondernemingen zijn op zoek naar een overnemer (merger & acquisition) of een financiering (toegang tot banken en crowdfunding). Ze willen herstructureren (cost killing/ reorganisatie), hun waarde kennen (verkoop/successie/echtscheiding/geschillen tussen aandeelhouders enz.). Andere willen partnerschappen ontwikkelen in België en in het buitenland en zijn op zoek naar kansen en advies om deze doelstellingen te bereiken. Ook hiervoor kunnen ze terecht in de levendige en proactieve omgeving van de Manoir des Offices. Ageren en reageren om de ondernemingen ter zijde te staan, dat is de opzet. Op de aangename website krijgt u een vrij duidelijke eerste indruk van de aangeboden diensten. Maar de website zal nooit een bezoek ter plaatse vervangen, om de behoeften en eigenheden aan elke onderneming te bepalen. Welke deze behoeften ook zijn, zal de Manoir des Offices hiervoor een aangepaste oplossing bieden, steeds met behoud van de nodige soepelheid. Dit is zijn missie. Le Manoir des Offices Georges Lecointelaan 50 1180 Brussel Tel. : +32 (0)2 373 51 10 contact@manoirdesoffices.com www.manoirdesoffices.com

Van links naar rechts: Tim Peake (44), Youri Malenchenko (54) en Tim Kopra (53), vandaag aan boord van de ISS in een baan rond de aarde en op het hoogtepunt van hun deskundigheid. Werkende senioren: kost of meerwaarde? PEOPLE MANAGEMENT Nauwelijks 45 en al ‘senior’? Op welke leeftijd is een werknemer 'oud'? Voor de drie deskundigen die wij hebben ondervraagd, bestaan er geen 'oude' werknemers, alleen werknemers in de kracht van hun leven. Zij beschikken over alle vaardigheden die eigen zijn aan hun professionele loopbaan. Hoe kan een onderneming ze maximaal benutten? Gaëlle Hoogsteyn G oed nieuws: de Belgen leven steeds langer en in betere gezondheid. Maar als de gemiddelde leeftijd van de bevolking toeneemt, neemt ook die van de werknemers toe. Binnen deze logica werd de wet aangepast aan deze demografische realiteit en werd de pensioenleeftijd opgetrokken, naar voorbeeld van de Scandinavische landen. Het staat dus als een paal boven water: wij zullen allen langer moeten werken om de vergrijzing van de bevolking te volgen en te compenseren en zodoende ons sociale-zekerheidsstelsel in stand te houden. Volgens een verslag van het HR Square netwerk, “volstaat het niet de wettelijke leeftijd van het pensioen op te trekken. De uitdaging bestaat erin de betekenis en de organisatie van het werk opnieuw uit te vinden, meer in menselijk kapitaal te investeren en de klemtoon te leggen op de activiteit van de personen, ongeacht hun leeftijd”. De Human Resources Managers staan dus op de eerste lijn. En daar wringt het schoentje, aldus HR Square: “Tot nu toe gedroegen de ondernemingen zich weinig proactief ten aanzien van de verlenging van de carrières – en bijzonder terughoudend wanneer het erop neerkwam het talent van oudere werknemers te mobiliseren. Daarom beschouwde de regering de bedrijven niet als vragende partij, Gisèle Maréchal 28 BECI - Brussel metropool - mei 2016 terwijl ze dagelijks met dit probleem worden geconfronteerd.” De leeftijdsbril afzetten Vandaag wordt een werknemer vanaf zijn 45e als ‘senior’ beschouwd. Voor Jean-Luc Louis, die het project “50’s at work” ontwikkelde, is die reine nonsens. “Op 45-jarige leeftijd heeft de persoon amper de helft van zijn carrière achter de rug. Laten we de discriminatie van 45-plussers stopzetten en clichés doorbreken als de mindere prestaties, de weigering van verandering, de traagheid en het moeizame leerproces bij zulke mensen. Een werknemer die op zijn 30e goed presteert, doet dit nog steeds wanneer hij 45 wordt. Een senior werkkracht is misschien minder ‘onstuimig’ dan een junior, maar heeft meer ervaring, is bedaard en trouw. In een goede leeftijdspiramide vullen junioren en senioren elkaar aan en wordt er kennis overgedragen.” Gisèle Maréchal (SAM-Group), ontwikkelingscoach voor personen en organisaties, beaamt dit: “De waarde zit juist in de complementariteit van de leeftijden. Dat vereist een bedrijfscultuur en HR-beleidsprocessen die de complementariteit tussen generaties bevorderen. Dat kan bijvoorbeeld met permanente vorming tijdens de hele loopbaan. Of door bijzondere aandacht te besteden aan de afstemming van de noden van een functie op de capaciteiten van de werknemer, ongeacht zijn of haar leeftijd". Jean-Luc Louis R.T. R.T.

FOCUS België achterop? In zijn Golden Age Report, mat PwC de manier waarop het potentieel van senior werknemers in 34 OESO landen wordt benut. België eindigt op de 27e plaats (in 2013 stonden we nog op de 33e ). “Deze cijfers getuigen van de geleverde inspanningen, maar vergeleken met andere landen blijven ze bijzonder teleurstellend”, betreurt Peter De Bley, Partner Global HRM Consulting Leader. “Vandaag maakt België veel te weinig gebruik van het potentieel dat senior werknemers te bieden hebben. Ze stappen te vroeg uit het beroepsleven. Dit heeft niet alleen negatieve gevolgen voor deze mensen, maar ook voor onze economie. Volgens onze studie zou een verhoging van het activiteitniveau van oudere mensen tot op het percentage dat in Zweden wordt behaald (nvdr: een voorbeeld ter zake) jaarlijks het BBP met 40 miljard euro de hoogte insturen.” ons arbeidsrecht, als basismodel, gedurig bij te sturen, zouden we de betrokken wetgeving opnieuw moeten uitdenken. De wet dient te worden aangepast aan de verschuivingen in de wereld en moet overeenstemmen met de huidige economie. In ondernemingen zal het aandeel van 45-plussers gestaag stijgen. De uitdaging bestaat erin voordeel te halen uit de ervaring van deze werknemers. Ze op alle mogelijke manieren proberen kwijt te spelen, is niet langer een optie. “We moeten inzien wat de verlenging van de loopbanen inhoudt en in functie daarvan het model aanpassen, met behoud van een ‘winwin’ relatie tussen onderneming en werknemer. Wat hier op het spel staat, is de prestatie van het bedrijf en het welzijn van de arbeidskracht”, stelt Gisèle Maréchal. Dit kan via verscheidene kanalen. Eén hiervan is de verloning. “In het huidige systeem stijgt de loonkost met de anciënniteit. Oudere werknemers zijn dus ‘duurder’. Ingeval van een herstructurering komt deze leeftijdscategorie als eerste onder vuur te staan”, vertelt Peter De Bley, Partner Global HRM Consulting Leader. Hij vindt dat de lonen eerder van de prestaties en de vaardigheden dan van de anciënniteit moeten afhangen. Jean-Luc Louis gelooft dat de arbeidskrachten hiervoor openstaan. “Op die leeftijd is het huis vaak afbetaald, de kinderen hebben het nest verlaten en het kapitaal voor de toekomst ligt klaar. Blijven werken staat dan gelijk met het behoud van een sociaal leven en een zekere trots, zowel voor zichzelf als in andermans ogen”, beweert hij. Peter De Bley Om discriminatie van oudere werknemers te vermijden en hun meerwaarde te benutten, moeten we de leeftijdsbril afzetten. Vandaag zijn loopbanen niet meer rechtlijnig. “Als we vier keer van werk veranderen, zijn we vier keer junior”, zegt Mevrouw Maréchal, die in april een seminar bij BECI animeerde. “De leeftijd is alleen relevant voor fysiek erg zware beroepen of beroepen met een verhoogd psychologisch risico. Vandaag kunnen we nadenken over loopbaansprongen en circulaire inzetbaarheid ontwikkelen door creatief om te gaan met onder andere interne en externe mobiliteit en met functiebeschrijvingen. Laten we nadenken over alternatieven. Oudere verpleegkundigen kunnen bijvoorbeeld gezondheidsvoorlichting geven in scholen of praten over EHBO." In zijn verslag citeert HR Square bijvoorbeeld Axa, KBC en Proximus, die, met de steun van SD Worx, een innoverend initiatief hebben ontwikkeld om 50-plussers de mogelijkheid te bieden hun vaardigheden en ervaring in tijdelijke projecten bij verscheidene werkgevers te gebruiken, met behoud van hun arbeidsovereenkomst bij de oorspronkelijke werkgever. Het basismodel opnieuw uitdenken Onze deskundigen zijn het erover eens: in plaats van Het kan eveneens door een soepeler beheer van de werktijden en de loopbaanduur. Peter De Bley is voorstander van een wettelijk kader rond soepele werktijden, om flexibele werkformules te kunnen aanbieden. In een servicegerichte samenleving kan de tewerkstelbaarheid van arbeidskrachten best worden verbeterd. De verandering gebeurt nu! Onze deskundigen besluiten optimistisch dat de verandering al aan de gang is. “Zowel de regering als de ondernemingen beseffen dat het oude systeem zijn grenzen heeft bereikt. We mogen niet meer redeneren als destijds, toen werknemers op 50-jarige leeftijd met pensioen gingen”, verklaart Peter De Bley. Dit beaamt Jean-Luc Louis: “Op 45-jarige leeftijd ligt nog een halve carrière voor de boeg. Als HRM’s er vandaag niet in slagen 45-plussers efficiënt tewerk te stellen, wat zullen ze dan binnen 10 jaar beginnen met de 60-plussers? Als er geen schot in de zaak komt, riskeren de ondernemingen quota’s opgelegd te krijgen en mensen te moeten aanwerven in functie van hun leeftijd eerder dan hun competenties. De reactie moet van de bedrijfswereld komen, met de steun van overheidsmaatregelen. Waarom zou er bijvoorbeeld geen Award worden gecreëerd voor ondernemingen die senioren tewerkstellen? Ik moedig de ondernemingen aan het initiatief te nemen, zolang het nog mogelijk is. Vandaag beschouwen negen HRM’s op tien het geslacht van de werknemer niet als een aanwervingscriterium. Hetzelfde moet nu gebeuren met de leeftijd van de werkkrachten.” ● BECI - Brussel metropool - mei 2016 29 R.T.

FOCUS PEOPLE MANAGEMENT Sport als voorbeeld: “Emotie en rationaliteit horen samen” Als voorzitter van de Basic-Fit Brussels Basket club kaatst André Dekandelaer de oranje bal steeds hoger, in het Brusselse Gewest. Deze authentieke ‘clubman’ en vroegere basketbalspeler wil aantonen dat een betere topclub en sport voor iedereen best bij elkaar horen. Zijn ervaring als bedrijfsleider bleek echter verre van overbodig. Olivier Fabes V rijdag 18 maart was de dag van de huiszoekingen in Vorst naar aanleiding van het griezelige terreurdossier in Brussel. Nochtans was enkele uren later, op een paar honderden meters daar vandaan, een man heel en al glimlach. Hij was er net in geslaagd een groots basketbalfeest in Vorst Nationaal te organiseren en er meer dan zesduizend mensen – een record – naartoe te lokken. Deze man heet André Dekandelaer. Al 15 jaar lang zet hij zich in om de club Brussels Basket traag maar zeker te ontwikkelen. In de nederige Neder-over-Heembeekse gebouwen waar de club is gevestigd, spreekt Dekandelaer met passie over zijn ambities en de kruisbestuiving tussen de werelden van sport en onderneming. “In België bestaan er drie of hooguit vier gezonde professionele basketbalclubs”, stelt hij. Ook in Brussel gingen meerdere clubs over kop, waaronder Maccabi en Atomics. In 1998 al deed de directie van een in een moeilijk parket verzeilde Excelsior een beroep op deze zakenman en voormalige trader in grondstoffen. Vandaag timmert Dekandelaer geduldig aan een ambitieuze en financieel gezonde club. “Ik streef ernaar topsport en sport voor iedereen te combineren. Nagenoeg 500 jongeren transiteren via onze club. Het is dus belangrijk in Korte biografie • Op 18-jarige leeftijd, afgevaardigde van de jongeren bij Excelsior Basketball • Amateurbasketbalspeler tot op 30-jarige leeftijd • Voor de eerste keer voorzitter van Excelsior, toen hij 27 was • Verlaat 10 jaar lang de basketbalwereld om familiale redenen • Wordt in 98 opnieuw voorzitter van de club, toen in provinciale divisie • Toetreding tot de nationale divisie 1 in 2013 onder de naam Basic-Fit Brussels Basketball • Op 18 maart 2016, meer dan zesduizend toeschouwers in Vorst Nationaal voor de wedstrijd Brussel-Charleroi • Tot in 1998 gedelegeerd bestuurder en medeaandeelhouder van Jean Goldschmidt International (JGI) en van de Luikse dochtermaatschappij Hydrometal • Verkoopt zijn aandelen na de overname door groep Prayon • Consultant en investeerder in diverse jonge ondernemingen 30 BECI - Brussel metropool - mei 2016 Brussel over een opvallend beroepsteam te beschikken: om jongeren aan te trekken, om onze ongeveer 50 vrijwilligers te motiveren en ten slotte omdat een team in eerste nationale divisie een droom blijft voor jongeren. Ze zouden allemaal dolgraag ooit op NBA-niveau willen spelen …” Samen met sportcoach (en houder van een Solvay managementdiploma) Serge Crevecoeur wil André Dekandelaer het voortbestaan verzekeren van een club die zich momenteel in het sportcomplex van Neder-Over-Heembeek wat verkrampt voelt. “De zaal kan hooguit 1200 mensen onthalen en beperkt ons groeiproces”, betreurt André Dekandelaer, die echter de moed niet opgeeft ooit de beleidsmensen te overtuigen van het nut van een waardige basketbalinfrastructuur voor onze hoofdstad. “Dit jaar moeten wij bij gebrek aan plaats vier jongerenteams afschaffen…” Trage groei De man vreest voor grootheidswaanzin. “Ik wil de financieringen beveiligen vooraleer wij de eerste euro uitgeven. In mijn beroep ben ik altijd een voorzichtige en nogal behoudsgezinde trader geweest. JGI, mijn onderneming, is er altijd in geslaagd winstgevend te blijven in de zeer ingewikkelde en volatiele handel van de grondstoffen. Ik ga op dezelfde manier te werk met deze club en geef de voorkeur aan een trage groei.” Aan persoonlijke bekendheid heeft hij geen boodschap. Alleen zijn verknochtheid aan de club die hij sinds zijn kinderjaren kent, drijft hem vooruit. “Het moeilijkste in dit type functie is omgaan met de emoties van de mensen. De prestaties van het vooraanstaande team (nvdr: negen beroepsspelers) hebben een enorme impact op de motivatie van onze vijf loontrekkenden en 50 vrijwilligers. Ik tracht systematisch zowel het goede nieuws als de tegenslag te relativeren. De menselijke relatie is van groot belang, maar die moet gepaard gaan met een rationele aanpak, zoals in een onderneming.” En wat haalt de bedrijfsleider uit deze sportervaring? “Toen JGI als KMO door de groep Prayon werd overgenomen, hadden talrijke medewerkers het een tijd lang moeilijk met de motivatie. Daar kan aandacht voor de emotionele dimensie nuttig blijken.” ● R.T. R.T.

LA TOURNETTE GOLF ACADEMY Ontdek de golfsport in één van de mooiste Clubs van het land, gelegen ten zuiden van Brussel: GOLF ONTDEKKINGSNAMIDDAG elke zondag ! Programma (2u15): • 14u45 Onthaal van de deelnemers • 15u00 GOLF INITIATIE • 16u30 Drankje en informatie: hoe te beginnen met golf? € 5,- p.p. – beperkt aantal plaatsen – correcte kledij vereist. SCHRIJF U SNEL IN ! info@tournette.com • 067-894 266 www.tournette.com Chemin de Baudemont 21 - 1400 Nijvel

PEOPLE MANAGEMENT ‘Vertrouwen maakt medewerkers innovatief’ Kort na de aankondiging dat de productie van de elektrische SUV in 2018 naar Audi Brussel komt, duidde het automerk een nieuwe algemeen directeur human resources voor de site aan: Thomas Neuhaus. Hij zal het personeel moeten klaarstomen voor de komende, niet te onderschatten switch. Een kennismakingsinterview. Peter Van Dyck «W il je echt geen stukje fruit?”, vraagt de 51-jarige Duitser Thomas Neuhaus, de kersverse algemeen HR-directeur van Audi Brussel. Op de vergadertafel waar we hem interviewen, staat naast koffiekoeken ook vers fruit te glimmen. Deze man draagt duidelijk de ‘Fit und Gesund’-cultuur van Audi uit. In alle vestigingen van dit automerk zijn gezonde voeding, ergonomie en gratis beschikbare artsen de evidentie zelf. Sinds januari houdt Thomas Neuhaus kantoor in Brussel. De HR-directeur, die handelswetenschappen studeerde en al sinds 1995 in dienst is bij Audi, woont sinds kort ook permanent in de Belgische hoofdstad. In de weekends komen zijn vrouw en zijn 18-jarige stiefzoon, die nog in Ingolstadt studeert, over. “Ik vind deze stad waanzinnig interessant”, is zijn eerste indruk van Brussel. “Zo internationaal en veelzijdig! Als ik een wandeling maak, zie ik telkens weer andere dingen. Het cultuuraanbod is ook groot. Als je zoals ik geïnteresseerd bent in geschiedenis, zit je hier gebeiteld.” Gemis aan netwerk Aan de klaagzang over de Brusselse mobiliteit wil hij niet meedoen. “Daar ondervond ik weinig hinder van toen ik met de auto de stad verkende. Nog zo’n fout beeld: als je de Duitse pers moet geloven, is Brussel zeer onveilig. Mijn vrienden vragen me of ik wel zonder kogelvrije vest buiten kan, stel je voor! Er wordt zoveel quatsch over Brussel verkocht.” Ook werken in Brussel is best aangenaam, getuigt hij. Het enige nadeel is dat hij hier zijn netwerk een beetje mist. “In Ingolstadt zijn alle beslissingscentra gecentraliseerd. Dook daar een probleem op, dan wist ik exact wie ik daarvoor moest opbellen, zodat we relatief snel tot een 32 BECI - Brussel metropool - mei 2016 oplossing konden komen. De directe lijn met Duitsland ontbreekt momenteel nog. We kunnen heel veel realiseren in Brussel, maar van benchmarking wordt te weinig werk gemaakt. Heel wat ideeën waar men hier op broedt, bestaan al in Duitsland. Dat men ook binnen het grotere geheel van Audi de nodige referentiepunten kan vinden, is nog onvoldoende doorgedrongen.” Banen voor mensen met handicap Thomas Neuhaus werkt al sinds 1995 voor Audi. Het was zijn heimelijke wens om ooit in het buitenland aan de slag te gaan, liefst als algemeen personeelsdirecteur. “Je kunt je dus wel inbeelden dat ik in mijn nopjes was toen de beslissing viel om mij naar Audi Brussel te sturen”, lacht hij. Hij bekleedde uiteenlopende functies in Ingolstadt, in diverse afdelingen: de productie van verschillende modellen, de aankoop, de HR-business partners, financiën… “In de wetenschap dat elke afdeling zijn eigen wetmatigheden en vereisten heeft, breng ik een interessante ervaring mee naar Brussel”, oordeelt hij. “Zeker de jongste jaren, toen ik verantwoordelijk was voor de totale productie, heb ik een expertise opgebouwd die me in Brussel van pas komt. Productieprocessen, verandertrajecten, de invloed van externe factoren zoals demografie en Industrie 4.0 en het Internet of Things: niets daarvan is mij vreemd.” Hij heeft gemerkt dat het personeel van Audi Brussel op een hoog niveau staat. “Tijdens de personeelsvergaderingen over het nieuwe elektrische voertuig stelde de enthousiaste weerklank me gerust. Er kwam een goede dialoog op gang.” Zijn tevredenheid over het huidige personeelsbeheer in Brussel weerhoudt hem er niet van nieuwe plannen te ontvouwen. “In Ingolstadt hebben we een methode ontwikkeld waarbij men tijdens het planningsproces een aantal arbeidsplaatsen vooropstelt voor R.T.

FOCUS mensen met een beperking. Dit zou ik hier ook voor de nieuwe productie willen introduceren. We zouden nu al moeten bepalen hoeveel procent van de medewerkers met medische beperkingen we kunnen voorzien en daarop anticiperen, zodat we arbeidsomstandigheden kunnen creëren die op maat zijn van deze mensen.” Open mentaliteit De bedrijfscultuur van Audi is er volgens Neuhaus één van openheid en samenwerking. In Ingolstadt is die al meer dan 40 jaar ingeburgerd, in Brussel is die pas sinds 2007 geïntroduceerd, toen Audi de fabriek van Volkswagen overnam. “In Ingolstadt zijn alle instrumenten voorhanden voor het snelle probleemoplossende denken. Dankzij de kracht van de persoonlijke connecties en het delen van de knowhow bereiken we daar heel veel op korte termijn. Ik denk dat het in Brussel nu nog iets langer duurt om hindernissen uit de weg te ruimen.” People management, met de nadruk op ‘people’, is een stokpaardje van Neuhaus. “Het personeelsbeleid van Audi streeft wereldwijd naar het verschaffen van attractieve jobs. Om dat te bereiken, moet je de mens centraal stellen. We moeten dicht bij onze medewerkers staan. Bij alles wat we doen, moeten we stilstaan bij het menselijke aspect. Natuurlijk mogen we het bedrijfsbelang niet Wij gaan uit van het principe van levenslang leren uit het oog verliezen. De winst, de bedrijfsvoering en de medewerker moeten een driehoek vormen. Als de drie elementen in evenwicht zijn, kom je vanzelf uit bij uitdagingen als ervoor zorgen dat mensen zich professioneel en persoonlijk kunnen ontwikkelen, kansen geven voor het verder uitbouwen van kwalificaties en het creëren van een cultuur van vertrouwen. Van zodra je het vertrouwen wint van je mensen, kun je samen met hen ondernemen en innovatief zijn.” Waardering en respect Uiteraard praten we met Thomas Neuhaus ook over de komende grote investeringen. Audi Brussel verliest dan wel de A1, die verhuist naar het Spaanse Martorell, in de plaats van de kleine stadsauto komt de eerste puur elektrisch aangedreven, sportieve SUV van Audi. Niet alleen zal vanaf 2018 deze e-tron quattro hier van de band rollen, Audi Brussel zet bovendien een eigen batterijproductie op. “De toewijzing van de e-tron quattro was het beste wat Brussel had kunnen overkomen”, meent Neuhaus. ”De energie en schwung die ik hier op de vloer voel, bewijzen voor mij dat dit verdiend was.” Audi Brussel is intussen al gestart met de voorbereidingen. Men gaat na welke kwalificaties nodig zijn voor de robotica en voor de hoog-volt-technologie, die volledig nieuw is voor Audi Brussel. Medewerkers zullen grondig gesensibiliseerd en opgeleid moeten worden voor ze aan de slag kunnen met de batterijen en met de motoren en Thomas Neuhaus auto’s die onder hoge spanning staan. Elektrische wagens vragen meer aandacht dan klassieke wagens omdat de veiligheidsvoorschriften met betrekking tot de productie van deze auto’s veel strenger zijn. Om de medewerkers hierin wegwijs te maken, richt men tegen volgend jaar al een trainingscentrum in. “Bij Audi gaan wij uit van het principe van levenslang leren”, vertelt Neuhaus. “Iemand die hier als 22-jarige begint, mag niet verwachten dat hij diezelfde job nog op z’n 63ste zal doen. Het is ons doel om ook medewerkers die van oorsprong misschien niet zo flexibel waren op dit pad te zetten.” Het zal hoe dan ook op een grote change management operatie uitdraaien. “Het belangrijkste is dat we onze mensen vertrouwen geven”, ziet de HR-directeur het verandertraject positief tegemoet. “Het is onze taak hen te bevestigen in hun bekwaamheden, zodat ze geloven dat ze de omslag kunnen realiseren. Dit jaar zullen we de nieuwe leiderschapsprincipes, die we gedurende een lang proces voor Audi uitgedokterd hebben, ook Brussel binnenbrengen. Daarin staan waardering en respect centraal.” Lokaal rekruteren: toekomstmuziek Officieel is de eerste zorg van Audi Brussel om het huidige peil van tewerkstelling te behouden. In weerwil van de 650 nieuwe banen die in de kranten vermeld stonden, wil Neuhaus nog geen cijfer kleven op de plaatsen die erbij zullen komen. “Uiteraard zal het nodig zijn om externe krachten aan te trekken die onderlegd zijn in onder meer batterijtechnologie en elektromobiliteit.” Kan, in het licht van de hoge werkloosheid in Brussel, de nieuwe productie perspectieven bieden? Het eerlijke antwoord van Neuhaus luidt: niet meteen. “Niettemin is, in lijn met onze social responsibility politiek, een van onze grondprincipes om op langere termijn lokaal te rekruteren. Momenteel is zo’n 10 procent van de werknemers afkomstig uit de regio Brussel. We zijn zeker bereid om dat percentage, als het mogelijk is, in de toekomst omhoog te trekken. We zijn er ons van bewust dat dit ook voor ons voordelen biedt. Stel dat we een geschikt en gemotiveerd iemand in Sint-Denijs vinden: binnen de twee minuten is die hier, te voet. Geen transportkosten en omdat hij dichtbij woont, kan hij desnoods eens een zieke collega vervangen. We zijn dus vragende partij.” ● BECI - Brussel metropool - mei 2016 33 R.T.

Welkom bij de HRM Club! PEOPLE MANAGEMENT HRM’s bij elkaar brengen om de dialoog aan te zwengelen en deze mensen mondiger te maken: dit zijn de voornaamste doelstellingen van de door BECI in het leven geroepen HRM Club. Projectverantwoordelijke Erick Thiry vertelt er meer over. En een aantal HRM’s getuigen. Gaëlle Hoogsteyn Waarom een HRM Club? Erick Thiry: Uit onze ontmoetingen met Algemeen Directeurs Human Resources (HRM’s) ontstond het idee van een club die exclusief aan hen voorbehouden zou zijn. Het was de bedoeling HRM’s aan rondetafelgesprekken te laten deelnemen, met hen te debatteren over HR onderwerpen, uit te wisselen over goede praktijken en pilootprojecten op gang te brengen. Wij animeren de rondetafels en stellen concrete verbeteringstrajecten voor. De club fungeert echter ook als een discussie- en uitwisselingsforum. Via de getuigenissen van de deelneWe bespreken zowel de onderwerpen van het nieuws (het stakingsrecht of het eenheidsstatuut, bijvoorbeeld) als meer algemene thema’s zoals mobiliteit, diversiteit, rekrutering, e.d. mers zijn wij vooral op zoek naar het standpunt van de ondernemingen. Na afloop van ons vierde rondetafelgesprek stellen we vast dat er wel degelijk belangstelling bestaat bij de bedrijven, zowel de grotere als bij KMO’s. Vandaag zijn nagenoeg 70 HRM’s (die 300.000 werknemers vertegenwoordigen) lid van de club. 34 BECI - Brussel metropool - mei 2016 Alain Jonet, HR and Public Social Programs Director bij Edenred: “Ik waardeer de ontmoetingen die de HRM Club organiseert. Om te beginnen is de formule bijzonder handig: tijdens de middagpauze en volgens een strikt nageleefde timing. Dit is niet te onderschatten wanneer de agenda lichtjes bol staat. Ontmoetingen rond een lunch zijn bovendien een bijzonder gezellige manier om met professionals uit verscheidene sectoren te praten. Wie in HR werkt, heeft er alle baat bij zijn netwerk uit te breiden. Als voorzitter van het ADP-VDP BruBra netwerk, beschouw ik deze club als een schitterende aanvulling.” Welke thema’s kaart de club aan? Om de twee maanden vindt een rondetafelgesprek met lunch plaats. We bespreken er zowel de onderwerpen van het nieuws (het stakingsrecht of het eenheidsstatuut, bijvoorbeeld) als meer algemene thema’s zoals mobiliteit, diversiteit, rekrutering, de impact van de staatshervorming op het personeelsbeleid e.d. Onlangs hadden we het over de herwaardering van opleidingen binnen de onderneming; talrijke HRM’s vertoonden belangstelling voor dit onderwerp. Verder organiseren wij presentaties, ontmoetingen met grote economische spelers die een belangrijke rol vervullen op de arbeidsmarkt (denk maar aan Actiris, de sociale partners, politici …). We gaan ook regelmatig te rade bij de HRM’s Erick Thiry Alain Jonet

FOCUS Geneviève Cavenaile, Directrice Human Resources, Larcier Groep: “De HRM Club vind ik als initiatief bijzonder interessant omdat hij HR verantwoordelijken in staat stelt, aan de hand van de door BECI voorgestelde thema’s, te debatteren, ervaringen te delen en nieuwe ideeën naar voren te brengen. Voor HRM’s is het ook de gelegenheid om probleemsituaties voor te leggen en het advies van collega’s te vragen over thema’s als rekrutering, de zoektocht naar opleidingen, geschillen over ontslag enz. Ik neem hieraan deel omdat ik het bijzonder verrijkend vind HR collega’s te ontmoeten die andere situaties beleven. Ik beschouw het als een bevoorrecht ogenblik, buiten de onderneming en toch niet tijdrovend. De grote troef, voor mij, is dat deze rondetafelgesprekken de creativiteit stimuleren wanneer we terug op kantoor zijn. Bovendien zijn zulke ontmoetingen bijzonder nuttig om waardevolle relaties aan te knopen in een HR functie waarin wij meestal weinig opvallen.” dernemingen te stellen. Wij zijn bijvoorbeeld altijd goed op de hoogte van de wettelijke en juridische verschuivingen. De voornaamste meerwaarde van deze rondetafelgesprekken schuilt echter in de bijzonder rijke uitwisselingen tussen de deelnemers. Het delen van succesvolle ervaringen (bijvoorbeeld op het vlak van mobiliteit) spoort andere bedrijven aan dergelijke pilootprojecten ook uit testen. Bovendien fungeert de club als klankbord Patrick Palet, HR Manager bij Krinkels nv: “Als HR Manager heb ik een zeer drukke agenda. De lunchformule is dus voor mij ideaal en bovendien verloopt het verkeer in Brussel op dat tijdstip meestal zeer vlot. De sessies zijn altijd bijzonder goed georganiseerd: ze beginnen en eindigen stipt op tijd. Op die manier beschikken we over twee volledige uren voor de besprekingen. Een grote verscheidenheid aan thema’s wordt aangekaart en de regelmatige aanwezigheid van externen of deskundigen beschouw ik als een pluspunt. De club blijft gelukkig op mensenmaat. Iedereen kan aan de dialoog deelnemen en de gesprekken zijn steeds levendig, met vele interventies.” Kathleen Meyer, Human Resources Director bij Daoust: “Dankzij de HRM Club kan ik goede praktijken delen met collega’s van andere ondernemingen, die trouwens vaak met dezelfde problemen als ik worden geconfronteerd: rekrutering, verzuim, mobiliteit, bezoldiging, de sociale en juridische nieuwigheden e.d. Op die manier kan ik ook ideeën en best (soms ook worst) practices in een vertrouwelijk kader bespreken. Ik waardeer het dat BECI ons raadpleegt over de thema’s die wij graag tijdens deze ontmoetingen zouden aankaarten. Op die manier blijft het altijd boeiend. En omdat de gesprekken telkens tijdens de middagpauze plaatsvinden, gebeuren ze in een gezellige en doeltreffende sfeer.” om de mening, de verwachtingen en de standpunten van de ondernemingen zowel naar de media als naar de overheid toe bekend te maken – en om te lobbyen. Hier dient gezegd dat de toetreding tot de HRM Club en de deelname aan de activiteiten gratis zijn. ● Belangstelling? Bent u een HRM en wenst u zich bij de club aan te sluiten of verdere informatie te verkrijgen? Contacteer dan nu Erick Thiry, eth@beci.be. om te weten welke thema’s ze graag tijdens de ontmoetingen zouden bespreken. We maken van deze ontmoetingen gebruik om de ondernemingen te bevragen over de diensten die we aanbieden en na te gaan of die nog overeenstemmen met hun verwachtingen. Wat is de meerwaarde voor de ondernemingen? Tijdens deze rondetafelgesprekken tracht BECI vanzelfsprekend zijn kennis van zaken ten dienste van de onSandra Mailleux, Group HR Manager bij Unibra: “Met de HRM Club waait er een frisse wind in onze HRM netwerken. Hier wordt openlijk over ervaringen gedebatteerd, zonder versluierd taalgebruik. We krijgen nuttige informatie over belangrijke HR onderwerpen als rekrutering, stages, verzuim of mobiliteit. Ik waardeer de gedrevenheid van BECI, van zijn gedelegeerd bestuurder Olivier Willocx en van het ganse team om echt schot in de zaak te krijgen. Voorbeelden zijn een betere interactie tussen HRM’s en Actiris in een poging om de diensten van Actiris af te stemmen op de behoeften van de aanwervers. De sprekers zijn interessant. Tijdens de jongste vergadering waardeerde ik voornamelijk de voordracht van de persoon die de website monstage.be heeft ontwikkeld.” BECI - Brussel metropool - mei 2016 35 Patrick Palet Kathleen Meyer

SELF-EMPLOYED CORNER Breng het hart van Brussel weer tot leven “Niet de doornen maar de heerlijke geur beschermt de roos.” Woorden van een Perzische dichter, geciteerd door Ilios Kotsou, vorser in de Psychologie aan de ULB. Brussel incasseerde klappen. Meerdere klappen, trouwens. Het begon met de brutale aanleg, zonder overleg, van een verkeersvrije zone die nagenoeg geen rekening houdt met de functies van de stad, de lokale beroepen en, meer bepaald, de handel. Daarop volgde de lock-down, met zijn catastrofale gevolgen voor het imago van de stad. Toen gingen de tunnels dicht, met een werkelijke of veronderstelde impact op de mobiliteit. En ten slotte overvielen ons de tragische terreuraanslagen van 22 maart “De door Atrium voorgestelde Make.Brussels actie werd bedacht na de evenementen van november verleden jaar en na de publicatie, in januari 2016, van een BECI studie die de negatieve impact van de lock down op handel en Horeca in centrum Brussel bevestigt. Het initiatief was voor de lente 2016 gepland en moest de Brusselse economie nieuw leven inblazen door de promotie van de creativiteit van de burgers en de eigenheden van de handelswijken in het stadscentrum. Er was daar sprake van burgerschap, participatie, samenwerking, verbeelding en innovatie … En toen overviel ons 22 maart. Enkele weken later blijven het onbegrip, de angst, de stille overpeinzing en de rouw nog overal hangen. En toch heeft Brussel meer dan ooit behoefte aan dromen, verbeelding en creatie. Naast zijn oorspronkelijke doelstellingen geldt Make.Brussels vandaag als een oprechte vorm van verzet, een liefdesverklaring aan Brussel en misschien zelfs de belofte dat wij nooit zullen nalaten onze stad te betoveren, ondanks een onzekere toekomst.” Arnaud Texier, CEO van Atrium.Brussels 36 BECI - Brussel metropool - mei 2016 2016. Er bestaat geen causale relatie tussen deze gebeurtenissen. Ze kunnen hoe dan ook niet worden vergeleken. Wat ze wel in gemeen hebben, zijn de catastrofale gevolgen voor de cultuur, het sociale leven en de handel in het hartje van onze hoofdstad. Het is lente, maar Brussel is toegetakeld. De toeristen, de voorbijgangers en de klanten zijn van het straatbeeld verdwenen, met alle gevolgen van dien voor de handelszaken, de restaurants, de hotels, de bioscopen en de schouwburgen in het centrum. Al deze handelaars constateren een dramatische achteruitgang van hun activiteiten en omzet. Het risico van faillissementen en baanverlies steekt de kop op. Brussel bouwt al aan zijn herstel In zulke moeilijke tijden is er geen andere uitweg dan een heropleving dankzij een positieve dynamiek. Overal nemen burgers, verenigingen en handelszaken initiatieven om aan te tonen dat ze zich niet laten ontmoedigen. De gedrevenheid om samen te leven, vrij en in vrede, zal uiteindelijk de sterkste zijn. Deze energie en solidariteit steken ons een hart onder de riem. We moeten echter snel optreden: de overleving van talrijke handelszaken, restaurants en culturele hoogtepunten staat op het spel. Iedereen moet bijdragen tot het herstel van de betovering en de verrukking die onze stad te bieden heeft. Met deze drijfveer kwam het Make Brussels project tot stand. Make Brussels. Samen en zonder uitstel. Make Brussels is een origineel initiatief van de gewestelijke regering van Brussel om het culturele leven en de handel in het hart van de stad op te kikkeren. De aanpak mikt resoluut op participatie en innovatie. Van een top-downcampagne is hier dus geen sprake: er wordt een beroep gedaan op de creativiteit van iedereen om projecten te bedenken. Streefdoel: de mensen aanzetten het hart van de stad en zijn verschillende wijken opnieuw te ontdekken. De vijfhoek bestaat uit 10 wijken: Dansaert, Nieuw, Sint-Katelijne, Sint-Jacob, Zavel, Kunstberg, Marollen, Onze-LieveVrouw-ter-Sneeuw (Congres), Grote Markt en Zuid-Lemonnier. Arnaud Texier

“Rekening houdend met de gebeurtenissen neemt het project een extra dimensie. Wij hebben behoefte aan sterke projecten die ons verenigen. We hunkeren dus naar meer acties van dit type. Onze voornaamste kracht bestaat uit de manier waarop wij kennis, talent en creativiteit combineren. We moeten ons mobiliseren voor het aantrekkingsvermogen van het hartje van de Europese hoofdstad, dat opnieuw uitwisselingen, contacten en leven moet bevorderen. De politieke wereld is niet de enige die met ideeën op de proppen kan komen. Misschien hebben anderen trouwens een duidelijker idee van de echte behoeften van handelaars. Daarom lanceren we met Atrium een crowdsourcing campagne waarmee de Brusselaars de bevolking kunnen overtuigen naar de handelswijken terug te keren.” Didier Gosuin, Brusselse minister van Economie Echt gebeurd Richt u een vennootschap op? Dan bent u in meerdere opzichten aanElke wijk krijgt een project ondersteund door Atrium, het gewestelijk agentschap voor handel, en 30.000 €, aangeboden door het Brusselse Gewest. Deze projecten lopen tussen 1 juni en 31 december 2016. Voordien zullen ze door projectdragers (architecten, designers, ondernemers, organisatoren van evenementen, web-ontwikkelaars …) op de website www.make.brussels worden voorgesteld. De projectoproep is rond maar u kunt op dezelfde site, tussen 9 en 20 mei, stemmen voor de 30 meest aantrekkelijke projecten. Zij moeten op duurzame wijze de identiteit en de aantrekkelijkheid van de wijken van centrum Brussel herstellen. Tien hiervan zullen per slot van rekening worden weerhouden. BECI en IZEO ondersteunen resoluut dit initiatief. Bezoek de website www.make.brussels. Stem voor de projecten. En keer terug naar het centrum van de stad, dat u zal blijven verrassen. ● “De kunstenaars, handelaars, ambachtslieden, restaurateurs en al wie van creativiteit, talent en edelmoedigheid getuigt in het hartje van Brussel, zullen de ziel van de stad doen opleven. Zij hebben vandaag onze troost, steun en hulp nodig. Als burgers van Brussel, zijn 19 gemeenten en de rand, maar ook van de drie Gewesten van ons land, moeten wij aantonen dat Brussel sterk staat en nog steeds een vrolijke, gezellige, vrijgevige en veilige stad is. Deze eerste stap zal de buitenlandse bezoekers overtuigen naar Brussel terug te keren. Om dit te verwezenlijken, moet ieder van ons terug naar de restaurants, de cafés, de bioscopen, de schouwburgen, de musea en de openbare ruimtes van het centrum. Paradoxaal genoeg verloopt het verkeer in Brussel centrum vlotter dan ooit. Er is parkeergelegenheid genoeg, het straatbeeld is vriendelijk en beveiligd.” Miguel Van Keirsbilck, secretaris-generaal van IZEO sprakelijk! BECI begeleidt talrijke oprichters van ondernemingen. Vaak lanceren ze zich zonder een grondige kennis van de verantwoordelijkheden die de oprichter van een vennootschap draagt. Wij ontvangen hierover heel wat vragen, maar wel naderhand. Wij achten het dus nuttig de algemene principes in dit verband nog even toe te lichten. We hebben het hier over handelsvennootschappen met beperkte aansprakelijkheid. De stichters zijn de personen die verschijnen voor de notaris belast met het opstellen van de statuten van de vennootschap. Deze personen leveren bovendien een inbreng aan de vennootschap (onder de vorm van geld, roerende of onroerende goederen). Door deze eigenheden zullen deze persoon in ruimere mate aansprakelijk zijn dan een vennoot die niet heeft bijgedragen tot de oprichting van de vennootschap. Om te beginnen is de oprichter aansprakelijk voor de regelmaat bij de oprichting van de vennootschap. Indien het kapitaal niet op geldige wijze werd geplaatst, of indien het bedrag dat onmiddellijk moest worden vrijgemaakt, het niet werd, dan kunnen de oprichters aansprakelijk worden gesteld. Dit is ook het geval indien de verplichte vermeldingen van de oprichtingsakte niet correct blijken te zijn. Indien de vennootschap nadien binnen de drie jaar van haar oprichting failliet wordt verklaard, zal de rechter nagaan of de oprichters voldoende kapitaal hebben ingebracht. Zo niet, kunnen ze worden verplicht het sociaal passief te betalen. Voor deze delicate analyse zal de rechter zich beroepen op het financiële plan dat aan de notaris werd voorgelegd. De oprichters kunnen eveneens aansprakelijk worden gesteld ingeval van een kennelijke overschatting van de inbreng in natura – het gaat hier om vormen van inbreng die geen geld zijn: bijvoorbeeld een computer. Verscheidene verslagen dienen te worden opgesteld om de waarde van deze goederen te bepalen. Als blijkt dat de waarde van de inbreng kennelijk werd overschat, zullen de oprichters persoonlijk en solidair aansprakelijk worden gesteld. Dit betekent dat benadeelde derden (en/of de vennootschap) aan één enkele van de oprichters zouden kunnen vragen het daaruit vloeiende tekort aan activa te verhelpen. Belangrijk: De oprichting van een vennootschap verwezenlijkt een project waarop u trots mag zijn. Maar deze stap gaat ook met soms zware verantwoordelijkheden gepaard. Kandidaat oprichters moeten beseffen dat ze in heel wat domeinen (ruimer dan hier besproken) aansprakelijk zullen zijn. Het is dus aangewezen, nog voor aan een ondernemingstraject te beginnen, voldoende informatie in te winnen en na te gaan of de vennootschap over voldoende financiering beschikt om haar activiteiten uit te oefenen. Laila Nejar, juridisch adviseur, BECI lne@beci.be ; 02 563 68 58 1 De oprichter van een vennootschap die bovendien bedrijfsleider zou zijn, kan ook in andere opzichten aansprakelijk worden gesteld. Deze aspecten werden hier niet besproken. Didier Gosuin Miguel Van Keirsbilck

Dynamiek STARTER SimpleWash: wasserijdienst op aanvraag De in februari 2016 van stapel gelopen SimpleWash biedt stomerij- en wasserijdiensten met ophaal en levering, thuis of op de werkplaats. Guy Van den Noortgate H et project waarop het jonge bedrijf rust, kwam in de zomer verleden jaar tot stand toen de twee oprichters – Emmanuel Antoine en Pierre Maloteau – in Brussel een concept beslisten te ontwikkelen dat al in de Verenigde Staten en in buurlanden als Groot-Brittannië of Frankrijk bestaat. Na zijn studies beheeringenieur aan de Louvain School of Management, werkte Emmanuel Antoine vijf jaar lang als consultant in bedrijfsfinanciën. Pierre Maloteau werkte, na zijn diploma managementwetenschappen aan het Ichec, twee jaar lang als bedrijfsadviseur en drie jaar als eerste assistent strategie en management aan het Ichec. De twee heren zijn sinds de kinderjaren bevriend en beslisten zich samen in het avontuur van het ondernemerschap te lanceren, met SimpleWash. Het principe doet momenteel een beroep op internet maar zal binnenkort ook mobiel toegankelijk zijn, dankzij een app die nu wordt ontwikkeld. Het concept is eenvoudig, vertellen de oprichters: “U geeft op de website eerst uw postcode in, om na te gaan of uw gemeente wordt bediend. Dit geldt nu voor 131 gemeenten in Brussel. Tegen het einde van het jaar dekken we het ganse gewest. Op termijn wensen wij het aanbod uit te breiden tot de Brusselse rand. Daarnaast stelt u uw wasmand samen en vermeldt u het ophaaladres en een tijdspanne waarin wij het wasgoed kunnen ophalen en nadien bezorgen. Wij staan in voor al de rest. Binnen de 72 uur krijgt u de kleren terug: gewassen, gestreken en klaar om te worden gedragen.” De betaling gebeurt volledig elektronisch en de klant wordt bij de levering gedebiteerd. Eenvoud, snelheid en tijdwinst SimpleWash zorgt voor de ganse logistiek, iets dat anders als lastig en tijdrovend wordt ervaren. De was zelf wordt aan professionele partners toevertrouwd. “We hebben die partners zorgvuldig uitgekozen”, vertelt Emmanuel Antoine er meteen bij. “Wij zijn milieubewust en garanderen een milieuvriendelijke dienstverlening zonder schadelijke oplosmiddelen als perchloorethyleen.” De dienstverlening die de starter twee maand geleden op gang heeft gebracht, richt zich vooral tot de werkende particulier die hiervoor geen tijd heeft. De eerste overtuigde klanten zijn advocatenkantoren en een restaurant. De mond-tot-mondreclame komt ook op gang. Voor het ogenblik zijn Emmanuel Antoine en Pierre Maloteau op alle fronten aanwezig. Ze staan zelf in voor ophaal en levering en zorgen voor een optimale logistiek. Ze zijn van plan later een beroep te doen op de samenwerking1 Oudergem, Brussel-Stad, Etterbeek, Evere, Vorst, Elsene, Sint-Gillis, Sint-Joost-ten-Node, Schaarbeek, Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Sint-Lambrechts-Woluwe en Sint-Pieters-Woluwe. 38 BECI - Brussel metropool - mei 2016 De oprichters van SimpleWash, Pierre Maloteau (links) en Emmanuel Antoine. seconomie en in de richting te evolueren van wat zij de ‘uberisering van de stomerij’ noemen. “Dergelijke diensten bestaan al minstens drie jaar in Groot-Brittannië”, onderstreept Pierre Maloteau. “Wij zijn de eersten die dit ook hier aanbieden en wij geloven dat er een werkelijke behoefte voor bestaat. Bovendien luisteren we naar onze klanten en zijn we bereid onze diensten aan te vullen, met schoenmakerij, bijvoorbeeld.” Met deze formule op aanvraag via een webplatform dat toegankelijk is via het internet en binnenkort ook via tablet en smartphone, kiest SimpleWash voor eenvoud en snelheid. Hierbij houdt de jonge onderneming rekening met een doorslaggevend element voor de klant: tijd winnen. En die tijd komt vrij voor werk, gezin en ontspanning. ● Info: www.simplewash.be Invest in starters Zeker doen: word lid van de gemeenschap van investeerders om jonge innoverende ondernemingen in Brussel te ondersteunen! • U neemt deel aan de economische ontwikkeling van Brussel. • U zorgt voor verscheidenheid in uw investeringen. • U geniet fiscale voordelen dankzij de ‘tax shelter’ voor startups. Hier moet u zijn: starters@beci.be R.T.

officiële partner 2 OCTOBRE DE 10 À 17 H Neem DECOUVERTE JOURNEE ENTREPRISES 2 OKTOBER VAN 10 TOT 17 U Er zijn 1001 redenen om de deuren mee open te gooien op Open Bedrijvendag! deel aan PERSONEELSMOTIVATIE BUURTWERKING OVERNAME T 09 266 05 50 info@openbedrijvendag.be www.openbedrijvendag.be union wallonne des entreprises REKRUTERING TEAMBUILDING VERKOOP VERHUIS BRANDING TROTS GOED CONTACT MET LEVERANCIERS GROTE INVESTERING ACHTER DE RUG GENERATIEWISSEL NAAMWIJZIGING PRODUCTLANCERING JUBILEUM UITBREIDING IMAGOBOOST AWARD GEWONNEN KLANTENBINDING

Dynamiek Plastic uit zwammen OVERGANG Permafungi lanceerde al packs om oesterzwammen in een kringloop te kweken. Champignons, zwammen en paddenstoelen laten vandaag in Brussel opnieuw van zich horen, met een verbazende 100% bio-fietshelm! Johan Debière en Laura Rebreanu P lastic heeft ons leven veranderd en maakt deel uit van onze dagelijkse omgeving onder de vorm van verpakkingen, gebouwen, elektronica, wagens, kleren, noem maar op. Helaas komen afgedankte plasticproducten vaak in de natuur terecht. En daar vormt de voornaamste troef van deze stof – haar duurzaamheid – een grootschalig milieuprobleem: tientallen of honderden jaren lang vervuilt plastic de oceanen en vergiftigt het de vogels en landdieren. Gedeeltelijke oplossingen zijn te vinden in sortering en recycling, de vermindering van de verpakkingen, de ontwikkeling van bioafbreekbaar plastic en het zogenaamde ‘bio-plastic’, geproduceerd uit zetmeel van maïs, aardappelen of bieten. Onderzoekers en ondernemers gingen inspiratie putten in de natuur en zijn zich gaan interesseren voor zwammen als alternatieve hulpbron voor plastic: even polyvalent, maar wel bioafbreekbaar en uit afval geproduceerd. De belangstelling gaat vooral naar het mycelium (of ‘zwamvlok’): het fijne ondergrondse netwerk van draden waarop schimmels zich ontwikkelen. Het mycelium kan alleen of in combinatie met andere materialen worden gebruikt. Naargelang van de andere ingrediënten kan een soort plastic worden geproduceerd dat min of meer soepel, vuurvast of waterdicht is. Ongelooflijk, nietwaar? De Nederlandse designer Eric Klarenbeek ontwikkelde de Mycellium Chair met een 3D printer gevoed met een mengeling van recycling hout, lokale bio plastic en mycelium. Het project heeft meer weg van een stunt dan van een marktwaardig product maar bewijst dat ‘zwammenplastic’ in opkomst is. Het New Yorkse bedrijf Ecovative gebruikt het voor de productie van verpakkingen. Ze kweekt champignons op landbouwafval, rechtstreeks in de benodigde eindvormen. Het product lijkt heel veel op polystyreenschuim. Dell maakt hier al gebruik van de voor de verpakking van zijn computers in de Verenigde Staten en IKEA toont belangstelling voor het product. Ook de groep PSA Peugeot-Citroën maakt hoe langer hoe meer gebruik van biomateriaal. De externe structuur van de autostoelen van de Citroën DS5 is vervaardigd in polypropyleen verstevigd met vlasvezels. Verscheidene andere onderdelen maken gebruik van gerecycled plastic. Een alternatieve fietshelm In Brussel besliste de jonge onderneemster Elise Elsacker enkele jaren geleden, uit overtuiging en als een uitdaging, zoveel mogelijk zonder plastic te leven. Haar ervaringen 40 BECI - Brussel metropool - mei 2016 De ‘Mycellium Chair’ van Eric Klarenbeek beschreef ze op haar website www.plasticless.be. Met haar project Magma Nova, ‘een onderzoek- en designstudio voor de ontwikkeling van stadskledij aan de hand van micro-organismen en biomaterialen’, ontving ze de eerste prijs van de Startup Weekend Changemakers, waarvan de eerste editie aan de Vlerick Business School in Brussel in november verleden jaar plaatsvond. Dit eerste succes gaf de aanzet om het concept om te toveren tot een start-upproject, weliswaar met de hulp van een aantal specialisten: “De ingenieurs Gaëlle en Sven (die in een 3D printing bedrijf werkt – een troef), Sanja (voor de externe politieke contacten), Iris (Business Manager), Céline (ingenieur in materialen die een thesis schreef over biomaterialen)”, aldus de inhoud van de blog. Na een vijftigtal uren om het concept te verfijnen en een aanpak uit te werken voor ontwikkeling en financiering, wist Elise nog duidelijker waar ze naartoe wilde: de productie van een fietshelm dankzij een zwam, ter vervanging van polystyreen. Dit bioafbreekbaar product zou sterker zijn dan beton en goedkoper dan plastic! “Zwammen zijn de grootste verwerkers ter wereld. Sinds de oertijden zorgen zij voor recycling. Hun productie vergt noch fossiele brandstoffen, noch voedingsbronnen”, vertelde ze aan de jury van het Startup Weekend. In dit stadium blijft het een project, maar misschien wordt het binnenkort het eerste ‘made of mushrooms in Brussels’ product… ● Info: http://magmanova.com ; www.plasticless.be ; www.ecovativedesign.com R.T.

Dynamiek HET HUISHOUDELIJK REGLEMENT Geef het gereedschap van het sociaal overleg een onderhoudsbeurt Bij talrijke werkgevers is het huishoudelijk reglement van de ondernemingsraad (OR) en/of van het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) een verouderd instrument, dat maar heel zelden een onderhoudsbeurt kreeg. Over het algemeen beantwoordt het niet of niet langer aan de huidige realiteit van optimaal sociaal overleg. D e periode van de sociale verkiezingen zou de verantwoordelijken human resources ertoe moeten aanzetten om grondig na te denken over de werkingsvoorwaarden en -modaliteiten van hun sociale organen. Eens het huishoudelijk reglement goed is opgesteld, bevat het essentiële informatie die de werkgever in staat moet stellen de werking ervan zo goed mogelijk te beheren. De eerste vraag die moet worden gesteld is of dit instrument wel degelijk bestaat. Alle vertegenwoordigingsorganen van de werknemers moeten beschikken over een huishoudelijk reglement. Is dat niet het geval, dan moet er dringend één worden opgesteld. Bestaat er één, dan is het raadzaam enerzijds na te kijken of het op zijn minst alle bij wet bepaalde beschikkingen bevat en anderzijds desgevallend alle specifieke eigenschappen toe te voegen die eigen zijn aan de onderneming en die bijdragen tot een harmonieuze werking van haar sociale organen. Zo dient het huishoudelijk reglement absoluut ten minste tien punten te bevatten die uitdrukkelijk zijn bepaald bij wet, zoals bijvoorbeeld de oproepingstermijn voor de vergaderingen, de agendapunten van de oproeping, de taak van de voorzitter, de taak van de secretaris, de na te leven regels betreffende het verloop van de vergaderingen, de manier waarop het personeel moet worden geïnformeerd, de manier waarop de processen-verbaal van de vergaderingen moeten worden opgesteld en goedgekeurd, enz. De praktijk leert ons dat de meeste huishoudelijke reglementen deze minimale voorschriften zelfs niet bevatten of blijk geven van een onnodig logge werking. Welnu, om te komen tot optimaal sociaal overleg, is een performant instrument onontbeerlijk … Dergelijk document zou als het ware moeten dienen als “sociale GPS” van de werkingsvoorwaarden en -modaliteiten van de ondernemingsraad of van het CPBW. Concreet? Het is verstandig en soms zelfs bijzonder aangeraden om het huishoudelijk reglement te vervolledigen met praktische bepalingen die het leven van de verantwoordelijke human resources makkelijker zullen maken bij het beheer van de sociale organen. Het is met name om deze redenen dat het voorzichtig zou zijn een erg duidelijk onderscheid te maken tussen de oproepingstermijn voor een gewone vergadering en deze voor een buitengewone of occasionele vergadering. Het is tevens fundamenteel ervoor te zorgen dat deze organen kunnen worden samengeroepen door de vertegenwoordiger van de directie, zonder dat hiervoor een beroep moet worden gedaan op de secretaris. Men dient eveneens erg precieze bepalingen te voorzien voor de manier waarop de processen-verbaal van de vergaderingen moeten worden opgesteld, voor de goedkeuring van de teksten en voor de overdracht van informatie. Gezien de vertrouwelijkheid van bepaalde informatie die wordt meegedeeld, is het eveneens fundamenteel bepalingen te voorzien voor de vertegenwoordigers van de werknemers inzake het beroepsgeheim en/of vertrouwelijkheid. Het gaat per slot van rekening over het geheel van bepalingen waarmee rekening dient te worden gehouden om de sociale organen te doen functioneren. Bij gebrek hieraan kunnen onduidelijkheid en onnauwkeurigheid de correcte werking ervan enkel belemmeren en zelfs onmogelijk maken. ● Jean-Philippe Cordier Advocaat Partner Younity Lector aan de ULB en aan de UCL Middag opleiding “Overlegorganen (OR/ CPBW)” op vrijdag 27 mei • Om de taken en de werkingsregels van uw organen te leren kennen • Om de inzet van de werkgeversbank en van de werknemersbank te begrijpen • Om naar uw onderneming terug te keren met kennis, ideeën en concreet bruikbare instrumenten Info: Frédéric Simon, tel. +32 2 643 78 17 – fs@beci.be. BECI - Brussel metropool - mei 2016 41 ©Thinkstock

DE ADRESSEN MONTEL ONE Koningsstraat 120 – 1000 Brussel LE COSPAIA Kapitein Crespelstraat 1 – 1050 Elsene LE RENARD BLEU Vossenstraat 3 – 1000 Brussel LA VIGNE Tervurenlaan 368 – 1150 Sint-PietersWoluwe RBG BAR PARK INN BY RADISSON Marcel Broodthaersplein 3 – 1060 Sint-Gillis ZOOM BRUSSELSLIFE Lenteterrasjes? Het is zover! Het kwik in onze thermometers ontwaakt uit zijn winterslaap. Zonder snoeihete temperaturen nodigt de lente uit om een terrasje te doen. Frédéric Solvel Met vrienden, familie of met collega’s na het werk… Als het lentezonnetje terug is, krijg je zin in een glas op een terrasje. Brusselslife blikt even rond waar je lekker zit. Ver van het verkeer… In de Koningsstraat wacht je een haven van rust middenin het bruisende stadsleven. Het terras van Motel One Brussels ligt in een groen beplante patio. Ook aan de levendige Naamsepoort kun je een rustpauze inlassen bij Cospaia op het prachtige terras achteraan. Geniet bij een glas van het panoramische uitzicht op Le Toison d’Or en de koepel van het Justitiepaleis. Op een steenworp ligt de hartelijke Marollenwijk waar de tuin van de Renard Bleu je verwelkomt voor een pintje onder vrienden. Trappist en biobier, er is voor elk wat wils! Een natje en een droogje terwijl je wandelt De oude spoorweg die over de Tervurenlaan loopt, is een populaire en drukke promenade bij het minste zonnestraaltje. Het terras van La Vigne zal je verrassen: je kijkt er uit over de Mellaertsvijvers en de wijnstokken rondom de tafels. Na of tijdens het winkelen in de stad kun je een pauze inlassen in de voetgangerszone, op een terrasje rond de Beurs of in de Sint-Gorikswijk (Café des Halles, Le Roi des Belges ...). Koos je 42 BECI - Brussel metropool - mei 2016 voor de trein? Stap dan niet op in Brussel-Zuid zonder eerst even te relaxen in de RBG Bar van hotel Park Inn by Radisson. Aan het terras grenst een groen beplante binnentuin. Lekker warm De wet van Murphy: na de allerzonnigste week kondigt de weerman een regenweekend aan. Maar dat kan de pret niet drukken. Je slaat aan het whatsappen en algauw komt er een oplossing uit de bus: afterwork op een verwarmd terras. Nu alleen nog uitzoeken waar jullie neerstrijken: Café Métropole, Café Leffe… Wil je ook een hapje eten? Dan ben je aan het juiste adres bij Aglio & Olio of bij Plasch. Meer zin in een Robinson-avontuur? Probeer de oversteek naar de gelijknamige chalet in het Ter Kamerenbos. Sterrengerechtjes op je bord in de tuin van Villa Lorraine, uitgerust met verwarmingselementen. En dan heb je nog de klassiekers, de tijdloze terrassen waar je in alle seizoenen met open armen ontvangen wordt: de terrasjes op het Flageyplein (Belga...), Kasteleinsplein, «Luxplein», Londenplein en de Grote Markt. CAFE METROPOLE De Brouckèreplein 31 – 1000 Brussel CAFE LEFFE Grote Zavel 46 – 1000 Brussel AGLIO & OLIO Vleurgatsesteenweg 25 – 1050 Elsene PLASCH Georges Brugmannplein 35 – 1050 Elsene CHALET ROBINSON Steigerweg 1 – 1000 Brussel VILLA LORRAINE Driesdellelaan 75 – 1000 Brussel

BRUSSELSLIFE NIET TE MISSEN MET HET GEZIN AVONDACTIVITEITEN 03.2016 | 09.2016 TOERISTISCHE TRAM Stap aan boord van een historische tram en ontdek Brussel anders. Je kunt verschillende routes volgen vanuit het Trammuseum (Tervurenlaan 364b). Brussels Gewest | vanaf € 10 | www.trammuseum.brussels 29.05 20 KILOMETER DOOR BRUSSEL Dit jaar trotseren 42.000 deelnemers het Brusselse asfalt. Muziekgroepjes zorgen voor sfeer langs de mooie route, lopers worden aangemoedigd door het talrijke publiek. Jubelpark | € 25 | www.20kmdoorbrussel.be 20-21-22.05 BRUSSELS JAZZ MARATHON Drie dagen lang zie je op de podia meer dan 700 jazzmuzikanten en kun je 250 gratis concert en bijwonen in het centrum van Brussel. Brussels Gewest | Gratis | www.brusselsjazzmarathon.be ONDER DE LOEP — CULTUUR Intimistisch concert [Chez Pias] De nieuwe concertzalen schieten als paddenstoelen uit de grond in Brussel! Na La Madeleine verwelkomt het onafhankelijke label Pias nu ook een honderdtal mensen op enkele passen van het Stripmuseum. Pias heeft grote namen in zijn portfolio - Daan, Girls in Hawai, Ghinzu, Saule, Oscar Sint Laurensstraat 36-38 1000 Brussel www.facebook.com/chezpias & The Wolf - maar het Brusselse, onafhankelijke label droomde er na dertig jaar van om een nieuwe cultuurstek voor te stellen. Die is nu ingehuldigd in het hart van de stad. In de intieme zaal kunnen een kleine honderd mensen rechtopstaand van muziek genieten. Meer dan een concertzaal Het oude gebouw, vroeger de thuishaven van de krant Le Peuple, huisvest meer dan een concertzaal. Een tentoonstellingsruimte, een platenwinkel (vooral vinyl) en een restaurant vonden ook onderdak bij Pias. Achter het fornuis van restaurant «Humphrey» staat Yannick Van Aeken, de voormalige souschef van het gerenommeerde «Noma» in Denemarken. Terloops kunnen we nog meegeven dat de naam van het restaurant verwijst naar de bekende acteur Humphrey Bogart. Een van zijn films, «Casablanca», vormde eerder ook al de inspiratiebron voor de naam van het label: Pias staat voor «Play it again, Sam», een van de bekende replieken in dit meesterwerk uit de jaren 40. Hélène Remy BECI - Brussel metropool - mei 2016 43 21.05 ZINNEKE PARADE Na twee jaar geduld oefenen is in 2016 de Zinneke Parade terug van weggeweest. 4.000 deelnemers zorgen ervoor dat duizenden toeschouwers hun ogen de kost geven. Het thema dit jaar: «fragiel». Stadscentrum | Gratis | www.zinneke.org 27.03 | 30.10 FIETSTOCHT MET GIDS Nu de lente weer in ‘t land is, wil Pro Velo dat Brusselaars en toeristen hun fiets van stal halen in het weekend voor een tochtje, met gids, door de straten van onze hoofdstad. Je kunt allerlei thema’s kiezen. Let op: wel reserveren! Brussels Gewest | vanaf € 10 | www.provelo.org 12.05 | 22.05 NACHTEN VAN DE BOTANIQUE De «Kruidtuinnachten» openen het festivalseizoen. Zoals altijd is er ruimte voor een trendy programma en opkomende artiesten... Beluister het beste van vandaag en van morgen in het Koninklijk Circus, de tent, de Oranjerie en de Rotonde. Kruidtuin en Koninklijk Circus | vanaf € 12 | www.botanique.be 23.04 | 30.05 CYCLUS BOWIE BIOSCOOP Veel mensen zullen nooit zijn legendarische hits vergeten, maar David Bowie was niet vies van een rolletje op het witte doek. Furyo, Twin Peaks, Just a Gigolo... Bowie schreef een dertigtal films op zijn palmares en was een gevierd acteur! Cinematek | € 4 per voorstelling | www.cinematek.be 02.03 | 20.03 KUNSTENFESTIVALDESARTS OPVOERINGEN Het Kunstenfestivaldesarts palmt drie weken lang een twintigtal Brusselse theaters en kunstcentra in. Op het programma: opvoeringen, plastische en toneelkunst van Nederlandstalige en Franstalige, Belgische en internationale kunstenaars. Brussels Gewest | € 4 à € 20 per vertoning | www.kfda.be ©Luc Viatour

BRUSSELSLIFE Een Brusselaar bij Yves Saint Laurent BRUSSELAAR VAN DE MAAND Niets lijkt Anthony Vaccarello nog tegen te houden. Deze Brusselse ontwerper is 36 en kan al enkele grote modehuizen op zijn cv zetten: Fendis, Lagerfeld, Versace en nu ook Yves Saint Laurent! Kate Winslet, Charlotte Gainsbourg, Sharon Stone en Anja Runik ... de mooiste vrouwen ter wereld vielen voor de creaties van een Brusselse ontwerper. WIST U DIT? De eerste praline is gemaakt in een Brusselse apotheek! je goed) in de prestigieuze Koninginnegalerij, vlakbij de Grote Markt. Wist u dit? Apotheker Jean Neuhaus vond de eerste praline uit halverwege de 19e eeuw! De eerste Neuhaus-zaak dook in 1857 op in het Brusselse stadsbeeld. Jean Neuhaus opent dan een apotheek (ja, dat lees 44 BECI - Brussel metropool - mei 2016 Pillen in een zoet jasje Hoe maak je een geneesmiddel minder bitter? Kortom, hoe zorg je ervoor dat pillen slikken geen corvee is? Jean Neuhaus kwam op het briljante idee om bittere pillen te verzachten door ze in iets zoets en lekkers te hullen... zoals een fijn chocoladelaagje. De fantasie van Jean Neuhaus inspireert zijn kleinzoon in het prille begin van de 20e eeuw... Waarom de geneesmiddelen niet volledig vervangen door slagroom? En zo wordt de eerste praline geboren in 1912. Een paar jaar later bedenkt zijn vrouw Louise Agostini een doos om de kostbare chocolaatjes in te bewaren alvorens ze te proeven of cadeau te doen. De pralinedozen vliegen algauw de deur uit. Tegenwoordig heeft Neuhaus meer dan 1.000 winkels in 50 landen over de hele wereld en omdat de chocolatier trots is op zijn roots, worden de pralines nog altijd in België gemaakt. Hélène Remy Een gewone jongen uit Molenbeek Anthony Vaccarello is in 1980 geboren in Brussel geboren. Zijn beide ouders zijn Italiaans. Hij brengt zijn jeugd door in Molenbeek en de hoofdstad ziet hem opgroeien. Meermaals laat hij zich ontvallen dat hij zich aangetrokken voelt tot mode. Toch gaat hij rechten studeren zodra hij zijn diploma secundair onderwijs op zak heeft. Uiteindelijk zal hij de advocatentoga niet dragen, maar verkiest hij om die zelf te ontwerpen. Begin de jaren 2000 beslist hij (dan toch) om zich in te schrijven in een van de beste kunst- en designscholen in België, Ter Kameren. Met de jaren komt zijn talent tot bloei en in 2006 - hij heeft zijn diploma pas - wordt hij bekroond op het befaamde festival van Hyères (in Frankrijk), een Europese wedstrijd voor jonge ontwerpers. Ontdekt door Lagerfeld Zijn werk raakt bekend en hij verlaat België voor het andere land van zijn hart: Italië. Vaccarello wordt benaderd door modehuis Fendi waar hij als bontontwerper aan de slag gaat. Hij steekt nieuwe kennis op en verfijnt zijn stijl bij Karl Lagerfeld. In 2009 richt hij zijn eigen modehuis op en datzelfde jaar komt zijn eerste herfst-wintercollectie uit. Streng en sensueel Vaccarello’s stijl is complex. Hij combineert allerlei materialen, kort en asymmetrisch, sexy en streng, vrouwelijk en mannelijk. Met zijn outfits laat hij stadsvrouwen sensueel voor de dag komen. Opnieuw valt hij als jonge ontwerper in de prijzen in 2011 (hij wint de ANDAM-prijs) en de grootste sterren laten zich kleden door de Brusselse ontwerper. Charlotte Gainsbourg, Kate Winslet, Sharon Stone, Taylor Swift en ook Anja Runik dragen Vaccarello. Nadat hij drie seizoenen ontwierp voor Versus, de tweede lijn van het Italiaanse merk Versace, meldt Anthony Vaccarello zich nu als artistiek directeur aan bij Yves Saint Laurent waar hij Hedi Slimane opvolgt. Zijn eerste creaties met YSL-label komen op de catwalk in oktober 2016 tijdens de Parijse Fashion Week. Hélène Remy © photo : www.vogue.com

BRUSSELSLIFE TOP BRUSSELSLIFE TOP 5 van bizarre bars in Brussel Je moet ze minstens één keer zien en dan krijg je zin om elke week, maand of af en toe terug te keren, voor eens wat anders. We doen de ronde van de bizarste, ongewoonste bars in Brussel. Frédéric Solvel 3 Etiquette Emile De Motlaan 19 - 1000 Brussel Een bar zonder barman, dat is nog eens een origineel concept en het verdient de derde podiumplaats. Nadat bediening aan de bar in zwang raakte, zijn we bijna toe aan bediening in de bar. Etiquette heeft een heel gamma rood, wit, rosé en bevoorraadt zich van godendrank bij wijnhandelaars. Je kiest de cru, de hoeveelheid en betaalt navenant! 1 Goupil le Fol Violetstraat 22 - 1000 Brussel In Goupil le Fol hangt een intieme, mysterieuze en romantische sfeer, denk aan «Amélie Poulain». Je voelt je er meteen thuis, want op de zetels zit je nog knusser dan in je eigen sofa. Aan het plafond hangt een fiets op zijn volgende fietser te wachten, aan de muren overlappen portretten en schilderijen elkaar … Le Goupil is een bar in een huis of een huis in een bar, bizar maar geslaagd … Je gaat ernaartoe met je lief, om de wereld te veranderen of om op het laatste leuke nieuwtje van vrienden te klinken. 2 PauZzzz Belliardstraat 166 – 1000 Brussel Nood aan een pauze of een dutje? In de Europese wijk dook eind 2014 de eerste siëstabar van het land op. ‘s Middags kost een siëstakwartiertje met relaxmassage er 7 euro. En zo ga je helemaal zen terug aan het werk. Wie ‘s morgens maar moeizaam uit de veren raakt, kan hier sinds februari 2016 terecht in de Wake Up Bar. Op het programma: stimulerende massages om de dag rooskleurig te beginnen. Een massage van 8 minuten kost € 8, ontbijt inbegrepen. 4 Het Goudblommeke in Papier Cellebroersstraat 55 - 1000 Brussel Het Goudblommeke in Papier floreert sinds een tiental jaar opnieuw in de Zavelbuurt. Dit trefpunt van surrealisten en de Cobra-beweging verdween uit de Brusselse adresboekjes totdat een coöperatie het café op een mooie dag nieuw leven inblies. Hoewel je er niet langer op René Magritte, Louis Scutenaire of Marcel Mariën stuit, blijft het bezielde team van het Goudblommeke culturele activiteiten organiseren: lessen Brussels, lessen over Brussel, allerlei bijeenkomsten. 5 Le Cercueil Haringstraat 10-12 - 1000 Brussel Het moet gezegd, Le Cercueil is vooral een trekpleister voor toeristen en opent zijn ingewanden elke avond in een «strotje» dat haaks op de Grote Markt staat. Je drinkt er drankjes met satanische namen, geserveerd op een doodskist en in een ronduit luguber kader. Moeten we er nog bij vertellen dat de muren bekleed zijn met zware zwarte stof? Een retourtje naar de hel heeft nog nooit iemand kwaad gedaan en het gras lijkt er in het paradijs alleen maar groener door. BECI - Brussel metropool - mei 2016 45 © www.pauz.be © www.erasmusenflandes © extravita.ro

COMMUNITY Foto’s van het BECI nieuws BECI voert regelmatig actie om de werking van openbare aanbestedingen en hun toegankelijkheid voor ondernemingen te verbeteren. In april organiseerden wij een seminar rond de huisvestingsmarkten in Brussel. De BGHM kondigde onlangs een plan van 200 miljoen aan voor de bouw van middenklasse-woningen. Deze kans gaat alvast met andere gepaard. (© Isopix) BECI en IZEO organiseerden op 14 april, in aanwezigheid van Willy Borsus, federaal minister van zelfstandigen en KMO’s, een informatieontbijt over het nieuwe plan ter promotie van het vrouwelijke ondernemerschap. (© Isopix) Een intergewestelijke informatiesessie, gezamenlijk door BECI en de UWE georganiseerd, bracht op 17 maart zestig ondernemingen bijeen om de wetgeving over afval te bespreken. Meer info: www.brusseslwastenetwork.eu 46 BECI - Brussel metropool - mei 2016

Initiatie? Wedstrijd? Schrijf in op www.beci.be Georganiseerd door: Met de steun van: BECI Golf Trophy Networking on the green! 26 05 2016

IMPRESSION OF A BRIT The funnier side of a not-so-funny war Today a model of civilised society with its aims set on peace and prosperity, Spain has lost some of the colourfulness of a past that goes back beyond the stifling era of Francoist conformity to the headier years of a Republic that foundered in a bloody Civil War. Richard Hill T he outcome of that war, in which both sides respected the hours of the afternoon siesta, put a temporary halt to the democratic aspirations and hopes of the Spanish masses and of many other Westerners. It also put a dead hand on the everyday street life of the times − and in the 1930s most Spanish life was lived in the streets. Spanish humour is at its best not so much in set pieces or jokes per se, but in the conversations, bantering and dialogues of everyday bar and café life − understandable for people who spend a large part of their spare time socialising and relaxing out of doors. In the words of British interculturalist John Mole, “Spanish humour is often bantering and personal but is not characteristically biting or sarcastic about other individuals and is not used as a weapon… It is important to be amusing and entertaining.” The violence of the Civil War and the eventual triumph of the rebel Fascists did not suppress the Spaniards’ ebullient and amiable personality. Even at the height of the war humour, deliberate or not, was often embodied in actions and statements. Though not intended to be humorous, even the Francoist rallying cry of ‘Long Live Death’ (‘Viva la Muerte’) strikes one as funny today. 48 BECI - Brussel metropool - mei 2016 On the republican side, roadside posters on the barricades outside many villages bore the words ‘Stop or Fire’, giving both friend and foe a decisive option. Anarchist villages, having burned all the official paper money and printed their own, announced their independence by flashing their torches, thereby inevitably drawing rebel fire… Spanish humour is often bantering and personal but is not characteristically biting or sarcastic about other individuals and is not used as a weapon… It is important to be amusing and entertaining. George Orwell, in his book ‘Homage to Catalonia’, wrote about the problem of knowing for sure who or what you were up against; “To prevent us from shooting each other in the darkness white armlets would be worn. At this moment a messenger arrived to say that there were no white armlets. Out of the darkness a plaintive voice suggested: ‘Couldn’t we arrange for the Fascists to wear white armlets instead.’” The historian Hugh Thomas cites a number of the more memorable moments in his book ‘The Spanish Civil War’. “The nationalists [Franco and his right-wing supporters] sought to point the contrast between the hungry republic and their own territory, by an air-raid of loaves of bread on Barcelona… The republicans replied with an air-raid of shorts and socks, to demonstrate their alleged superiority in manufactured goods.” In the absence of bread, the nationalists turned to other forms of aerial bombardment. “Nationalist pilots… trained specially in order to drop supplies into the small area which was being defended − a technique which they found to be similar to dive-bombing. … Delicate supplies (such as medical appliances) were dropped by turkey, a bird whose flight is heavy, majestic, and vertical.” The Spanish character blends the fantasy of Cervantes' Don Quixote with the down-to-earth practicality of his servant Sancho Panza. Indeed Spanish humour is characterised by a blend of simple wisdom, human awareness and subtlety that takes precedence over both satire and morbidity. It is evident at all levels of Spanish society, from university professors to the man and woman in the street. Despite the variety of Spain's regional cultures, this sense of humour is shared nationwide, even if the Galicians joke less… ●

COMMUNITY NEWS LEDENTREFPUNT Het staat in de E-mag “Droit vers Bruxelles – Recht naar Brussel” De zesde staatshervorming betreffende ‘Een efficiëntere federale staat en een grotere autonomie voor de deelstaten’ heeft hoofdzakelijk geleid tot een overdracht van Federale bevoegdheden naar de Gemeenschappen en Gewesten, waaronder dus ook bepaalde materies die zonder enige twijfel het leven van ondernemingen zullen beïnvloeden. Niet bij de pakken blijven zitten! Hoe stel ik een intelligente arbeidsovereenkomst op? Vraag: vanaf welke leeftijd is een werknemer ‘oud’? Nieuwigheden op het vlak van overheidsopdrachten Top 5 van de populairste landen Deze artikels staan ook op onze website: www.beci.be/newsletter/e_mag Een smakelijke campagne Bent u op zoek naar een gezonde, originele en aangepaste marketing-actie voor uw bedrijf? Brusselse bijzonderheden: op 24 mei 2016 organiseert het Brusselse advocatenkantoor Sub Rosa Legal, in samenwerking met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, UNIZO en KBC Brussels, het seminar “Droit vers Bruxelles – Recht naar Brussel”. Deze tweetalige bijeenkomst richt zich tot ondernemers en handelaars die zich willen informeren omtrent de wijzigingen van de Brusselse wetgeving die zullen volgen uit deze befaamde hervorming. Tijdens deze namiddag zullen grote thema’s behandeld worden, zoals onder meer: hervorming van de huur in Brussel, hervorming van de fiscaliteit in Brussel, vergunningen en machtigingen… Praktische informatie Waar? Het seminar zal plaatsvinden in ‘Salons KBC Grote Markt’, Grote Markt 17, 1000 Brussel. Wanneer? 24 mei 2016, 14u – 18u De deelname aan dit evenement is gratis, het aantal plaatsen is echter wel beperkt tot 100. Wacht bijgevolg niet te lang om U in te schrijven. Voor meer informatie en om U in te schrijven: http://sub-rosa.eventbrite.fr Daoust opent haar 5de Brussel! jobcenter te Wenst u bovendien uw huidige of toekomstige klanten te vertroetelen? Belgosweet specialiseert zich in geïndividualiseerde chocolade en snoepwaren. Het bedrijf biedt voortaan de bedrukking van rode of groene appelen met uw logo. Het motief kan dankzij voedingsinkten in het wit of in het rood op een oppervlakte van 40x40 mm worden bedrukt. Info: www.belgosweet.be ; www.promofruit.be. Bovenop haar aanwezigheid in het centrum en het zuiden van Brussel, met JobCenters in Elsene (wijk Louiza en Universiteitswijk), Brussel Centrum (wijk Rogier) en Ukkel (wijk Bascule), breidt Daoust in Brussel verder uit met de opening van een JobCenter in het Noorden van de hoofdstad, in Jette. Deze moderne gemeente combineert al de voordelen van een stad en een aangename, groene omgeving. Jette ontwikkelt talloze projecten om een betere levenskwaliteit te garanderen aan haar inwoners, alsook ter verbetering van de mobiliteit en economie. Het nieuwe JobCenter Daoust Jette is gevestigd aan de Jetselaan 229 en slechts 150 meter verwijderd van het Koningin Astridplein. Vanaf 4 april biedt het JobCenter haar klanten en kandidaten flexibele diensten op maat aan, in de belangrijkste domeinen van Human Resources. Info: www.daoust.be BECI - Brussel metropool - mei 2016 49

COMMUNITY NEWS Overgenomen door Efficy De Belgische ontwikkelaar van CRM (Customer Relationship Management) software Efficy is rond met de overname van de Belgisch-Franse starter Royal App Force SA. De in 2014 door Luikenaar Dominique Mangiatordi opgerichte Royal App Force ontwikkelde de mobiele applicatie Peak Me Up om verkoopteams te motiveren en hun aandacht te focussen op activiteiten die omzet genereren. Dit gebeurt dankzij gamification (speeltechnieken). Een van deze technieken wordt in de volgende versie van de Efficy CRM opgenomen. “Gamification is de toekomst”, verklaart Cédric Pierrard, CEO van Efficy. “De gebruikers worden gemotiveerd om data in te voeren, waardoor ze zich extra zullen inzetten. Met de integratie van speltechnieken in het hart van onze CRM-software, zullen we waarschijnlijk de eerste ‘gamified CRM’s’ in Europa aanbieden, en ook een van de allereerste ter wereld”. Alle medewerkers worden onmiddellijk door Efficy NV aangeworven. CEO Dominique Mangiatordi wordt mede-aandeelhouder en lid van het directiecomité van Efficy NV, waarvan hij voortaan de marketing zal beheren. Info: www.efficy.com Haven van Brussel: meer verscheidenheid in de trafiek De waterwegtrafieken van de haven van Brussel voor het jaar 2015 tekenen een lichte daling op, voor een totaal van AG EOS Aglio & Olio Alterforhum Ashoka Atrium Audi Axa Basic-Fit Brussels Basket Bednet Belfius Belgosweet BGHM Biomimika BNP Paribas Fortis Botanique Brussels Waste Network Café Leffe Café Metropole Cercueil (Le) Châlet Robinson Cinematek CoRe Cospaia (Le) Daoust Ecovative Edenred Efficy Empreinte Engie Enterprise Europe Network Equal Partners Etiquette Fendis FGTB FOD Mobiliteit 50 BECI - Brussel metropool - mei 2016 34-35 25-26 42-45 18-20 24 28-29 30 25-26 25-26 49-50 46 24 25-26 42-45 46 42-45 42-45 42-45 42-45 42-45 24 42-45 11 ; 34-35 ; 49-50 40 34-35 49-50 25-26 25-26 13 18-20 42-45 42-45 11 18-20 Gallup Gawad Kalinga Google Goudblommeke in Papier (Het) Goupil le Fol 24 ; 36-37 32-33 Happyformance Haven van Brussel HR Square Hydrometal Ichec Ikea Inami Instituut voor de Nationale Rekeningen IWEC IZEO Jean Goldschmidt International KBC Brussels KBC Koning Boudewijnstichting Krinkels KU Leuven Kunstenfestivaldesarts La Madeleine Larcier Louvain School of Management Magma Nova MakeSense MicroStart Montel One Neuhaus OESO PauZzzz Pias Plasch Poult Prayon iets meer dan 6,5 miljoen ton. Toch zijn er bemoedigende cijfers die aantonen dat de trafieken diverser worden, aangezien de nieuwe stromen op spectaculaire wijze evolueren: +56% voor het containertransport of een totaal van 19.465 TEU (twenty foot equivalent unit) en +266% voor het palettentransport, met bijna 12.000 geladen en geloste paletten in de haven, tegenover iets meer dan 3.000 vorig jaar. De lichte globale daling van de trafiek is vooral te wijten aan het feit dat er in 2015 geen baggerwerken waren in Brussel, en dat de tonnages afgevoerde werfgrond duidelijk kleiner waren dan vorig jaar. De daling is dus vooral conjunctureel. Als we de grond en het baggerslib zouden aftrekken, en de vergelijking tussen 2015 en 2014 zouden behouden, zou de eigen trafiek een stijging optekenen met 7,6%. Ondanks een daling van het transport van aarde en de afwezigheid van baggerwerken blijven de bouwmaterialen het type goederen bij uitstek dat hoofdzakelijk vervoerd wordt via de waterweg in Brussel (55%). De import van olieproducten vertoont een stijging met 17% en vertegenwoordigt 27% van de uitwisselingen. Mohammed Jabour, voorzitter van de Haven van Brussel, verklaart: "Ondanks de lichte daling van de conventionele trafieken, ben ik zeer tevreden met de spectaculaire vooruitgang van de nieuwe trafiektypes, namelijk containers en paletten. Dankzij deze resultaten bevestigt de Haven van Brussel dat ze haar opdracht van logistiek facilitator efficiënt uitvoert, die haar door het Gewest werd toegekend." Info : www.portdebruxelles.be INDEX VAN BEDRIJVEN EN ORGANISATIES DIE IN DIT NUMMER STAAN Actiris 18-20 24 24 42-45 42-45 22-23 49-50 28-29 30 38 22-23 18-20 17 14 36-37 ; 46 30 49-50 28-29 25-26 34-35 22-23 42-45 42-45 34-35 38 24 ; 40 24 25-26 42-45 42-45 17 42-45 42-45 42-45 18-20 30 Pro Velo Proximus PSA Peugeot-Citroën PwC Radis&Co RBG Bar Park Inn By Radisson Renard Bleu (Le) Royal App Force Samenlevingopbouw SAM-Group Schneider Electric SD Worx SDI International Silversquare Louise SimpleWash Solvay Business School Spa Sub Rosa Legal Trammuseum UCL ULB Unibra Unite UNIZO UWE Verenigde Naties Versace Vigne (La) Villa Lorraine (La) Vlerick Business School Volkswagen Vorst Nationaal Whyte Corporate Affairs Younity Yves Saint Laurent Zappos 42-45 28-29 40 28-29 24 42-45 42-45 49-50 25-26 28-29 25-26 28-29 14 18-20 38 30 25-26 49-50 42-45 41 41 34-35 24 49-50 46 17 42-45 42-45 42-45 40 32-33 30 18-20 41 42-45 22-23

COMMUNITY TOETREDINGSAANVRAGEN DOOR VOORLEGGING AAN DE RAAD VAN BESTUUR Abidov Orifjon NP Zenobe Grammelaan 95 – 1030 Brussel Nace: - 70210 Adviesbureaus op het gebied van public relations en communicatie 70220 - Overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer; adviesbureaus op het gebied van bedrijfsvoering afg.: Orifjon Abidov Alia - Nina Meert NVBA Sint-Bonifaasstraat 1 - 1050 Brussel Nace: 14199 - Vervaardiging van andere kleding en toebehoren, n.e.g. 47512 - Detailhandel in huishoudtextiel en beddengoed in gespecialiseerde winkels 7112102 - De industriële vormgeving afg.: Nina Meert B19 BVBA Van Beverlaan 19 - 1180 Brussel Nace: 5621002 - Organiseren en verzorgen van bruiloften, banketten, cocktails, lunches, recepties, enz. 82300 - Organisatie van congressen en beurzen 94120 - Beroepsorganisaties afg.: Julie Tomé BDE Group BVBA Roodebeeksteenweg 331 - 1200 Brussel Nace: 62010 - Ontwerpen en programmeren van computerprogramma's 62020 - Computerconsultancy-activiteiten 62090 - Overige diensten op het gebied van informatietechnologie en computer afg.: Jessica Sola Lopez BG Services - Le Manoir des Offices NV Georges Lecointelaan 50 - 1180 Brussel Nace: 6820301 - Verhuur van niet-residentiële gebouwen zoals kantoorgebouwen, handelspanden, tentoonstellingsruimtes, enz. 69201 - Accountants en belastingconsulenten 70220 - Overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer; adviesbureaus op het gebied van bedrijfsvoering afg.: Bertrand Guevar Buroconcept NV Waverse steenweg 1509 - 1160 Brussel Nace: 71112 - Interieurarchitecten 71113 - Stedebouwkundige en tuin- en landschapsarchitecten afg.: David Van Gelder Business Training BVBA Regentschapsstraat 58 - 1000 Brussel Nace: 85592 - Beroepsopleiding afg.: Christian Maes Cheikaiban Gaëtan NP Rue des Cailloux 19 - 1330 Rixensart afg.: Gaë tan Chekaiban Chuitar Bilal NP Rue Joseph Sneessens 27 - 1300 Limal afg.: Bilal Chuitar CPS / VCL - Vervolmakingscentrum voor Lassers VZ Antoon van Osslaan 1 - 1120 Brussel Nace: 85592 - Beroepsopleiding - afg.: Leen Dezillie de Bonhome Alexandra NP Platanenstraat 34 - 1040 Brussel afg.: Alexandra de Bonhome Dewitte A. & Fils NV Léon Delacroixstraat 30 - 1070 Brussel Nace: 46389 - Groothandel in andere voedingsmiddelen, n.e.g. afg.: Philippe Dewitte BECI - Brussel metropool - mei 2016 51 Ewala Sinter-Goedeleplein 5 - 1000 Brussel afg.: Stéphane-Georges Ugeux Flexy BVBA Alsembergsesteenweg 842 - 1180 Brussel Nace: 35140 - Handel in elektriciteit 70210 - Adviesbureaus op het gebied van public relations en communicatie 70220 - Overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer; adviesbureaus op het gebied van bedrijfsvoering afg.: Fabien Lorent Galle Jonas NP Christiaan Van Der Heydenlaan 24 - 9041 Oost akker afg.: Jonas Galle Goffinon Laurent - You Own Revolution Spaanse Lindebaan 123 - 1850 Grimbergen Nace: afg.: Laurent Goffinon IBS Business Software SA Avenue Albert 1er 6 - 1332 Genval Nace: 46510 - Groothandel in computers, randapparatuur en software - 47410 - Detailhandel in computers, randapparatuur en software in gespecialiseerde winkels 9511001 - Onderhoud en de reparatie van computers en randapparatuur afg.: Bernard Persoons KIXX BVBA Heirweg 198 - 8800 Roeselare Nace: 70210 - Adviesbureaus op het gebied van public relations en communicatie 73110 - Reclamebureaus 82300 - Organisatie van congressen en beurzen afg.: Mark Caelenberghe DRP Agency NV Roodebeeksteenweg 331 - 1200 Brussel Nace: 62020 - Computerconsultancy-activiteiten 62090 - Overige diensten op het gebied van informatietechnologie en computer 70220 - Overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer; adviesbureaus op het gebied van bedrijfsvoering afg.: Bernard Persoons e-doceo SETR Kunstlaan 11 - 1210 bruxelles Nace: 58290 - Overige uitgeverijen van software 59201 - Maken van geluidsopnamen 62010 - Ontwerpen en programmeren van computerprogramma's afg.: Morgane Vlasselaer Ecologic NV Albert1er laan 6 - 1332 Genval Nace: 46432 - Groothandel in opgenomen beeld- en geluidsdragers 46510 - Groothandel in computers, randapparatuur en software 47410 - Detailhandel in computers, randapparatuur en software in gespecialiseerde winkels afg.: Bernard Persoons Europea Residences BVBA Robert Schumanplein 6 - 1040 Brussel Nace: 55100 - Hotels en dergelijke accommodatie 68202 - Verhuur en exploitatie van sociale woningen 82110 - Diverse administratieve activiteiten ten behoeve van kantoren afg.: Yann Le Metayer Laurent-Perrier Belgique Brand Whitlocklaan 46 - 1200 Brussel Nace: 46349 - Groothandel in dranken, algemeen assortiment - afg.: Axelle Andrien Oksigen Lab VZW Hertogsstraat 41 - 1000 Brussel Nace: 82990 - Overige zakelijke dienstverlening, n.e.g. 94999 - Overige verenigingen, n.e.g. afg.: Loic van Cutsem Potiez-Deman NV Bazellaan 8 - 1140 Brussel Nace: 49420 - Verhuisbedrijven 7711001 - De verhuur op korte termijn van personenauto's zonder chauffeur afg.: Louis Martin Realco NV Avenue Albert Einstein 15 - 1348 Louvain-la-Neuve Nace: 20411 - Vervaardiging van zeep en wasmiddelen 4339001 - De installatie van particuliere zwembaden 47784 - Detailhandel in drogisterijartikelen en onderhoudsproducten in gespecialiseerde winkels afg.: Chantal Maillard Strategor NV Boulevard Initialis 1 - 7000 Mons Nace: 26200 - Vervaardiging van computers en randapparatuur 62020 - Computerconsultancy-activiteiten 62090 - Overige diensten op het gebied van informatietechnologie en computer afg.: Bernard Persoons Struelens Antoine Alsembergsesteenweg 604/8 - 1180 Brussel afg.: Antoine Struelens Tahiri Filali Abdeslam NP Jetse Steenweg 362 - 1081 Brussel Nace: 2825001 - Vervaardiging en installatie van industriële machines, apparaten en toestellen voor de koeltechniek 43222 - Installatie van verwarming, klimaatregeling en ventilatie afg.: Abdeslam Tahiri Filali The Black & Green project - Sandrine Vasselin Nijvelse dreef 28 - 1150 Brussel afg.: Sandrine Vasselin Val-I-Pac VZW Koningin Astridlaan 59 - 1780 Wemmel Nace: 82110 - Diverse administratieve activiteiten ten behoeve van kantoren afg.: Luc Van de Vomdel Videofair BVBA Nekkerspoelstraat 163 - 2800 Mechelen Nace: 74201 - Activiteiten van fotografen, met uitzondering van persfotografen 74209 - Overige fotografische activiteiten 77220 - Verhuur van videobanden, dvd's en cd's afg.: Georges Melki Yaka Geo BVB Avenue du Saphir 7 - 1040 Brussel afg.: Virginie Holemans

COMMUNITY AGENDA Management & RH, Personal improvement 11, 12 en 26 mei 2016 Développer efficacement votre communication avec la Process Communication Model® (1) 27.05.2016 Leader et Manager : comment combiner ? – Les « 7 Wonders of Great Leaders » (2) Van september 2016 tot juni 2017 It’s Co-Solutions Time for the Boss (1) Van september 2016 tot juni 2017 It’s Co-Solutions Time for Free Entrepreneurs (1) Handelsrecht Augustus tot december 2016 Opleiding Bemiddeling/Mediation te Gent Tot 07.06.16 Praktische oefeningen in bemiddeling (module 6) 12.09 – 12.12.16 Exercices pratiques en médiation (module 8) (1) 13.09 – 13.12.16 Praktische oefeningen in bemiddeling (module 7) September 2016 tot februari 2017 Cycle de formation à la médiation civile et commerciale - Bruxelles (1) Strategie en beheer Van september 2016 tot juni 2017 It’s Co-Solutions Time for the Boss (1) Van september 2016 tot juni 2017 It’s Co-Solutions Time for Free Entrepreneurs (1) Verkoop, marketing en bedrijfscommunicatie 23.05.2016 LinkedIn: Creëer uw ideaal beroepsprofiel! 25.05.2016 De Elevator Pitch: uzelf te presenteren, uw project te presenteren, uw concept in 120 woorden of 45" 27.05.2016 LinkedIn: Stimuleer uw bedrijfsactiviteiten en professioneel netwerk! 01.06.2016 Créez des présentations captivantes avec le storytelling digital (1) 07.06.2016 Maak uw bedrijfspagina! 06.06.2016 Beheer uw tijd en organiseer uzelf optimaal dankzij Outlook! 29.06.2016 Excel: Beheer uw databases optimaal door middel van dynamische draaitabellen! 14.06.2016 Notities maken op een efficiënte manier dankzij OneNote! Van september 2016 tot juni 2017 It's Co-Solutions Time! For Sales… (1) Opleidingen op maat U vindt de opleiding niet die u zoekt? Contacteer ons! Ons opleidingsaanbod wordt opgesteld in functie van de vragen die u ons stelt. U wilt uw vaardigheden ontwikkelen, uw medewerkers beter laten presteren, de teamgeest in uw onderneming versterken? ➜ Brigitte van der Mensbrugghe +32 2 643 78 30 – bvdm@beci.be Sociale wetgeving 27.05.2016 Missies en werking van de sociale organisaties (Ondernemingsraad en CPBW) (2) 10.06.2016 BECI HR Lunch ➜ Frédéric Simon +32 2 643 78 17 – fs@beci.be Milieu, stedenbouw, mobiliteit 27.05.2016 Uw kantoren in de toekomst, zonder meerkosten: kwaliteit van de verluchting, ergonomie op de werkplaats en beheer van de biodiversiteit (2) ➜ Laura Rebreanu +32 2 643 78 26 – lr@beci.be Bedrijfsoverdracht 17.05.2016 Een omzetontwikkelingsplan aanwenden om mijn onderneming aantrekkelijker te maken (2) 26.05.2016 Golf Trophy 02.06.2016 Speed Business Lunch 09.06.2016 After Work 15.06.2016 De grondbeginselen van succes 21.06.2016 Garden Party ➜ Beci Events +32 2 643 78 13 – events@beci.be 24.05.2016 Een gezonde en efficiënte beleidsstructuur in mijn nieuwe onderneming inzetten (2) 07.06.2016 Hoe kan ik mijn onderneming herwaarderen en een goede prijs bepalen? (2) 14.06.2016 Hoe kan ik me van de concurrenten onderscheiden en een uniek commercieel aanbod voorleggen? (2) ➜ Erik Thiry +32 2 643 78 36 – eth@beci.be 09.05.2016 Delegatie zakenlui uit Egypte (*) 24.05.2016 Seminar USA 26.05.2016 Les erreurs à éviter dans les contrats commerciaux internationaux (*) 31.05.2016 Synergy Day 03.09.2016 Zakenreis in de Verenigde Arabische Emiraten 05.2017 Zakenreis naar Iran ➜ Beci’s International Department +32 2 643 78 02 - sso@beci.be (1) Enkel in het Frans (2) De voertaal is Frans maar de documentatie is ook (volledig of gedeeltelijk) in het Nederlands beschikbaar 52 BECI - Brussel metropool - mei 2016

www.professional.peugeot.be Aanbieding voorbehouden voor Professionals en geldig van 1 april tot 30 juni 2016. Lederen binnenbekleding gratis bij aankoop van een 508 berline of SW, Pack Nappaleder gratis bij aankoop van een 508 GT Line of 508 GT, Pack Nappaleder of Alcantara bij aankoop van een 508 RXH. PEUGEOT 508 3,9 - 5,8 L /100 KM 102 - 135 G /KM Milieu-informatie [KB 19/03/2004] : www.peugeot.be V.U. : Peugeot België-Luxemburg N.V. - KBO nr. 0403.461.107 - avenue de Finlande 4-8 te B-1420 Braine-l’Alleud - Tel. : 078 15 16 15 LEDEREN interieur GRATIS bij aankoop van een 508 bedrijfswagen

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56

Home