0

BOUWEN VERBOUWEN De Belgische Gids van het Gebouw en de Renovatie 10 € Energie besparen - Design - Automatisering - Premies Lage energie- en passieve woningen

Open de deur voor uw immoprojecten. Kies voor ING, de beste partner voor uw krediet. Bent u op zoek naar een huis of appartement? Of wilt u uw woning laten bouwen of verbouwen? Bij ING vindt u zeker een krediet dat aan uw behoeften is aangepast. Zin om er meer over te weten voordat u er zich aan waagt? Op ing.be/huis vindt u heel wat advies en tips om u te helpen bij de stappen die u onderneemt, zoals een kredietsimulator, een calculator die berekent welk bedrag u kunt lenen of informatie over de verschillende kredietformules. Lening op afbetaling voor privédoeleinden onderworpen aan de wet op het consumentenkrediet van 12 juni 1991 of aan de wet op het hypothecair krediet van 4 augustus 1992. Aanbod uitsluitend bestemd voor meerderjarige natuurlijke personen onder voorbehoud van aanvaarding door ING België en wederzijds akkoord. De algemene voorwaarden en tarieven van het krediet zijn beschikbaar in alle ING-kantoren. ING België nv – Bank/Kredietverlener – Vennootschapszetel: Marnixlaan 24, B-1000 Brussel – RPR Brussel – Btw: BE 0403.200.393 – BIC: BBRUBEBB – IBAN: BE45 3109 1560 2789 – Verzekeringsmakelaar, ingeschreven bij de FSMA onder het codenummer 12381A. Verantwoordelijke uitgever: Inge Ampe – Sint-Michielswarande 60, B-1040 Brussel. Let op, geld lenen kost ook geld.

De Belgische gids van het Gebouw en de Renovatie een uitgave van www.bouwen-verbouwen.be B Marketing Press sa North Side Center III Avenue Lavoisier, 18c B-1300 Wavre info@marketingpress.be www.marketingpress.be Tel. : + 32 10 22 88 88 Fax : + 32 10 23 89 19 Advertising & produktie Marketing Press sa Directie Chantal Labar Roland Meers ouwen … verbouwen … een fascinerend avontuur, een kapitale stap in het leven. Een huis of een appartement bouwen of verbouwen betekent een investering in tijd en in energie maar heeft vooral een financiële impact. Weeg dus vooral alle voor- en nadelen af vooraleer verbintenissen te onderschrijven, dit om te vermijden dat uw levensdroom een ware nachtmerrie wordt. Alvorens om het even welk contract te ondertekenen, moet u voldoende tijd nemen om u grondig te informeren, advies te vragen aan specialisten, te vergelijken. Denk aan het spreekwoord “ een verwittigd man is er twee waard ”. Onze editie 2014 helpt u zoveel mogelijk de fundamentale regels te respecteren en behoedt u voor tal van onverwachte valstrikken dewelke kunnen optreden ( stedenbouwkundige voorschriften, problemen in verband niet uw bouwgrond, enz. ). Samen met onze talrijke en trouwe adverteerders, hebben wij voor u een praktische, volledige, gestruktureerde, dynamische en volt lessbare uitgave op de markt gebracht. Doorheen onze verschillende hoofdstukken zal u de antwoorden op de meeste vragen in verband met uw bouw of verbouwingsproject krijgen. Welk bedrag dient men te voorzien voor de aankoop van uw bouwgrond, voor welk verwarmingssysteem opteren, zal mijn woning voldoende geïsoleerd zijn ? Om er maar enkele te noemen. Wij nodigen hierbij eveneens de internetfanaten om een kijkje te nemen op onze website www.bouwen-verbouwen.be Produktie & Administratie François Velasco Redactie François Velasco NC Communication Script Annabelle Duaut Vertaling Maclo Language Division Redactionele coördinatie Chantal Labar Layout manager Lionel Marchal Fotografie Rudy Roan Druk drukkerij Lesaffre www.lesaffre.be Verant. uitgever Roland Meers Av. de la petite Cense, 13 1331 Rosières Foto’s cover OLiVieR kALDewei ixiNA DRu kALDewei Klaar voor het grote avontuur ? Veel leesplezier ! Chantal Labar Copyright : Marketing Press - Brussels ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN. De artikelen en de advertenties verbinden alleen hun auteurs of hun opdrachtgevers. Overeenkomstig de rechtspraak, kan de uitgever van een periodiek niet aansprakelijk gesteld worden voor onvrijwillig begane fouten. Periodiek 2014 - n°29 3

rubrieken Advertenties index 6 Nieuwigheden 8 Geslaagde renovaties 10 1. Bouwen De bouwtechniek Industrieel of traditionee l ? Traditioneel geautomatiseerd bouwen Lage-energiewoning en passiefhuis Eerst en vooral : de diagnose Studie van isolatie en verluchting Verwarming Een maximum aanbesparingen Wat is een lage-energiewoning ? Isolerende bekistingsblokken van kunststof Alles over de ecologische woning van morgen Alle premies Geen bouwvergunning zonder EPB-attest 2. De muren Binnen of buitenmuren ? Bescherming van de muren tegen vocht De spouwmuur De gevelsteen Beton, oplossingen die verleiden Geautoclaveerd cellenbeton De houten woning Warom hout als bouwmateriaal Palen-balkensysteem Bouwen met opeengelegde of verticaal naast mekaar geplaatste massieve balken 3. Het dak Het gebinte Het onderdak De dakbedekking Dakpannen Zink : een op en top actueel materiaal Dakgoten 4 www.bouwen-verbouwen.be 57 58 59 62 63 64 66 39 40 41 42 44 46 50 52 52 54 55 6. Vloeren, wanden & plafonds 91 Houten vloeren Vloeren uit gewapend beton Het pleisterwerk Gipsblokken De gipsplaten 7. Elektrische installatie & domotica 99 Aansluiting op het openbare distributienet Algemene verdeelkast De verdeling in de woningen Specifieke stroombanen Elektrische toestellen Waterdichte schakelaars en contactdozen LED,’s de juiste vragen En veiligheid ? Domotica, een revolutie op kousenvoeten Mijn huis van morgen 92 92 93 94 98 17 18 18 20 23 24 25 25 26 28 32 34 36 38 Synthetisch isolatieschuim De isolatie van een muur Na-isolatie van spouwmuren door het opvullen van de luchtspouw Dakisolatie De isolatie van de vloer Geluidsisolatie 5. Waterdichting Het platte dak waterdicht Opstijgend vocht Mechanische & chemische barrière Bovengrondse bekleding van muren Versnelling van verdamping Elektrische procédés 85 86 87 87 90 90 90 inho 4. Isolatie & ventilatie Ventilatie : kies de juiste aanpak ! Welk isolatiemateriaal kiezen ? Natuurlijke en milieuvriendelijke isolatie Mineraal isolatiemateriaal 67 68 69 70 72 76 77 77 81 82 84 100 102 103 108 109 110 115 116 118 120

o oudstafel 8. Het schrijnwerk Buitendeuren Binnendeuren Wandkasten De trap De ramen Dakvensters Kiezen voor hout, aluminium, PVC ? Garagepoorten 9. Vloerbekleding De ondervloer De natuurstenen Graniet, marmer en kunststenen Parket Fineerparket Laminaatparket Wat is kurk ? Harde vloerbekleding 10. Verwarming Radiator, convector, vloerverwarming ? Radiatoren Vloerverwarming Warmteregeling Voor- en nadelen van de verschillende brandstofsoorten Welke energiebron ? Welk verwarmingssysteem combineren met welke energiebronnen ? Warmtepomp Gedecentraliseerde verwarming Kachels Open haarden & inzethaarden De schoorstenen 161 13. Keuken Houd het lekker warm tegen de beste prijs ? Schat zelf hoeveel warm water u nodig hebt ! Verdeelsystemen 162 164 164 166 168 170 172 174 180 184 184 192 194 198 201 De ligging van de keuken Een keuken, vele functies Vloerbekleding, muurbekleding, verlichting Keukeninrichting Het werkblad : een bondgenoot van formaat Gootstenen Koken en bakken Het kookvlak De afzuigkap 14. Woonomgeving Buiten- en Binnenzonwering Carport of garage Water, afwatering en afvoergoten Het zwembad : een geval apart De veranda 279 Een doordachte aanleg van de woonomgeving 279 Natuurlijke factoren 280 284 291 291 293 296 www.bouwen-verbouwen.be 5 253 256 258 260 262 264 266 268 272 278 147 148 150 151 152 154 156 158 160 125 126 128 132 134 136 136 140 144 11. Hernieuwbare energieën 207 Windenergie Zonne-energie Thermische zonne-energie Bodem en geothermische energie Bio-energie of biomassa Waterkracht 12. Sanitair Het afvalwater Comfort ja, lawaai neen De sanitaire toestellen De douche En de sauna ? Wastafels Toiletten & urinoirs Het kraanwerk Meubels en accessoires Warmwater productie De badkamer Waterbehandeling 221 Het plan, de start van een goed uitgekiende badkamer 224 226 228 231 233 234 236 238 240 244 246 248 252 210 212 214 216 218 220

adver Speciaal - Covers ING XYLADECOR AEG 1. Bouwen ARGENTA Cover 2 Cover 3 Cover 4 www.ing.be www.xyladecor.be www.aegproclean.be 7. Electrische installatie & domotica GE ENERGY SCHNEIDER ELECTRIC GIRA ALL-VAC Technology ABB 19 www.argenta.be BONFOND-CONSTRUCTION 31 www.bonfond-construction.be 2. Muren OLIVIER SVK INFOBETON.BE 3. Dak ICOPAL AQUAPLAN ETANCO 8. Schrijnwerk HÖRMANN BREMS XINNIX DM-LINE 43 45 48/49 www.olivier.be www.svk.be www.infobeton.be D’HONDT ANYWAY DOORS FAKRO WIB 60/61 65 66 4. Isolatie & ventilatie PLUIMERS STYRODUR® C Marmox THERMOBLOCK® 5. Waterdichting AQUAPLAN www.decra-icopal.be www.aquaplan.com www.etanco.be 9. Vloerbekleding INTERCARRO D’HONDT 111 113 101 www.ge.com/be/industrialsolutions 104/105 www.schneider-electric.be www.gira.be/deurcommunicatie www.all-vac.be 121 / 122 / 123 www.abb-livingspace.com 127/145 129 131 133 135 137 138/139 142/143 www.hormann.be www.brems.be www.xinnix.eu www.dm-line.com www.dhondt-nv.be www.doors.be www.fakro.be www.wib.eu 149 153 MARCHEWKA by JCPartner 57 KURKFABRIEK Van Avermaet 159 74/75 79 www.pluimers.be www.albintra.be 83 www.marmoxthermoblock.be 10. Verwarming VIESSMANN SELFMATIC FAQ 89 www.aquaplan.com 6. Vloeren, wanden & plafonds ISOLAVA GYPROC 94/95 96/97 SCIROCCO by DPS COMAP DRU www.isolava.be www.gyproc.be PRIMAGAZ BUDERUS www.intercarro.be www.dhondt-nv.be www.jcpartner.eu www.kurk.be 163 165 167 168/169 171/173 175 176 /177 178/179 www.viessmann.be www.selfmatic.be www.facq.be www.dps-pro.com www.sciroccoh.it www.comap.be www.drufire.be www.primagaz.be www.buderus.be 6 www.bouwen-verbouwen.be

er ertenties ANTARGAZ GLOBAL FIRES 181 183 CHAFFOTEAUX Arianext 185 WEISHAUPT MASSER DAIKIN Altherma DUTRY Hoxter DUTRY Tulikivi M-DESIGN 186/187 189 191 194 195 197/203 STANDARD AHZ Hwam 199 DIK GEURTS BRUNNER 201 205 www.gasvooriedereen.be www.globalfires.be www.chaffoteaux.be www.weishaupt.be www.masser.be www.daikin.be www.dutry.be www.speksteenwarmte.be www.m-design.be www.kachelexpert.be www.dikgeurts.be www.brunner.eu 11. Hernieuwbare Energieën VIESSMANN SOLARIS ARISTON NUOS WEISHAUPT DAIKIN 12. Sanitair FACQ VANDENBERGH SANIJURA HALO KERMI EGEDA AQUACONCEPT ALAPE PRESSALIT MAISON VERVLOET VARIO by DEDECKER HANSGROHE DURLEM 209 211 213 215 217 PANASONIC by CAMAIR 219 13. Keuken SIEMATIC MHK IXINA KITCHY BELL MIELE SMEG AEG AEG - ProClean 254/255 257 261 263 269 270 /271 275 277 14. Woonomgeving MARLUX LEVIS by AkzoNobel BOFLEX www.viessmann.be www.solaris-pac.com www.ariston.be www.weishaupt.be www.daikin.be www.camair.be 223 227 229 233 235 237 239 241 243 SANI-BOILER by CAMAIR 247 251 www.facq.be www.vandenbergh.be www.sanijura.com www.egeda.be www.aquaconcept.eu www.alape.com www.vandervoort.be www.vervloet.com www.dedecker.be 245 www.hansgrohe.be/newselect www.camair.be www.durlem.be Vraag uw gratische documentatie op de adverteerders website www.bouwen-verbouwen.be 7 KUBRIC ERNEST LEBAILLY BETAFENCE www.siematic.com www.mhk.be/bouwen www.ixina.be www.kitchy-bell.be www.miele.be www.smeg.be www.aeg.be/CookingClub www.aeg.be 281 283 285 287 289 291 www.marlux.com www.coloresdelmundo.be www.boflex.be www.kubric.eu www.ernest-lebailly.be www.betafence.be

Antargaz levert ook aardgas ! Regel uw verwarming met uw smartphone Antargaz, de grootste verdeler van propaan- en butaangas in de Benelux, biedt ook aardgas aan in Vlaanderen en Wallonië, zowel voor particulieren als voor professionelen. Andere aardgasleveranciers werken vaak met tijdelijke promoties die misleidend kunnen zijn voor de consument. Antargaz niet. Ze verwart u niet met lage prijzen in het begin en hogere prijzen daarna. Antargaz neemt daarentegen de kleinste marge op de aankoopprijs en garandeert zo heel het jaar door een lage prijs voor iedereen. www.antargaz.be De EasyControl-app van Buderus geeft bewoners altijd en overal toegang tot hun verwarmingssysteem via het internet ! Internet en smartphones zijn allang niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Buderus, een merk van Bosch Thermotechnology, heeft een systeem gelanceerd dat bewoners via het internet altijd en overal toegang geeft tot hun verwarmingssysteem. Met de EasyControl-app kan u met uw iPhone® en controleren. , iPad™ of iPod touch® uw verwarming regelen Gebruikers kunnen de EasyControlapp downloaden in de App Store van Apple voor 8,99 euro. De software is makkelijk en eenvoudig te gebruiken en biedt een aantal praktische functies. Zo kan men overschakelen van automatische naar manuele dag-/nachtwerking. Bij een verwarmingssysteem met zonnepanelengeeft de app de opbrengst in een grafiek weer. www.buderus.be nieuwigheden Ontdek DAIKIN’s veelzijdigheid met de nieuwe Altherma hybride warmtepompsysteem cv-haarden in België Hoxter brengt een uitgebreid gamma cv-inbouwhaarden in allerhande maten, capaciteiten en vele vormen. De toestellen vallen vooral op door hun minimalistisch design, tot je binnenin gaat kijken. Dan kom je pas echt te weten waar Hoxter voor staat : topkwaliteit materialen, een globaal technologisch concept, dubbel glasraam, perfecte luchtdichtheid, extreme weerstand tegen drukbelasting, electronische sturing, enz… Hoekmodel CV-haard met liftdeur Ecka 67/45/51 W www.dutry.com Het gloednieuwe Daikin Altherma Hybride warmtepompsysteem is de recentste slimme oplossing om de zuinige en milieuvriendelijke warmtepomp-technologie in huis te halen zonder grote breekwerken te moeten uitvoeren om de bestaande verwarming weg te halen. Naast stookoliesystemen, elektrische boilers en elektrische verwarming zijn nu ook klassieke gasketels eenvoudig te vervangen of te optimaliseren ! De Daikin Altherma Hybride warmtepomp is een nagelnieuw intelligent systeem dat het beste uit twee bestaande technologieën samenbrengt door de combinatie van een hoge rendementsketel en een lucht-water warmtepomp ( 5 of 8 kW met een ongeëvenaarde energieprestatie 1. Bovendien neemt deze hybride weinig plaats in omdat de combinatie van ketel en warmtepomp een geïntegreerd geheel vormen. Voor het plaatsen van een Daikin Hybride Altherma zijn er geen grote renovatiewerken nodig. Gezien het systeem water tot 80 °C kan opwarmen, hoeft de bestaande verwarmingsinstallatie niet te worden vervangen en kunnen de aanwezige radiatoren en leidingen blijven hangen. De Daikin Altherma Hybride beschikt over een kamerthermostaat met gebruiksvriendelijke interface. COP van 5,04 : verwarming : TA 7 °C / LWC 35 °C. www.daikin.be 8 www.bouwen-verbouwen.be

Masser breidt haar warmtepompgamma nog verder uit met de Aqua “A” voor de bereiding van sanitair warmwater De nieuwe gamma Aqua “A” versterkt alsnog de voordelen dat Masser, de referentie op de markt in België, u aanbiedt aangaande verwarming en bereiding van sanitair warmwater : • Betrouwbaar en voordelige uitrustingen • Captatie door warmteopname uit de lucht • 2 versies beschikbaar: met een watercapaciteit van 210 of 270 liter • Totale autonomie • Kan geïntegreerd worden in iedere woning • Hernieuwbare energie : niet vervuilend en zonder CO2 in situ www.masser.be trends Nieuwe gevelplaten met eigentijdse looks en likes De knappe ‘looks’ van glad beton in combinatie met de ‘likes’ van een gemakkelijk te plaatsen en milieuvriendelijke vezelcement gevelplaat. Dat is de nieuwe Puro Plus van SVK: esthetisch én handig. Daarmee geeft u uw projecten absoluut een eigentijds orgelpunt. Looks - Mooi en strak natuurlijk design De unieke en natuurlijke kleurschakeringen van vezelcement geven ook aan Puro Plus een tijdloos karakter. De esthetische betonlook van natuurlijk grijs met een licht geschuurde zuivere afwerking geeft kracht aan hedendaagse architectuur. Likes – Ecologisch en alle voordelen van vezelcement De kwaliteiten van Puro Plus bekoren heel wat eigentijdse bouwers. De platen zijn milieuvriendelijk en perfect geschikt voor constructies met grote isolatiediktes. Bovendien profiteert u van alle voordelen van vezelcement: vormvast, roest- en rotvrij, gunstige brandreactie, bestand tegen uiteenlopende klimatologische omstandigheden en bestand tegen micro-organismen en schimmels. www.svk.be www.viessmann.be www.bouwen-verbouwen.be 9 Vitocaldens 222-F : de hybride verwarming Dé lancering van 2014 is de Vitocaldens 222-F, een combinatie van een condenserende gasketel met een efficiënte luchtwaterwarmtepomp en een warmwaterboiler van honderdder tig liter in één hybride toestel. Het systeem is de ideale oplossing voor de vervanging van oude verwarmingsketels maar is ook heel geschikt voor nieuwbouwprojecten. Het toestel beschikt over een winstfactor (COP) van 4,4 (A7/W35 EN 14511) en beantwoordt aan de nieuwe EPB-voorwaarden die. Rekening houdend met het feit dat elke vierkante meter in een nieuwbouwwoning duizendvijfhonderd tot tweeduizend euro kost, is de Vitocaldens 222-F erg compact. Daarnaast is energiezuinigheid troef bij de Vitocaldens 222-F. Doorheen het jaar verwarmt de warmtepomp de woning terwijl de gascondensatieketel de extra warmtevraag beantwoordt tijdens de koudere wintermaanden. De Vitocaldens 222-F is beschikbaar vanaf september 2014 en heeft een richtprijs van achtduizendvijfhonderd euro, excl. BTW en installatie. uitstoot met ornimat gevelplaten De unieke Ornimat gevelplaten van SVK hebben heel wat voordelen voor elke architect en bouwer. Met deze platen uit vezelcement kan alles: ze zijn sterk, duurzaam en de esthetische en creatieve mogelijkheden zijn onbeperkt. Ornimat gevelplaten worden voor elk project op maat gemaakt: de ontwerper kiest uit een heel ruim gamma kleuren en bepaalt ook de vorm van de platen om tot een uniek resultaat te komen. PERFECTE AFWERKING VOOR EEN EXTRA MOOI RESULTAAT www.svk.be

Renovatie van een buitenhuis Studiebureau en algemene aanneming HOME DESIGN www.homedesign.be Een familiaal buitenhuis in Ophain, twee uitdagingen: de renovatie binnen van de volledige benedenverdieping en de inrichting van de zolder zodat tijdens de weekends en vakantie familie kan komen logeren. Home Design gaat deze dubbele uitdaging aan : deze woning renoveren zonder te raken aan haar historische charme. 10 www.bouwen-verbouwen.be Rond de bestaande open haard werd een bibliotheek van gebeitste eik opgebouwd, in een klassieke stijl met lijstwerk. De grijs gebeitste eiken plankenvoer in de woonkamer geeft de benedenverdieping karakter en een luxueuze uitstraling.

HOME DESIGN De open keuken is een echte family room met een vloer van grijze natuursteen « Foussane », die volledig past bij de stijl van deze woning. De moderne keuken van SieMatic gaat naadloos op in de gezelligheid van het geheel. De zolder werd ingericht als een open ruimte waar kinderen tijdens familiebijeenkomsten kunnen logeren. Het gebinte van gebleekte balken is doorslaggevend voor de charme van deze mooie ruimte. www.bouwen-verbouwen.be 11 geslaagde renovaties

Renovatie van een woning in genval Studiebureau en algemene aanneming HOME DESIGN www.homedesign.be HOME DESIGN 12 www.bouwen-verbouwen.be

Deze vrijstaande woning uit de jaren 50 was tot op vandaag nog nooit gerenoveerd. De nieuwe eigenaar wou ze dan ook grondig verbouwen. De binnenruimte wordt één groot open volume op twee niveaus. KlassieKe perfectie Home Design is als aan een puntgave afwerking, met oog voor comfort en kwaliteit, en dit alles met gebruik van kostbare materialen. renovatiebedrijf gespecialiseerd in het ontwerp van eigentijdse ruimtes en past de subtiele kunst van het minimalisme toe, zonder ooit te vervallen in gemakkelijkheidsoplossingen. De architecten van dit project koppelen een strak ontwerp Wie een beroep doet op Home Design geniet alvast enkele niet te onderschatten voordelen : een enkele gesprekspartner, « een man op het terrein » en een uiterst compleet team dat de werken van A tot Z in goed e banen leidt. Verborgen bergruimtes vormen een verbinding tussen de keuken van SieMatic en de woonkamer. De binnenwanden werden gesloopt om de verschillende delen van het huis in elkaar te laten overvloeien tot een grote ruimte. Het moderne open design met rechte lijnen geeft een nieuw perspectief aan het vroeger vrij benauwde interieur van dit huis. Net zoals de benedenverdieping is ook de eerste etage omgevormd tot een open ruimte waar de badkamer op een natuurlijke manier in de slaapkamer is geïntegreerd. Zo wandelt men vrij door kamer, badkamer en dressing. De ruime inloopdouche is opmerkelijk licht. www.bouwen-verbouwen.be 13 geslaagde renovaties

beton : je kunt eR niet omheen vooR Renovatie Infobeton.be, Beton in woord en beeld ! www.infobeton.be een innoverend renovatieproject krijgt momenteel vorm in de streek van Leuven. Burgerlijk ingenieur Leen Peeters heeft de leiding over het project. Het veelvuldige gebruik van beton in haar plannen benadrukt ten overvloede het belang van dit unieke materiaal voor renovatiewerken. een ambitieus concept en een model dat navolging verdient Leen Peeters heeft zich op een uitdaging van formaat gestort : ze renoveert een oude hoevetot een woning die “ nagenoeg géén energie ” vraagt. Het omvangrijke project heeft als ambitie een globale en duurzame langetermijnvisie rond renovatie neer te zetten. “ Het is de bedoeling zo ver mogelijk te gaan wat energiebesparing in de woning aangaat,en te anticiperen op de almaar strengere verplichtingen die binnen 10 of 15 jaar zullen gelden ”, verduidelijkt de ingenieur. Ze wil haar ervaring delen en haar woning doen uitgroeien tot een renovatiemodel. In dat model eist beton –duurzaam materiaal bijuitstek –zijn plaats op ! Gezien de komende energie-uitdagingen is het evident dat elk experiment van dit type het verdient om met argusogen gevolgd te worden. Dat geldt voor particulieren maar ook voor de overheidsinstanties : ook zij speuren naar duurzame oplossingen voor de renovatie van bestaande maar afstandsewoningen. Concreet voorziet het project in een dik pak isolatie, efficiëntie in luchtdichtheid en ventilatiesysteem, maximale integratie van hernieuwbare en lokale energie, evenals een tot in de puntjes bestudeerde energieproductievoorziening die hier onder meer bestaat uit een geothermisch gevoede warmtepomp. met beton van theorie naar praKtijK “ Dit project bevat enorm veel beton ”, legt de ingenieur uit. “ Beton is alomtegenwoordig, al dan niet zichtbaar. Beton bleek ook de enige betrouwbare oplossing te zijn voor vele technische problemen. ” Net zoals in eender welk renovatieproject waren ook hier sommige versterkings-of herstellingswerken enkel uitvoerbaar met beton in zijn verschillende vormen. Je kunt dus zonder omwegen stellen dat beton onmisbaar is om dit soort werkzaamheden tot een goed einde te brengen. 14 www.bouwen-verbouwen.be

uiteenlopende toepassingen en telKens overtuigende resultaten Beton is een eenvoudig materiaal, maar het leent zich tot uiteenlopende toepassingen. Fabricage en gebruik ervan worden in ons land bovendien meer dan perfect beheerst, wat een feilloze kwaliteit garandeert. In het project van Leen Peeters wordt beton herhaaldelijk gebruikt : funderingspalen, vloerplaat, vloer in gepolijst beton, druklaag, herstelling van gescheurd metselwerk, ringbalk en geprefabriceerde elementen. Beton is de ideale oplossing dankzij zijn eigenschappen : het vervult perfect zijn functie, maakt een einde aan stabiliteitsproblemen en biedt uitkomst bij kwesties rond thermisch comfort, inertie en esthetiek. stabiliteit en geothermie gaan hand in hand Bij een renovatieproject verhogen de herinrichting en de diverse ingrepende druk op de bestaande draagstructuren en funderingen aanzienlijk. Deze moeten dus versterkt worden, en die regel geldt uiteraard ook voor het project van Leen Peeters. Het zwakke draagvermogen van de bodem en de risico’s op latere verzakkingen deden de ingenieur kiezen voor de realisatie van funderingspalen in beton. Zij durfde het bovendien aan te profiteren van deze uitvoering om er een geothermisch systeem in te integreren dat aan de warmwaterproductie in de woning wordt gekoppeld. Twee vliegen in één klap ! Deze technische en zuinige oplossing vloeiderechtstreeks voort uit de keuze voor dit soort fundering en voor het inboren van de palen die tot 7 meter diep gaan. “ Dit is iets unieks, voor België en misschien wel voor Europa ”, lacht Leen Peeters. “ We hebben de funderingen versterkt door boorgaten aan te brengen in de bodem en daar onder hoge druk beton in te spuiten. De buizen van het geothermische systeem werden aan een stalen wapening bevestigd en meteen na het boren met behulp van een kraan in het verse beton gedreven. ” De realisatie van betonnen funderingspalen heeft hier een besparing op middelen meegebracht bijde installatie van een systeem voor doeltreffende en hernieuwbare energieproductie. U begrijpt het: beton maakt zich door zijn techniciteit, gebruiksgemak en duurzaamheid onmisbaar voor alle renovatieprojecten. En Leen Peeters heeft het gekoppeld aan een visionairplan voor een woning die in alle opzichten duurzaam is. Een ronduit overtuigende manier om beton te blijven zien als een materiaal van de toekomst ! Andere informatie op de website van Leen Peeters : www.zehr.be  In de fundering zorgen holle betonblokken, die nadien met beton gevuld worden, voor de stabiliteit van het gebouw.  Voor de vloer van de verdiepingen werd gebruik gemaakt van staalvezelbeton. Deze methode werd verkozen omwille van een gemakkelijke verwerking.  De buizen van het geothermische systeem werden geïntegreerd in de betonnen funderingspalen. www.bouwen-verbouwen.be 15 geslaagde renovaties

nieuwbouw in sint-genesius-Rode Studiebureau en algemene aanneming HOME DESIGN www.homedesign.be Voor een nagelnieuwe patriciërswoning in Ukkel hebben Claude Ackermans en het ganse team van Home Design een resoluut eigentijds interieur bedacht en uitgewerkt. Ze stonden in voor de volledige afwerking van dit veeleisende project vanaf de ruwbouw, alles even stijlvol en nauwgezet tot in de kleinste details. technische huzarenstuKjes Home Design is zowel studie-, advies- en ontwikkelingsbureau als erkende algemeen aannemer. Achter de uiterlijke soberheid van zijn Net zoals in de andere kamers verzoent Home Design in de keuken technologie en esthetiek in een uiterst beheerste sobere stijl waarin de grens tussen klassiek en modern vervaagt. interieurs schuilen dan ook allerlei technische hoogstandjes en een geavanceerde architectuur, onder meer op het vlak van uitgekiende verlichting, maar ook van stukadoorwerken en een doeltreffende, veilige elektriciteitsinstallatie. De parketvloer is van grijs gebeitst eikenhout. een Kwaliteitswaarborg Het meubilair is volledig op maat gemaakt en uitgevoerd in gelakt MDF en grijs gebeitst fineer eik. De vloer bestaat uit grote Italiaanse keramiektegels ( Cotto d’Este ). Verder blijft het huis op elke etage opvallend coherent in al zijn aspecten, dankzij de keuze voor een eenheid van kleuren en materialen. Geen enkele stijlbreuk verstoort de puurheid die eigen is aan deze hedendaagse vormgeving. HOME DESIGN 16 www.construire-renover.be

bouwen 1 U hebt beslist een nagelnieuwe woning te bouwen, helemaal naar eigen wens. Maar hoe vindt u het stuk grond van uw dromen waar dat nieuwe huis moet komen ? En is het perceel waar u uw zinnen op hebt gezet wel degelijk bouwgrond ? U zult onvermijdelijk een aantal specialisten moeten inschakelen : een landmeter, een notaris, een architect, een aannemer of een bouwonderneming. Hier volgt alvast alles wat u moet weten om niets uit het oog te verliezen wanneer u kiest voor nieuwbouw.

1 De bouwtechniek Het aannemingscontract Deze overeenkomst bepaalt concreet hoe de samenwerking met uw aannemer moet verlopen. Indien het contract onderworpen is aan de wet-Breyne (zie verder), moet het voldoen aan een aantal specifieke voorwaarden. Zo niet, dan kunnen de bouwheer en de aannemer vrij de voorwaarden van het contract overeenkomen. Maar dan bestaat het risico dat het contract onvoldoende duidelijk of voor discussie vatbaar is. Hier volgen alvast enkele punten die er zeker in moeten worden vermeld : • De registratie van de aannemer. Een geregistreerde aannemer is in regel zowel met de belastingadministratie als met de RSZ. Indien u werkt met een niet-geregistreerde aannemer, bent u persoonlijk aansprakelijk voor belastingen of sociale bijdragen die deze aannemer niet zou hebben betaald of gestort. Bovendien kunt u geen enkele aanspraak maken op welke premie ook noch op een verlaagd btw-tarief. Een lijst van geregistreerde aannemers is te verkrijgen bij het hoofdbestuur van de Directe Belastingen, 1010 Brussel (02 210 24 70 of 73). Opgelet : u moet het btw-nummer van de aannemer kennen om hier inlichtingen te verkrijgen. • De identiteit van beide partijen • De uitvoeringstermijn (met opgave van een begin- en einddatum van de werken) • De boetes die zijn bepaald indien de werken niet binnen de opgegeven termijn klaar zijn • De prijs : forfaitair of op basis van prijzen vastgelegd volgens hoeveelheden, zoals opgegeven in de opmetingsstaat • Een eventuele formule voor prijsaanpassingen (waarmee de aannemer zich indekt tegen een stijging van de arbeidskosten en/of een prijsstijging voor de grondstoffen). U kunt natuurlijk die clausule weigeren, maar denk eraan dat in dat geval de aannemer in de verleiding kan komen om alle nodige grondstoffen aan te kopen van bij het begin van de werken, wat elke wijziging nadien onmogelijk of gewoon onbetaalbaar maakt. • De betalingswijze, het bedrag van het voorschot en dat van de waarborg • De naam van de architect • De procedure, de plaats en de datum van de voorlopige en definitieve oplevering (zie verder) • De tienjarige aansprakelijkheid. Net zoals de architect tien jaar lang aansprakelijk blijft voor het ontwerp, is de aannemer tien jaar lang aansprakelijk voor eventuele fouten bij de uitvoering van de werken. • Enz. Gezien de evolutie van de technieken wordt vandaag niet langer een onderscheid gemaakt tussen “traditioneel” en “industrieel” bouwen. In elk zogenaamd “traditioneel” bouwwerk wordt tegenwoordig wel een of ander geïndustrialiseerd (d.w.z. in de fabriek vervaardigd) element verwerkt : ramen, beglazing, sanitaire uitrusting, verwarming, enz. De baksteen zelf is trouwens een geïndustrialiseerd onderdeel. Het traditionele is dus geëvolueerd. We dienen nu eerder een verschil te maken tussen systemen waarbij : SOMMIGE onderdelen werden geïndustrialiseerd : in dat geval spreekt men van traditioneel ; het MERENDEEL van de onderdelen in de fabriek werd gefabriceerd en gemonteerd, of zelfs helemaal in de werkplaats werd gemonteerd. In dit geval spreekt men meestal van “systeembouw”. Federatie van Algemene Bouwaannemers (FABA) Lombardstraat 42 • 1000 Brussel 02 511 65 95 1. Industrieel of traditioneel ? Beide technieken hebben zo hun voor- en nadelen. Uiteraard geven uw persoonlijke noden en verzuchtingen de doorslag. Wel geven we u een paar elementen waarmee u rekening moet houden. Voor- en nadelen van systeembouw (de zogenaamde prefabwoningen) • U kan zich een goed idee vormen van het uitzicht van uw toekomstige woning dankzij de catalogus en vooral dankzij de kijkwoningen van de bouwfirma ; • De totale prijs is op voorhand gekend ; • Meestal zijn de bouwtijden kort (gemiddeld 6 weken, de funderingen niet meegerekend), al kan de termijn voor het fabriceren in de fabriek en deze om uw woning ter plaatse te bouwen soms de termijn van een traditionele bouw (gewoonlijk 120 werkdagen) benaderen ; • Sommige systeembouwers vermelden geen prijsherzieningsclausule ; • Hoewel sommige aannemers wel 500 varianten op een systeem voorstellen, dient u zich aan bepaalde planbeperkingen te houden ; • Indien u van het systeem afwijkt, door bijvoorbeeld de voorgestelde basisuitrusting te wijzigen, kunnen deze afwijkingen u veel geld kosten ; • De verkoop op catalogus is interessant als u zich in de voorgestelde oplossingen kan terugvinden. Voor- en nadelen van de traditionele bouwtechniek U bent volkomen vrij om uw dromen op een plan of in een maquette uit te werken ; U kan alles kiezen : het plan, de materialen, de afwerking, de uitrusting. Rekening houdend met de beperkingen van uw budget en de stedenbouwkundige voorschriften, laat de traditionele bouwwijze toe te bouwen zoals u wenst ; Traditioneel bouwen neemt meestal maanden in beslag (gemiddeld zes) ; tussen het begin en het einde van de werf kunnen er zich prijsschommelingen in de materialen en de werkuren voordoen, vandaar dat het aannemingscontract doorgaans een prijsherzieningsclausule bevat ; 18 www.bouwen-verbouwen.be ModUlart

Argenta Spaarbank nv Belgiëlei 49-53 2018 Antwerpen, België • RPR Antwerpen btw BE 0404.453.574 Beleg in een gezonde financiële toekomst. Wat uw plannen ook zijn. Hebt u woonplannen? Of zoekt u alternatieven voor uw spaargeld? Wat uw plannen ook zijn, kies voor een stabiele financiële partner. Alles begint met een goed gesprek. Uw appeltje voor de dorst • www.argenta.be Let op: geld lenen kost ook geld.

1 De oplevering De oplevering is een handeling waarmee u als bouwheer te De langere bouwtijd van het traditionele bouwen kan in uw voordeel spelen indien uw budget be-perkt is : sommige werken kan u weglaten, uitstellen, wijzigen of zelf uitvoeren. De traditionele bouwtechniek is dus soepeler dan systeembouw. traditioneel geautomatiseerd bouwen De voordelen Er bestaat ook een bouwmethode die de voordelen van beide systemen met elkaar verzoent : het zogenaamd geautomatiseerd traditioneel bouwen. De volledige woning wordt in de fabriek gemaakt mét traditionele materialen en wordt op de werf snel in elkaar geplaatst. Doordat het grootste gedeelte van de bouw plaatsvindt in het productieatelier, spelen weersomstandigheden nauwelijks een rol. Geen gevaar dus voor schade aan het metselwerk. En ook geen nadelige gevolgen door regen of vorst. Vervaardiging van muurpanelen in het droge impliceert dat glas, isolatie enz. altijd in ideale omstandigheden worden aangebracht. De werknemers hebben daarvoor de beste apparatuur voorhanden. Voor het plaatsen van de muren of het inzetten van ramen hoeven zij geen gevaarlijke capriolen uit te halen met wiebelende ladders of hoge stellingen. De muren worden in een mum van tijd geplaatst met mobiele kranen. Automatisering elimineert ook fouten. Bovendien kan de kwaliteit en de goede uitvoering van de werkzaamheden in elk stadium van het kennen geeft dat u vindt dat de aannemer zijn contractuele verplichtingen is nagekomen. U keurt zijn werkzaamheden dus goed en aanvaardt ze. Ze verloopt doorgaans in twee stappen : De voorlopige oplevering De voorlopige oplevering wordt meestal schriftelijk aangevraagd door de aannemer. De architect zal de bouwheer hierbij adviseren. Zijn er geen problemen, dan verklaart u dat in een document en is de voorlopige oplevering rond. Vanaf dat moment bent u als bouwheer aansprakelijk voor het in goede staat houden van de uitgevoerde werkzaamheden. Na de voorlopige oplevering wordt de helft van de waarborg vrijgemaakt ten gunste van de aannemer. Bij eventuele tekortkomingen adviseert de architect u of die aanleiding moeten geven tot herstellingen of tot weigering van de oplevering. Als u de oplevering weigert, moet u dat in een aangetekend schrijven meedelen aan de aannemer. Het kan gebeuren dat deze de herstellingen niet wil uitvoeren en een deskundige laat aanstellen om uit te maken of uw weigering gegrond is. In ieder geval mag u uw woning nooit betrekken vóór de voorlopige oplevering, want zoiets kan worden beschouwd als een stilzwijgende aanvaarding van de voorlopige oplevering. De definitieve oplevering De definitieve oplevering vindt ongeveer een jaar na de voorlopige plaats. Bepaalde problemen komen namelijk pas na een tijdje aan het licht. De aannemer vraagt de definitieve oplevering doorgaans schriftelijk aan en u kan ze opnieuw aanvaarden of weigeren. Aanvaardt u ze, dan wordt de tweede helft van de waarborg vrijgegeven. Doen er zich na de definitieve oplevering nog ernstige problemen voor (geen lekkende kraan maar bijvoorbeeld stabiliteitsproblemen !), dan bent u nog altijd beschermd door de tienjarige aansprakelijkheid van de architect en de aannemer. Maar verwacht hiervan geen wonderen : de procedures zijn tergend traag, loodzwaar en het is niet altijd makkelijk om bepaalde gebreken onder de tienjarige aansprakelijkheid te doen vallen. Ga bij de oplevering dus zo zorgvuldig mogelijk te werk ! HoME dEsIgn 20 www.bouwen-verbouwen.be bouwen

grEEn ConstrUCt 1 bouwproces perfect worden gecontroleerd. Een ander belangrijk voordeel : de snelheid. Twee weken na de eerste spadesteek kunnen de pannen al op het dak. Na ongeveer 4 maanden is de woning volledig klaar. Snel bouwen betekent snel verhuizen en dus minder huur betalen ! Doordat de geavanceerde machines de meeste werkzaamheden overnemen, worden de arbeidskosten beperkt. De prijs van een woning gebouwd volgens deze methode bestaat uit slechts 30 % lonen (bij de traditionele bouwtechniek is dat 50%), zodat er procentueel veel meer overblijft om de beste materialen te kiezen. Een unieke bouwtechniek De opbouw van de buitenmuren gaat als volgt : Eerst geeft men in de computer precies in welke muur gebouwd moet worden. Daarna legt een computergestuurde steenzetmachine de traditionele, handgevormde gevelstenen keurig neer op een horizontaal geraamte. Voor een muur van ongeveer dertig vierkante meter is die klus binnen het half uur geklaard. Het leggen van de stenen rondom de toekomstige vensters en deuren gebeurt met de hand. Ook dat gaat heel snel. De computer heeft al exact uitgerekend hoeveel halve stenen er nodig zijn. Hierna begint het voegwerk. Met zeer fijn poeder van zand en cement worden de voegen opgevuld. De bestuurder van de voegmachine veegt meteen het overtollige poeder van de stenen weg en zorgt ervoor dat de raamopeningen niet vol poeder worden gestort. Daarna wordt er water over het geheel gesproeid zodat de stenen gedurende de rest van het productieproces keurig op hun plaats blijven. Vervolgens worden de werktafels verder gerold en worden de op maat vervaardigde deurposten en raamkozijnen geplaatst. Een waterpas is daarbij nauwelijks nodig. De stenen liggen zo kaarsrecht dat ramen en deuren er feilloos inpassen. De volgende stap is het versterken van de muur. De bewapening wordt aangebracht, en daarbovenop stort een machine een laag naaldbeton. Zo worden de bakstenen gebonden en krijgt het paneel zijn vorm. Hierna krijgt het paneel een dag de tijd om te harden. Is de muur goed droog ? Dan wordt hij binnengeschoven in een afgesloten ruimte. Daar wordt hij bespoten met een 6,5 cm dikke laag polyurethaan. Doordat men deze laag in één stuk tot in de kleinste hoeken spuit, zijn er De wet Breyne Dateert van 9 juli 1971 maar werd gewijzigd door de wet van 3 mei 1993. De oorspronkelijke wet Breyne was van toepassing op de overeenkomsten inzake “koop op plan” en “bouw sleutel op de deur”, d.w.z. op de aankoop van nog niet-gebouwde woningen of appartementen, en had vooral de bedoeling de kandidaat-koper of opdrachtgever te beschermen. De vroegere wet sprak dus enkel van nieuwbouw. In 1993 werd de wet uitgebreid tot het verwerven van bestaande gebouwen op voorwaarde dat deze verbouwd of uitgebreid worden (de verbouwingswerken moeten wel een bepaald bedrag overschrijden). De wet regelt onder meer het volgende : • de aansprakelijkheid van de verkoper, aannemer of promotor ; • een tweevoudige oplevering : een voorlopige en een definitieve (die laatste heeft normaal gezien een jaar na de voorlopige oplevering plaats) ; • de bepaling van de totale prijs : de totale prijs van de woning of het appartement, evenals de herzieningswijze van deze prijs (indien de kostprijs van de materialen stijgt), moeten in het contract worden vermeld. • de termijnen : de begindatum van de werkzaamheden, de uitvoerings- of leveringstermijnen en vooral de schadevergoedingen indien deze termijnen niet worden nageleefd. Deze schadevergoedingen worden meestal per dag vertraging berekend (op basis van een normale huurprijs voor het huis) ; • de betalingsmodaliteiten : zo mag er geen enkel voorschot of geen enkele borgsom betaald worden vóór de ondertekening van het contract. Het saldo van de prijs der werkzaamheden is in schijven opeisbaar en dit vanaf de datum van het verlijden van de authentieke akte. De betaling in schijven mag nooit de kostprijs van de uitgevoerde werkzaamheden overschrijden ; • de waarborg : teneinde de afwerking van de woning te verzekeren, moet de aannemer die erkend is voor overheidswerken een waarborg storten waarvan het bedrag gelijk is aan 5% van de prijs van het gebouw, afgerond naar boven tot de volgende duizend . Deze waarborg, die de consument moet beschermen bij een eventueel faillissement, is voor de helft opeisbaar bij de voorlopige oplevering en voor de andere helft bij de definitieve oplevering. Indien de aannemer niet erkend is voor overheidswerken, moet hij u een bankgarantie voor de voltooiing afleveren ; • de koper wordt eigenaar van de materialen naarmate de werkzaamheden vorderen ; • het contract moet alle vermeldingen en bijlagen bij het dossier (bouwvergunning, plannen en bestek, enz.) omvatten ; • de voorstudiecontracten tussen de kandidaat-koper en de promotor zijn aan strenge voorwaarden onderworpen. De koper heeft 7 dagen de tijd om het definitieve contract te ondertekenen ; • de overeenkomst moet bepalen of de klant een financieringsaanvraag heeft ingediend. Indien die aanvraag niet binnen de 3 maanden wordt goedgekeurd, wordt het contract van rechtswege ontbonden ; • bij niet-naleving van bovenvermelde clausules kan de klant de nietigheid van het contract inroepen. Het Charter van de Woningbouwers Zag het licht in 1989. Aannemers en projectontwikkelaars die dit kwaliteitslabel dragen, verbinden er zich toe de wet Breyne stipt na te leven. Een commissie is belast met het onderzoek van de kandidaturen. Bij een geschil heeft de bouwheer ook het recht om het probleem aan te kaarten bij het Controlecomité, dat sinds 1996 bemiddelingsbevoegdheid heeft. www.bouwen-verbouwen.be 21

1 geen groeven of spleten en kunnen er geen koudebruggen ontstaan. Uit een studie van de KU-Leuven blijkt dat het verschil tussen de praktische en de theoretische K-waarde bij deze methode minimaal is en dat een dergelijk resultaat onmogelijk te bereiken valt met traditioneelmetselwerk. Op deze polyurethaanlaag worden, op basis van de computerberekeningen, de water- en elektriciteitsleidingen aangebracht, en vervolgens nog een laag isolerend korrelbeton. Daarop komt een afwerkingslaag. Hierna transporteert men de hele buitenwand naar een andere fabriekshal. De muur wordt rechtop gezet, het voegwerk gecontroleerd en specifieke vormen zoals open rondingen in de muur met de handgemetseld. Is de muur eenmaal goedgekeurd, dan schuift hij een stukje op en worden de natuursteendorpels voor de kozijnen geplaatst. Wanneer ook de ruiten in de kozijnen zijn gezet, eventuele rolluiken zijn bevestigd en de schuifpui is afgewerkt, is de muur klaar voor transport naar dewerf. Het samenstellen van de muren tot een woning gebeurt uiteraard op de werf. Eerst giet men de funderingen met daarop een gewapende prefabbalk. Daarna is het tijd voor de rioleringen, de waterkerende laag, de vloerisolatie en de dekvloer. Boven op deze funderingen worden de muren gezet, die perfect passen dankzij een soort tand- en groefsys teem. Voor de verankering van de muren worden ijzeren haken, spillen en stortbeton gebruikt. Er is ook gedacht aan een verbinding tussen de isolatie van de twee aan elkaar grenzende muren om koudebruggen te voorkomen. De binnenmuren worden met bouten aan de buitenmuren bevestigd en met mortel op de funderingsplaat gezet. Nadien volgt de afwerking van het dak waarbij men gebruik maakt van dakelementen. Als de bouwheer een bijkomende verdieping wenst, worden er op de dragende muurconstructie breedplaatvloeren gelegd waarop men dan de binnenmuren en de topgevels bevestigt. Daarna is het tijd voor de verdere afwerking (badkamer, keuken, vloeren …) die in grote lijnen verloopt volgens de traditionele bouwwijze. 22 www.bouwen-verbouwen.be bouwen HUyzEntrUyt

Van een “lage-energiewoning” naar een “passiefhuis” 1 BonFond ConstrUCtIon Of u aan het verbouwen bent, of een nieuwe woning bouwt, een van uw belangrijkste prioriteiten is een zo laag mogelijk energieverbruik. Maar anderzijds zegt het u ook niets om te leven in een hermetisch afgesloten huis. Wat u dus nodig hebt, is een huis dat een minimum aan energie verbruikt, de binnenlucht ververst, de waterdamp die binnen ontstaat (badkamer, keuken, wasruimte, ademhaling van personen en huisdieren) afvoert, en tegelijk vrij luchtdicht is. Welke stappen moet u ondernemen om dat doel te bereiken : een op zijn minst “lage-energiewoning”, of liever nog, een passiefhuis ?

1 stap 1 : Eerst en vooral : de diagnose Spreek een erkende vakman aan (bijvoorbeeld een lid van de Confederatie Bouw : www.confederatiebouw.be). Hij komt ter plaatse uw huis analyseren. Hij bekijkt de samenstelling en het gedrag van uw gezin (werkt u buitenshuis of thuis, e.d. ?). Op basis de gegevens die u hem hebt bezorgt, zal hij een aanbeveling opstellen en u een volledig, geïndividualiseerd “energiebestek” bezorgen. Die eerste diagnose en bestek zijn gratis, want deze vakman (een aannemer) verdient zijn brood op basis van dat bestek en de werken die hij daarna verwacht uit te voeren. Vaklui zoals de energiecoaches van UP2yoo (www.up2yoo.eu - tel. : 0800 23 145) zijn gespecialiseerd in het zoeken naar de meest coherente en rendabele energieoplossingen. U kunt ook een beroep doen op (door de Gewesten) erkende “onafhankelijke auditeurs”. Dit is geen gratis dienst, maar het gaat dan wel om echte gecertificeerde audits. Er zijn drie niveaus van erkende audit mogelijk : Een bestaand huis dat niveau “G” haalt is een echte “energiezeef ”. Een woning (nieuwbouw) van niveau “A” levert de beste energieprestatie. Gegevens volgens de Europese richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen (2002/91/EG). 0 < Espec ≤ 45 A+ 45 < Espec ≤ 85 A 85 < Espec ≤ 170 B 170 < Espec ≤ 255 C 255 < Espec 340 < Espec 425 < Espec Espec ≤ 510 ≤ 340 ≤ 425 ≤ 510 D E F G Een bestaand huis met energieklasse « G »is zonder meer een energiezeef. Daartegenover staat en woning van energieklasse « A »(nieuwbouw), goed voor de beste energieprestatie. Gegevens volgens de Europese energieprestatierichtlijn voor Gebouwen (2002/91/EG). . -2,7°C KWh/m2.an 151 14,9°C 1. EAP (Energie Advies Procedure). Dit energieadvies wordt door een erkende auditor gegeven in de vorm van een label (letter E tot A) voor isolatie, verwarming en sanitair warm water. U krijgt ook aanvullend aanbevelingen om energie te besparen, met een begroting van de investeringen die voorrang moeten krijgen. 2. Energieprestatiecertificaat voor gebouwen (“EPC”-certificaat) Dit certificaat is verplicht bij elke aanvraag voor een stedenbouwkundige vergunning (bouwen of verbouwen) en kost tussen 150 en 600 euro (appartement tot villa). Ook bij de verkoop of verhuring van een pand is de eigenaar verplicht een EPC-attest voor te leggen aan de toekomstige bewoner, zodat die over een energie-identiteitskaart beschikt van het pand dat hij in gaat trekken. De klassering gebeurt volgens volgende indicatoren : • verbruik van primaire energie (gas, stookolie, elektriciteit) ; • verbruik van verwarmingsenergie ; • CO2-emissie. Het EPC-certificaat klasseert een gebouw volgens een energieprestatieschaal van A (zeer energiezuinig) tot G (energieverslindend). 3. Thermografische expertise Deze techniek bestaat erin de koudebruggen op te sporen en te analyseren met behulp van een infraroodcamera (zie hieronder). Daarna worden oplossingen voorgesteld. Hoe roder de kleur, hoe meer energie verloren gaat Een thermische scanning kan opsporen “wat met het blote oog niet te zien is”. Het principe is eenvoudig : alle voorwerpen (alledaagse voorwerpen toch) geven een infraroodstraling af die onzichtbaar is voor het mensenoog 24 www.bouwen-verbouwen.be

1 stap 2 : studie van isolatie en verluchting Wanneer eenmaal de diagnose op het vlak van energieprestatie van een woning is gesteld, is het tijd om te onderzoeken welke isolatie u wilt voor het dak, de vloeren en de muren. Welk type ramen en beglazing gaat u plaatsen ? Verluchting gaat onvermijdelijk samen met isolatie en maakt dus ook deel uit van deze fase. Bij de keuze van isolatiematerialen voor uw woning moet u uitgaan van twee belangrijke criteria : comfort en gezondheid. We zullen hier dieper op ingaan in het hoofdstuk “Isolatie”. stap 3 : Verwarming Nadat u uw keuze hebt gemaakt voor de isolatie en de verluchting, kunt u uw systeem voor verwarming en sanitair warm water onder de loep nemen. En niet eerder. Span het paard niet achter de wagen.Eerst isolatie en verluchting bepalen, dan het verwarmingssysteem kiezen : condensatieketel, biomassa/hout, warmtepomp, vloerverwarming … Natuurlijk moet de verwarming worden bekeken samen met de productie van sanitair warmwater, waarvoor u kunt kiezen voor een zonneboiler, zonnepanelen of een warmtepomp. Als energiebron valt de zon niet te onderschatten : in België genieten we ongeveer 1.500 zonne-uren per jaar (gegevens KMI). Meer details hierover leest u in ons hoofdstuk ”Verwarming”. Bij deze 3e stap moet u ook bekijken welke soort brandstof u wilt gaan gebruiken : fossiele brandstoffen (aardgas, stookolie, kolen) of hernieuwbare energiebronnen (zonne-, windenergie e.d.). U leest er alles over in ons hoofdstuk “Hernieuwbare energie”. De BIOMASS HOMEPLANNER® Samen met BAST, een studiebureau van ingenieurs en architecten uit Gent, ontwikkelden we de BIOMASS HOMEPLANNER® software. Het programma voert de unieke berekeningen uit die nodig zijn om een cv-toestel op biomassa goed in te plannen in de woning. Zo kan een perfecte dimensionering verzekerd worden, in samenhang met de bijdrage van bijvoorbeeld zonnepanelen of warmtepompen. Voor elke maand wordt de warmtebijdrage van de verschillende aanwezige toestellen vastgelegd en krijgt het gezin ook een idee van het te verwachten biomassaverbruik en de dagelijkse stookduur, afhankelijk van het jaargetijde. De software berekent ook de jaarlijks te verwachten winst op de verwarmingskosten door het uitsparen van fossiele brandstoffen. Zo kan de terugverdientijd van de investering eenvoudig berekend worden. Dutry & Co biedt deze biomassa-energieplanning volledig kostenloos en vrijblijvend aan. Voor meer info, surf naar www.dutry.com/cv. www.dutry.com Voorbeeldgrafieken uit de Biomass Homeplanner® voor een passiefhuis van 240 m2 www.bouwen-verbouwen.be 25 tUlIkIVI

1 stap 4 : Een maximum aanbesparingen Hoe kunt u maximaal besparen : 1. Uw gedrag Uw talrijke dagelijkse activiteiten vervuilen de lucht in uw woning : slapen, een bad of douche nemen, de vloer schoonmaken, de was drogen, roken enz. Die warme, vochtige lucht kan tegen de muren condenseren en schimmelvlekken veroorzaken. Oplossing : verluchten. Probeer luchtcirculatie in uw woning te wekken door ramen op te zetten vooraan en achteraan, of op twee verdiepingen … met de binnendeuren open ! Toegegeven, deze verluchtingsmethode vraagt een zekere discipline en is moeilijk te controleren. Daarom kunt beter kiezen voor een systeem van “gecontroleerde mechanische ventilatie” (GMV). ‘s Winters, wanneer de verwarming op staat, volstaat het die uit te schakelen (of de thermostatische kranen dicht te draaien) terwijl u verlucht. In tegenstelling tot wat u zou denken, volstaan 15 minuten om de lucht te verversen zonder dat de muren afkoelen of alle warmte die ze hebben opgenomen kwijt raken. Met de ramen terug dicht zal de koude lucht heel snel weer opwarmen door het contact met de muren en de radiatoren. Sluit tijdens de winter gordijnen, rolluiken en luiken zodra het donker wordt. Zo kunt u, wanneer u enkel glas hebt, uw warmteverlies tot 50% beperken. Hebt u dubbele beglazing, dan bespaart u nog meer energie met gordijnen, rolluiken en luiken. Hang geen gordijnen of overgordijnen voor de radiatoren (ze moeten zich TUSSEN de radiator en het raam bevinden) en laat ze ook niet tot net boven de radiatoren hangen. Anders verwarmt u het raam in plaats van de kamer. Verwarmen is één ding, de warmte behouden is iets anders ; sluit nietverwarmde ruimtes af en houd de deuren tussen de leefruimtes en de gangen dicht zodat de koude zich niet in de rest van de woning kan verspreiden. BonFond ConstrUCtIon 2. Dakisolatie De isolatie van uw dak is een investering die prioriteit moet krijgen, want warme lucht stijgt en ontsnapt dus voor een groot deel via het dak. 3. Muurisolatie Met een isolatielaag van 8 cm zou men tot 10 euro/m²/jaar aan verwarming kunnen besparen. 4. Condensatieketel Een condensatieketel zou een besparing van 356 euro/jaar aan verwarmingskosten mogelijk maken. 5. Temperatuurregeling Hoe kunt u in huis een comfortabele temperatuur (+/- 19°C) handhaven zonder daarom energie te verspillen ? Met een degelijk systeem voor temperatuurregeling : een kamerthermostaat, thermostatische kranen en/of een buitenvoeler. Zet binnen de temperatuur gerust wat lager : 1°C minder zou goed zijn voor een besparing van ongeveer 54 euro/jaar. De temperatuur verlagen van 22 °C naar 19 °C zou zelfs een besparing van 20% opleveren. Bij langdurige afwezigheid (werk, weekend, vakantie) stelt u de temperatuur beter in op 12°C. Ook de temperatuur van het warm water kunt u regelen, stel de geiser in op 50°C en de boiler op 60°C. CoMap 6. Dubbele beglazing Door dubbele beglazing te installeren kunt u het com26 www.bouwen-verbouwen.be

1 fortgevoel in uw woning aanzienlijk verbeteren en tot 22 euro/m²/jaar besparen op verwarming. 7. Isolatie van de leidingen Water 12. Regenwaterput Per persoon verbruiken we dagelijks 120 liter drinkwater, waarvan slechts 3 liter om te drinken of koken. Door regenwater op te vangen in een regenput zouden we tot 133 euro/jaar kunnen besparen op water. 13. Wc-spoeling Het water dat wordt verbruikt om het toilet door te spoelen vertegenwoordigt 35 % van de waterconsumptie in een woning, en het gaat om drinkwater. Een spoelsysteem met spaarknop “3 tot 6 liter” zou toelaten om tot 84 euro/jaar aan water te besparen. 14. Douchekop Verkies in de regel een douche boven een bad. Gebruik een spaardouchekop waarmee u meer dan een derde minder water verbruikt. Waar door een gewone douchekop 20 l/minuut stroomt, wordt dat minder dan 9 l/minuut, wat een besparing oplevert van 57 euro/jaar/persoon. 15. Drukverminderaar Het is een onderdeel van de waterleiding dat net achter de teller wordt gemonteerd. Het vermindert het waterverbruik met 30%, wat een besparing mogelijk maakt van 53 euro/jaar/4 personen. Door warmwaterbuizen (sanitair en verwarming) zonder isolatie gaat veel warmte verloren in niet-verwarmde ruimtes : per meter leiding komt dit overeen met een lamp van 60 W die 24/24 u. brandt. Nog een veelzeggend cijfer : 6 euro besparing per jaar en per meter geïsoleerde leiding. 8. Reflectoren achter de radiatoren Bevestig tussen uw radiatoren en de muur panelen samengesteld uit frogolite (isolatie) en aluminium (reflector). Zo wordt de warmte van de radiator beter verspreid in de kamer en beperkt u het warmteverlies door de muur tot 70%, zeker wanneer het gaat om een niet-geïsoleerde buitenmuur. Elektriciteit 9. Spaarlampen 10. Zuinige huishoudtoestellen Kijk uit bij uw volgende aankoop van huishoudtoestellen, of het nu gaat om een vaatwasmachine, een oven, een koelkast, een diepvriezer … kies voor energiezuinige exemplaren, die u herkent aan het energielabel A, A+, A++. 11. Elektrische toestellen in waakstand Door een multicontactdoos met schakelaar te gebruiken kunt u tot 207 euro/jaar aan elektriciteit uitsparen. IndUstry lEd www.bouwen-verbouwen.be 27 IndUstry lEd IntErnorM

1 Wat is een lage-energiewoning ? Het komt erop neer dat een « lage-energiewoning » het energieverbruik voor verwarming en warm water tot een minimum beperkt. Met andere woorden : het is een huis dat tot doel heeft het energieverlies in al zijn vormen tot een minimum te beperken. Concreet moet dit type woning dus beantwoorden aan twee criteria : • minder verwarmen • luchtdichtheid beheerse Hoe een lage-energiewoning bouwen ? • Energieverlies beperken door doorgedreven isolatie • Extra isolerende beglazing voorzien • Voor de muren materialen met hoge thermische inertie kiezen • Alle koudebruggen uitschakelen (zie afbeelding p.42) • Voor een bio-ecologische benadering kiezen (meer hierover verder) • Een mechanisch systeem voor gedwongen ventilatie met hoog renderende warmteherwinning (zie hierna) • Hernieuwbare energie gebruiken (zie hoofdstuk 13 hierover) • De energiebehoefte beperken door energie-efficiënte apparaten tegebruiken De bouw van een lage-energiewoning vraagt dus de inzet van de meest efficiënte technieken op het vlak van energie om tot optimale prestaties te komen. Die prestaties zijn overzichtelijk samengevat in de zogenaamde “Energieprestatie van Gebouwen”. Concreet : In een “lage-energiewoning” wordt de energie die wordt opgewekt voor verwarming heel lang binnen gehouden, zodat de energiebehoefte vermindert. Onderzoek eerst de gebouwschil (de buitenmuren) van uw woning : die moet goed presteren, met andere woorden, zo weinig mogelijk warmte verloren laten gaan. Werk dus met een aannemer die speciaal is opgeleid op het vlak van kierdichtheid. Het isolatiemateriaal mag dan hoogwaardig zijn, wanneer het verkeerd in de spouwmuren is geplaatst, zal het geen energieverlies tegengaan. Om de prestatie van een gebouw op het vlak van kierdichtheid te verzekeren laten sommige aannemers zelfs een “infiltrometer”-test op hun constructie uitvoeren door een externe, onafhankelijke instelling. Nadat u gezorgd hebt voor een degelijke gebouwschil, kunt op zoek gaan naar hoogtechnologische uitrusting om tot een intelligent energieverbruik te komen. Rust uw woning uit met een hoogrenderend verwarmingssysteem om met een minimum aan energieverbruik een optimale temperatuur te verkrijgen. Verder kunt u, afhankelijk van uw wensen, ook denken aan een systeem voor warmterecuperatie (GMV), een warmtepomp, vloerverwarming, een pelletkachel, zonnepanelen enz. Meer hierover in onze hoofdstukken “Verwarming” en “Hernieuwbare energiebronnen” Welke lage-energiewanden ? Een (zeer) lage-energiewoning bestaat uit verschillende soorten wanden. Voor elk type wand zijn verschillende procedés en types verkrijgbaar. Hier volgt een overzicht van de meest gebruikte. Buitenmuren (gevelmuren) • Mur extérieur massif - Metselwerk van betonblokken met klassiekemortel, bekleding op houtskelet ; - Metselwerk van bakstenen met klassieke mortel, bekleding op houtskelet ; - Metselwerk van celbetonblokken met lijmmortel, bekleding op houtskelet ; - Metselwerk van kalkzandsteenblokken met lijmmortel, bekleding op houtskelet - Wand van gewapend beton , bekleding op houtskelet ; - Metselwerk van betonblokken met klassieke mortel, buitenbekleding op isolatiemateriaal :sur isolant : Vinnen Buiten 1. pleisterlaag 2. betonblok (90%) 2. cementmortel (10%) 3. isolatie met EPS (geëxpandeerd polystyreen) 4. coating met kunsthars Buitenmuur thermische wand • Vochtwerend paneel • Hoogwaardige minerale • Permanent dampwerend Wand • Afwerkingselement - Metselwerk van bakstenen met klassieke mortel, buitenbekleding op isolatiemateriaalt ; - Metselwerk van celbetonblokken met lijmmortel, buitenbekleding op isolatiemateriaalt ; - Metselwerk van kalkzandsteenblokken met lijmmortel, buitenbekleding op isolatiemateriaal : - Wand van gewapend beton, buitenbekleding op isolatiemateriaal ; - Metselwerk van betonblokken met klassieke mortel, gevelstenen zonder bekleding 28 www.bouwen-verbouwen.be 90 200

1 - Metselwerk van bakstenen met klassieke mortel, gevelstenen zonder bekleding : Binnen Buiten 1. pleisterlaag 2. betonblok (90%) 2. cementmortel(10%) 3. isolatiemateriaal PUR (polyurethaan) 4. luchtspouw 5. baksteen (90%) 5. cementmortel (10%) - Metselwerk van celbetonblokken met lijmmortel, gevelstenen zonder bekleding ; - Metselwerk van kalkzandsteenblokken met lijmmortel, gevelstenen zonder bekleding ; - Wand van gewapend beton, gevelstenen zonder bekleding ; - Metselwerk van betonblokken met klassieke mortel, gevelstenen met bekleding ; - Metselwerk van bakstenen met klassieke mortel, gevelstenen met bekleding ; - Metselwerk van celbetonblokken met lijmmortel, gevelstenen met bekleding ; - Metselwerk van kalkzandsteenblokken met lijmmortel, gevelstenen met bekleding ; - Steen van geëxpandeerd polystyreen opgevuld met beton, gevelstenen ; - Wand van gewapend beton, gevelstenen met bekleding. • Buitenmuur met houtskelet - Gevelbekleding op houten latwerk ; Binnen Buiten 1. gipskarton 2. houten latwerk 30 x 60 (behandeld) 3. OSB-plaat 4. dampwerend PE 5. raamwerk 70 x 180 (behandeld) 6. rotswol (matras) 7. MDF-paneel 8. rotswol (harde plaat) 9. minerale cementlaag Binnen Daken • Massief plat dak - Plaat van gewapend beton, isolatielaag onder dichtingslaag, grindbelasting ; - Plaat van gewapend beton, isolatielaag onder dichtingslaag, belasting van cementtegels ; - Plaat van gewapend beton, isolatielaag onder dichtingslaag, terras van tropisch hout - Plat dak met houtskelet, isolatielaag onder dichtingslaag en grindbelasting • Hellend dak - Houten gebinte, isolatie tussen daksparren, bekleding met dakpannen en/of leienet/ou ardoises Buiten 1. gipskarton 2. houten latwerk 30 x 60 (behandeld) 3. OSB-plaat 4. dampwering PE 5. houten raamwerk 80 x 230 (behandeld) 6. isolatie EPS (geëxpandeerd polystyreen) 7. vochtwerende laag 8. panlat en tengel 9. dakpan van eterniet - Licht hellend dak, houten gebinte, isolatie tussen daksparren, zinkbekleding - Hellend dak, houten gebinte, isolatie op daksparren, bekleding van dakpannen en/of leien. sVk www.bouwen-verbouwen.be 29

1 Massieve vloerplaten • Isolatie op plaat van gewapend beton : - Dienstruimte (gebruik van water) : Binnen 1. vinyl 2. cementen ondervloer 3. PE-film 4. isolatie PUR (polyurethaan) 5. dichtingslaag van bitumen en aluminium Buiten 6. plaat van gewapend beton 7. werklaag PE 8. laag schraal beton 9. geotextiel PP Woonruimte • Isolatie onder plaat van gewapend beton : - Dienstruimte (gebruik van water) ; - Woonruimte. Geheel raam/beglazing • Raam (30% kader – 70% glas) - Dubbele beglazing met lage emissiviteit ; - Dubbele veiligheidsbeglazing met lage emissiviteit ; - Driedubbele beglazing met lage emissiviteit (U= 0,6W/m²K, g=0,51) Binnenmuren • Massieve binnenmuur : - Metselwerk met afwerklaag aan beide zijden ; - metselwerk met bekleding, geluidsisolatie tussen houten raamwerk en afwerkingsplaat ; - Metselwerk en isolatie tussen houtskelet en afwerkingsplaat aan beide zijden. • Binnenmuur met houtskelet - geluidsisolatie en afwerkingsplaten ; • Binnenmuur met metalen skelet - geluidsisolatie en afwerkingsplaat. Binnen Binnen • Tussenvloer met houtskelet : - Dienstruimte (gebruik van water) ; - Woonruimte. - Cementen ondervloer op vloerelement, woonruimte : Binnen Buiten 1. synthetisch vasttapijt 2. cementen ondervloer 3. PE-film 4. geluidsisolatie : rotswol 5. druklaag 6. betonnen vloerelement 7. pleisterlaag 1. gipskarton 2. glaswol 3. metal stud 75 mm 4. gipskarton Vloer verdieping • Massieve tussenvloer - Cementen ondervloer op betonplaat : > Dienstruimte (gebruik van water) ; > Woonruimte. - Cementen ondervloer opvloerelement : > Dienstruimte (gebruik van water) ; 30 www.bouwen-verbouwen.be Scheidsmuren binnen spelen een belangrijke rol voor het comfort in huis, want zij helpen : - de voortplanting van lawaai tussen de verschillende kamers van de woning te beperken ; - de thermische inertie van de woning te verhogen en de behoefte aan verwarming en koeling te beïnvloeden - de kwaliteit van de binnenlucht te verbeteren dankzij hygrothermische regeling (warmte en relatieve vochtigheid).

Realiseer al uw projecten met een enkele partner ! BONFOND-CONSTRUCTION is een bedrijf voor algemene bouw en renovatie. Gesterkt door zijn ervaring heeft het zich een plaats weten te veroveren op het vlak van wooncomfort. Onze sleutelzin is : realiseer al uw projecten met een enkele partner ! BONFOND-CONSTRUCTION stelt u haar oplossingen voor inzake bouw, renovatie, isolatie, dakwerken, bardage, verwarming, warmtepomp en installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen. We willen constant blijven evolueren qua materialen en innovatieve methoden teneinde de technologie bij te blijven. Tijdens de renovatie bieden wij u een gepersonaliseerde dienst aan. Een eerste afspraak wordt gemaakt teneinde tot de meest optimale oplossingen te komen voor een zo laag mogelijk energieverbruik. BONFOND-CONSTRUCTION biedt U een ALL-IN service aan. Wij verbinden ons ertoe U te begeleiden vanaf de lancering van uw project en dit tot de beëindiging ervan teneinde uw huis te valoriseren. Voorzichtig en nauwgezet nemen de baas en ons team van bekwame medewerkers de zorg voor uw werkzaamheden op zich en luisteren zij naar al uw wensen. Rue de Lens-Saint-Servais, 15 - 4280 Hannut • 019 / 33.01.33 info@bonfond-construction.be • www.bonfond-construction.be

1 Isolerende bekistingsblokken van kunststof Schone en milieuvriendelijke bouwplaats Voordelen : • De bouwstenen worden in België gemaakt, zij zijn uiterste licht in gewicht : dus de transpor tkosten en de ecologische voetafdruk worden aanzienlijk beperkt. Zowel beton als polystyreen zijn 100% recycleerbaar. Concurrentievoordeel In vergelijking met een bouwlaag van metselwerk dat van buitenaf wordt geïsoleerd, biedt het de vakman de mogelijkheid om veel sneller werken. IsoBrIq IsoBriq : het Bouwsysteem bestaat uit rechte bouwstenen (1), hoekbouwstenen (2), linteel-elementen (3) en afsluitelementen (4). Het systeem bestaat uit isolerende bekistingselementen die als het legoblokken op elkaar gestapeld worden. Het gaat dus om een soort verloren bekisting van EPS waarin beton wordt gestort. De betonkern is dus de structuur van het gebouw. Het beton wordt versterkt met een traditionele wapening of met Dramix®-staalvezels. Het polystyreen (EPS), geproduceerd door BASF® onder de merknaam Neopor, dat voor de bekisting wordt gebruikt, blijft nadien behouden en dient als isolerende mantel voor de constructie. Het gebruik van isolerende bekistingsblokken is een bouwconcept dat al dateer t uit de jaren 50, net na de uitvinding van polystyreen. In de jaren 1970 werden de eerste huizen volgens dit procedé gebouwd. Het aanvankelijke doel is tijdwinst bij de bouw van muren : in één handeling wordt zowel de isolatie als de bekisting van de structuur geplaatst. Deze bouw-methode biedt naast tijdwinst nog twee andere niet te onderschatten voordelen: • respect voor de arbeiders die het werk uitvoeren • de garantie dat de mantel perfect geïsoleerd is, zonder koudebruggen Gebruiksgemak : De methode laat in de eerste plaats een veel vlottere en gemakkelijker plaatsing toe en zorgt voor een vermindering van de bouwplaatsrisico’s verbonden aan het verhandelen van zware lasten. Omdat het werk fysiek minder belastend is (lichte bouwelementen), wordt de productiviteit van de teams opgevoerd. Het feit dat de lichte elementen gewoon op elkaar worden gestapeld, draagt immers bij tot een snelle afwerking van de ruwbouw. De vlotte montage maakt naar schatting tijdwinsten mogelijk van 30 tot 70 % bij de bouw van muren, omdat de elementen in een enkele handeling tegelijk zorgen voor de structuur en de isolatie. Ten opzichte van traditioneel metselwerk en houtskeletbouw is deze bouwwijze uiterst competitief : vraag een prijsofferte en het voordeel zal duidelijk worden. Duurzaamheid Het concept is gegarandeerd schadevrij. De IsoBriq® isolatiewaarden behouden De isolerende mantel en de betonstructuur zijn mechanisch met elkaar verbonden, Dit vermijdt barstvorming bij het aanbrengen van sierpleister en garandeert een perfecte hechting bij gebruik van bvb. steenstrips. Isolatiewaarde Een element van 40 cm bijvoorbeeld bestaat uit 20 cm isolatiemateriaal ( waarvan 15 cm aan de buitenzijde en 5 cm naar de binnenzijde gekeerd ) + een constructie van 15 cm gewapend beton. Deze bouwsteen garandeer t een thermische isolatie die nu reeds beantwoordt aan de nieuwe en strengste isolatienormen. Omdat de elementen lekvrij zijn, zorgen ze voor een homogene isolatie en zijn geen fouten mogelijk bij een plaatsing zoals dit wel vaker het geval is bij andere bouwtechnieken. Het systeem levert uitstekende testresultaten : de combinatie ‘ Isolatien / beton / pleister ’ wordt als perfect luchtdicht geklasseerd -bouwsten zijn UV-bestendig en blijven steeds dezelfde BonFond ConstrUCtIon 32 www.bouwen-verbouwen.be

1 Een traditionele gevel is tegenwoordige meestal 35 cm dik. De nieuwe Europese normen leggen een bijkomende isolatie op. Met de klassieke bouwtechnieken kan gesteld worden dat wanddiktes van 50 cm de norm zullen worden. Met de isolerende bekistingselementen van IsoBriq® RT 2005 RT 2012 (LE) IsoBriq® 25 cm IsoBriq® 30 cm IsoBriq® 35 cm IsoBriq® 40 cm OK OK OK OK OK OK OK Bescherming tegen brand De IsoBriq® RT 2020 (Passief) wordt de Europese norm van 2020 reeds behaald met de 40cm-dikke isolatiesteen van 40 cm. RT 2020 (Energie-Neutraal) OK OK OK Consulteer de resulaten op www.Isobriq.com/eta -bouwstenen in Neopor® worden vervaardigd volgens de Europese normering DIN EN 131163 en zijn voor hun brandgedracht ondergebracht in de Euroclasse volgens de normen E volgens de norm DIN EN 135011 en, B1 volgens de norm DIN 4102. We mogen dus spreken van de zeer brandveilige omgeving. De sterke punten van IsoBriq • Oppervlakte per element : 0,738 m². • Met 4 elementen bouwt men 3m² muuropper vlakte • Assortiment van Hoekelementen • Grote productiviteit (10m²/uur) Gemakkelijke plaatsing : de elementen zijn volledig omkeerbaar. Isobriq® wordt gemaakt met Neopor® densiteit. Beton gehuld in het Isobriq® dezelfde kwaliteiten. Eenvoudig : Vier elementen volstaan om de ruwbouw te realiseren. Belgisch fabrikant 3. Linteel-elementen van zeer hoge -omhulsel bewaart steeds 2. Hoekbouwstenen 4. Afsluitelementen 1. Rechte bouwstenen www.bouwen-verbouwen.be 33 BonFond ConstrUCtIon BonFond ConstrUCtIon

1 alles over de ecologische woning van morgen binnenkomt) door buizen die onder de grond zijn ingegraven op een diepte van minstens 1,50meter. Afhankelijk van het seizoen wordt de lucht dus verwarmd of gekoeld. Ook GMV of “gecontroleerde mechanische ventilatie” met dubbele flux is een verstandige keuze, waarmee u de warmte van de afgevoerde luchtstroom recupereert om hem over te brengen naar de binnenkomende luchtstroom (vandaar het begrip dubbele flux) door middel van een warmtewisselaar die bestaat uit verschillende metalen platen. In de geest van diezelfde hoofdregels voor een ecologische woning kunt u nog andere kleinere aanpassingen doen in uw dagelijkse leven, zoals droogtoiletten of een systeem om regenwater te recupereren om uw planten of de moestuin te begieten, of een komposthoop waarmee u meststof aanmaakt. IsoBrIq Ecologisch wonen en bouwen zit volop in de lift ! De laatste jaren is het zelfs bijna alles wat de klok slaat. Logisch ook, want op lange termijn blijkt een ecologische woning een goede investering waarmee u tegelijk heel wat kunt besparen. En wat als in de toekomst een huis bouwen helemaal in het teken van respect voor het leefmilieu zou staan ? Isolatie, zuinig en doeltreffend verwarmen, natuurlijke materialen : Bouwen Verbouwen vertelt u alles over dit soort woning. Als er een begrip essentieel is binnen de context van ecologisch wonen, dan is het wel energieautonomie. Hoe meer u op dat vlak zelf in uw behoeften kunt voorzien, hoe lager uw factuur zal uitvallen. Dat kunt u om te beginnen door de openingen van uw huis zoveel mogelijk zuidelijk te richten om een maximum aan zon binnen te laten. Dubbele of, beter nog, driedubbele beglazing is ook een must. Voor de ramen zelf kunt u kiezen tussen hout en pvc, dat de jongste jaren heel populair is wegens het gemak van plaatsing en onderhoud. Deuren isoleren is ook een uitstekende manier om minder of zelfs helemaal geen warmte te verliezen. En wat betreft de muren, hoe beter die geïsoleerd zijn, hoe minder u zult moeten verwarmen en hoe minder CO2 u uitstoot. Of u nu kiest voor hennep, vlas, schapenwol, katoen of - waarom niet ? - een groendak (groene planten, dakriet e.d.), het zijn allemaal natuurlijke oplossingen die dus perfect passen in het concept van een ecologische woning. Los van die keuzes moet u ook proberen rekening te houden met de energie die verborgen zit in de volledige levenscyclus van een grondstof, ook wel “grijze energie” genoemd. Meestal ligt die bij natuurlijke grondstoffen veel lager dan bij industriële producten. 34 Efficiënte verwarming enaangepaste ventilatie Een tweede cruciaal punt waarop u moet letten bij het ontwerp van een eco-friendly huis : de installatie van een hoog renderend verwarmingssysteem. Ook hier hebt u keuze te over : vloerverwarming, zonnepanelen, condensatieketel enz. Verder kan bijvoorbeeld een Brunner-kachel (zie foto hiernaast) een interessant alternatief vormen. Met dit verwarmingssysteem op hout kan iedereen het soort verwarming krijgen dat hem het beste past : centrale verwarming, massakachel, accumulatieverwarming of pelletkachel (op basis van houtafval). U kunt de kachel zelfs naar eigen smaak perfect laten afstemmen op uw interieur ! Met een efficiënt verwarmingssysteem houdt u de temperatuur in huis comfortabel en slinkt uw energiefactuur. In de zomer blijven de muren koel zonder dat u airconditioning nodig hebt. Nog een bijzonder interessante techniek op het vlak van klimaatregeling is de Canadese of Provençaalse put : met dit systeem wordt de aangevoerde lucht tijdens de winter opgewarmd en tijdens de zomer gekoeld. Hoe werkt dit ? De put stuurt de verse lucht (voor die in de woning Voortaan is het dus perfect mogelijk een “gezonde” en duurzame woning te bouwen, op voorwaarde dat u er van bij het begin de nodige investeringen voor doet en natuurlijke materialen kiest die geen schadelijke stoffen uitstoten voor de bewoners of het milieu. Door zoveel mogelijk te opteren voor duurzame of zelfs herbruikbare materialen werkt u zelf mee aan een betere levenswijze in het algemeen, en dat kan evengoed in de stad als op het platteland. BrUnnEr www.bouwen-verbouwen.be

http://www.bouwen-verbouwen.bewww.construire-renover.be Google Bouwen Verbouwen in De kern van De info in Drie clicks ! Raadpleeg onze : • Rubrieken, ontdenk onze partners • Persberichten / news • Nieuwigheden • Agenda • Onze videos • Nuttige links 1. Kies uw rubriek 2. Ontdek uw adverteerder 3. Ga verder op zijn website Consulteer onze nieuwe editie op uw digitale tablet

1 alle premies steunmaatregelen, subsidies en /of premies zijn er op vier niveaus : • Federaal : in de vorm van belastingvermindering, • Regionaal : verschillend van Gewest tot Gewest, • provinciaal en gemeentelijk : : eveneens verschillend afhankelijk van provincie of gemeente. Bovendien variëren al die vormen van steun ook in de tijd. Kijk dus om te beginnen na vanaf welke datum en tot wanneer ze geldig zijn. Want tussen de datum waarop deze tabel is opgesteld en de dag dat u hem te lezen krijgt, kunnen bepaalde premies die erin vermeld staan al geschrapt of veranderd zijn. Naam van de steun / subsidie / premie / financiële stimulans Gewest • Bouw van een privé-/passieve woning. • Slopen en renoveren van een woning. • Verfraaiing van gevels. • Algemene energie-audit. Waals : http ://energie.wallonie.be Premies in het algemeen Brussels : www.ibgebim.be www.prime-renovation.irisnet.be www.curbain.be (guichet d’information gratuit). www.bruxellesenvironnement.be Vlaams : www.vlaanderen.be/nl/bouwen-wonen-en-energie www.premiezoeker.be www.energiesparen.be www.bouwenenwonen.be www.infrax.be/nl/premies-en-acties Provincie en gemeente Naast regionale premies of belastingverminderingen kennen sommige provincies en gemeentes ook premies toe om bepaalde types van werken aan gebouwen op hun grondgebied financieel te steunen Raadpleeg de stedenbouwkundige dienst van uw gemeente, en uw provincie Luxemburg : www.province.luxembourg.be Namen : www.province.namur.be Luik : www.prov-liege.be Henegouwen : www.hainaut.be Waals Brabant : www.brabantwallon.be Antwerpen : www.provant.be Vlaams Brabant : www.vlaamsbrabant.be Oost-Vlaanderen : www.oost-vlaanderen.be Naam van de steun / subsidie / premie / financiële stimulans Federaal Fiscale steun belastingvermindering / -krediet / groene lening e.d. • Voor energiebesparende uitgaven en groene leningen / lagere rentevoet. • Uitgaven voor brand- en diefstalbeveiliging. • Fiscaliteit van uw woning (kopen, verkopen, bouwen, verbouwen, lenen). • Slopen : heropbouw van een woning. • Bouw / aankoop van een lage-energiewoning / passiefhuis / nulenergiewoning. • Verbouwing. www.minfin.fgov.be 36 www.bouwen-verbouwen.be

Naam van de steun / subsidie / premie / financiële stimulans 1 Gewest Certificaat EPC Het Energie Prestatie Waals : http ://energie.wallonie.be/fr/la-reglementation-peb.html ?IDC=6232 Brussels : www.peb-solutions.be Vlaams : www.energiesparen.be/epcparticulier Zonnepanelen residentiële installatie Waals CWaPE (Commission Wallonne pour l’Energie - Waalse commissie voor energie) : www.cwape.be Website van het Waals Gewest : www.energie.wallonie.be Haalbaarheidsstudie voor uw zonnepanelenproject : www.belpower.be/belpowercm/formulaire.php Brussels : Leefmilieu Brussel : rubriek “Energiepremies-Leefmilieu Brussel” : www.bruxellesenvironnement.be BRUGEL (Brusselse regulator voor energie) : www.brugel.be APERe (facilitator fotovoltaïsche energie) : www.apere.org Brussels Instituut voor milieubeheer : www.ibgebim.be ou www.bruxellesenvironnement.be Vlaams : www.vreg.be/zonnepanelen Organisatie duurzame energie : www.ode.be Vlaamse regulator : www.vreg.be Isolatie dak / vloer / muur / dubbele beglazing / geluidsisolatie Waals : http ://energie.wallonie.be Brussels : www.bruxellesenvironnement.be Vlaams : www.wonenvlaanderen.be/premies www.energiesparen.be Sociale groene lening en sociaal krediet tegen verminderde rentevoet Naam van de steun / subsidie / premie / financiële stimulans Voor wie moeilijk toegang krijgt tot een bankkrediet, maar van plan is isolatie- of verwarmingswerken uit te voeren om de energieprestatie van zijn woning te verbeteren. Waals / Brussels : www.credal.be 3 gewesten : www.sociaal-woonkrediet.be/index.htm Vlaams : www.vlaamsewoonlening.be Federaal www.minfin.fgov.be Verwarming warmtepompen / condensatieketel / zonneboiler e.d Gewest Wallonne : energie.wallonie.be Brussels : www.bruxellesenvironnement.be Vlaams www.wonenvlaanderen.be/premies www.energiesparen.be www.infrax.be/nl/premies-en-acties www.bouwen-verbouwen.be 37

1 geen bouwvergunning zonder EpB-attest ! Eerst een beetje geschiedenis : van in de jaren ’70 gebruikt men al de “k”-waarde(1) bouwschil van een woning, dus via de muren. Tegenwoordig gelden bij aanvragen voor een bouwvergunning EPB of “Energie Prestatie Binnenklimaat”-normen(2) . Dat EPB wordt concreet berekend in een E-peil, dat rekening houdt met alle lenergiebehoeften van een woning. Het wordt uitgedrukt in een cijfer dat lager dan of gelijk aan 100 moet zijn (hoe lager de waarde, hoe beter het E-peil van uw woning). Deze E-waarde wordt met behulp van een softwareprogramma berekend door de architect en een verslaggever. Welke parameters spelen mee in de bepaling van het E-peil ? • De compactheid van de woning • De oriëntatie van de woning • De materialen die gebruikt zijn voor het dak en de muren • De mate waarin de woning thermisch geïsoleerd werd (waar, de dikte en het soort materiaal) • De luchtdichtheid van de woning • De totale oppervlakte aan vensters en de isolatiewaarde van de ramen en het glas • Het verluchtingssysteem • Het benutten van zonnewarmte (bijvoorbeeld voor warm water), maar ook de zonwering • De installatie voor verwarming en warm water Voorbeeld : Indien de berekeningsmethode voor uw huis een E -waarde=108 oplevert, volstaat dit niet. Wat kunt u eraan doen ? Meer en beter isoleren, een andere energiebron of verwarmingsinstallatie kiezen … of opteren voor de principes van passiefwonen die wij hierboven aanhaalden. Een energieprestatie van E=100 komt ongeveer overeen met een globale isolatiewaarde van K45, en daarbij komen dan andere, al even efficiënte ingrepen op het vlak van verluchting, verwarming en aanmaak van warm water. Zoals eerder gezegd is dat EPB-attest nodig om een bouwvergunning te krijgen. Op 16 december 2002 keurden het Europese parlement en de Raad van de Europese Unie een Europese richtlijn (2002/91/EG) goed over de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen, die moet zorgen voor minder energieverslindende gebouwen en een lagere CO²-uitstoot. , maar die slaat alleen op het warmteverlies via de Maar omdat stedenbouw en energie in België gewestelijke bevoegdheden zijn, geldt in het noorden en het zuiden van België en in Brussel telkens een andere reglementering. In Vlaanderen moet sinds 1 januari 2006 elk gebouw waarvoor een stedenbouwkundige aanvraag wordt ingediend, voldoen aan de EPBregelgeving. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft de Europese richtlijn omgezet in zijn Verordening van 7 juni 2007. Dat is niet onbelangrijk wanneer men weet dat in Brussel de gebouwen (woningen en tertiaire sector) ± 70% van het totale energieverbruik in het Gewest voor hun rekeningnemen. In Wallonië zag een eerste decreet het daglicht op 19 april 2007. Daarop volgde het Besluit van de Waalse regering van 17 april 2008 dat de berekeningsmethode van de EPB vastlegde. Uiteindelijk is de reglementering over de Energieprestatie van gebouwen van kracht geworden op 1 september 2008. Maar onlangs hebben de Walen de EPB-wetgeving in een tweede fase verder uitgewerkt, met een besluit van 18 juni 2009 dat voor de EPB voortaan een onderscheid maakt tussen nieuwbouw en renovatie, waarvoor telkens specifieke normen en procedures gelden. In welk Gewest u ook woont, gelden de volgende maximumwaarden voor wanden : Daken Buitenmuren Voor vloeren in contact met buitenomgeving Voor andere vloeren (op volle grond, boven een kelder …) De U-waarde geeft de coëfficiënt van warmtetransmissie aan van een bouwelement (baksteen, betonblok, isolatiedeken, beglazing ?). Hoe lager de U-waarde, hoe beter het element isoleert. Umax = 0,3 W/m²K Umax = 0,6 W/m²K Umax = 0,6 W/m²K Umax = 0,4 W/m²K Het K-peil geeft de algemene thermische isolatiewaarde van een gebouw. Hoe lager, hoe beter het geïsoleerd is. Het K-peil wordt bepaald door de isolatiekenmerken van de bouwelementen en de dichtheid van het gebouw. In het Waalse Gewest is het opgelegde K-peil in september 2008 van 55 teruggebracht naar 45. (1) De coëfficiënt van warmteoverdracht van een wand “k”(nu “U”) wordt uitgedrukt in W/m²K. Die coëfficient voor warmteoverdracht geeft de hoeveelheid warmte aan die deze muur doorgeeft bij permanente temperatuur, per tijdseenheid, per oppervlakte-eenheid en per eenheid van temperatuurverschil tussen de omgeving aan beide zijden van de wand. Hoe lager de k-waarde, hoe beter het gebouw geïsoleerd is. (2) EPB / PEB : “Energie Prestatie Binnenklimaat”, “Performance Energétique des Bâtiments” In het Vlaams Gewest : www.energiesparen.be en www.epb-oplossingen.be In Wallonië : www.peb-solutions.be/fr/EPB_Wat_is_EPB_fr.html In Brussel : www.bruxellesenvironnement.be/uploadedFiles/News/Infofiche_PEB_070506_FR.pdf (3) http ://energie.wallonie.be/fr/la-reglementation-peb.html ?IDC=6232 38 www.bouwen-verbouwen.be

muren 2 Olivier Hout, baksteen, beton, kalkzandsteen of kunststof… ? Ondanks de grote verscheidenheid aan bouwmaterialen die op de markt te vinden zijn, blijft het aantal technieken voor de bouw van muren beperkt tot drie : metselwerk, gietwerk of industriebouw. In dit hoofdstuk gaan we dieper in op de verschillende materialen en hun respectieve voordelen. Muren van baksteen, kalkzandsteen, cellenbeton, geëxpandeerde klei, kunststof, steen, hout, glas, zelfs metaal… een korte verkenning. Naast de specifieke technische troeven van elk materiaal is ook het esthetische aspect niet onbelangrijk : een muur is als een meubel, het maakt deel uit van uw leefomgeving. En bij leefomgeving denken we meteen aan leefmilieu, en dus aan de ecologische aspecten. We kunnen dus beter meteen kiezen voor “schone”, dus milieuvriendelijke grondstoffen. Wie “muren” zegt, heeft het ook over “binnenmuren”. Dragende buitenmuren zijn blijvende elementen, maar binnenmuren kunnen zo worden ontworpen dat zij zich kunnen aanpassen aan de gezinssamenstelling en aan een veranderende levensstijl.

2 Binnen of buitenmuren ? Welk materiaal u kiest, hangt uiteraard af van de plaats waar de muur zich bevindt. Gaat het om een buitenmuur of om een scheidingswand binnen in de woning ? Binnenmuren dienen vooral om het huis onder te verdelen in vertrekken. Uit welk materiaal de muur bestaat en hoe dik hij is, hangt af van de functie die hij moet vervullen ( stabiliteit, geluid, gering gewicht, brandweerstand, enz. ). Buitenmuren hebben natuurlijk een heel andere taak dan binnenmuren. De factoren waarmee rekening wordt gehouden zijn onder meer de draagkracht of de drukvastheid, de uitzetting en de inkrimping, de isolatiecoëfficiënt, de thermische inertie, de brandweerstand, de vochtbestendigheid en het vermogen van de muur om te “ademen”. Buitenmuren kunnen volle muren zijn, of parementmuren. Ze worden opgetrokken in bakstenen, beton ( cellenbeton of andere ), hout, pleisterwerk en zelfs in metaal. Buitenmuren ( waarvan de draagmuren deel uitmaken ) bestaan uit een laag metselwerk, waarop een isolatielaag wordt aangebracht, die op haar beurt beschermd wordt door een buitengevel. Voor de buitengevel bestaan er ook tal van verschillende materialen. De keuze daarvan hangt af van uw esthetische wensen. Meestal gebruikt men voor de afwerking van een woonhuis bakstenen, betonblokken, pleisterkalk, natuursteen of hout. Industriële gebouwen worden dan weer afgewerkt met metselwerk, of met houten of metalen gevelbekledingen. De keuze van het materiaal hangt af van verschillende criteria. Er is natuurlijk het esthetische aspect ( zie hierboven ) maar dat is niet het enige. Zijn de materialen gemakkelijk te verwerken ? Bevatten ze geen schadelijke stoffen ? De eerste vraag is eerder een zaak van de aannemer. De tweede is een kwestie van levensvisie. Wil u in een gezonde woning leven ? Informeer dan grondig naar de bouwmaterialen die de structuur van uw woning zullen vormen. Er bestaan vandaag tal van niet-behandelde producten of “bioproducten” die even goede prestaties neerzetten als de zogenaamde “klassieke” materialen. Het metselwerk Met “gewoon” metselwerk bedoelt men metselwerk dat geen bekleding heeft. Het draagt, anders gezegd, enkel zijn eigen gewicht maar vertoont toch een esthetisch aspect. Het metselwerk is “dragend” als het naast zijn eigen gewicht ook nog een ander gewicht torst. In dit geval wordt het bedekt met een buitengevel die het esthetische aspect van de woning uiteraard mee zal bepalen. Maar opgelet : ook de lokale reglementeringen, de integratie in de omgeving, de snelle en vlotte verwerking en natuurlijk het budget spelen een rol bij de keuze van het materiaal. De baksteen Goed om te weten ! Als er op de werf een levering aankomt, moet u die absoluut controleren. Vergeet ook niet de aannemer er attent op te maken dat hij verschillende paletten stenen tegelijk moet openen. Waarom ? Als hij stenen uit verschillende pakken mengt, zal de gevel er uiteindelijk homogeen uitzien. Doet hij dat niet, dan kunnen bepaalde zones in het metselwerk lichter of donkerder uitvallen. Er mogen evenmin ongebakken, te hard gebakken of onregelmatig gevormde stenen bij zijn. Minstens twee zijden van de steen mogen geen barsten vertonen die met het blote oog zichtbaar zijn ( behalve als het om rustieke gevelstenen gaat ). De opeenvolgende loten van één en dezelfde levering moeten hetzelfde aspect en dezelfde tint hebben. Op elke zichtbare zijde van geglazuurde bakstenen moet het glazuur mooi egaal zijn. Neem in elk geval alle nodige voorzorgen om de bakstenen tijdens het transport, het lossen en het opslaan op de werf te beschermen zodat ze niet kunnen breken, splinteren of barsten. De baksteen wordt al eeuwenlang gebruikt en is nog altijd in zwang. Bakstenen worden gemaakt door klei te verhitten tot 1.000 graden. Bakstenen worden doorgaans “gevelstenen” genoemd. Er bestaan ook bakstenen voor binnen. Handgevormde stenen met een zandig en mat aspect zijn momenteel bijzonder populair. Meestal gebruikt men de kleinere formaten omdat deze meer vrijheid van handeling bieden en tegelijk de gevel een speciaal cachet verlenen. Olivier 40 www.bouwen-verbouwen.be

Olivier Bescherming van de muren tegen vocht een muur heeft drie functies : • een draagfunctie, • een isolerende functie ( die wij in het hoofdstuk “isolatie” zullen behandelen ), • een beschermende functie tegen vocht. laatstgenoemde functie geldt vooral voor de buitenmuren, want die moeten : • verhinderen dat het water dat zich aan de buitenkant bevindt ( regen, waterdamp ) in het metselwerk sijpelt en aan de binnenkant terechtkomt, • vermijden dat de waterdamp die aan de binnen kant aanwezig is, condenseert op en in de buitenwand. Olivier Aan deze tegenstrijdige eisen kan worden voldaan door het bouwen van geventileerde spouwmuren. Een spouwmuur bestaat uit twee gescheiden wanden ( een buitenwand en een binnenwand ) die door middel van een holte of een spouw van mekaar gescheiden worden. Men voorziet een spouw van 5 tot 8 cm naargelang men er al dan niet isolatiemateriaal in aanbrengt. In principe moet de buitenwand zo waterdicht mogelijk zijn. De belangrijke eigenschappen van een baksteen zijn : het uiterlijke aspect, de vorstweerstand en het vochtopslorpende vermogen. De esthetische keuze laten we graag aan u over. We beperken ons dan ook tot een bespreking van de twee andere factoren. vorstweerstand Niet alle bakstenen zijn even goed bestand tegen extreme koude. Er zijn twee categorieën van bakstenen : stenen met een normale vorstweerstand en stenen die Siberische temperaturen kunnen trotseren. Olivier Bakstenen met een normale vorstweerstand zijn perfect geschikt voor alle traditionele bouwwerken. Het is alleen voor zogenaamd “gevaarlijke” toepassingen dat men de andere categorie gebruikt. Bijvoorbeeld voor spouwmuren die volledig met isolatiemateriaal worden opgevuld of voor horizontale toepassingen ( bestrating ). www.bouwen-verbouwen.be 41

2 De spouwmuur Een spouwmuur bestaat uit een buitenwand in gevelsteen ( 8,5 tot 10 cm dik ), een geventileerde spouw ( 5 tot 6 cm dik ) en een binnenwand ( 14 tot 20 cm dik ). De geventileerde spouw scheidt de buiten- van de binnenwand. Op die manier wordt het water in het buitenste gedeelte tegengehouden. Helemaal ideaal wordt het als men in een gedeelte van de spouw isolatiemateriaal inbouwt, op voorwaarde natuurlijk dat het waterbestendig is. Snelbouwstenen voor binnen : signalement Speciaal voor binnenmuren heeft de baksteenindustrie grote geperforeerde bakstenen ontwikkeld. Men noemt deze SB-bakstenen. Ze zijn 288 mm lang en bestaan in 3 diktes ( 88, 148 en 188 mm ) en drie hoogtes ( 88, 148 en 188 mm ). Deze stenen zijn extra poreus, zodat hun volumegewicht lager ligt, ze over een betere isolatiecoëfficiënt beschikken en ze borg staan voor een betere vochtregeling. De kwaliteiten van een huis in baksteen : Een huis dat voor het merendeel uit bakstenen bestaat, is een droog huis. Het evenwichtsvochtgehalte van baksteen zou het laagste zijn van alle steenachtige bouwmaterialen. En dat is uiteraard niet de enige troef. Datzelfde huis zal ook in thermisch opzicht comfortabel zijn en het zal bovendien zeer stabiel en vuurvast zijn. Laten we die criteria eens overlopen. Het thermisch comfort Bakstenen wanden reageren traag op weersveranderingen ( zon, regen, sneeuw, wind, enz. ). Een tijdelijke daling van de buitentemperatuur heeft geen recht-streekse invloed op het thermische comfort van de woning, wat te danken is aan de thermische inertie van het materiaal. Lichte muren ( bijvoorbeeld 50 kg/m2 ) reageren evenwel sneller op temperatuurwijzigingen dan zware wanden ( bijvoorbeeld 300 kg/m2 ). Gaat het om gemeenschappelijke muren tussen twee woningen, dan moet u nog een extra criterium in overweging nemen : de geluidsisolatie. We raden u aan in dat geval zwaardere stenen te kiezen die doorgaans ook kleiner zijn. Een woordje over de isolatie In het hoofdstuk over de isolatie leest u dat de wet bepaalt dat elke nieuwe woning een minimale U-waarde moet hebben. Dankzij de SB-baksteen is het mogelijk die waarde zelfs zonder isolatie in de spouwmuur te halen. Bovendien is dergelijk metselwerk ook lichter ( dankzij de luchtbelletjes in de stenen ) : 800 tot 950 kg/m3 tegenover 1.400 kg/m3 voor normale bakstenen met groot formaat De stabiliteit Als de funderingen van de woning volgens de regels van de kunst zijn gemaakt, kunnen er geen barsten ontstaan. De bakstenen verlenen ook de binnenmuren de nodige stabiliteit. De brandweerstand Metselwerk in baksteen is uitermate vuurvast en dat bezorgt natuurlijk een veilig gevoel. De brandweerstand van niet-bepleisterde bakstenen muren bedraagt 1 uur voor een muur van 9 cm, 2 uur voor een muur van 14 cm en 6 uur voor een muur van 19 cm. Pleisterwerk verhoogt de brandweerstand met ongeveer een half uur. Bakstenen muren geven bovendien geen rook en geen giftige gassen af. Olivier Olivier 42 www.bouwen-verbouwen.be

rechtstreeks van fabriek naar consument EXCLUSIEVE GEVELSTENEN MAATWERK IN WITSTEEN EN ARDUIN Toonzaal (1000 m2 ): Izegemsestraat 84 - 8800 Rumbeke-Roeselare ✆ 051-26 52 68 - E-mail: olivier@olivier.be - www.olivier.be

2 De gevelsteen De meeste gevelstenen worden verkocht met het BENOR-merk, waarop de vorstweerstand vermeld staat. Vraag ernaar. “BENOR” De porositeit : zeer belangrijk Een baksteen bestaat uit een netwerk van poriën. Als het regent, vullen die poriën zich met water. Het gevolg ? Het water stroomt niet of bijna niet van de muur. Na zeer korte tijd voert de baksteen het opgeslorpte water weer af. Kort na een regenbui bijvoorbeeld is de muur weer bijna droog. Toch kan een bakstenen muur gedurende een bepaalde tijd bijzonder veel water bevatten. En natuurlijk moeten we vermijden dat dat water dieper in de muur dringt en uiteindelijk de binnenwand van de muur bereikt. Vroeger probeerde men dat te voorkomen door de muur heel dik te maken ( 40 cm en meer ) maar vandaag weten we dat een muur hol moet zijn om waterdicht te zijn. Een gevel schoon houden is makkelijker als deze bestaat uit “naakte” bakstenen. Op andere materialen als glas, beton, natuursteen en beschilderde baksteen laat het vuil vaker sporen na. Besluit : als u het oorspronkelijke aspect van uw gevel zo lang mogelijk wil behouden, dan is de goeie ouwe baksteen nog steeds de beste oplossing. De mogelijke problemen met bakstenen. Uitbloeiingen of muuruitslag Uitbloeiingen ontstaan wanneer het vocht dat zich in de muur bevindt, verdampt. Het verdampende water zet de zouten die het bevat op de muur af. Een fenomeen dat zich vaak voordoet in de lente bij muren die het jaar voordien werden gemetseld. Men heeft vastgesteld dat het zout zich dikwijls vormt door het contact tussen de bakstenen en het verse mortelcement, en dit in een vochtige omgeving. Muuruitslag komt dus meer voor op muren die bij regenachtig weer werden gemetseld en waarvan het nieuwe metselwerk niet tegen de neerslag werd beschermd. Op de buitenmuren zal de regen de muuruitslag op een natuurlijke manier verwijderen, maar binnenmuren zal u moeten reinigen. Beschadiging van de voegen Dit komt gelukkig weinig voor. Naar het schijnt zou het veroorzaakt worden door te fijn ( of te “vet” ) zand dat te zwakke mortel oplevert of door een slechte dosering van de mortel ( te weinig cement ). De gevolgen kunnen hoe dan ook rampzalig zijn. Het kan zelfs nodig zijn de muur gewoon af te breken. Hoe kan u weten of de mortel goed gedoseerd is ? Een normale dosering bedraagt 300-350 kg cement per m3, dat wil zeggen 1 zak cement per 3 kruiwagens zand en 4 emmers water. Maar opgelet : te veel cement veroorzaakt dan weer onnodige kosten. Silicaatsteen Baksteen is zo oud als de straat. Maar wat moeten we dan zeggen van silicaatsteen of kalkzandsteen ? De piramiden, de Chinese Muur en de tempel van Salomon in Jeruzalem werden al met behulp van dit materiaal gebouwd. Silicaatsteen wordt verkregen door kalk en zand grondig met elkaar te mengen, onder hoge druk te persen en onder stoomdruk te harden. De steen is zowel geschikt voor dragende binnenmuren als voor scheidingswanden. Bij binnenmuren mag de steen zelfs zichtbaar blijven, zo mooi is hij. Bovendien staan de BENOR normen borg voor de kwaliteit van dit materiaal. 44 www.bouwen-verbouwen.be svk svk

Er bestaat een betere manier om creativiteit op uw gevel te uiten. Overtuig uzelf en geniet van de decoratieve gevelplaten van SVK. U zoekt een manier om uw gevel een creatieve uitstraling te geven? Dan zijn onze vezelcement gevelplaten een prima keuze. Dit tijdloos en natuurlijk materiaal past bij elke bouwstijl en biedt naar kleur en vorm eindeloze variatie- en combinatiemogelijkheden. Het is bovendien eenvoudig te plaatsen, zeer duurzaam en onderhoudsvriendelijk. Ontdek ons volledig assortiment op www.svk-europe.be Uw creativiteit zal er wel bij varen! Ornimat Op maat verzaagde gevelplaten Creativity up front. Colormat Door-en-door gekleurde gevelplaten Puro Plus Natuurgrijze gevelplaten met schwung Decoboard Standaard gevelplaten in tijdloze kleuren Gevel & Dak

2 Beton, oplossingen die verleiden ! Onbeperkte mogelijkheden om sterk, duurzaam en comfortable te bouwen. Wat ook uw bouwproject is, de betonmetselstenen vervullen al uw wensen, geven de architect volledige voldoening en beantwoorden aan alle vereisten van de aannemer. • Al dan niet dragende muren, binnen- of buitenmuren, scheidingsmuren, funderingsmuren, • kelders, scheidingswanden, omheiningsmuren • regenwaterput … de mogelijkheden zijn eindeloos. Betonmetselstenen scoren op alle niveaus : • Ze bestaan uit natuurlijke grondstoffen die in overvloed aanwezig zijn : granulaten, cement en water. • De productie vereist slechts weinig energie. • Ze worden geproduceerd in gecontroleerde omstandigheden : dankzij de fabrieksproductie kan de milieu-impact onder contrôle worden gehouden. Afval kan worden gerecycleerd tot nieuwe blokken of als ophogingsmateriaal worden gebruikt. • Ze worden industrieel geproduceerd op grote schaal. • Aangezien ze overal beschikbaar zijn, wordt het transport beperkt. Comfort van thermische inertie en uitstekende geluidsisolatie • Zowel in de zomer als in de winter draagt de thermische inertie van betonmetselstenen in grote mate bij tot het comfort. In de zomer geven ze de opgeslagen warmte ‘s nachts langzaam af. De temperatuur dealt dus zonder dat klimaatregeling nodig is. In de winter zorgt deze regeling voor een constante temperatuur. • De grote volumieke massa van betonstenen biedt een uitstekende akoestische isolatie tegen luchtgeluiden. Comfort van gemakkelijke verwerking en ruime creatieve keuze • Er bestaan verschillende soorten betonblokken: volle of holle standaardblokken, lichte blokken, verticaal in elkaar schuivende blokken, blokken met dunne voegen, speciale blokken, bekistingsblokken, blokken met geïntegreerde isolatie, akoestische blokken … 46 www.bouwen-verbouwen.be infOBetOn.Be franssen & De Menten Voor blokken die zichtbaar blijven, kan worden gekozen uit tal van kleuren, afwerkingen en plaatsingswijzen waardoor elk project uniek wordt. Door hun modulariteit vormen ze belangrijke creatieve elementen die elke woning een uniek karakter verlenen. • Dankzij hun geoptimaliseerde vorm en afmetingen en de onderlinge verwisselbaarheid van de producten kunnen de blokken gemakkelijk en snel worden verwerkt. • De producenten van betonmetselstenen innoveren voortdurend om zo goed mogelijk tegemoet te komen aan alle wensen van de bouwer. Sterk, duurzaam, onbrandbaar, isolerend en stabiel Met betonmetselstenen kan een heel gebouw worden opgetrokken, van kelder tot zolder. De draagstructuur van een woning speelt een grote rol in haar levensduur. Een muur van betonblokken is meteen heel stevig. De dikte van de muur maakt het

2 • Gebruikt voor het opvullen van synthetische spouwmuren (passieve woningbouw). • Bestrating en buitenranden, banken, fonteinen, bloemenbakken … • Gepolierde / Gepolijste vloeren • Prefab betonnen trappen, als basis voor een mooi en duurzaam groendak • Terras en toegang • Meubilair en interieurinrichting Laten we ook noteren: • Beton kan in om het even welke vorm worden gegoten. • Vorm en textuur van het bekistingsoppervlak zullen na ontkisting getrouw afgebeeld staan in het beton. Dit vergt geen bijkomende bewerking. • Kleine onvolkomenheden ( oneffenheden, tintverschillen … ) zijn niet te vermijden. Ze kunnen bijdragen tot het natuurlijke en spontane karakter van het materiaal. • Sommige moderne architectuurconcepten maken gebruik van een strak lijnenspel. Dit komt beter tot zijn recht met gladde betonoppervlakken. • In andere situaties gaat de voorkeur naar een bekistingsoppervlak met reliëf. Het ontkiste beton is een “ echo ” van deze textuur ( bijvoorbeeld houtnerven ). Wanneer kiezen ? infOBetOn.Be arcH. a-k verDickt - pHOtO J. van Hevel De keuze voor zichtbeton of prefab beton moet worden gemaakt in de ontwerpfase. bovendien mogelijk om er vrijwel alles snel en gemakkelijk aan te bevestigen : borden, wastafels, hang-wc’s, radiatoren, keukenkasten, enz. • De blokken voldoen aan de eerste vereiste die aan bouwmaterialen wordt gesteld : ze beschermen de bewoners dankzij hun onevenaarbare mechanische sterkte. • Ze zijn volledig onbrandbaar zonder enige behandeling. • Door de fabrieksproductie bieden ze een constante dimensionele stabiliteit voor een perfect gemetselde muur. • De isolatie kan perfect tegen de wand worden geplaatst voor een optimaal isolerend effect, waardoor op de verwarmingskosten Beton : nieuwe creatieve perspectieven Met de nieuwe beschikbare technieken kunnen uw stoutste dromen verwezenlijkt worden : met “zelfverdichtend” beton zijn ook ingewikkelder vormen perfect uitvoerbaar; met hogesterktebeton zijn slankere constructies mogelijk. Enkele voorbeelden : www.bouwen-verbouwen.be 47 Bespreek daarom reeds van bij het begin met uw architect welk uitzicht van het beton uw voorkeur geniet. De nummer 1 qua levensduur en duurzaam bouwen Om de duurzaamheid en de milieuvriendelijkheid van een product te beoordelen, moet rekening worden gehouden met alle stadia in zijn levenscyclus: van grondstof over fabricage en gebruik tot recyclage of verwijdering. De blokken zijn voordelig in het gebruik en vergen nauwelijks onderhoud.

2 arch.Graux & Baeyens – photo a. nullens arch. n. Blondeel-enplus – photo a. nullens EEn huis van bEton, EindEloos woonplEziEr Je huis bouwen in beton is in de eerste plaats kiezen voor kwaliteit. beton is duurzaam, energiezuinig, robuust, warm in de winter en koel in de zomer, geluidwerend … Maar het is ook een mooi materiaal, trendy én tijdloos. het leent zich tot combinaties met andere materialen en staat voor een gedurfde architectuur. beton wordt geprefabriceerd of ter plaatse gestort. omdat beide werkwijzen verschillend zijn, is overleg nodig tussen architect, aannemer en leverancier. Qua uitzicht hangt veel af van je persoonlijke voorkeur. hou je van een spontane look, dan biedt stortbeton talloze mogelijkheden. datzelfde industriële karakter vind je ook bij courante prefab elementen, zoals welfsels, trappen, metselblokken … opteer dan voor elementen in sierbeton of architectonisch beton. beton verenigt in één materiaal de meest uiteenlopende eigenschappen. dit vormt op zich een belangrijke troef inzake duurzaam bouwen. beton heeft een lange levensduur en een uitstekende brandweerstand. het vergt nauwelijks onderhoud en is recycleerbaar. ook wat de indeling van je woning betreft, biedt beton mogelijkheden. Een betonkelder de meeste is de goedkoopste extra ruimte. Een draagstructuur in beton kan op meer dan één manier worden ( her ) ingevuld Of misschien heb je liever een cleaner uitzicht ? in functie van evoluerende eisen. Eventuele afwerking kan achterwege blijven of worden uitgesteld tot een later tijdstip : ‘ ruwbouw is afbouw ’ – ook handig om je budget te ontzien ! in een betonvloer kan je leidingen en vloerverwarming inwerken. woningscheidende wanden en vloeren in beton zorgen voor akoestisch comfort. tot slot, door de thermische inertie van beton raakt de woning in de zomer niet oververhit, een belangrijk voordeel bij passiefbouw. Wil je meer weten over dit uitzonderlijke materiaal? Ga naar de website www.infobeton.be Je doet er vast een hele reeks ideeën op voor je eigen woonproject! 48 www.bouwen-verbouwen.be

BETON, in het hart van duurzaam bouwen Beton beschikt ontegensprekelijk over talrijke troeven waardoor het heel natuurlijk past in de logica van duurzaam bouwen: goede akoestische isolatie, optimale thermische inertie, het is recycleerbaar, rot niet, is brandbestendig, stevig, het vergt weinig onderhoud, is economisch… Onder alle omstandigheden en over zijn hele levenscyclus zorgt beton voor een gezonde en veilige omgeving. Beton bouwt de toekomst ! © Arch. BOB361 - Foto A. Nullens Beton in woord en beeld infobeton.be | Vorstlaan 68 | 1170 Brussel T 02 645 52 11 | F 02 640 06 70 | info@infobeton.be | www.infobeton.be © Arch. Duvivier - Foto A. Nullens

2 Geautoclaveerd cellenbeton Gezond en onrotbaar Geautoclaveerd cellenbeton bestaat enkel en alleen uit minerale stoffen : zeer zuiver wit zand, kalk, cement en een heel klein beetje aluminiumpoeder dat dienst doet als gist. Dit poeder, dat bij het begin van de fabricage in de bekomen pasta wordt geblazen, reageert, na toevoeging van water aan voornoemde basismaterialen, onmiddellijk bij het contact met de gebluste kalk. Het poeder wordt omgevormd tot calciumaluminaat en geeft tegelijk de waterstof vrij die de pasta doet rijzen, net als gist bij brood. Door het vrijkomen van de waterstof ontwikkelen zich in de pasta een massa minuscule, gesloten luchtbellen met een maximumdoorsnede van 2 mm. Deze gesloten en door beton omgeven luchtbellen doen zo “cellenbeton” ontstaan, dat nu nog enkel dient te worden versneden en een autoclaafbehandeling moet ondergaan. Daarna is de textuur definitief stabiel. Ten gevolge van een scheikundige reactie is het aluminium als metaal dan volledig verdwenen uit het eindproduct. Het bakken in de autoclaaf ( vergelijkbaar met een enorme snelkookpan ) gebeurt op het einde van de fabricage. Het is een doeltreffende behandeling met waterdamp die wordt opgewarmd tot 180 graden en een druk heeft van 10 atmosfeer. Ze duurt meer dan 12 uur. Zo bekomt men een definitief stabiel product ( blokken of gewapende elementen ) dat enkel nog inerte mineralen bevat. Cellenbeton is een gezond, onrotbaar en milieuvriendelijk bouwmateriaal. Xella BelGie De verschillende vormen van cellenbeton Cellenbeton bestaat in blokken en in gewapende platen. De blokken worden gebruikt voor dragende en niet-dragende buitenmuren, voor de binnenwanden van spouwmuren en voor scheidingswanden. De buitenmuren kunnen naar keuze bekleed worden met gevelsteen, bepleistering, hout of een ander materiaal. De gewapende platen dienen voor massieve buitenmuren waarbij de elementen horizontaal en verticaal kunnen worden geplaatst. Ze kunnen ook worden aangewend voor de vloer van platte of hellende daken. Voor de woningbouw is er een volledig gespecialiseerd assor timent beschikbaar, waarin alle componenten van een woning terug te vinden zijn. 50 www.bouwen-verbouwen.be infOBetOn.Be

2 eigenschappen Wij zetten de typische kenmerken van cellenbeton voor u op een rijtje. Licht en stevig Cellenbeton is een licht maar toch stevig materiaal met een volumieke massa van 400 tot 700 kg/m3. Het materiaal is dus lichter dan water en wordt gerangschikt onder de “zeer lichte” materialen. Daardoor zijn de grote elementen ( 6 blokken per m2 ) toch zeer handelbaar. Deze lichtheid gaat niettemin gepaard met een niet te versmaden drukvastheid ( 3 tot 7,5 N/mm2, afhankelijk van de volumieke massa ). Dit betekent dat een kubus in cellenbeton met een zijde van 10 cm, 3 tot 7,5 ton kan dragen. In de meeste gevallen is het mogelijk een constructie met draagmuren van 3 tot 4 niveaus op te trekken. Het is uiteraard de taak van de architect om te bepalen hoever men kan gaan. Bij de keuze van de volumieke massa zal men rekening houden met de kwaliteit die men nastreeft : • een hoge volumieke massa biedt een verhoogde drukvastheid ; • een lage volumieke massa staat borg voor een betere thermische isolatie. Nauwkeurig en snel te verwerken De maatnauwkeurigheid van de producten in cellenbeton - de toegestane maatafwijking bedraagt 1 mm - maakt het mogelijk om op een zuinige manier te bouwen, met voegen van 2 à 3 mm in mortellijm. Deze techniek biedt nogal wat voordelen in vergelijking met de traditionele methode met de zogenaamde “gewone mortel” : • een toename van de thermische prestaties met 25 % ; • de koudebruggen die ontstaan bij dikke voegen in gewone mortel verdwijnen ; • gladdere oppervlakken en een makkelijkere afwerking ; • het gebouw droogt sneller zodat men er ook vlugger kan in gaan wonen. Cellenbeton laat zich even makkelijk verwerken als hout ( zagen, boren, het aanbrengen van sponningen ), wat ook inhoudt dat de afwerking van het bouwwerk ( elektriciteit, sanitair en verwarming ) vlotter zal verlopen. Minder arbeidskosten dus, en dat is altijd mooi meegenomen. Creatief ! Cellenbeton kan alle stijlen en alle vormen aan. Omdat het zo geschikt is voor speciale vormgevingen, kan de architect zijn creativiteit de vrije loop laten, uiteraard rekening houdend met de stabiliteit van het gebouw en met het budget van de bouwheer. Isolatie en thermisch comfort Het thermisch comfort van cellenbeton ligt ver boven de gemiddelde waarden. De uitzonderlijke kwaliteiten op het vlak van isolatie en thermisch comfort zijn het gevolg van de lucht die in elke kleine, totaal onafhankelijke cel gevangen zit. Resultaat ? Bij een constructie met massieve muren in cellenbeton blijft de hitte ‘s zomers buiten. Officiële proeven hebben aangetoond dat een muur in gelijmd cellenbeton 2 tot 10 maal beter isoleert dan muren opgetrokken met andere dragende materialen. Want dankzij deze techniek wordt het mogelijk koudebruggen te vermijden en energie te besparen. Studies onder toezicht van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf Milieuvriendelijk Cellenbeton is een milieuvriendelijk bouwmateriaal dat het “groene label” kreeg van het vermaarde laboratorium “Bundesverband für Baubiologische Produkte” uit Stuttgart. Cellenbeton vormt inderdaad een uitermate positief antwoord op de ingewikkelde milieuproblematiek die momenteel aan de orde is, of het nu gaat om de grondstoffen zelf dan wel om de uiteindelijke verwerking ervan. Voor cellenbeton maakt men gebruik van natuurlijke grondstoffen en de productie vergt veel minder energie dan die van veel andere materialen. Het zand, afkomstig uit groeven, wordt in kleine hoeveelheden aangewend. De kalk vervult een belangrijke rol in de scheikundige reactie bij de productie van cellenbeton : door de reactie van de kalk wordt er namelijk meer CO2 opgenomen dan vrijgegeven. Kalk speelt aldus een “zuiverende” rol en beschermt zonder enige twijfel het milieu. Het cement is afkomstig van natuurlijke producten zoals stenen of krijt en wordt zonder verdere additieven toegevoegd. En het aluminium-poeder ? Dit additief dat noodzakelijk is om, bij de chemische reactie met de kalk, de cellen te vormen, is afkomstig van het afval van de industriële aluminiumproductie, en dus op zich reeds een recuperatiemateriaal. Bovendien is dit product totaal ongevaarlijk aangezien er een volledige chemische verbinding tot stand komt met de kalk om zo niet-giftige calciumaluminaten te vormen. 51 en het Ministerie van Economische Zaken toonden aan dat bij eengezinswoningen in cellenbeton 744 € tot 1363 € per jaar kon worden uitgespaard op de energie- en verwarmingskosten. Vuurvast Muren in cellenbeton zijn uitzonderlijk goed bestand tegen brand. Erkende laboratoria voerden ter zake officiële proeven uit, overeenkomstig de methoden die in de normen worden beschreven. De resultaten spreken voor zich : een scheidingswand van 7 cm dik blijkt 2 uur bestand tegen brand. Voor een muur met een dikte van 25 cm is dat 6 uur en voor een dak van 20 cm 5 uur. Logisch dus dat een degelijk ontworpen gebouw in cellenbeton kan rekenen op de goedkoopste brandverzekeringstarieven. Xella - YtOnG & silka

De houten woning Waarom hout als bouwmateriaal ? Een oud Chinees spreekwoord zegt : “Als je ziek bent, ga dan naar de dokter. Als hij u niet kan genezen, ga dan in een houten huis wonen”. Wist u dat in de V.S., Canada en de Scandinavische landen al sinds eeuwen 98 % van de eengezinswoningen enkel en alleen worden opgetrokken met bouwsystemen die van hout gebruik maken ? Ook in België worden jaarlijks duizenden woningen volledig in hout opgetrokken. Hout is een natuurlijk, esthetisch, gezond, duurzaam en aangenaam bouwmateriaal. Het is dus niet verwonderlijk dat de houtconstructie opnieuw een heropleving kent. Momenteel hebben ongeveer 12 % van de bouwaanvragen betrekking op houten woningen. Door onze wouden correct en ecologisch verantwoord te beheren, beschikken wij over een onuitputtelijke bron van een materiaal dat zich kan regenereren en dat, vergeleken met andere bouwmaterialen, op het gebied van ecologisch evenwicht één van de beste, zoniet hét beste is. Geen enkele boswachter zal overigens méér hout laten kappen dan het bos kan voortbrengen. Net als een goede belegger zal hij nooit aan zijn kapitaal raken, maar integendeel alles in het werk stellen om het te doen toenemen. Ondanks alle vooroordelen en verkeerde voorstellingen groeit het bosbestand in België verder aan.. Hout is ecologisch verantwoord De bossen zijn de longen van Moeder Aarde. Bomen zorgen voor een beter levensklimaat ( meer zuurstof, minder koolstofdioxide, verhoging van de luchtvochtigheid, enz. ). Bovendien vergt de verwerking van 52 www.bouwen-verbouwen.be hout weinig energie. En als hout ogenschijnlijk heeft afgedaan, kan het opnieuw verwerkt worden : het is dus recycleerbaar. En tot slot kan het herleid worden tot brandhout of tot compost, zonder vervuiling van de lucht of het grondwater. Hout is elastisch Een harde, onbuigzame vloer kan aanleiding geven tot diverse voetklachten en vermoeidheid, vooral in plaatsen waar mensen nogal wat moeten rechtstaan, zoals in de keuken. Houten vloeren zijn vanwege hun elasticiteit een goede oplossing om dat soort klachten op te vangen. Hout is brandveilig Hout bezit de eigenschap moeilijk te ontvlammen. Dit klinkt eigenaardig, maar het is zo. Testen in laboratoria tonen aan dat hout pas na 60 minuten ontvlamt. En de statistieken wijzen uit dat houten woningen niet vaker dan andere huizen ten prooi vallen aan de vlammen. Wordt de houten woning gebouwd volgens de regels van de kunst, dan zal er zeker geen verhoogde brandverzekeringspremie aan te pas komen. Hout heeft in de bouw tal van voordelen ( zie ook kaderstuk ). Het is lichter en dus gemakkelijker te verwerken, zelfs als het om grote elementen gaat. Hout is ook resistent en bovendien zeer elastisch. Een houten woning kan men snel wind- en regendicht maken zodat de afwerking in een beschutte ruimte kan gebeuren. De bouw van een houten huis kan ook op een geïndustrialiseerde manier Laten we de verschillende belangrijke kwaliteiten van een houten woning even nader bekijken. Misschien zetten ze u er wel toe aan om ook voor een houten huis te kiezen.

2 Hout ademt In een ruimte van ongeveer 60 m3 Hout heeft vele kwaliteiten moet de lucht om het uur drie- tot viermaal ververst worden. Hout staat borg voor een ononderbroken luchtcirculatie, zelfs in een hermetisch afgesloten ruimte. Het is dan ook uiterst belangrijk de houtkanalen niet onoordeelkundig af te sluiten ( bijvoorbeeld door overdadig veel vernis, verf of andere chemische stoffen aan te brengen ). Hout is hygroscopisch Flexibiliteit De lichte, niet-dragende binnenwanden maken het mogelijk de indeling en de afmetingen van de kamers te veranderen. Want de afwerkingsmaterialen maken meestal geen deel uit van de draagstructuur. Dit biedt het grote voordeel dat men zowel het binnen- als buitenaspect van het huis gemakkelijk en voor weinig geld kan wijzigen. Om dezelfde reden is de buitenafwerking probleemloos aan alle stedenbouwkundige voorschriften aan te passen. In de holle panelen kan men gemakkelijk alle noodzakelijke leidingen plaatsen en zelfs later bijkomende leidingen toevoegen. Vuurvastheid Het dragende skelet wordt met brandwerende materialen behandeld of bekleed. Een houten huis beantwoordt dus aan alle vereisten inzake brandveiligheid.Snelle levering en montage Tussen de bestelling en de afwerking van het huis verloopt weinig tijd… en tijd is geld. Het gebruik van standaardmaterialen, de lichte elementen, het makkelijke transport en vooral de eenvoudige montage schroeven de werkuren en dus de lonen tot een minimum terug. Minimale funderingen Omdat een houten huis beduidend minder weegt dan een traditioneel gebouw, volstaan lichtere en dus goedkopere funderingen. De hygroscopische werking van het hout zorgt ervoor dat er in een houten woning, zelfs bij de meest ongunstige klimatologische omstandigheden, geen condensatie aanwezig is. De houtporiën absorberen het watergehalte van de lucht tot het verzadigingspunt bereikt is. Als het water zich in vloeibare vorm verzamelt, wordt het overtollige vocht afgestaan aan de binnen- of buitenlucht. Zo kan er geen waterschade ontstaan aan de woning, op voorwaarde natuurlijk dat de luchtcirculatie niet gehinderd wordt. Hout absorbeert gassen en dampen De houtporiën absorberen schadelijke gassen en dampen. De lucht wordt dus gezuiverd en gefilterd bij de doorgang door het hout. Zo verdwijnen eveneens onaangename geuren. Voorwaarde is wel dat er een voldoende groot houtoppervlak aanwezig is. Hout ruikt aangenaam Hout verspreidt op zichzelf een verfrissende, aangename geur. Dit is het resultaat van de eigen specifieke geur, maar ook van het absorptievermogen van hout. Hout is een slechte elektrische geleider Droog hout is van nature een slechte geleider van elektriciteit. Dit in tegenstelling tot metalen die binnen in de woning elektromagnetische velden kunnen verspreiden en inductievelden kunnen opbouwen. Dergelijke storingen hebben een negatieve impact op het organisme en kunnen een bron zijn van stress. Hout is geluiddempend Dankzij zijn hoge porositeit dempt hout de geluiden. Bij andere bouwmaterialen worden de geluidsgolven weerkaatst. Houten wanden laten nauwelijks geluid door, wat leidt tot een rustige, serene sfeer. Hout heeft een aangenaam kleurenpalet De natuurlijke kleur van hout zorgt voor een warm gevoel en werkt nooit op onze zenuwen, in tegenstelling tot kunstmatige kleuren. Kleuren hebben trouwens niet enkel een psychologische invloed op de mens, ook hun warmtestraling kan objectief worden aangetoond. www.bouwen-verbouwen.be 53

2 De verschillende systemen van individuele woningbouw Hout werd altijd al als het bouwmateriaal bij uitstek beschouwd. In elk tijdperk vinden we een systematisch en rationeel gebruik van hout in de bouw terug. 1 ) Het vakwerk Dit systeem bestond reeds in de Middeleeuwen en wordt nog steeds toegepast in Duitsland, Frankrijk en Zwitserland. De structuur bestaat uit balken die diagonaal en overlangs gekruist worden en op goed gekozen plaatsen oordeelkundig worden vastgemaakt om de last optimaal te verdelen. Het hout heeft een grote diameter. Men kan het vakwerk op verschillende manieren opvullen : het ruw laten volmetselen, het met klei bepleisteren of het bekleden met prefabsandwichpanelen met ingewerkte thermische isolatie en vochtregeling. 2 ) Het houten skelet Dit is een evolutie van het vakwerk. Zoals de naam aangeeft, gaat het om een bouw waarbij alle structurele elementen uit hout zijn. Het skelet van een bouw is te vergelijken met het menselijk geraamte. Het maakt niet de volledige bouw uit, maar het is het belangrijkste onderdeel dat moet worden aangevuld met een reeks elementen die een bepaalde functie vervullen, hetzij buiten ( dak, gevelbekleding, buitenschrijnwerk,… ), hetzij binnen ( plafondbekleding, bekleding van de binnenwanden,… ). In de praktijk is het houten skelet opgebouwd uit verticale stijlen ( gevels en wanden ), horizontale elementen ( vloeren en plafonds ) en hellende of gemengde ( horizontale en verticale ) elementen voor het dak. Wanneer het klaar is, wordt het afgewerkt met een reeks “membranen” om te voldoen aan de voorschriften inzake stabiliteit, comfort, thermische en geluidsisolatie. 3 ) Massieve stapelbouw In tegenstelling tot het systeem dat hierboven werd beschreven, speelt het bouwen met gestapeld massief hout enkel in op het samendrukkingseffect. Geen enkel verticaal element heeft immers een draagfunctie. Alle belasting wordt overgenomen door de weerstand van het hout dat loodrecht staat op de richting van de vezels. Het stapelen kan gebeuren op basis van rondhout zoals bij de woningen van de pioniers 54 www.bouwen-verbouwen.be uit Noord-Amerika of van allerlei profielen die niet enkel rekening houden met de stabiliteit, maar ook met het esthetische uitzicht, de thermische en de geluidsisolatie. In de meeste gevallen wordt de doorsnede van het hout enkel berekend in functie van de stabiliteit, want de isolatie kan worden aangebracht tussen de houtstructuur en de buitenbekleding. Het voordeel van dit systeem is dat men onmiddellijk een binnenafwerking bekomt. Anderzijds vraagt het een betere voorbereiding van de speciale technieken ( verwarming, sanitair, elektriciteit ) en van de planstudie, want wijzigingen achteraf zijn zo goed als uitgesloten. Ondanks deze beperkingen laat dit bouwtype toch een uiterst grote vrijheid in ontwerp en afwerkingstypes toe. palen-balkensysteem Het palen-balkensysteem is een houtbouwsysteem dat voortvloeit uit de constructies van ingenieurs. Er wordt een soort grote open structuur gebouwd die, zoals de naam al aangeeft, bestaat uit palen en balken die de plankenvloeren, de tussenwanden en het dak dragen. De kracht van de structuur zit in de steunpunten, de balken en de palen, die optimaal samengesteld en gedimensioneerd zijn. De windbelasting wordt opgenomen door de stijfheid van de verbindingen door het aanbrengen van houten of stalen Sint-Andrieskruisen of door het opvullen van sommige wanden. De wanden zijn immers geen draagwanden, maar kunnen het geheel onbuigzamer maken.. De verschillende structuurelementen worden meestal vervaardigd in het atelier en samengevoegd op de werf met een kraan. Dankzij de doorsneden en lengten die met deze techniek bereikt kunnen worden, dient ze vooral voor grote bouwwerken zoals sporthallen, zwembaden, fabrieksgebouwen en alle soorten constructies waarbij de structuurelementen aanzienlijke oppervlakten moeten overspannen. Anderzijds wordt ze ook ingezet in kleinere gebouwen, ze is –gekoppeld aan een houtskelet- geschikt voor bijvoorbeeld een vensternis van een paar meter of kan er een grote living mee worden opgebouwd. Een dikke massieve balk kan zo’n 10 meter overspannen. Met gelijmd- gelamelleerd hout kan tegenwoordig een bereik van tientallen meter worden gehaald. kiJkenBOUW kiJkenBOUW kiJkenBOUW

2 Voordelen : • heel grote architectonische diversiteit • mogelijkheid tot het bereiken van buitengewone spanwijdtes • snelle uitvoering • drogen constructie, waardoor men het gebouw snel kan betrekken • ( tussen )wanden kunnen naar believen worden gewijzigd Nadeel : Noodzaak om zwaar materieel te gebruiken op de werf ( kraan ) Bouwen met opeengelegde of verticaal naast mekaar geplaatste massieve balken Vroeger bestond deze methode in het opeenstapelen van stukken rondhout : ontschorste en grof vierkant gezaagde boomstammen. De balken werden stuk per stuk op elkaar gelegd en kruisten elkaar via een halfhoutse verbinding. Vandaag bestaan er twee verschillende systemen, die gebruik maken van balken van massief hout of, volgens een recente techniek, van gelijmd - gelamelleerd hout : enerzijds het systeem dat het dichtst aanleunt bij de traditionele methode, namelijk de opeengelegde balken, en anderzijds de techniek van de verticaal naast mekaar geplaatste balken. De eerste techniek bestaat in het horizontaal leggen van de houtelementen, tot ze een muur van massief hout vormen die in onze streken een dikte van 5,6 cm tot 9 cm kan hebben. De gebruikte hoeveelheid hout is vrij groot. De verticale en horizontale stabiliteit van dit soort constructie wordt gewaarborgd door de druksterkte van het hout, maar ook door het inbrengen van grote metalen stangen en stalen verbindingsplaten in de verschillende wanden. Bij dit systeem moet heel veel aandacht worden geschonken aan de details, wegens de onvermijdelijke verzakking van de houtelementen. Deze verzakkingen treden op tijdens de eerste jaren, met name tijdens het drogen en als gevolg van de belastingen waaraan de structuur onderhevig is. Er moeten dus voorzorgsmaatregelen worden genomen bij de inbouw van vaste elementen als ramen, deuren, trappen of pijlers… Om deze verzakking te vermijden, hebben sommige bedrijven systemen ontwikkeld van wanden van massief hout waarin de balken verticaal worden geplaatst, zoals boeken in een bibliotheek : dit is de techniek van de vertikaal naast mekaar geplaatste massieve balken. In deze configuratie loopt de belasting van het gebouw in de richting van de vezels waar het hout het sterkst is. PVoor beide systemen is het van cruciaal belang om het dossier volledig door te nemen alvorens de elementen in het atelier tot stand te brengen. De integratie van de uitrustingen ( elektriciteit, watertoevoer en -afvoer, domotica, verwarming ) in de balken vergt vooraf een compleet en nauwkeurig onderzoek.Elke balk wordt immers genummerd en doorboord in het atelier, zodat op de werf het installeren van de elementen op een grote puzzel lijkt, waarvan alleen nog de stukjes in elkaar moeten passen. Het spreekt voor zich dat het bij deze techniek onmogelijk is om een balk in een wand achteraf te vervangen. Net zo min als een rij bakstenen vervangen in een muur trouwens. In tegenstelling tot een bakstenen muur blijft bij dit systeem echter het hout zichtbaar. En terwijl een sleuf in een muur opnieuw gepleisterd kan worden, zal de herstelling in een balk waarschijnlijk minder fraai ogen. HOUt infO BOis Voordelen : • heel snelle uitvoering • goede isolatie • droge constructie, waardoor men de woning snel kan betrekken • heel gezellig wonen Nadelen : • moeilijk om wijzigingen aan te brengen Massieve meerlaagse houtplaten worden Massieve meerlaagse houtplaten worden gemaakt van kruislings op elkaar gelijmde lattenplaten, die op hun beurt bestaan uit onderling verlijmde massieve ( meestal vuren ) planken. Deze platen worden gebruikt voor draagmuren, daken en draagvloeren. In functie van de toepassing bestaan de platen uit 3, 5, 7 of meer lattenplaten ( gezonde lijm – kwaliteitscontrole MPA en Institut für Baubiologie und Oekologie ). De lattenplaten worden op numerieke machines verzaagd en kunnen op grote afmetingen, tot 16,5 m lengte en 2,95 m hoogte, geproduceerd worden. In functie van de afmetingen en van de technische vereisten varieert de dikte van de lattenplaten tussen 13 en 40 mm. Rekening houdend met het evenwichtsvochtgehalte hebben de lattenplaten een vochtgehalte van 12 % ( +/- 2 ) op het moment van de verlijming. Alle lattenplaten worden onderworpen aan een strenge kwaliteitsselectie. De platen met een fout of een onaangepast vochtgehalte worden verwijderd. Alle platen worden kunstmatig gedroogd waardoor een bijkomende, voor sommige delen van de bouw noodzakelijke, preventieve chemische behandeling vermeden wordt. Dankzij de kruislingse plaatsing van de lattenplaten wordt het zwellen en krimpen aanzienlijk verminderd en worden de mechanische sterkte en de stijfheid aanzienlijk verhoogd. In vergelijking met niet-samengesteld massief hout bieden de massieve meerlaagse houtplaten betere mechanische eigenschappen. De belasting wordt niet in één enkele richting opgevangen maar in alle richtingen. Men kan spreken van een echt “zeileffect” van de plaat. www.bouwen-verbouwen.be 55

2 De voordelige verhouding gewicht/prestaties vergemakkelijkt het transport en de snelle plaatsing van de elementen met behulp van een werfkraan. De plaatsing is ook vrij simpel door de precieze insnijdingen in de platen en de makkelijke aaneensluiting van de platen onderling. Voor een gebouw van één of meerdere verdiepingen kan zeer snel een waterdichte ruwbouw verwezenlijkt worden wat een onmiddellijke tussenkomst van de andere aannemers mogelijk maakt. De duur van de bouw kan ingekort worden en tegelijk de kwaliteit verhoogd. Het bijzondere kenmerk van de massieve meerlaagse houtplaat ligt in de mogelijkheid om grote krachten gelijktijdig in verschillende richtingen op te vangen. Omdat het een volle plaat betreft, is een zeer goede brandweerstand verzekerd. Rekening houdend met de goede thermische weerstand van de platen, hun accumulatiecapaciteit gelijkwaardig met massief hout en hun mogelijkheid om waterdamp af te geven wordt aangeraden om aan de buitenzijde een bijkomende thermische isolatie aan te brengen. Het kan gaan om een isolerende laag uit zeer uiteenlopende materialen : houtvezels, mineraalwol, schapenwol,kurk,enz… Aan de binnenkant kan de bekleding rechtstreeks op de dragende platen aangebracht worden. Als gevelbekleding zijn alle huidige technische oplossingen toepasbaar : horizontale en verticale buitenbetimmeringen, bekledingen uit afgeleide houtproducten, hout-, metaal- of composietplaten, keramische of glazen bekledingen, enz. De luchtdichtheid die in alle constructies vereist is, wordt bekomen d.m.v. de platen met 5 lagen of 3 lagen met een tand en groefverbinding. Ondanks de grote afmetingen van de platen waardoor het aantal verbindingen vermindert, wordt er zeer veel zorg besteed aan de uitvoering van de aansluitingen, de voegen en de afdichting. Voordelen : 1. Snelle uitvoering, droge constructie 2. Vormvaste bouwstructuur ( geen verzakking ) 3. Grote belasting op de platen mogelijk 4. Zeer goede akoestische eigenschappen 5. Uitstekende thermische isolator 6. Gezonde en natuurlijke materialen Nadelen : Gebruik van zwaar materieel voor de montage Duurder dan de andere houtbouwsystemen maar het verschil wordt snel teruggewonnen dankzij de luchtdichtheid die voor energiebesparing zorgt Bouwen met hout : enkele voor beelden en een kijk op de structuren Bouwen met hout is meer dan zomaar een bouwmethode, het is een heuse filosofie. Hout mag dan al een van de oudste bouwmaterialen zijn, in de loop der eeuwen moest het, vooral onder invloed van de voortdurende technologische vooruitgang, de duimen leggen voor baksteen. Momenteel heerst er evenwel een trend die velen doet teruggrijpen naar alles wat puur is. En in die context treedt hout opnieuw op de voorgrond. Maar in vergelijking met het aantal traditionele bouwbedrijven zijn de firma’s die houten woningen optrekken nog altijd dun gezaaid. De voordelen van hout in een notendop : • Hout heeft veel voeling met de natuur • Hout laat zich makkelijk verwerken • Hout isoleert goed en is op zich gewoon al mooi om naar te kijken 56 HOUt infO BOis • Hout is duurzaam • Hout kan prat gaan op een uitstekende mechanische weerstand • Hout is warm en heeft een onvergelijkelijke uitstraling Bij het optrekken van het houten skelet van een huis, duiken geen onoverkomelijke technische moeilijkheden op, wel integendeel. Toch kan u, zoals dat trouwens geldt voor elke constructie, maar beter een beroep doen op echte vaklui. Hout : maximale thermische prestaties Hout is geen isolatiemateriaal in de strikte zin van de term maar biedt wel betere thermische prestaties dan andere structurele materialen. Hout : fijn en functioneel Afgezien van de thermische prestaties van hout laat het principe van houtskeletbouw ( 80 % van de houtbouwsystemen ) toe om de isolatie te integreren in de wand. Het volume van houtskeletbouwwanden bestaat voor 90 % uit isolatie ! Hout : eindeloos combineerbaar De thermische inertie hangt af van de volumieke massa van het materiaal. Hout is te licht om efficiënt de dagelijkse tempera-tuurschommelingen te dempen. De problemen met thermische inertie kunnen echter opgelost worden omdat hout uitermate geschikt is om te combineren met zwaardere materialen. Hout laat wel toe om snel, en tegen een beperkte energiekost, een comfortabele temperatuur te halen. Op het vlak van thermische inertie zijn, net zoals voor dichtheid trouwens, de materiaaleigenschappen minder bepalend dan het ontwerp, zoals oriëntering van het gebouw, ventilatie, raamgrootte, zonwering … en de uitvoering, dichtheid van de wanden, raamaansluitingen, doorlopen van de isolatie … Hout : onuitputtelijk en klimaatvriendelijk Hout is het enige bouwmateriaal dat onuitputtelijk is. Om 1 m³ hout te bekomen, wordt er 1 ton CO2 uit de atmosfeer onttrokken. Maar daar blijft het niet bij ! Als er 1 m³ hout toegepast wordt dan is dat een bijkomende ton CO2 zuinig materiaal, andere materialen vervangt, die een ton CO2 zouden veroorzaakt hebben voor hun fabrikatie / verwerking. www.bouwen-verbouwen.be gewonnen ! Met name als hout, als energie-uitstoot

het dak 3 svk Een dak heeft tal van functies. Wie beweert dat het enkel dient omen gebouw af te dekken, doet de waarheid geweld aan. Een dak moet waterdicht zijn, de neerslag (regen, sneeuw, hagel) afvoeren, isoleren, bestand zijn tegen tijdelijke lasten, goed vastzitten aan het gebouw zodat het zware stormen kan trotseren en, last but not least, liefst ook nog mooi ogen. En naast deze intrinsieke kwaliteiten moet een dak ook nog de stedenbouwkundige voorschriften van de gemeente of de streek waarin u (ver)bouwt respecteren.

3 Het gebinte Alvorens men het dak bekleedt, moet er werk worden gemaakt van de structuur die het dak zal dragen. Het gebinte is de belangrijkste dragende structuur. Het secundaire dragende gedeelte bestaat uit gordingen, kepers of daksparren en de vele andere elementen die de dakbekleding zullen dragen. In onze woningen worden deze dragende elementen meestal van hout gemaakt. Dit hout moet natuurlijk niet alleen de last kunnen dragen en duurzaam zijn, het moet ook de correcte afmetingen hebben teneinde te beantwoorden aan alle vereisten om een sterk dak te kunnen optrekken volgens de regels van de kunst. Voor het gebinte kan men ook beton of metaal gebruiken, maar die hebben vandaag nog niet het overweldigende succes dat we hadden kunnen verwachten. Het gebinte, doorgaans dus in hout, omvat: • gordingen en kepers of daksparren • prefab dakstoelen of panlatten op de smalle zijde • zelfdragende gordingen en dakpanelen. Het dak met gordingen Hieronder geven wij u twee voorbeelden. Bescherming en duurzaamheid Ook na verwerking moet het hout van het gebinte zijn mechanische weerstand behouden. Daartoe moet het degelijk worden verlucht en mag het niet blootstaan aan condensatievocht noch aan neerslag die zou insijpelen als het dak onvoldoende waterdicht blijkt. Om de duurzaamheid te garanderen, krijgt het timmerhout in een houtbehandelingsstation een beschermende behandeling tegen insecten en schimmels. Het hout is dan vergezeld van een certificaat, opgesteld op verantwoordelijkheid van het houtbehandelingsstation. In België wordt die houtbescherming op de volgende manier georganiseerd: 1. Voorafgaande toestemming voor de verkoop van het product door het Ministerie van Volksgezondheid. 2. Homologatie van het toegelaten product en de aanwending ervan door de Belgische Vereniging voor Houtbescherming (B.V.H.B.). 3. Technische goedkeuring (ATG) van de toepassing van het gehomologeerde product. 4. Erkenning en geregelde controle van het houtbehandelingsstation dat het goedgekeurde procédé toepast. De keuze van de doorsneden De doorsneden van het hout voor een dakgebinte moet men uiteraard kiezen in overeenstemming met de regels van de kunst. Daarbij moet men vooral oog hebben voor de weerstand van de materialen, rekening houdend met een enkelvoudige buigbelasting op twee steunpunten. Voor sommige overspanningen bestaan er commercieel gangbare doorsneden. In andere gevallen dient men het hout op maat te zagen en het zo de gewenste doorsnede te bezorgen. Over het algemeen maakt men voor hellende daken het onderscheid tussen traditionele en geïndustrialiseerde gebinten. Platte daken kan men vergelijken met vloeren. Panlatten op de smalle zijde. Bewoonbare zolder. 1. dakstoel 2. trekbalk 3. muurplaat 4. onderdak 1. spantbeen 2. gording 3. nokgording 4. muurplaat 5. daksparren of kepers 6. eventueel onderdak 7. tengellatten 8. zelfdragende dakpanelen 9. panlatten of dakbeschot 58 www.bouwen-verbouwen.be CsTC

Benaming Wetenschappelijke Volumieke massa (kg/m3) naam bij 20% vochtigheid Douglas (Oregon) Epicéa Hemlock Peuplier du Canada Peuplier blanc Pin noir d’Autriche Pin Sylvestre Sapin argenté De keuze van de houtsoorten Het hout moet een minimum weerstand hebben en aan die voorwaarde wordt voldaan als de volumieke massa van het hout voldoende groot is (400 tot 450 kg/m3 bij een vochtigheidsgraad van 20%, afhankelijk van de houtsoort). Bepaalde houtsoorten voldoen aan dit criterium en ze worden dan ook veelvuldig voor gebintes gebruikt: grove den en pijnboom voor de grote balken, de Douglasspar en de Oregonspar. Gelaagde elementen worden uitgevoerd in hout van Europese naaldbomen: Schotse den, grove den, vurenhout en zilverspar. Op te merken valt dat het Belgische vurenhout prat kan gaan op fysische en mechanische eigenschappen die perfect vergelijkbaar zijn met die van ingevoerde houtsoorten. De traditionele gebinten De structuur van zo’n dakgebinte wordt volledig met de hand en stuk na stuk op de werf opgebouwd. Er bestaan twee assemblagetechnieken: • de assemblage met tand- en groefverbindingen; • de assemblage zonder tand en groefverbindingen. In dit geval wordt er gespijkerd. Dit is echter verboden als de overspanning van de dakstoel groter is dan 10 m. De geïndustrialiseerde gebinten met verbindingselementen Deze houten gebinten bestaan uit planken die onderling worden verbonden door “verbindingselementen” in metaal of door multiplex koppelplaten, en worden veel gebruikt voor hellende daken. De voornaamste kenmerken van zo’n gebinte zijn de totale architecturale vrijheid wat de vormen betreft, de uitstekende prestaties en de bijzonder interessante prijs. Gezien de grote draagkracht van de structurele onderdelen, kan men probleemloos grote gebinten optrekken. De autostabiele structuren maken het mogelijk het binnenvolume naar believen in te richten, want de scheidingswanden hebben geen enkele rol als stutwerk. Deze vrijheid blijft, want na verloop van tijd kan u de inplanting van de scheidingswanden naar wens wijzigen. Een volledige en erkende prefabricatie van de structurele elementen alsook een goede bescherming van het hout in het houtbehandelingsstation maken een uitzonderlijk snelle montage op de werf mogelijk. De waterdichte bekleding kan in een paar dagen klaar zijn, zodat de diverse werkzaamheden binnen in de woning kunnen doorgaan, ongeacht de weersomstandigheden. Wij vestigen er uw aandacht op dat er een “TRUSCO”-label bestaat voor houten gebinten. Bijkomende info kan u bekomen bij Febelhout op het nummer 02/556.25.55 of bij het Technisch Centrum voor de Houtnijverheid op 02/558.15.50. Het onderdak Een dak moet met een onderdak worden uitgerust. Dit vervult volgende functies : • het staat tijdelijk in voor de waterdichtheid (regen) en voert het regenwater af naar de goot; • het vergroot de weerstand van het dak bij storm; • het maakt het dak extra stofdicht; • het versterkt en beschermt de isolatie van het dak; • het voorkomt of beperkt het afdruppelen van condensatiewater. Naast bovenvermelde functies moet een onderdak vochtdicht, vorstbestendig, onontvlambaar, damp-open en duurzaam zijn. Een onderdak kan u maken uit harde materialen (platen) of soepele materialen (zeildoek of membranen). Harde, capillaire en dampdoorlatende onderdaken dragen om verschillende redenen onze voorkeur weg : • vlottere toepassing; • geen gevaar voor inkrimping van de holle ruimte boven het onderdak onder druk van de isolatie; • minder windinwerking op de pannen; • geen luidruchtige trillingen (de wind kan het onderdak niet optillen); • weinig of geen afdruppelend water in geval van condensatie onder het onderdak. Pseudotsu-a menzietii Picea excelsa Tsuga heterophylla Populus robusta Pinus nigra Pinus nigra austriaca Pinus sylvestris Picea sitchensis 450 400 450 400 400 450 450 450 3 www.bouwen-verbouwen.be 59 svk

Quadro by Icopal Maakt ook van uw dak een meesterwerk Nieuw in onze collectie Bij Icopal weten we dat dakbedekking functioneel moet zijn: het moet bescherming bieden tegen alle soorten onweer, het moet gemakkelijk geplaatst worden en het moet licht in gewicht zijn zodat het op elk type hellend dak kan worden geplaatst. Maar, we weten ook dat een mooi dak de waarde van een woning of gebouw extra verhoogt. Speciaal hiervoor hebben we een nieuwe dakpan ontwikkeld die aan al deze criteria voldoet: Quadro by Icopal, een nieuw daksysteem gebaseerd op meer dan 40 jaar ervaring.

Sterk & duurzaam Weerbestendig & geluiddempend Lichte en snelle montage Milieuvriendelijk 30 jaar garantie De nieuwe Quadro by Icopal heeft een moderne en strakke uitstraling. Dit slimme daksysteem weegt slechts 1/7de van een poreuze stenen dakpan. Het is ideaal voor elk hellend dak en dat overal ter wereld, zowel bij nieuwbouw als bij renovatie, bij woningen of andere gebouwen, in stedelijk of landelijk gebied. Kies met Quadro by Icopal zeer slim voor een perfect waterdicht, stormvast, inbraakveilig, duurzaam en vooral mooi dak dat de waarde van uw gebouw onmiddellijk verhoogt. Voor gratis en vrijblijvend technisch dakadvies bel 04 240 51 51 of mail info.dgf.be@icopal.com of kijk op www.decra-icopal.be

3 De dakbedekking Voor een degelijke dakbedekking houdt u rekening met de volgende tips: 1. Hou bij de keuze van het materiaal rekening met de streek waar u bouwt. Vaak zullen de Gewestelijke Ministeries voor Ruimtelijke Ordening u een bepaald materiaal opleggen. In de Ardennen gebruikt men meestal natuurof kunstleien, in Vlaanderen meestal dakpannen (al dan niet uit klei). 2. Respecteer de minimale dakhelling voor elk materiaal. Voor elk soort materiaal - leien, dakpannen, ja zelfs golfplaten - moet u een minimale dakhelling respecteren. Deze helling (uitgedrukt in graden) is om twee redenen belangrijk. Eerst en vooral bepaalt ze hoeveel de pannen of leien elkaar moeten overlappen. Ten tweede is er ook een verband tussen de helling en de capillariteit, die afhangt van het materiaal. Voor leien bijvoorbeeld, neemt de capillariteit toe naarmate de dakhelling afneemt. 3. Gebruik behandeld hout voor het gebinte. 4. Voorzie een onderdak. Dit moet water tegenhouden maar waterdamp doorlaten, zodat het dak kan “ademen”. Het onderdak houdt ook binnendringend stof en fijne neerslag tegen. 5. Isoleer. Via het dak verliest uw woning ongeveer 26% van haar warmte. Een goede isolatie is dan ook onontbeerlijk. ETErniT imErys 6. Verlucht. Een goede verluchting van het dak is nodig om alle condensatievorming en vochtstagnatie te voorkomen. Men bekomt een strook geventileerde lucht door ter hoogte van de kroonlijst een opening te maken en ter hoogte van de nok een afvoeropening te voorzien. Om de luchtcirculatie mogelijk te maken, wordt er betengeling aangebracht. 7. Zorg voor een minimale overlapping van de dakbedekkingselementen. Elk materiaal vereist een specifieke overlapping. Houdt u daar geen rekening mee (om te besparen bijvoorbeeld), dan krijgt u beslist problemen met de waterdichtheid. 8. Zorg voor een zijdelingse overlapping van de dakbedekkingselementen. Bij de bedekking van het dak begint men altijd onderaan. En aan welke zijde? Dat hangt af van de regen- en windrichting. Komen wind en regen overwegend van links, dan begint men rechts. Op die manier beperkt men het gevaar op waterinsijpeling. 9. Pas de bevestigingselementen aan het type dakbedekking aan. 10. Gebruik de speciale hulpstukken voor de afwerking van het dak. Elke fabrikant verkoopt speciale hulpstukken (voor ventilatie, dakvensters en schoorsteenopeningen, voor zijranden en kielgoten, enz.) waarmee u het dak uiteraard mooi kan afwerken maar waarmee u ook het gevaar op binnendringende lucht, water, stof of kleine dieren beperkt. Welke materialen worden in onze streken het meest gebruikt ? Leien Er bestaan natuurleien (uit steengroeven) en kunstleien (samengesteld uit cement en vezels). 62

3 Natuurleien Ze worden gewonnen in leisteengroeven. Het is dus een natuurlijk materiaal dat in dunne platen wordt gekloven, volkomen ondoordringbaar is en dus ook ongevoelig is voor vorst. Natuurleien gaan nagenoeg eindeloos mee en de kleur blijft stabiel. Ze kunnen ook prat gaan op een natuurlijke bescherming tegen mosvorming. Natuurleien komen ofwel uit Frankrijk (Angers) ofwel uit Spanje (in Galicië, in het noordwesten, vindt het grootste deel van de productie voor de Europese markt plaats). Al deze leien hebben natuurlijk niet dezelfde kwaliteiten. Ga daarom na of ze beantwoorden aan de STS 34/1981-norm en u weet me teen of u te doen hebt met een gehomologeerd, conform materiaal. De plaatsing Leien legt men in evenwijdige rijen, met verspringende voegen en met de schuine kant naar boven. De voeg tussen twee leien ligt in het midden van de lei op de rij erboven. Spijkert men de leien vast, dan legt men ze aaneensluitend en wordt elke lei met twee spijkers bevestigd. Elke lei mag slechts op één panlat gespijkerd worden. Men kan leien ook met haken bevestigen. In dat geval wordt elke lei met één haak vastgemaakt. Tussen twee opeenvolgende leien laat men dan een ruimte van ongeveer 3 mm om de haak te kunnen plaatsen. De leien op de zijrand worden gespijkerd. Kunstleien Kunstleien zijn zo sterk, zo duurzaam en zo stabiel als het cement en de minerale vezels waaruit ze bestaan. Vezelcement is ook uitstekend bestand tegen warmte en koude. Kunstleien gaan zo lang mee dat de fabrikanten 30 jaar waarborg kunnen geven. En in sommige gevallen komt daar nog een waarborg tegen verkleuring bij van 15 jaar. Kunstleien laten zich makkelijk plaatsen, ze zijn onbuigzaam en heel stevig. Bovendien zijn ze goed bestand tegen verrotting, tegen de aanvallen van insecten, zwammen en bacteriën. Verder zijn ze licht, onontvlambaar en krimpen ze nagenoeg niet. Leien in vezelcement zijn verkrijgbaar in verschillende afmetingen, vormen en kleuren: bruin gemarmerd, zwart, blauwzwart en leigrijs. Vergeet niet dat er naast de gladde leien ook structuurleien bestaan die er nagenoeg uitzien als natuurleien. Kunstleien worden tegenwoordig ook bedekt met een moswerende laag. Dakpannen Ze zijn van beton, metaal, bitumen of keramiek (gebakken klei). Keramische dakpannen Keramische bouwmaterialen zijn op en top natuurlijke en bijzonder duurzame producten op basis van klei en zand. Keramiek wordt al meer dan 200 jaar als bouwmateriaal gebruikt. Vijf Belgen op tien kiezen keramische dakpannen als dakbedekkingsmateriaal. Keramische pannen hebben ofwel een natuurlijk aspect of krijgen een vernislaag. Met deze dakpannen kan u dan ook moeiteloos inspelen op de eisen en trends van de hedendaagse architectuur. Toch is de vraag naar geglazuurde keramische dakpannen de laatste jaren gevoelig gestegen. Maar de meeste bouwheren blijven de voorkeur geven aan pannen met een matte afwerking. Daarom hebben sommige fabrikanten een reeks matte glazuurafwerkingen op punt gesteld. Glazuur is eigenlijk een verglaasde deklaag die wordt aangebracht op een keramisch oppervlak, bijvoorbeeld op een dakpan in gebakken klei. De duurzame hechting tussen het glazuur en het oppervlak bekomt men door het geheel bij een temperatuur van minstens 980° C te bakken. De bijzonder gladde afwerking heeft bovendien het voordeel dat ze algen-, mos- en schimmelvorming tegengaat. De tinten zijn uitermate gevarieerd: van zwart en bruin over mosgroen (!) tot lila. Keramische dakpannen zijn bovendien beschikbaar in verschillende modellen (stormpannen, tegelpannen, oude pannen, Vlaamse pannen) en in verschillende kleuren: natuurlijk rood, antraciet, zwart, geglazuurd bruin, rustiek amarant, enz. De poriënstructuur en de vorstweerstand verlenen de keramische dakpannen uitzonderlijke eigenschappen. Dankzij hun poriënstructuur zijn de dakpannen be-stand tegen de druk van ijs, wat vorstschade uitsluit. Sommige fabrikanten geven zelfs een garantie tegen vorst van 30 jaar. De dakpannen dienen wel te beantwoorden aan de specificaties van de normen STS 34 en NBN B27-601. De verluchting van daken met keramische dakpannen Plotse afkoeling bij koud weer is een onvermijdelijk fenomeen. Als gevolg daarvan kan de lucht tussen de dakbedekking en het dak gaan condenseren op het koude oppervlak van de dakbedekking. Kleidakpannen absorberen die condensatie en drogen dan op. Geglazuurde dakpannen drogen minder goed op en moeten daarom uitermate vorstbestendig zijn. Door de condensatie kunnen er zich ook waterdruppels vormen, die van het dak zullen vloeien tot in de goot. Het gebruik van geventileerde ondernokpannen is een oplossing om dit condensatiefenomeen te voorkomen. www.bouwen-verbouwen.be 63 iCoPaL

3 Zink: een op en top actueel materiaal Al ruim anderhalve eeuw kent zink tal van toepassingen in de bouw: het is geschikt om daken mee uit te voeren en af te werken, gevels mee te bekleden, het regenwater af te voeren. Zink wordt ook veelvuldig gebruikt in de moderne architectuur. Niet verwonderlijk want: • zink vertoont ribben (al dan niet opvallend, afhankelijk van de gebruikte techniek) wat het dak structuur en ritme verleent); • dankzij de verschillende plaatsingstechnieken kan zink zich aanpassen aan alle volumes, aan steile en zachte hellingen, aan vlakke of gebogen vormen. Metalen dakpannen Het gaat om dakpannen in gegalvaniseerd staal, bekleed met een beschermende polyesterverf van top-kwaliteit. Deze geïndustrialiseerde pannen hebben het grote voordeel dat de plaatsing zeer snel verloopt. De pannen worden namelijk geleverd in meters-lange stroken (tot 5 meter) met telkens een dertigtal pannen. Een dergelijke dakbedekking is ook heel licht: slechts 6,7 kg/m2. Een paneel van 5,4 m weegt slechts 15 kg. Uiteraard roest het staal niet omdat het thermisch verzinkt werd. Dit type dakbedekking is geschikt voor elke dakhelling tussen 14° en 90°. Ze is zelfreinigend en waterdicht, omdat de pannenrijen goed aansluiten. Metalen dakpannen zijn ook onontvlambaar. Bij verbouwingswerken is het zelfs niet nodig de bestaande dakbedekking te verwijderen. Betonnen dakpannen Ze worden in hun vorm gegoten. Betonnen dakpannen hebben een glad oppervlak of zijn bedekt met een korrelige laag. Ze mogen geen kloven, scheuren of barsten vertonen en niet afbladderen. Betonnen dakpannen hebben aan de zijkanten een in elkaar grijpende verbinding en onderaan een decompressiekamer. Ze zijn beschikbaar in verschillende modellen en kleuren. Hun technische eigenschappen (porositeit, buigweerstand) zijn vergelijkbaar met die van de keramische dakpannen. Dakpannen in bitumen Een bitumineuze dakbedekking, ook wel “shingles” genoemd, bestaat uit een uiterst stevig en onrotbaar geraamte in glasvlies dat met bitumen wordt doordrenkt. Door de afwerkingslaag met keramische korreltjes zijn tal van kleuren mogelijk. Dit type van dakbedekking wordt eigenlijk zeer weinig gebruikt voor daken van woningen. Men vindt ze eerder op afdaken, bijgebouwen, loodsen, enz. Dakpannen uit roestvrij staal Luchtvervuiling en zure regen zijn er de oorzaak van dat traditionele dakbedekkingsmaterialen als roofing en zink alsmaar sneller aan vervanging toe zijn. De zoektocht naar een nieuw product mondde uit in roestvrij staal. Vooral in Duitsland, Zwitserland en de Scandinavische landen groeide deze dakbedekking uit tot een groot succes. Dankzij het roestvrij staal behoren lekkende dakgoten, opgelapte roofing en aangevreten zink definitief tot het verleden. Roestvrij staal is verkrijgbaar in lengten tot 25 m (voor dakgoten zelfs tot 40 m), waardoor men het vrijwel altijd in één stuk kan leggen en men het aantal lasnaden kan beperken. Roestvrij staal is geschikt voor dakhellingen van 3° tot 90°. Het is bovendien zelfreinigend, wat mosvorming tegengaat. Wij vestigen er uw aandacht op dat elke fabrikant van dakpannen zijn eigen plaatsingsspecificaties heeft. De waarborg vervalt indien u deze niet naleeft. Opletten dus! 64 www.bouwen-verbouwen.be • zink past bij elke stijl; • zink past bij alle bouwmaterialen, of het nu gaat om natuursteen, hout, baksteen, beton of glas. Het visitekaartje van zink Zink is een blauwachtig wit metaal. Het wordt buigzaam en plooibaar tussen de 100 en 150° C. Zink wordt gewonnen uit het mineraal blende. Na een metaalverwerkend proces (roosten van de blende, reductie van het bekomen zinkoxide, zuivering door elektrolyse), bekomt men het zink zoals men dat in de bouwsector gebruikt. Om de mechanische eigenschappen van het zink te verbeteren, voegt men er dan nog kleine hoeveelheden koper en titanium aan toe. Door warmwalsen bekomt men de zinkbladen, -spoelen of spoeltjes die bestemd zijn voor de productie van courante kwaliteitsproducten. Nieuw zink heeft een glanzend metaalaspect. Na een paar maanden krijgt het een blauwgrijze, zelfbeschermende laag van basisch carbonaat. Dit patina draagt bij tot de lange levensduur van zink en beschermt het tegen de omgevingsinvloeden. Zinkelementen zijn verkrijgbaar in een natuurlijke of een geprepatineerde uitvoering. Zink staat borg voor een perfecte waterdichtheid. De voornaamste assemblagetechnieken zijn: cirkelvormig felsen, enkelvoudig felsen, dubbel felsen en solderen. De voornaamste bevestigingselementen die de uitzetting mogelijk maken zijn de vaste klampen of schuifklampen, de felsnaden, de haken voor de goten en de beugels voor de afvoerbuizen. Bij het plaatsen van zink dient bijzondere aandacht te worden besteed aan het feit dat zink vrij moet kunnen uitzetten en krimpen. U moet een doorlopend draagvlak voorzien en ervoor zorgen dat de onderkant van het zink verlucht wordt. Verbouwingstip In oude huizen bieden de zolders zalig veel ruimte. Opgelet: tussen het vaak te klein bemeten gebinte en de houten vloer is de thermische inertie onbestaande. Gevolg: het is er bloedheet in de zomer en ijskoud in de winter. U kan dit vermijden door de dikte van het gebinte te verdubbelen zodat u er een isolatiedeken van minstens 12 cm kan in aanbrengen. svk

R Uw hellend dak in 3 stappen waterdicht ! Plaatsen - Schroeven - Klaar ! AQUA-PAN E  Eénvoudig - Past altijd, niet knippen of snijden.  Snel, leg 35 pannen in 1 keer.  Sterk, duurzaam & lichtgewicht.  Storm- & hagelbestendig.  Geluidsdempend dankzij steengranulaat.  Voor oude en nieuwe dakconstructies > 10°. Voor gedetailleerde plaatsingsinstructies, zie aquaplan.com L R E V E N S V D N U U E R L D 20 jaar S U U

3 Dakgoten Naast de traditionele dakgoten zijn er sinds ruim twintig jaar ook naadloze dakgoten in aluminium verkrijgbaar. Men vervaardigt ze rechtstreeks op de werf en op maat, met behulp van een profielwals die op het leveringsvoertuig gemonteerd is. Dergelijke goten, die ofwel op de traditionele wijze (met beugels) worden bevestigd ofwel via een speciaal procédé (met aluminium spijkers en afstandhouders) hebben tal van voordelen: • Dankzij het montageprocédé (ze worden bevestigd met aluminium spijkers en afstandshouders die dwars doorheen de voor en achterzijde gaan en aan de houten wand worden vastgemaakt) zijn inkrimping of uitzetting nagenoeg uitgesloten. • Souderen of lijmen is overbodig aangezien de goten op maat worden gemaakt. • Dankzij het montageprocédé zonder voegen of lasnaden bestaat er geen gevaar dat bladeren, mos en andere er zich in ophopen. Bevestiging met beugels Bevestiging met aluminium spijkers en afstandshouders Bevestiging met binnenhaken • Aluminiumgoten vergen geen bijkomende behandeling (verf bijvoorbeeld) en gaan uitzonderlijk lang mee. Het waterdichte materiaal staat borg voor een duurzame hechting. Bovendien bestaat er geen gevaar op verrotting of roest. De corrosiebestendigheid wordt gewaarborgd. Dergelijke dakgoten bestaan uit aluminium met een dikte van 0,7 mm, dat rondom volledig met een speciale gekleurde grondlaag wordt bedekt en/of wordt afgewerkt met een glazuurvernis dat bestand is tegen schokken en krassen. Het is belangrijk dat de achterwand een stuk hoger is dan de voorwand, dit om te verhinderen dat er achter de goot water binnensijpelt. Bij de levering zijn ook alle nodige accessoires aanwezig: regenpijpen, kniestukken, bevestigingsonderdelen. Vermijd bladeren in uw dakgoot ! BLADSTOP In een dakgoot met een POLY-NET BLADSTOP geraakt geen enkel blad meer in, vaarwel verstoppingen. » zwart recycleerbaar polyethyleen » temperatuur en UV - bestendig » licht, soepel en breukvast » lengte : 3 meter Bladeren in de goot zorgen voor verstopte afvoerbuizen, vochtschade op de muren en vervuild regenwater. Tevens is het een gevaarlijk en tijdrovend werk om deze bladeren te verwijderen. www.etanco.be nv Etanco Benelux Tel. + 32 (0)3 354 15 00 Fax + 32 (0)3 354 11 77 info@etanco.be 66 www.bouwen-verbouwen.be Etanco Nederland Tel. + 31 (0)70 363 95 71 Fax + 31 (0)70 363 96 27 info@etanco.nl Europees Fabrikant van Bevestigingssystemen voor Dakbedekking - Wandbekleding - Plat dak - Veiligheid - Gevel - Zonne-energie ETanCo

isolatie Ventilatie 4 Isoleren : waarom, hoe ? Gemiddeld gaat zowat 60 % van onze energiefactuur naar de verwarming van onze woning. Een uitstekende reden dus om het warmteverlies in ons huis te beperken. Hoe ? U kunt het warmteverlies in uw huis al gevoelig terugdringen met een degelijke thermische isolatie, efficiënte beglazing en een goede luchtdichtheid. Maar opgelet : isoleren zonder verluchten maakt van uw huis een « thermos », terwijl een huis, net als het menselijke lichaam, moet kunnen ademen.

4 Ventilatie : kies de juiste aanpak ! Hoe twee vliegen in één klap slaan ? Gemiddeld gaat zowat 60 % van onze energiefactuur naar de verwarming van onze woning. Een uitstekende reden dus om het warmteverlies in ons huis te beperken. Hoe ? U kunt het warmteverlies in uw huis al gevoelig terugdringen met een degelijke thermische isolatie, efficiënte beglazing en een goede luchtdichtheid. Maar opgelet : isoleren zonder verluchten maakt van uw huis een « thermos », terwijl een huis, net als het menselijke lichaam, moet kunnen ademen. Ventilatie is dus essentieel, en wel om drie redenen : hygiëne, gezondheid en veiligheid. • Hygiëne : goede ventilatie zorgt voor toevoer van verse lucht en afvoer van vervuilde lucht, condensatie en geurtjes. • Gezondheid : in een goed geventileerde ruimte krijgen schimmels en andere schadelijke organismen ( huismijt ) geen kans om zich te ontwikkelen. Zo beperkt u in sterke mate het risico op allergieën en vergroot u de levensduur van uw woning. • Veiligheid : toevoer van voldoende verse lucht garandeert een goede werking van uw open verbrandingstoestellen en verhindert een gevaarlijke concentratie van koolstofmonoxide ( CO² ), die kan leiden tot vergiftiging met fatale afloop. Bovendien hoeft u met een ventilatiesysteem niet langer de ramen open te zetten om te verluchten. Zo beperkt u in één moeite het risico op inbraak. Wat met oude woningen ? Hier is ventilatie geen probleem : er komt voldoende, soms zelfs te veel verse lucht binnen langs kieren en spleten in vensters, deuren, luiken… Maar dit soort - ongecontroleerde - ventilatie beantwoordt helemaal niet aan de hedendaagse criteria voor comfort en energiebesparing. U hebt de hoeveelheid koude lucht die naar binnen niet in de hand en er gaat heel wat warmte ( = energie ) verloren, wat uw energiefactuur doet oplopen. Het komt er dus op aan eerst de toevoer van buitenlucht te beperken en tegelijk de « warmtelekken » te verhelpen. En nieuwe huizen ? Ventilatie betekent verse lucht van buitenaf aanvoeren en vervuilde lucht afvoeren. Er bestaan verschillende systemen : van natuurlijke verluchting, gewoon met roosters, tot een gecontroleerde mechanische ventilatie of een combinatie van beide. Bij elk ventilatiesysteem is het belangrijk dat u het debiet van luchttoevoer juist kunt afstellen. Zo kunt u ook het warmteverlies onder controle houden. Voor nieuwbouw gaat de voorkeur unaniem uit naar mechanische ventilatie met dubbele luchtstroom of balansventilatie. Hoe werkt dit systeem ? Warmte recupereren, niet alleen het juiste evenwicht vinden tussen het debiet van aangevoerde en afgevoerde lucht, maar ook de energie van de afgevoerde warme lucht overbrengen op de aangevoerde verse lucht. Zo slaat u twee vliegen in één klap : het warmteverlies wordt tot een minimum beperkt en de binnentemperatuur blijft nagenoeg constant. Resultaat : een aanzienlijke energiebesparing ! Combineert u dit systeem met een warmtewisselaar, dan haalt u meer dan 90 % van de warmte uit de vervuilde lucht. Voor een woonoppervlakte van 150 m² zou dit neerkomen op een besparing van 300 liter stookolie per jaar. Temperatuur Température Luchtvervuiling Polluants atmosphériques Pollen Pollens Geluid Bruit Conclusie : een goed ventilatiesysteem biedt een dubbel voordeel : beheersing en beperking van warmteverlies in hun eenvoudigste vorm en gewaarborgd gezonde binnenlucht. Dag in, dag uit. En permanence. Luchtvervuiling Buitenlucht Air extérieur Toevoerlucht Air de pulsion Afvoerlucht Air vicié Retourlucht Air rejété Balansventilatie met warmterecuperatie ( systeem D van Zehnder ) : gecontroleerde aanvoer van verse lucht en afzuiging van vervuilde lucht. De gefilterde verse lucht wordt voorverwarmd met energie gewonnen uit de warme vervuilde lucht. (Zehnder ) ComfoFan Opti-Air ( systeem C van Zehnder ) - ventilatiesysteem met natuurlijke luchttoevoer ( rooster in de ramen ) en vraaggestuurde ventilatie in functie van de gemeten luchtkwaliteit en mechanische afvoer. 68 www.bouwen-verbouwen.be

4 Welk isolatiemateriaal gebruiken ? Een belangrijke tip : voor u begint te isoleren, met welk materiaal ook, moet u uw woning opvatten volgens het principe van de LAGE-ENERGIEWONING. Dat is, zoals we eerder schreven, erop gericht de verwarming te beperken en de luchtdichtheid te beheersen. Wanneer eenmaal deze twee doelstellingen zijn bereikt, kunt u overgaan tot de keuze van de isolatiematerialen. 1. de ventilatie enkele flux Die keuze gebeurt op basis van twee criteria : comfort en gezondheid. Op het vlak van comfort moet u rekening houden met : De U-waarde ( ook wel K of Lambda-waarde genoemd, wordt uitgedrukt in watt/ m².°C ). Deze coëfficiënt geeft de graad van warmtegeleiding weer, dus de hoeveelheid warmte die een materiaal doorlaat voor een bepaalde oppervlakte, een bepaalde duur en een bepaald temperatuurverschil tussen twee punten aan beide zijden van een wand die uit dit materiaal bestaat. Hoe lager de coëfficiënt, hoe efficiënter de isolatie is. Zo heeft gietijzer een hoge warmtegeleidingswaarde van 100 ( waardoor het een goed materiaal is voor radiatoren ), terwijl stro, glaswol of kurk een heel lage waarde, tot 0.04 halen. 2. de hydroregelbare ventilatie Thermische inertie. In een ruimte voorzien van een isolatielaag en een lichte tussenwand ( binnenisolatie ) is de thermische inertie laag en is er weinig tijd nodig om de lucht in de ruimte op te warmen. Deze eigenschap vormt een voordeel wanneer de verwarming voor elke ruimte apart wordt geprogrammeerd. Maar in de zomer kan de temperatuur bij de minste zonnestraal heel snel stijgen en al even snel dalen zodra de zon verdwijnt. Dit geeft alles behalve een comfortabel gevoel. Door een buitenisolatie of een massieve isolerende muur te plaatsen kan men die thermische inertie verhogen, om zo de temperatuurschommelingen te beperken. Coëfficiënt van waterdampdiffusieweerstand ( µ-waarde ). De graad van doorlaatbaarheid voor waterdamp is afhankelijk van de doorlaatbaarheid van het materiaal, uitgedrukt in “µ”. De warmteweerstand “R” ( uitgedrukt in m².K/W ) van een isolatiemateriaal wordt berekend door de dikte ervan ( in meter ) te delen door de warmtegeleidingswaarde U ( lambda ). Hoe hoger de R-waarde, hoe beter het product isoleert Geluidsisolatie. Dit is een heel belangrijke factor voor vloeren. Hier gaan we verder dieper op in. 3. de ventilatie met dubbele flux Een systeem voor mechanische en gecontroleerde toevoer en afvoer ( pulsie en extractie ) van lucht met warmteterugwinning ( VMC ). De verse lucht wordt van buiten op mechanische wijze aangezogen, gefilterd en in de warmtewisselaar voorverwarmd. Die warme lucht wordt naar de woonruimtes en slaapkamers gestuurd. Vervuilde lucht uit vochtige ruimtes ( keuken, WC, badkamer ) wordt mechanisch aangezogen, gefilterd en via de warmtewisselaar naar buiten afgevoerd. ( doc Zehnder ) www.bouwen-verbouwen.be 69 MarMox tHErMoblock - albintra

4 Op het vlak van gezondheid En indien u ook milieubewust bent, moet u de opties voor “duurzame” materialen onderzoeken. Hier zijn drie criteria in aanmerking te nemen : Is het materiaal afkomstig uit de natuur of gekweekt - hout, hennep, linnen, schapenwol, koos enz. - of gerecycleerd : cellulose ? Kost de toepassing ervan veel “grijze” energie ( energie die wordt gebruikt voor de productie en het transport van het materiaal tot de plaats van gebruik ) ? Houdt het risico’s in voor de menselijke gezondheid ( zowel arbeiders die het materiaal installeren of de bewoners van de plaats waar het wordt gebruikt ) ? Want sommige materialen kunnen giftig zijn voor de vaklui en voor de bewoners. bonfond constrUction Natuurlijke en milieuvriendelijke isolatie Cellulose Cellulose wordt gewonnen uit krantenpapier : afval van papierproductie, snippers, onverkochte kranten... Dit materiaal biedt een goede isolatiecoëfficiënt ( vergelijkbaar met die van minerale wol ). Het laat waterdamp door en is dankzij zijn capillaire structuur in staat om condensatievocht over een grote oppervlakte te verdelen en zo het drogen van de wanden te bevorderen. Door behandeling met boriumzout en boorzuur is het bestand tegen vuur, schimmels en parasieten. Cellulose-isolatie is vochtregulerend, zorgt in de winter voor warmte, in de zomer voor koelte, is rendabel en zeer duurzaam. Deze uitstekende thermische isolatie werkt ook geluidsisolerend en brandvertragend ( verbrandt door gloeiing bij blootstelling aan vlammen, smelt niet en gaat niet uitlekken ). ( 6 ) Cellulosevlokken worden onder druk geblazen hetzij in compartimenten ( tussen dakspanten en in de wanden van huizen met houtskelet ), hetzij op horizontale oppervlakken ( plankenvloer, plafond ). Gemengd met een kleine hoeveelheid water kunnen de vlokken in wanden met houtskelet, op volle buitenmuren en onder vloertegels worden gespoten. Cellulose-isolatie is ook verkrijgbaar in de vorm van halfstijve of soepele platen voor de isolatie van vloeren, daken, lichte wanden en houtskeletmuren. Opgelet bij het gebruik van cellulose-isolatie : laat het inblazen van cellulosevlokken over aan een gespecialiseerde firma, die na afloop van de werken een attest van goede uitvoering aflevert. Hennep Hennep ( dat een twijfelachtige reputatie geniet, onder meer door het gebruik als drug ) wordt door de mens al eeuwen geteeld als grondstof, vroeger bijvoorbeeld voor henneptouw, maar ook voor toepassingen in kledij, papier, olie en in de geneeskunde. Als hernieuwbare grondstof is dit een milieuvriendelijk product dat ook voor een betere bodemkwaliteit zorgt. Voor de teelt zijn geen onkruidverdelgers of pesticiden nodig en, bijkomend voordeel, tijdens de groeifase zuivert hennep de lucht door de reductie van CO2. Na de oogst is de grond van een hennepveld rul en onkruidvrij. In een gebouw werkt hennep klimaatregulerend : door zijn vermogen om vocht uit de omgevingslucht te absorberen en terug af te geven wanneer de lucht droog is, zorgt henRéseau Eco-consommation : www.ecoconso.be • Milieukoopwijzer ( guide d’achat de matériel de bureau “vert”, en néerlandais : www.milieukoopwijzer.be Netwerk Bewust Verbruiken : www.bewustverbruiken.org . Matériaux durables, c’est-à-dire recyclables : www.ecobouw.be/index_fr.php Habitat durable en Région de Bruxelles-Capitale : www.curbain.be/fr/permanence.php 70 www.bouwen-verbouwen.be

4 Vermiculiet bonfond constrUction Vermiculiet is een 100 % natuurlijk product dat gemakkelijk te verwerken is. Het is geurloos, prikt niet en irriteert niet. Troeven : geluids- en thermische isolatie voor daken, vloeren en schoorsteenpijpen. Dit uiterst lichte materiaal ( opmerkelijk laag soortelijk gewicht in vergelijking met klassieke aggregaten ( < 100 kg/m³ ) is dan ook zeer gemakkelijk te gebruiken. De plaatsing kan bovendien zonder speciaal gereedschap en vraagt geen ingewikkelde metingen of versnijdingen. nep voor een betere binnenluchtkwaliteit en vangt hij schommelingen van de vochtigheidsgraad in houten bekleding op. Wij hebben het hier dus over een van de betere vormen van thermische isolatie. Hennepisolatie bestaat in rollen ( hennepwol ) of in halfstijve platen om dak, muren en vloeren te isoleren. In bulk ( korrelvorm ) kan hennep worden gestort of geblazen tussen dakspanten of vloerbalken op zolder. Hennep ( in snippers ) vermengd met luchtkalk en water vormt een licht beton dat wordt gebruikt als isolerende legmortel of plamuur en als vulling voor houtskeletmuren. Vlas Vlasisolatie is een product op basis van vlasvezels die te kort zijn voor gebruik in de textielindustrie. Dit vlas is met borium geïmpregneerd ( zodat het bestand is tegen schimmels, insecten, vuur en knaagdieren ) en is verkrijgbaar in bulk, in rollen, in halfstijve platen of in viltvorm. Het is aangenaam om mee te werken ( voelt wollig aan ) en sluit goed aan tegen de te isoleren oppervlakken. Het bezit het vermogen om vocht te absorberen en terug af te geven afhankelijk van de luchtvochtigheid van de omgeving. Bovendien vormt vlas goede geluidsisolatie tegen uchtgeluid. Vlasisolatie is uitermate geschikt voor houtskeletbouw en voor massief houten constructies, maar wordt ook gebruikt in harde constructies voor de isolatie van buiten- en binnenmuren en voor isolatie tussen spanten van nieuwe of oude daken. In bulkvorm kan vlas dienen voor isolatie tussen vloer-of zolderbalken en in moeilijk bereikbare plaatsen. Vermiculiet is van nature volledig onbrandbaar ( klasse MO ) en zijn thermisch vermogen is gelijk aan nul. Dit materiaal ondergaat geen enkele invloed van atmosferische factoren en is onbeperkt duurzaam. Vermiculiet verandert niet, is stabiel en inert. Het kan niet rotten en trekt geen insecten of knaagdieren aan. Vermiculiet wordt net als perliet geproduceerd op basis van steen. Beide producten worden in bulk op de vloer van ongebruikte zolders of in spouwmuren gestort ( door inblazen ). Omdat zij volledig compatibel zijn met cement, kunnen deze lichte granulaten ook worden gemengd in mortel en licht beton ( als isolerende deklaag ), in isolerende pleisterlagen en in bouwblokken. Vermiculietbeton is 6 maal lichter dan klassiek beton en biedt dus een ideale oplossing om bestaande vloeren te vernieuwen zonder bijgewicht. Perliet, dat nog beter bestand is tegen vuur en warmte, wordt voornamelijk gebruikt voor de isolatie van schoorsteenpijpen. Kokos Deze materie biedt zowel thermische als geluidsisolatie. Dankzij zijn zeer hoge vochtbestendigheid is kokos bij uitstek geschikt voor isolatie in vochtige ruimtes ( badkamer, keuken... ). Door een behandeling met boorzout is het ook vuurvast. Omdat kokos bovendien zeer elastisch is, wordt het bij ons voornamelijk gebruikt als geluidsisolatie in vloeren, muren en wanden ( rollen, halfstijve platen en vilt ). Het kan ook dienen als isolerend opvulmateriaal ( kokoswol ) voor holtes ( tussen muren en ramen, bijvoorbeeld, ter vervanging van kunststofschuim ). www.bouwen-verbouwen.be 71

4 Kurk ( ICB ) Kurk is een natuurlijk isolatiemateriaal gewonnen uit schors van de kurkeik. De schorsen worden vermalen tot korrels die dan onder hoge temperatuur worden geperst, met als bindmiddel het hars in het kurk ( suberine ). Platen verstevigd met synthetische lijm zijn te mijden, want daaruit kan formaldehyde vrijkomen. Zowel thermisch als akoestisch heeft kurk een hoge isolatiewaarde. Het laat geen water door, verrot niet en is moeilijk ontvlambaar. Onverpakt kurk wordt los in bestaande vloeren geblazen. In plaatvorm wordt kurk gebruikt voor vloeren, legvloeren, muren, plafonds en daken. Bij renovatiewerken kunnen platen als isolatie onder de spanten van een bestaand dak worden aangebracht. In korrelvorm wordt kurk tussen de balken van vloeren, daken of houtskeletmuren geblazen. Kurk kan ook als bindmiddel worden toegevoegd aan beton of kalkmortel om die als isolerende legvloer te gebruiken. Als “ hernieuwbare ” grondstof is kurk echter niet onbeperkt beschikbaar : na de oogst heeft een kurkeik een tiental jaar nodig om opnieuw bruikbare schors aan te maken. Met kurk kan dus beter spaarzaam worden omgesprongen, door het alleen te gebruiken voor ruimtes waar zijn vochtbestendige kwaliteiten van belang zijn : tegels en legvloeren, platte daken, spouwmuren die blootgesteld zijn aan opstijgend vocht… Houtvezel Houtvezelplaten worden gefabriceerd op basis van afval van zagerijen ( schors en takken van naaldbomen die geen chemische behandeling hebben ondergaan ). De vezels worden bijeengehouden door hun eigen hars ( lignine ), maar voor dikkere isolatieplaten worden verschillende lagen op elkaar gekleefd met synthetische lijm. Geef de voorkeur aan niet-geasfalteerde platen ( die vochtafstotend zijn door de aanwezigheid van natuurlijke harsen ). Vezelplaten zijn uiterst duurzaam : zij blijven tientallen jaren herbruikbaar. Bovendien kunnen deze panelen worden gerecycled, gecomposteerd of gebruikt voor de productie van thermische energie. Zij helpen de verwarmingskosten drukken en zorgen voor minder schadelijke uitstoot. Ook qua geluidisolatie moeten zij niet onderdoen voor andere isolatie : volgens hun fabrikanten zijn vezelplaten ideaal tegen lucht- en contactgeluid en zelfs tegen vliegtuiglawaai. Vooral voor houten constructies zijn vezelplaten interessant, omdat zij luchtdicht en damp-open zijn. Men gebruikt ze zowel om binnenmuren te bouwen als om daken en vloeren te isoleren of om muren en valse plafonds te bekleden. Zij vormen bij uitstek een aanvulling bij ander plantaardig isolatiemateriaal ( cellulose, hennep, vlas... ). Verder zijn zij ook terug te vinden als thermische of geluidsisolatie onder of op vloeren. Bepaalde types van vezelplaten kunnen met een minerale pleisterlaag worden bekleed om op die manier bestaande buitenmuren van metselwerk droog te houden ( isolatie aan de buitenzijde ). Met minerale pleister beklede houtvezel wordt ook voor gevelisolatie gebruikt als natuurlijk alternatief voor klassieke isolatie, en zorgt voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. Houtvezel biedt dus heel wat architecturale mogelijkheden. Mineraal isolatiemateriaal In Europa is minerale wol een van de meest gebruikte isolatiematerialen : goedkoop en met hoge isolatiewaarde. Minerale wol wordt verkregen door glas of steen te smelten en dan tot vezels te spinnen. Die vezels worden geagglomereerd met behulp van chemische bindmiddelen, zoals fenol en formaldehyde, wat ze dan ook beperkt recycleerbaar maakt. De vezelstructuur maakt van minerale wol een uiterst licht materiaal dat veel lucht bevat, vandaar het sterk isolerend vermogen. Minerale wol wordt gebruikt voor thermische isolatie van daken, muren en vloeren en is onbrandbaar. Minerale wol is dampdoorlatend, maar omdat zij geen capillaire structuur heeft, verliest zij haar thermische kwaliteiten wanneer zij vochtig is : zij slorpt het water op, waardoor zij zwaarder wordt en kan afzakken en haar isolerende waarde verliest. In een vrijstaande muur met minerale wol is het dus heel belangrijk dat het dampschild ( vaak een aluminiumfilm ) volledig lucht- en waterdicht is. Bij het gebruik van vezelige isolatiematerialen ( glaswol, rotswol, cellulose… ) kunnen vezels vrijkomen waarvan het effect op het menselijk lichaam tot op heden nog onvoldoende kan worden ingeschat. Daarom moet u een gepast beschermingsmasker dragen om geen vezels in te ademen en dit type materiaal alleen gebruiken voor isolatie achter volledig luchtdichte wanden of muurbekledingen ( gipsplaat, spaanplaat... ). Rotswol Rotswol wordt verkregen door het smelten van diabaas ( vulkanisch gesteente vergelijkbaar met basalt ). De vezels worden met gepolymeriseerde kunstharsen gebonden tot rollen en platen met verschillende stijfheid en oppervlakteafwerking. Rotswol heeft een niet-uniforme samenstelling, is volledig damp-open maar niet-hygroscopisch en niet-capillair ( neemt geen water op ). Zij is volledig luchtdoorlatend, thermisch stabiel en vrij goed bestand tegen vuur. Zij is ook sterk samendrukbaar en weinig bestand tegen delaminatie. Rotswolplaten voor isolatie van platte daken moeten een hoge densiteit hebben ( = 150 tot 175 kg/m³ ) en volgens een speciaal procédé worden gefabriceerd ( richting van de vezels ) om voldoende onbuigzaamheid en weerstand tegen delaminatie te garanderen. Dergelijke panelen worden bekleed met bitumen of glasvlies. 72 www.bouwen-verbouwen.be

4 Glaswol Glaswol wordt verkregen door smelting van glas en kwartszand. De vezels ondergaan een behandeling met een vochtafstotend product. Bij de productie van rollen en platen wordt als bindmiddel een thermoharder gebruikt. De platen bestaan in verschillende graden van stijfheid en verschillende afwerkingen. Glaswol heeft een uniforme samenstelling. Net als rotswol is glaswol volledig damp-open, maar niet-hygroscopisch en niet-capillair ( neemt geen water op ). Zij is volledig luchtdoorlaatbaar, is thermisch stabiel, maar iets minder bestand tegen vuur dan rotswol. Voor platte daken wordt glaswol niet meer gebruikt wegens haar beperkte weerstand tegen delaminatie en samendrukking. Cellenglas Cellulair glas wordt bij een temperatuur van 1.250°C gewonnen uit hoofdzakelijk gerecycleerd glas ( >66 % ), zand, dolomiet, kalk, en ijzeroxide. Deze ingrediënten worden vermalen, vermengd met koolstofstof, in inox vormschalen gegoten, en vervolgens in een oven bij 850°C opgeschuimd. Hiervoor wordt geen gebruik gemaakt van pentaan, cfk’s , hcfk’s of andere gassen die de ozonlaag aantasten. Door de hoge temperatuur oxideert de koolstof en ontstaat kooldioxide ( CO2 Het zijn deze hermetisch afgesloten glascellen die cellulair glas zijn uitzonderlijke kwaliteiten verlenen : een absolute wateren waterdampdichtheid, een uitstekend én blijvend isolatievermogen, en een buitengewone drukbestendigheid. Na het opschuimen wordt het materiaal afgekoeld en versneden op de gewenste afmetingen. Cellulair glas is het enige isolatiemateriaal dat niet alleen volledig waterdicht is, maar ook lucht- en waterdampdicht. Verlies van isolatiewaarde tengevolge van vocht is dan ook uitgesloten. Na 40 jaar is cellulair glas nog even droog en doeltreffend is als op het moment dat het werd geplaatst. Dat maakt cellulair glas tot het duurzaam isolatiemateriaal bij uitstek. Zolang het gebouw niet wordt gesloopt blijft cellulair glas uitstekend isoleren, en dus energie besparen, en hoeft het niet worden verwijderd en vervangen te worden. Dankzij zijn glasstructuur is cellulair glas bovendien het enige isolatiemateriaal dat bij een zeer hoge drukweerstand niet vervormt - dat is van essentieel belang bij het isoleren van ondergrondse muren -, dat bouwknopen volledig uitsluit, en absoluut onbrandbaar is. Cellulair glas rot niet, en biedt uitstekend weerstand tegen ongedierte, organische oplosmiddelen en zuren. die niet gerecycleerd worden, mogen worden gedeponeerd op een stort voor inerte stoffen. Cellulair glas wordt al vele jaren met succes toegepast als blijvende oplossing voor bouwknopen ( koudebruggen ), om ondergrondse muren te isoleren, en als gevel-, vloer- en binnenisolatie. Ook voor het isoleren van platte en metalen daken heeft cellulair glas een uitstekende reputatie. ) die miljoenen minuscule glascellen vormt. knaUf - EcosE De minerale wol van Knauf Insulation met ECOSE Technology dankt zijn voordelen aan een fenol- en formaldehydevrij bindmiddel gebaseerd op duurzame materialen in plaats van petrochemische derivaten. Geëxpandeerde klei Geëxpandeerde kleikorrels zijn vooral bekend als draineermiddel voor bloembakken, maar bieden nog veel meer toepassingsmogelijkheden, meer bepaald in de bouw. In bulk worden de korrels gebruikt voor zowat dezelfde toepassingen als vermiculiet, als bestanddeel in geprefabriceerde bouwblokken of gemengd in mortels voor isolerende legvloeren. Geëxpandeerde klei heeft een uitstekende vuurclassificatie en is waterbestendig. Los gebruikt is het als isolatiemateriaal niet zo interessant. Geexpandeerd perliet ( EPD ) Geëxpandeerd perliet bestaat uit ryolitische vulkaansteen die wordt verbrijzeld en daarna geëxpandeerd bij een temperatuur van +/- 900°C. Daarna wordt het met cellulosevezels en een bitumeus bindmiddel gemengd tot platen. Geëxpandeerd perliet is zeer druk- en pletbestendig, goed bestand tegen vuur en beperkt bestand tegen afpellen. Het verdraagt geen langdurige blootstelling aan vocht. www.bouwen-verbouwen.be 73

pluimers, al 40 jaar isolatiespecialist “we have one goal: the best result” Isolatie van uw huis is helemaal van deze tijd. Want isolatie loont altijd! Het is goed voor uw portemonnee en ook voor ons milieu. De bonus: een tochtvrij, warm en comfortabel huis. Voordelen van woningisolatie Met een goede isolatie van het dak, de muren of de vloer van een woning bespaart u tot wel 30% op de energiekosten. Isolatie voorkomt onnodig warmteverlies. Een goed geïsoleerd huis is warm in de winter en koel in de zomer. Dit zorgt voor een constante en aangename temperatuur in de woning. Isolatie heeft invloed op het energielabel en de waarde van een woning. Ook draagt het bij aan de bescherming van het milieu. Soorten isolatie Dakisolatie is mogelijk door isolatiemateriaal aan de bovenzijde of aan de binnenkant van het dak te spuiten. De binnenzijde is alleen mogelijk bij schuine daken. Bij spouwmuurisolatie worden de muren gevuld met isolatiemateriaal. Dit isolatiemateriaal wordt via kleine gaten in de muur gespoten. Veel woningen hebben baat bij vloerisolatie. Bij het isoleren van de vloer wordt er isolatiemateriaal aan de onderzijde van de vloer aangebracht. Europees marktleider Isolatiebedrijf Pluimers, opgericht in 1973, isoleert al bijna 40 jaar woningen, stallen, kantoorpanden, stadions en diverse andere objecten. Jaarlijks worden er door Pluimers ongeveer 15.000 objecten geïsoleerd in heel Europa. Pluimers mag zich dan ook met recht dé isolatiespecialist noemen. Pluimers is de laatste jaren uitgegroeid tot Europees marktleider en heeft onder andere vestigingen in 12 Europese landen. Meer weten? Bel Pluimers voor een gratis adviesgesprek op 02 359 08 70 of bezoek onze website www.pluimers.be. www.pluimers.be

pluimers isoleert alles De specialisten van Isolatiebedrijf Pluimers zijn van alle markten thuis. Zij isoleren niet alleen woningen, maar ook utiliteiten, industriële en agrarische objecten. Bijvoorbeeld stallen, schepen en bedrijfshallen, maar ook parkeergarages, fabrieken en voetbalstadions. CENTRE OVALE, CHIASSO locatie: chiasso, zwitserland doel: lagere energiekosten techniek: naadloos gespoten pur en voorzien van coating AZ-STADION, ALKMAAR zonder rommel direct perfect geïsoleerd locatie: alkmaar, nederland doel: lagere energiekosten techniek: naadloos gespoten pur aan onderzijde tribune www.pluimers.be Isoleren is zo geregeld. Onze adviseur komt vrijblijvend langs om uw woning te inspecteren, waarna in een adviesgesprek de mogelijkheden worden toegelicht. Isolatie is vaak binnen een dag uitgevoerd en u profiteert direct van de vele voordelen.

4 Synthetisch isolatieschuim Omdat zij op grote schaal worden geproduceerd en dus vrij goedkoop zijn, worden platen van synthetisch schuim ( meestal geëxpandeerd polyurethaan en polystyreen ) heel courant gebruikt in de bouw. Zij bieden een uitstekende thermische isolatie, zijn goed bestand tegen vocht en samendrukking en kunnen daarom in vochtige milieus worden gebruikt. Bij verbranding komen echter giftige gassen vrij die heel snel tot verstikking kunnen leiden. Polyurethaanschuim bevat isocyanaat dat allergische reacties kan uitlokken. Synthetisch schuim is waterdicht, licht damp-open en heel weinig luchtdoorlatend. Het is niet geschikt voor wanden die blootstaan aan waterdamp, hoewel sommige types van schuimplaten toch dampdoorlatend zijn. Polyurethaanschuim ( PUR ) Dit zijn platen van geëxpandeerd polyurethaan, dat een hoog isolerend vermogen bezit. Het is echter niet goed bestand tegen warmte, vuur en ultravioletstraling. Polyurethaanplaten voor platte daken moeten een soortelijk gewicht van ten minste 30 kg/m³ hebben. Deze platen zijn aan beide zijden bekleed met kunststof of met gebitumeerd glasvlies om de verbinding met de boven- en onderlaag te vergemakkelijken. Polyisocyanuraatschuim ( PIR ) In dit geval zijn de platen vervaardigd op basis van geëxpandeerd polyisocyanuraat. Dit materiaal is beter bestand tegen vuur dan polyurethaan, maar is mechanisch minder stevig. Polyisocyanuraatplaten voor isolatie van platte daken zijn aan beide zijden bekleed met een synthetische laag of met gebitumeerd glasvlies voor een betere aansluiting van de boven-en onderlaag. Polystyreenschuim ( EPS en EPS-SE ) Geëxpandeerd polystyreen is in de volksmond ook bekend als frigoliet of piepschuim. Kenmerkend voor deze materie is een sterke krimp bij de productie. Polystyreenschuim verdraagt geen langdurige blootstelling aan temperaturen hoger dan 70°C en is niet vuurbestendig. Er bestaan wel platen die beter bestand zijn tegen vuur ( kwaliteit SE ). Platen van geëxpandeerd polystyreen bestemd voor platte daken zijn aan beide zijden bekleed met gebitumeerd glasvlies met voegstrips. Geëxtrudeerd polystyreen ( XPS ) Geëxtrudeerde polystyreen hardschuim platen ( meestal groen, blauw, geel… ) zijn een homogeen isolatiemateriaal, gekenmerkt door een gesloten celstructuur en een gladde schuimhuid die vochtopname verhinderen, en afhankelijk van hun densiteit ook een uiterst hoge drukvastheid bezitten. XPS is geen voedingsbodem voor insecten of ongedierte, rot niet en is 100 % recycleerbaar. Gezien deze uitzonderlijke eigenschappen wordt het buiten de woningbouw ook gebruikt in parkeerdaken, koelloodsen, kunstijsbanen en als vorstbarrière in wegenbouw, spoorwegbouw en landingsbanen. Resolschuim ( PF ) Platen van resolschuim hebben een gesloten celstructuur. Zij bezitten een hoge isolatiewaarde en zijn goed bestand tegen vuur. Composieten Voor isolatie worden ook samengestelde of composietmaterialen gebruikt, die bestaan uit meerdere lagen van verschillende, al dan niet isolerende stoffen. Deze composieten combineren de eigenschappen van de materialen waaruit zij zijn samengesteld : drukweerstand, dampondoorlaatbaarheid, thermische eigenschappen, weerstand tegen vuur, vocht, afgewerkt uitzicht enz. Meerlagige platen zijn voorzien van een isolatielaag die op een gipskartonplaat is gekleefd, met daartussen eventueel een dampscherm. Als isolatiemateriaal kan polystyreenschuim, polyurethaanschuim of minerale wol worden geïntegreerd. 76 www.bouwen-verbouwen.be soUdal soUdal

4 De isolatie van een muur Naar aloude traditie worden de buitenmuren van een woning in ons land opgetrokken met een spouw. Bedoeling : de binnenwand beschermen tegen regen en dus ook tegen vocht. Men bouwt dus een draagmuur, dan laat men een spouw van 50 tot 70 mm ( in principe geventileerd ) en men eindigt met een muur in gevelsteen of betonblokken. Merk op dat er soms ook blokken in cellenbeton worden gebruikt. In dat geval is er geen spouw omdat de thermische isolatie in principe langs de buitenkant gebeurt met een pleisterlaag ter afwerking. Is er wel een spouwmuur, dan zijn er drie manieren om te isoleren. Men kan de spouwmuur isoleren ( gedeeltelijk bij een nieuwbouw of volledig bij een renovatie ). Men kan isoleren langs de binnenkant of langs de buitenkant. Uiteraard is de laatste manier de meest doeltreffende om thermisch te isoleren.. langs de binnenkant Dit is zeker niet de ideale oplossing. Ze wordt vaak gebruikt om bij een renovatie een muur te isoleren. Voor een nieuwbouw bestaan er betere oplossingen ( zie verder : “isolatie langs de buitenkant” ). Wie isoleert langs de binnenkant, moet aangepast isolatiemateriaal kiezen en eventueel een dampscherm plaatsen tussen dat isolatiemateriaal en de buitenafwerking ( pleister bijvoorbeeld ). Hou bij het kiezen van het materiaal ook rekening met de criteria vochtgevoeligheid en vuurvastheid. In een badkamer kan een onvoldoende waterdicht materiaal veranderen in een spons. De standaardoplossing om muren langs de binnenkant te isoleren, maakt gebruik van platen in : • glaswol of rotswol, • geëxtrudeerd polystyreen, • polyurethaan, • glasschuim ( omdat dit materiaal dampdicht is, is een extra dampscherm uiteraard niet nodig ). • houtvezel bekleed met een dampscherm en daarover een fijne laag natuurpleister. Er bestaan ook “2 in 1”-oplossingen ( isolatie + pleisterafwerking ). Hét voordeel daarvan is natuurlijk een aanzienlijke tijdwinst bij de plaatsing. De thermische inertie ligt lager wanneer u langs de binnenkant isoleert omdat u geen voordeel kan halen uit de warmte die zich opstapelt in de muren die zich achter het isolatiemateriaal bevinden. Isolatie langs de binnenkant is evenmin bevorderlijk voor het comfort : de warmte die via de vensters binnenkomt, wordt niet door de muren opgeslorpt. Bovendien zorgt een dergelijke isolatietechniek voor plaatsverlies in de vertrekken en doet hij de temperatuurverschillen in de muur toenemen, waardoor er scheuren kunnen ontstaan. styrodUr - albintra in de spouw Zoals eerder vermeld, kan men een spouwmuur het best slechts gedeeltelijk isoleren. Op die manier laat men een vacuüm, wat de ventilatie en dus ook de afvoer van vocht bevordert. U moet er op letten dat u materiaal gebruikt dat uitstekend bestand is tegen vocht want in de spouw van een muur ligt de relatieve vochtigheidsgraad doorgaans erg hoog. De drie oplossingen voor isolatie van de spouwmuur in nieuwbouw : • harde platen ( in geëxtrudeerd polystyreen, polyurethaan of glasschuim ); • halfharde platen ( glaswol of rotswol ). • panelen van cellulose of houtvezel, maar dan moet u erop letten dat die panelen tijdens de plaatsing niet aan regen worden blootgesteld. Bij een renovatie is het volledig opvullen van de spouw de enige mogelijkheid. De spouw zal dan volledig worden gevuld door injectie of inblazing. En dat is werk dat u bij voorkeur toevertrouwt aan specialisten ! Na-isolatie van spouwmuren door het opvullen van de luchtspouw (source – CSTC) Gelet op het feit dat de thermische eisen die gesteld worden aan het bestaande woningenpark zich gestaag aan het verstrengen zijn, wordt er alsmaar vaker overgegaan tot de na-isolatie van ongeïsoleerde spouwmuren. Hierbij wordt het isolatieproduct in de spouw aangebracht via voorgeboorde openingen in het gevelmetselwerk of het binnenspouwblad. Deze techniek vormt dan ook een pragmatische oplossing om de thermische prestaties van bestaande spouwmuren te verbeteren zonder hinder voor de bewoners. Door het na-isoleren van een ongeïsoleerde spouwmuur kan de warmtedoorgangscoëfficiënt – afhankelijk van de opbouw van de oorspronkelijke gevel en de warmteweerstand van het gebruikte isolatieproduct – met een factor 2 tot 3 afnemen. styrodUr - albintra www.bouwen-verbouwen.be 77

4 De volgende werken maken deel uit van het na-isolatieproces : • Een voorafgaande inspectie van de spouwmuur houdt onder meer een controle van de spouwbreedte en een visuele inspectie van de spouw in en wordt nauwkeurig beschreven in een schriftelijk verslag • De voorbereidende werken. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om het aanbrengen van verticale spouwbegrenzingen en spouwafdichtingen ter plaatse van de leidingdoorvoeren, het opvullen of afdichten van de doorvoeren in het buitenspouwblad, het opvullen of afdichten van de openingen in het binnenspouwblad of de binnenafwerking ( bv. nabij rolluikkasten, stopcontacten, ingebouwde kasten … ) • Het boren van de vul- en ontluchtingsopeningen en het controleren van de spouwbreedte • Het afstellen en testen van de navulapparatuur en de ermee geproduceerde isolatieproducten en de eigenlijke na-isolatiewerkzaamheden • Het herstellen van de geboorde gaten met materialen die afgestemd zijn op de bestaande toestand en het bestaande uitzicht, de elementaire nazorgwerkzaamheden ( bv. vrijmaken van eventueel verstopte kanalen, opnieuw aanbrengen van de vóór de uitvoering verwijderde roosters, verwijderen van afval ) N.B. : Het binnenspouwblad mag geen openingen vertonen waarlangs het isolatiemateriaal zou kunnen naar binnen geblazen of geïnjecteerd worden. Dergelijke openingen moeten dan ook vóór de na-isolatiewerken opgevuld of afgedicht worden Bijkomende verbeteringswerken De voorafgaande inspectie kan leiden tot een aantal bijkomende werken die in de regel geen onderdeel uitmaken van de eigenlijke isolatiewerken : • De scheuren en bewegingsbarsten in het buitenspouwblad die niet te wijten zijn aan de gebrekkige vorstbestendigheid van de stelmortel dienen hersteld te worden • Indien het voegwerk verweerd of beschadigd is, dienen deze problemen weggewerkt te worden • Beschadigde dakgoten of muurkappen dienen hersteld te worden om te vermijden dat er op deze plaatsen lekken zouden ontstaan • De voet van de spouwmuur dient voorzien te worden van een waterkerende laag • De gevel dient uitgerust te worden met een regenwerende bekleding Isolatieproducten Productfamilies Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen kunststofschuim, vezels en granulaten. Hierna worden de producten opgesomd die in aanmerking kunnen komen voor gebruik bij na-isolatie, met een overzicht van hun voornaamste kenmerken. Ook andere materialen zijn mogelijk, voor zover ze beantwoorden aan de voorschriften uit de voornoemde STS. 1. 2. 3. 78 www.bouwen-verbouwen.be 4. caviso

Wie energiebewust bouwt of renoveert, spaart geld en beschermt het milieu Een optimale warmteisolatie met de isolerende platen in XPS van Styrodur® -emissie. C verlaagt het energieverbruik tot 40% en verhoogt blij vend de waarde van gebouwen. Styrodur C levert dankzij zij n eco-balans een belangrij ke bij drage aan de beperking van de CO2 Styrodur C: Europe’s green insulation. Styrodur® C Europe’s green insulation provided by BASF www.albintra.be L u c h t a i l r s d j f g a s

4 Kunststofschuim Er kunnen twee types kunststofschuim onderscheiden worden: polyurethaanschuim (PUR) en ureumformaldehydeschuim (UF). Om polyurethaanschuim te kunnen aanmaken, worden er twee vloeistoffen (polyol en isocyanaat) met elkaar vermengd. Dit vloeibare reactiemengsel wordt ingespoten in de spouw, alwaar het door de toevoeging van een blaasmiddel begint uit te zetten en op te schuimen. Bij bepaalde PUR-types zal de isolatiewaarde na verloop van tijd beginnen te evolueren door de diffusie van het drijfgas uit de schuimcellen. Dit verouderingseffect wordt in rekening gebracht bij de bepaling van de gedeclareerde lambdawaarde (lD-waarde). Omwille van de snelle verharding van deze schuimstof, moeten er voldoende vulopeningen aanwezig zijn. Voor de aanmaak van ureumformaldehydeschuim heeft men ureumformaldehydehars en water nodig. Door de vermenging van deze twee grondstoffen met lucht ontstaat er een schuim, dat na toevoeging van een verharder geïnjecteerd wordt in de spouw, alwaar het verhardt en droogt. Deze droging gaat steeds gepaard met een zekere krimpwerking (binnen de door de STS 71-1 toegelaten grenzen). Hierdoor kan de isolatie loskomen van het binnenspouwblad en/of het buitenspouwblad, met een gebeurlijke convectie in de spouw tot gevolg. Dit effect wordt in rekening gebracht bij de bepaling van de gedeclareerde lambdawaarde (lD-waarde). Vezels Hoewel er doorgaans een onderscheid gemaakt wordt tussen rotswolvezels en glaswolvezels, gaat het in beide gevallen om waterafstotend gemaakte silicatische vezels. Deze worden ingeblazen in de spouw, alwaar ze een dicht pakket vormen dat de lucht vasthoudt. Om zetting en convectie te vermijden, is het belangrijk dat het isolatiepakket over een toereikende volumieke massa beschikt. Granulaten Men kan verschillende types granulaten onderscheiden, bijvoorbeeld geëxpandeerde polystyreenparels, silicaatschuimkorrels, aerogelgranulaat, perliet en geëxfolieerd vermiculiet. EPS-parels vertonen in de regel een geschikte korrelgrootteverdeling en worden met een toereikende hoeveelheid bindmiddel in de spouw geblazen om een compacte massa te bekomen. Dit is nodig om goede thermische prestaties te bereiken en om de infiltratie van waterdruppels te verhinderen. Perlietkorrels vertonen doorgaans een diameter van 1 tot 3 mm. Ze zijn opgebouwd uit een vulkanisch glasachtig gesteente en worden met een waterafstotende stof geïmpregneerd. Gelet op hun kleine diameter en hun grote volumieke massa, kunnen deze korrels zowel van bovenaf in de spouw gego ten worden als ingeblazen. Dit betekent echter ook dat ze via eventuele kieren en spleten uit de spouw kunnen wegstromen. De noodzakelijke open stootvoegen moeten bijgevolg afgesloten worden met een geschikt gaas. Silicaatschuimkorrels (ook aangeduid als geëxpandeerde glaskorrels) worden vervaardigd uit gerecycleerd glas en vertonen gewoonlijk een fijnere diameter, waardoor ze ingeblazen kunnen worden. Afwerking Na afloop van de na-isolatiewerkzaamheden dient men zorgvuldig te controleren of het isolatiemateriaal nergens aanleiding gegeven heeft tot een verstopping van de schoorsteen- en ventilatiekanalen, de afvoeren van geisers of gevelkachels, de ventilatievoorzieningen van de kruipruimten of daken … Ook de goede werking van de eventuele rolluiken of zonneweringen moet aan een nazicht onderworpen worden. Plaatselijke verstoppingen moeten ongedaan gemaakt worden door het verwijderen van het isolatiemateriaal. Ook de oorzaak van het binnendringen van het isolatiemateriaal moet hierbij opgeheven worden. Vervolgens kan men overgaan tot de herinstallatie van de gedemonteerde elementen (afdekkappen, roosters, rolluikkasten …). langs de buitenkant Een muur langs de buitenkant isoleren, is in principe de beste oplossing omdat u op die manier een maximum aan thermische inertie kan bewaren. Bij een nieuwbouw wordt deze techniek aangewend om een volle muur te isoleren. In dat geval werkt u de muur langs de buitenkant af met een pleisterlaag. Isoleren langs de buitenkant is evenwel vooral aangewezen in het kader van een ingrijpende renovatie, waarbij tegelijk problemen met de waterdichtheid en met de isolatie moeten worden opgelost ( als er geen parementmuur is ). Er zijn verschillende systemen. Hier vermelden wij er alvast drie : 1. isolatieplaten ( in rotswol of geëxtrudeerd polystyreen ) met coating. Ze worden gelijmd of mechanisch bevestigd. Hechtpleister zorgt voor de afwerking en voor de mechanische weerstand van het geheel. Dit is het meest gebruikte systeem; 2. isolerende coatings die bestaan uit met cement gebonden polystyreenkorrels. 3. panelen van houtvezel met hoge densiteit. Die houtvezels worden meestal bedekt met een gewapende coating die op zijn beurt wordt bekleed met een pleisterlaag, eventueel in de massa gekleurd naar keuze van de klant. De coating kan ook worden bedekt met baksteenplaatjes om de gevel zijn oorspronkelijke uitzicht terug te geven. iso ProtEct 80 Wanneer wordt gekozen voor een gevelbekleding kan ook de techniek van inblazen van cellulose worden toegepast : over een houtframe wordt een regenzeil gespannen, zo worden caissons gecreëerd waar de cellulose wordt ingeblazen. Daarop komt dan de gewenste gevelbekleding. www.bouwen-verbouwen.be

4 Dakisolatie We hebben zonet uitgelegd dat de isolatie van de muren belangrijk is. Nu is het tijd om het dak te isoleren. Laten we niet uit het oog verliezen dat warme lucht stijgt... en dat tal van daken een grote hoeveelheid energie laten ontsnappen. Platte daken In het hoofdstuk over de waterdichtheid hebben we gezien dat er drie soorten daken bestaan : koude, warme en omgekeerde. De plaats van de waterdichting t.o.v. het isolatiemateriaal bepaalt om welk type van dak het gaat. 1. Het koude dak. Af te raden omwille van condensatieproblemen. 2. Bij het warme dak worden de isolatieplaten recht-streeks onder de dakbedekking aangebracht. Het is dus de isolatie die de temperatuurschommelingen opvangt, wat de beste oplossing is. Onder het isolatiemateriaal moet altijd een dampscherm worden aangebracht. Bij een warm dak en in geval van een toegankelijk dakterras moet het isolatiemateriaal uiteraard bestand zijn tegen druk. Glaswol is dus geen goede keuze voor toepassing op een dakterras, glasschuim is dat wegens zijn hoge drukweerstand wel. Ook polyurethaan en rotswol zijn geschikt. Naast het systeem van isolatieplaten bestaat ook reeds meer dan 30 jaar het systeem van isolerend hellingsbeton met ingebedde isolatieblokken. De helling én de isolatie worden in één keer gerealiseerd, naadloos, zeer drukvast en onbrandbaar. Het systeem, genietend van een technische goedkeuring, kan worden toegepast zowel in de nieuwbouw als in de renovatie. Voor aannemers en ervaren doe-het-zelvers bestaat de isolerende mortel ook in kant en klare zakken, die men al dan niet ook kan combineren met isolatieblokken. 3. Bij het omgekeerde dak wordt de isolatie boven op de dakbedekking geplaatst. De temperatuur-daling gebeurt dus in het isolatiemateriaal, wat het risico van condensatie beperkt en op die manier de levensduur van de dakbedekking verlengt. Om te voorkomen dat de isolatieplaten wegwaaien, moet er ballast worden aangebracht ( grind, tegels... ). Onder die ballast moet dan wel een geweven textiel doek komen om te vermijden dat het vuil doorheen het isolatiemateriaal zou doordringen. De isolatieplaten hebben sponningen en groeven zodat ze zonder kieren en het daar uit voortvloeiende warmteverlies tegen elkaar kunnen worden geplaatst. Een hellend dak Een hellend dak is een lichte constructie en het is dus van kapitaal belang dat u het goed isoleert. Er zijn twee mogelijkheden : u kan uw dak isoleren langs de binnenkant of langs de buitenkant. LANGS DE BINNENKANT Spijkerflensdekens zijn de standaardoplossing : dit zijn dekens van rotsof glaswol, voorzien van lippen. Sommige dekens hebben een zijde bekleed met aluminiumfolie, andere zijn aan de ene zijde bedekt met kraftpapier met lippen, en aan de andere zijde met een stevig papier dat goed bestand is tegen waterdampdiffusie. Als afwerking kan een pleisterlaag worden aangebracht. Sommigen stellen vragen bij het gedrag van minerale wol wanneer die eventueel vochtig wordt ( lekken in de dakbedekking, een teveel aan waterdamp ). Daarom verdedigen zij de dakisolatie van binnenuit door middel van met cellulose gevulde caissons : op de bestaande daksparren wordt een soepel en ademend onderdak vastgeniet waarvan de banen en randen zijn afgedicht met lijm en kleefband. Daarop worden om de 35 latten gehecht en daarin wordt de cellulose geblazen. Gipsplaten kunnen hier voor verdere afwerking dienen. Het nadeel van deze methode is dat men aan de binnenzijde van het dak 9 tot 13 cm ruimte verliest. Daar waar geen binnenafwerking aanwezig is, wordt het dampwerende zeil tussen de daksparren gespannen. LANGS DE BUITENKANT De klassieke oplossing bestaat uit sandwichpanelen van glas- of rotswol met hoge densiteit, polyurethaan en geëxtrudeerd polystyreen. Bij isolatiemateriaal dat geen waterdamp doorlaat, is er geen dampwering nodig. Maar laat het wel damp door, wat meestal het geval is, dan wordt vóór de isolatie en aan de binnenkant een dampscherm geplaatst. Bij renovatie bestaat een andere oplossing aan de buitenzijde erin het dak met 9 tot 12 cm te verhogen. Dat vraagt natuurlijk een vervanging van de dakbedekking, maar dan kan de bestaande binnenafwerking ongemoeid worden gelaten. Na verwijdering van de dakbedekking worden een dampscherm en lattenwerk aangebracht volgens hetzelfde dichtheidsprincipe. Daarna worden verhogingen aangebracht om caissons van ongeveer +/18 cm hoogte te krijgen. Hierop komen de panelen van waterafstotend gemaakte houtvezel die als onderdak dienen. Dan komt het lattenwerk en tot slot de bedekking. Bij de isolatie van een zwembad met hellend dak zijn de keuze en de juiste plaatsing van het dampscherm heel belangrijk. Om redenen van waterdichtheid is het nuttig een folie van polyethyleen met microperforaties te plaatsen tussen de dakpannen en de isolatie. Die moet dienen als windscherm en zal ook toelaten elke mogelijke condensatie in het isolatiesysteem af te voeren door ventilatie. www.bouwen-verbouwen.be 81 bonfond constrUction

4 De isolatie van de vloer Tot slot nog een woordje over de vloer van de vertrekken. Want ook die moet degelijk worden geïsoleerd, vooral dan als hij rechtstreeks op de natuurlijke bodem of boven een geventileerde kruipruimte wordt gelegd. Onder de gladde chape legt men een 3 tot 8 cm dikke isolatielaag. Die staat borg voor het thermische comfort in het vertrek en drukt het energieverbruik. Bij deze toepassing is het van belang dat u een isolatiemateriaal gebruikt dat zeer drukvast is en uitstekend bestand tegen vocht. Op volle grond of welfsels Hier zijn verschillende type isolatie mogelijk : • isolerend beton. Buizen en leidingen worden bedekt met een licht beton. Isolatie is ook mogelijk met panelen : • geëxtrudeerd polystyreen, • schuimglas. • ondervloer van kalk-hennep Vloer boven kelder of “luchtspouw” Er zijn drie oplossingen om de vloer van lokalen boven een kelder of luchtspouw van onderaf te isoleren : 1. Door caissons te maken ( zoals hierboven beschreven voor de bekleding van muren ), die met cellulose worden gevuld ; 2. Door kurkpanelen van +/- 8 cm dikte te bevestigen en kleven; 3. Door panelen van polyisocyanuraat ( PIR ), bedekt met aluminium, van +/- 5 cm dikte. PIR is minder ontvlambaar dan polyurethaan ( PUR. ). Hoewel niet echt duurzaam, lijkt deze oplossing een goed compromis prijs/kwaliteit te bieden. De zoldervloer Bent u niet van plan de ruimte onder het dak te bewonen of ze om te vormen tot een volwaardig vertrek ? Dan isoleert u het best de zoldervloer en niet het dak. De enige vraag die u moet beantwoorden : ligt er een vloer of niet ? De manier van isoleren verschilt immers. 1. Zonder vloer : de rotswol of glaswoldekens worden uitgerold tussen de vloerbalken, de zijde met het pakpapier naar onderen. Een andere oplossing bestaat erin isolatieplaten tussen de vloerbalken te leggen en ze dwars en over de balken heen te bedekken met een rotswol- of glaswoldeken. bonfond constrUction Het snijden van dekens Om isolatiedekens op maat te snijden, gaat u als volgt te werk : meet de afstand tussen de vloerbalken en snij een plak deken af in zijn geheel ( zonder de rol uit te rollen ) op de juiste afmeting en in de lengterichting. Tel er een centimeter bij en snij door. Het snijden van platen in rotswol of glaswol Reken altijd een centimeter extra zodat u de platen stevig tussen de leggers kan vastklemmen. Meet eerst de afstand tussen de leggers en snij dan de plaat met een scherp mes. Koop alleen isolatiemateriaal dat zich makkelijk op maat laat snijden. Winddichte en/of dampkerende laag We hebben het al vermeld : bij een hellend dak is het altijd aangeraden de isolatie te bekleden met een winddichte laag, in casu een polyethyleenfolie. Zorg er voor dat de randen van de folie ongeveer 10 cm overlappen. Voor de isolatie van een keuken of badkamer moet u in elk geval een polyethyleenfolie voorzien als dampkerende laag. Plak de naden van de folie dicht met zelfklevende tape. 82 www.bouwen-verbouwen.be 2. Met vloer : Voor niet-toegankelijke zolderruimtes maakt men gebruik van soepele of halfharde platen ( bijvoorbeeld glaswol of rotswol ). Wenst u de zolderruimte toch te gebruiken, dan kan u kiezen voor harde platen ( geëxpandeerd en geëxtrudeerd polystyreen, glasschuim ) waarop houten platen worden bevestigd. Die laatste zorgen ervoor dat het gewicht verdeeld wordt. U kan dan op zolder rondlopen en/of er allerhande spullen opslaan. Ook cellulose kan een oplossing vormen. Onder de vloer komt een dampscherm. Dan wordt cellulose ingeblazen tussen de vloerbalken. Bij een plankenvloer moeten openingen worden gemaakt ( diam. 100 mm ) of moet 1 plank op 4 worden verwijderd om cellulose in de caissons te blazen. Enkele Isolatietips Een muur in opbouw Een spouwmuur in opbouw moet u absoluut beschermen tegen regen en wind tijdens elke werkonderbreking ( weekend, vakantie, enz. ).

De iDeale oplossing bij kouDebruggen! nano en r2 nano beste λ -waarde, hoogste druksterkte en waterdicht! Marmox THErMOBLOCK® r2 nano/100 is bij uitstek geschikt om warmteverliezen aan de muurvoet van een gevel te vermijden. Vermits de vloer- en spouwmuurisolatie niet rechtstreeks op elkaar aansluiten biedt tussenvoeging van Marmox THErMOBLOCK® r2 nano/100 de perfecte oplossing voor deze bouwknoop. Het combineert immers alle noodzakelijke eigenschappen: • Thermische isolatie met λ’ = 0,047 W/m²K • Druksterkte = 10 N/mm² • Nominale dikte = 10 cm waardoor de overgang MT® – metselwerk zich steeds onder en niet boven het latere vloerniveau bevindt, wat mogelijke scheurvorming (bij de overgang van 2 verschillende materialen) in het pleisterwerk vermijdt. • Uitstekend gedrag bij excentrische belastingen • Waterdicht • Voldoet, bij gebruik in de muurvoet in Optie B - Basisregel 2, steeds aan én de λ-waarde-eis, én de r-waarde-eis, én de Contactlengte-eis. www.albintra.be - www.marmoxthermoblock.be (nano)polymeer cementmortel dubbel glasvezelnet (nano)polymeerbeton geëxtrudeerd polystyreenschuim dubbel glasvezelnet (nano)polymeer cementmortel connecting insulations

4 Geluidsisolatie Het lawaai dat wij zelf maken, zowel binnen als buiten onze woningen, verplicht ons aangepaste middelen te zoeken om de strijd aan te binden tegen deze overlast. Het resultaat van die research moet uitmonden in voldoende akoestisch comfort. Vandaag worden wij blootgesteld aan drie vormen van lawaai : • lawaai van het verkeer; • burenlawaai; • industrieel lawaai. Het akoestisch comfort heeft tot doel : • de luisteromstandigheden van een vertrek te optimaliseren, rekening houdend met de functie van het vertrek; • ongewenste geluiden afkomstig van interne of externe bronnen te beperken. Deze doelstelling kunnen we niet bereiken zonder nauwkeurige kennis van volgende factoren : • de geluidsbron; • de geluidsoverbrenging; • de geluidswaarneming. Noties van geluidsisolatie en geluidsabsorptie Wanneer er in een vertrek dat grenst aan de kamer waarin u zich bevindt ( eronder, erboven of ernaast ) een geluid wordt geproduceerd, door eender welke bron, dan zal u dat geluid afgezwakt “waarnemen” ( en niet “horen” ). Het afzwakken van lawaai bij de doorgang door scheidingsmuren tussen aangrenzende vertrekken, is het gevolg van geluidsisolatie. De wand ( vloer of scheidingswand ) bezit bepaalde geluiddempende eigenschappen die samenhangen met zijn eigen fysische kenmerken. Er is een verschil tussen de demping van luchtgeluiden en de demping van contactgeluiden. De bedoeling van geluidsabsorptie is het lawaai op te vangen en de geluidsintensiteit in meer of mindere mate te doen afnemen. Een vertrek zal het lawaai meer of minder weerkaatsen afhankelijk van de geplande geluidsabsorptie, en dat zal de akoestiek van het vertrek rechtstreeks beïnvloeden. Hoe de isolatie tegen contactgeluiden te verbeteren ? Aan de hand van de vloerbekleding Er zijn vele types van vloerbekleding voorhanden. De ene komt het akoestische comfort al meer ten goede dan de andere, afhankelijk van het feit of ze al dan niet op een elastische laag wordt gelegd. Over het algemeen levert de vloerbekleding een verbetering op voor de hoge frequenties. Erg dik tapijt geeft daarentegen uitstekende resultaten voor de lage frequenties. Dergelijke materialen worden dus vooral aangewend wanneer de vloeren reeds van nature voldoende isoleren tegen luchtgeluiden. Aan de hand van een zwevende vloer Een zwevende vloer is een onafhankelijke bekleding - ook wel zwevende chape genoemd - die op een elastische laag wordt gelegd. Het is de beste manier om de overbrenging van contactgeluiden te beperken en luchtgeluiden grotendeels te dempen. De verbetering van de geluidsisolatie hangt vooral af van de aard van de elastische laag en in mindere mate ook van de zwevende chape zelf. Bij de uitvoering is het van kapitaal belang akoestische bruggen te vermijden teneinde komaf te maken met de overbrenging van contactgeluiden. Die akoestische bruggen kunnen meerdere vormen aannemen : • oneffenheden in de draagvloer; • elastische platen of rollen die niet goed aansluiten zodat er tussen de draagvloer en de zwevende chape een strak contact tot stand komt; • een te dunne elastische laag, vooral daar waar de leidingen lopen; • een kruising van buizen boven elkaar; • akoestische bruggen ingevolge het contact tussen de zwevende vloer en de verticale muren. 84 www.bouwen-verbouwen.be

waterdichting 5 Het is de belangrijkste oorzaak van schade in een woning. Water kan binnendringen via capillariteit of via de zwaartekracht en het volgt de makkelijkste weg. Een druppel wordt een straaltje, nadien een plas of een vlek. Ga eerst en vooral na wat de oorzaak is. Pas dan kan u werk maken van geschikte remedies. In dit hoofdstuk overlopen wij de verschillende vochtproblemen en leren wij u hoe u komaf maakt met vocht.

5 Het platte dak Waterdicht Het platte dak, duurzaam en waterdicht, is meer dan ooit een vast onderdeel van de hedendaagse architectuur. Het dakterras biedt steeds meer gebruiksmogelijkheden en door ondermeer de integratie van de natuur, heeft het zich perfect geconfirmeerd aan een steeds groeiende milieubewustwording. Het platte dak steunt op ervaring en traditie en geniet van een brede kennis in de bouwfysica. Deze hebben de kwaliteit van de hedendaagse dakdichtingmaterialen mede bepaald. Het platte dak dient zich weliswaar te schikken aan een aantal basisregels om efficiëntie en betrouwbaarheid te verzekeren. Om een paar op te sommen: een licht afschot voor een goede afwatering, een doordachte dakopbouw die zowel aan de functie van het dak als van het gebouw beantwoordt en uiteraard een uitvoering die door een erkende vakman moet worden verzekerd. Het platte dak wordt tuin Aangemoedigd door vele instanties nestelt de natuur zich steeds meer in steden en grote agglomeraties. Het begroeide dak en het extensieve groendak zijn de meest toegankelijke systemen om vegetatie op bestaande platte daken aan te brengen. Licht in gewicht eisen beide systemen geen specifieke versterkingen van het gebouw en van de dakvloer. Het groendak biedt eveneens talrijke voordelen Esthetiek en biodiversiteit Lucht zuivering Regenafvoer regularisatie Warmte isolatie Geluid isolatie Bescherming tegen UV. Het platte dak wordt terras De prijs per vierkante meter in onze steden swingen de pan uit. De oppervlakte optimalisatie wordt een noodzaak. Platte daken bieden de mogelijkheid deze oppervlakte nuttig aan te wenden. Het platte dak nodigt u uit op een terras. Het platte dak wordt energiebron. Het platte dak heeft zijn basisfunctie van bescherming tegen neerslag ruim overschreden. Gericht naar de hemel, kan het platte dak het licht, het water en de wind opvangen, hierdoor wordt het een ideale plaats voor energiecaptatie. Het platte dak samen met een betrouwbare dichting worden bondgenoot van weer en wind. De waterdichtingmaterialen De dichtingmaterialen van platte daken berusten op een lange traditie en hebben samen met de constructietechnieken zich continu kunnen aanpassen en verbeteren om uit te monden op technologische betrouwbare materialen. De dichtingmaterialen van platte daken moeten beantwoorden aan strenge eisen omdat deze meer dan andere materialen worden blootgesteld aan extreme weersomstandigheden en pollutie. Het platte dak, van dakvloer tot dakhuid, moet doordacht worden geconcipieerd om te kunnen beantwoorden aan de functie en het gebruik van het platte dak. De materialen moeten zorgvuldig worden gekozen om een dakopbouw samen te stellen die duurzaamheid en weerstand moet verzekeren. Wat overduidelijk is voor de dichtingslaag wordt eveneens duidelijk voor de keuze van het dampscherm en voor de keuze van 86 www.bouwen-verbouwen.be de isolatielaag. Isolatie moet in alle omstandigheden afgesloten worden van regen en waterdamp om perfect zijn energiebesparende functie te kunnen uitoefenen. De dakbaan in gemodificeerde bitumen. De Componenten. De gemodificeerde bitumen wordt aangebracht op wapeningen die steeds performanter en stabieler zijn geworden. Deze zijn water ongevoelig en kunnen zowel samengesteld zijn uit glasvezels of uit Polyestervezels. De roofings afhankelijk van hun functie of toepassing hanteren één van beide wapeningen. Sommige eindlaagroofings gebruiken beide wapeningen waardoor zij extreem maatvast en onscheurbaar worden. In de praktijk. De dakbanen op basis van gemodificeerde bitumen die over een Technische goedkeuring ATG beschikken en de vereiste CE label kunnen voorleggen zijn allen van zeer goede kwaliteit. Sommige toplaag dakbanen zijn ook Fire Resistant of vliegvuurbestendig en dienen te worden toegepast op bepaalde gebouwen zoals opgenomen in de Belgische wetgeving. De Bitumen-APP toplagen van zeer goede kwaliteit noteren een warmte weerstand zonder verweking tot +150° C en een koude weerstand zonder barsten tot – 16° C. De thermische schokken en de UV agressie zijn dermate onder controle dat deze dakbanen een duurzame en betrouwbare dakdichting kunnen verzekeren. De Verwerking. De verwerking van dakmaterialen dient te gebeuren conform de regels opgesteld door het WTCB. De materiaalkeuze wordt bepaald door de daklvloer, het type isolatie, de functie van het dak en de verwerkingsmethode. De dakbaan kan zowel gekleefd, gevlamlast of mechanisch worden bevestigd. De verwerking moet gebeuren volgens de regels van de kunst en door een vakman. Vangt deze werken nooit aan zonder eerst beroep te hebben gedaan op een specialist. AqUAPlAN SOPRANATURE

5 Opstijgend vOcht Vochtproblemen, vooral in oudere gebouwen, zijn in de meeste gevallen te wijten aan vocht dat uit de grond opstijgt. Hoofdoorzaak: bij de bouw zijn in de muren geen dichtingsmembranen geplaatst. Gevolg: het vocht verspreidt zich in de muur, maar vooral: ook andere materialen en afwerkingslagen worden aangetast. Hoewel vochtproblemen zich dus het vaakst voordoen in oude gebouwen, kunnen zij ook opduiken in ook recentere constructies. Hier is de oorzaak vaak te zoeken in beschadigde of gebrekkig geplaatste waterdichte membranen of ook in ophoping van aarde tegen de muren. Hier willen wij even dieper op ingaan. De muur raakt vochtig door ophoping van aarde boven het niveau van de waterkering. Bovendien is de plaatsing van het waterdichte membraan ontoereikend. De oplossing: ervoor zorgen dat de aarde niet rechtstreeks in contact komt met het metselwerk. (1) Plaatsing van een plaat of een golfplaat tussen de muur en de aarde (2) Verticale voeg (3) Draineerbuis (doc. WTCB). Mogelijke oplossingen Een mechanische barrière : een waterdicht membraan Deze techniek is heel courant bij nieuwbouw, maar is ook bruikbaar bij renovatie van oude gebouwen : in de te behandelen muur wordt over zijn hele dikte een waterdicht membraan aangebracht. Dat bestaat in verschillende vormen : • soepel membraan • stijve of halfstijve folie • plaatstaal • waterafstotende, hydraulische mortel of mortel op basis van hars Soepel waterdicht membraan nen uit, en dit om de 2 lopende meter. In die horizontale sleuven wordt een waterdicht membraan aangebracht over de volledige dikte van de muur. Daarna wordt het metselwerk dichtgemaakt met een snelcement en eventueel bakstenen. Wanneer het cement eenmaal droog is, worden tussen de behandelde zones opnieuw sleuven gebeiteld die dezelfde bewerking ondergaan, om zo tot een doorlopende waterdichte laag te komen. Stijve of halfstijve folie het principe is nagenoeg hetzelfde, alleen wordt hier geen rij bakstenen verwijderd, maar slijpt men met behulp van een slijpschijf een voeg uit om daarin een waterdichte folie door de muur te steken. De voeg wordt onmiddellijk gedicht met snelcement. Dit procédé is alleen mogelijk bij een doorlopende horizontale voeg, wat niet altijd het geval is bij oudere woningen. Doc WTCB Over de volle dikte van de muur en over een lengte van maximum 1 m beitelt men een rij of een aantal baksteMetalen plaat (ingeklopte plaat) Als variant op het vorige procédé wordt een gegolfde metaalplaat, een soort golfplaat in de voeg geklopt. Dit vraagt wel een zeer stevige muur. (Doc WTCF) www.bouwen-verbouwen.be 87

5 Duurzaam en efficiënt Een waterdicht membraan plaatsen is een uiterst doeltreffende methode en een voorbeeld bij uitstek van ontwateringssystemen. Pas op : de muur zal niet sneller of trager uitdrogen dan met een ander procédé. In elk geval moet u om een mechanische barrière te plaatsen toegang hebben tot beide kanten van de muur. Bovendien is deze methode niet geschikt voor te dikke of onstabiele muren, noch voor muren van breuksteen (stenen van verschillende afmetingen) of spouwmuren. Tot slot komt bij deze methode heel wat werk kijken, zowel voor het waterdicht maken zelf als voor de herstellingen achteraf. Chemische barrière: injectie van vochtwerende producten of poriënvullers Het principe houdt in dat in de muur een vloeistof wordt geïnjecteerd die daar een waterdichte zone zal vormen. Dit kan op verschillende manieren gebeuren. Het opstijgend vocht wordt geblokkeerd, zodat de muur boven de barrière kan uitdrogen. Onder de term injectie vallen verschillende methodes om vochtwerende producten of poriënvullers aan te brengen, namelijk door : • zwaartekracht (dispersie) • druppelsgewijs (transfusie) • injectie (onder gemiddelde of lage druk) Eerst worden in de muur om de 10 à 15 cm gaten geboord van 80 tot 120/160 mm diameter en tot een diepte van 2/3. Indien de muur een doorlopende voeg heeft, boort men bij voorkeur daarin. Anders boort men de gaten gewoon op een horizontale lijn, of die nu in een voeg dan wel in een (bak) steen komen. De ingreep kan zowel aan de binnen- als aan de buitenkant gebeuren. Dan wordt het product geïnjecteerd dat zich in de muur verspreidt. Dit kan op verschillende manieren. Apparatuur voor het boren en injecteren in metselwerk (Doc WTCG) • Door zwaartekracht: in elk gat stopt men een buisje met aan het uiteinde een klein recipiënt dat regelmatig wordt bijgevuld tot de muur verzadigd is en geen product meer opneemt. Dit procédé neemt vrij veel tijd in beslag en eigenlijk heeft men geen controle over de druk of het debiet van de injectie. • Druppelsgewijs: op elk buisje plaatst men een systeem dat het debiet beperkt, zodat het product geleidelijk wordt geabsorbeerd. Dit proces verloopt natuurlijk traag. 88 • Bevroren vloeistofpatronen: in de gaten, die dan wel een grotere diameter moeten hebben, worden patronen aangebracht met ingevroren vloeistof die zich bij het ontdooien in de massa van de muur verspreidt. Ook dit is een vrij tijdrovend en ongecontroleerd proces. • Door injectie onder druk: hierbij heeft men zowel het debiet als de druk onder controle, zodat men precies weet hoeveel product wordt geïnjecteerd en men eventuele holtes in de muur kan opsporen. Van de drie methodes is dit de snelste. Maar wat als de muur vol holtes zit of de voegen aan de binnenkant in slechte staat zijn ? Dan moet men in twee stappen te werk gaan. Eerst wordt een mortel of vloeibaar hars geïnjecteerd om gaten en holtes binnen in de muur op te vullen. Daarna volgt de eigenlijke injectie, het product wordt in de vulspecie geïnjecteerd. Doeltreffendheid Injectietechnieken zijn doeltreffend en bieden heel wat mogelijkheden. De behandeling is minder duur en is ook geschikt voor muren die vroeger onmogelijk konden worden ontwaterd wegens te onstabiel, te dik enz. Bovendien kunnen die technieken worden toegepast in bewoonde huizen zonder veel hinder te veroorzaken. De producten die tegenwoordig worden gebruikt hebben een werkingsduur die potentieel gelijk is aan de levensduur van de woning. Veel firma’s geven een waarborg van 30 jaar. Meestal stellen zij voor om de werking te controleren in de maanden of het jaar na de behandeling. Het is wel belangrijk het volledige kostenplaatje van de operatie te bekijken: naast de eigenlijke injectie moet u ook rekening houden met alle bijkomende werken: herbepleisteren, herbehangen, opnieuw verven, afnemen en terugplaatsen van plinten, radiatoren enz.. Bovendien bevatten de meeste injectieproducten solventen, die een nogal uitgesproken en onaangename geur kunnen verspreiden. Net zoals alle solventen kunnen zij hinder en zelfs allergieën veroorzaken. Daarom moeten de ruimtes na behandeling gedurende enkele weken grondig worden verlucht en duurt het enkele weken voor er terug in kan worden geslapen. www.bouwen-verbouwen.be RUbSON

0913 R AQUAPLAN VOCHTBARRIERE Levenslang mooie muren! VOCHTBARRIERE tegen opstijgend vocht  Effectieve behandeling van vochtige muren voor levenslang mooi resultaat.  Gebruiksklare injectiegel snel en eenvoudig te injecteren.  Gebruiksvriendelijk. Vraag hiernaar bij uw betere Doe-Het-Zelf zaak Voor alle gedetailleerde info : www.aquaplan.com

5 bovengrondse bekleding van muren Voor deze behandeling krijgen de muren aan de binnenzijde een soort bekleding, in de vorm van een waterdichte laag, een harsimpregnatie of een waterafstotend cement. De buitenkant van de muur wordt gebitumeerd of bekleed met een compacte coating, een plaat van steen of ander materiaal. Maar dit soort bepleistering om opstijgend vocht af te remmen heeft vaak een omgekeerd effect, omdat zij het water eigenlijk opsluit in de muur. Zonder bijkomende maatregelen vormt dit type bescherming op zich dus geen oplossing. Het is dus zaak om de muur, alvorens hem te gaan “ oplappen ”, eerst te behandelen tegen opstijgend vocht (door injectie van een waterafstotend product). Versnelling van verdamping (drogingsversnellers) Bij dit procédé worden in de muur gaten geboord om er verluchtingsbuizen in te steken van terracotta, plastic of een ander materiaal, die het vocht uit de muur « pompen » om het te laten verdampen. Deze systemen doen niets anders dan waar mogelijk het water dat in de muren zit sneller te laten verdampen, maar helpen niet om opstijgend vocht te blokkeren of binnen de perken te houden. Integendeel, door het verdampingsproces te versnellen kunnen zij de opwaartse migratie van hygroscopische zouten zelfs bevorderen en zo de opstijgingscyclus versnellen. Bovendien kunnen holtes in de muur (waar het metselwerk dunner is geworden door de boringen) koudebruggen doen ontstaan die bij kouder weer condensatie in de hand werken en tot nog meer vochtproblemen kunnen leiden. Elektrische procédés De capillaire beweging van water in poreuze materialen leidt tot een elektrisch spanningsverschil. • Door middel van elektro-osmose wil men dit potentiaalverschil opheffen om zo het opstijgend vocht tegen te houden of terug te dringen. Hiervoor wordt in het metselwerk een geleidend net ingebracht dat met de aarde verbonden is, al dan niet verbonden met een stroombron. • Dat principe werkt wel in laboratoriumomstandigheden, maar blijkt in de praktijk weinig effect te hebben. Het WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf) raadt die oplossing dan ook af. • Elektroforese : deze techniek gebruikt de vorige om de migratie van geïnjecteerde vochtwerende producten in de muurmassa te bevorderen. Over de werkelijke doeltreffendheid ontbreken echter gegevens. • Over de werkzaamheid van elektromagnetische systemen die het vocht moeten blokkeren (door de magnetische velden in het metselwerk te neutraliseren) is evenmin veel informatie te vinden. ConClusie Met onze hedendaagse normen voor comfort en gezondheid zoeken wij alle vocht uit onze woningen te bannen. Bovendien zetten de energieprijzen ons ertoe aan om de verwarming lager te zetten. Wij stoppen alle kieren dicht zodat er minder verse lucht binnenkomt en voeren de thermische isolatie op in oude woningen die daarop niet zijn voorzien. Gevolg van al die aanpassingen ? Een toegenomen hinder voor de bewoners, allergieën, nieuwe vochtschade aan materialen. Dus, wat ook de omvang is van het probleem, het heeft geen enkele zin de werken te starten zonder vooraf een volledige diagnose te stellen van de oorzaak: condensatie, lek, slagregen, opstijgend vocht enz. U moet immers weten of een ingreep wel zin heeft en wat de voorrang moet hebben. Tot slot willen wij er nog even op wijzen dat de tijd tussen de ingreep en de uitdroging van metselwerk bij elke doeltreffende ontwateringsmethode even lang is : bij correcte verwarming en verluchting bedraagt die tussen 4 en 12 maand. Voor heel dikke muren (> 40 cm), beschilderd metselwerk en onverwarmde of slecht verluchte gebouwen kan de droogtijd nog veel langer zijn. 90 www.bouwen-verbouwen.be

vloeren wanden & plafonds 6 gyproc Alles hangt af van de indeling van de woning, van de mechanische weerstand, de voorbijgaande belasting en het decoratieve aspect. De vloeren vormen de scheiding tussen twee verdiepingen, dragen variabele lasten en beschermen de verdiepingen onderling tegen geluidsoverlast, warmteverlies, vocht en brand. Zij kunnen vervaardigd zijn uit hout, metaal, gewapend beton, metselwerk of een combinatie van verschillende materialen.

6 Houten vloeren De structuur van houten vloeren bestaat uit een laag balken, dwarsverbindingen en een betimmering (inclusief zwalpen). Het geheel steunt op de draagmuren met de kleinste overspanning. De balken worden in de muur ingewerkt of rusten op een kraagstuk (een naar voren springend stuk metselwerk of hout dat een balk of een andere last draagt). De balken moeten minstens 7 cm op het metselwerk steunen. Alle hout moet vooraf een beschermende behandeling krijgen. De bovenzijden van de vloerribben worden in een horizontaal vlak gelegd en droog in het metselwerk bevestigd. De balken aan de zijkanten worden op 3 tot 5 cm afstand van de muren gelegd en er tegen vastgezet. Om de anderhalve meter worden de vloerribben aan de hand van verankeringen stevig met elkaar verbonden zodat men een onvervormbaar geheel krijgt dat niet kan gaan doorknikken aan de zijkanten. Om elk gevaar op het doorslaan van brand te voorkomen, plaatst men de jukbalken en de vloerribben minstens 20 cm van de binnenzijde en minstens 10 cm van de buitenzijde van de rook- en ventilatiekanalen. Men mag evenmin houtwerk verankeren in een gemeenschappelijke muur. Komt er een plankenvloer boven een niet-bewoond vertrek (een kelder, een garage en andere onbewoonde ruimtes), dan moet u warmte-isolatie met dampscherm plaatsen. Om de geluidsoverdracht in te dijken, kan u de holle ruimte tussen de balken opvullen en de oppervlakken van elkaar scheiden door een membraan onder de vloerpanelen. In dit geval worden de vloerplanken vastgeschroefd. Een houten vloer biedt vele voordelen en is perfect geschikt voor eengezinswoningen. Vloeren uit gewapend beton Vloeren in ter plaatse gestort beton vormen een vloerplaat uit één stuk. Ze worden gewapend met stalen staven of netten. De onderste staven (weerstandstaven) die in de richting van de overspanning worden aangebracht, vormen de voornaamste wapening. Ze moeten de buig- en trekbelasting opvangen. De bovenste staven (verdeelstaven) hebben tot doel de permanente en tijdelijke belasting over het hele oppervlak te verdelen. De wapeningsstaven worden onderling met binddraad verbonden. Komt de vloerplaat rechtstreeks in aanraking met de bodem, dan wordt ze gestort op een bekisting van puin, gestabiliseerd zand, een ondoordringbare folie, enz. Vormt de vloerplaat de scheiding tussen twee verdiepingen, dan is er ook een bekisting nodig. Deze kan slechts worden verwijderd als het beton volkomen hard is, hetzij na 21 tot 28 dagen. Prefab vloeren Het gaat om vloerplaten uit prefab elementen waarmee men tijd en materiaal uitspaart (geen bekisting, minder stutwerk, enz.). Semi-prefab vloeren Ze bestaan uit voorgespannen betonbalken in de vorm van een omgekeerde “T” (“T”-liggers) en holle vulpotten uit terracotta, die tussen de rijen voorgespannen balken worden aangebracht. Deze vulpotten bestaan uit meerdere afgesloten holle ruimten, die de warmte- en geluidsisolatie bevorderen. De onderzijde van de vulpotten en balken moet ruw zijn, zodat men er de plafondbepleistering rechtstreeks kan op aanbrengen. De vloer vormt uiteindelijk toch een geheel dankzij het beton van de drukplaat dat boven op de elementen wordt gestort en minstens 3 cm dik is. De vulpotten kunnen ook vervaardigd zijn uit andere materialen als beton, plaatstaal of gevormd geëxpandeerd polystyreen. 92 isolAvA

6 Holle betonwelfsels Het zijn al dan niet voorgespannen elementen in de vorm van een rechthoek met twee effen zijden en doorkruist door cilindervormige holtes die het gewicht verminderen. Ze bestaan in verschillende diktes en worden op de juiste lengte (volgens plan) geleverd. Dergelijke elementen zijn wel groot: de vrachtwagen moet dus op de werf kunnen rijden en er moeten geschikte hijsmachines aanwezig zijn. pleiterlaag bedraagt 10 mm. Spuitpleister Dit product brengt men aan met behulp van een spuitmachine. Het pleister moet in een laag van 10 mm gespoten worden en vervolgens afgestreken, met het raapbord of plakspaan bewerkt en gladgeschuurd. Enkele praktische tips Prefab vloerplaten Deze betonnen breedvloerplaten hebben een volkomen effen onderzijde die perfect glad is en klaar om te worden geverfd. De bovenzijde is ruw en voorzien van wapening voor een optimale verbinding met het drukbeton. Ook in dit geval is het noodzakelijk dat de vrachtwagen tot op de werf kan rijden. Alvorens men de versterkende betonlaag stort, maakt men de vloer schoon, bevochtigt men hem en legt men de eventuele wapening bloot. Eén tendens: doorgaans mag de afwerking van muren en plafonds dan al met nat pleisterwerk gebeuren, toch wint droog pleisterwerk (platen en blokken) elke dag terrein. Lees de volgende pagina’s rustig door: ze bulken van de nuttige tips om eindelijk dat extra vertrek af te bakenen of eindelijk die zolder te renoveren! Pleisterkalk Gipsmeel of pleisterkalk is eigenlijk gebrand gips. Het wordt gebruikt in de vorm van een wit poeder dat na toevoeging van water vorm krijgt en een solide maar tegelijk zachte massa oplevert. Gipsmeel voor pleisterwerk verkrijgt men dan weer door toevoeging van additieven. Het pleisterwerk Bedoeling van het pleisterwerk is de binnenmuren, die doorgaans in “gewoon” metselwerk werden opgetrokken, mooi effen te maken. Hoewel het klassieke pleisterwerk vandaag zeker nog bestaat, kiest men toch al vaak voor zichtbaar metselwerk of voor prefab gipselementen (blokken of platen). Men heeft enerzijds dus het “natte” pleisterwerk en anderzijds het “droge” pleisterwerk (platen en blokken). Het natte pleisterwerk Het gebruikte pleister is een wit poeder dat bestaat uit gipsmeel, gebluste kalk, bindingsvertragers en watervasthoudende producten. Sommige pleisters bevatten geëxpandeerd perliet, wat ze lichter maakt en de thermische isolatie ten goede komt. Manueel aan te brengen pleister Het is klaar om aan te maken en wordt geleverd in zakken. Dit product kan men op elk type metselwerk aanbrengen, behalve dan op niet-absorberende gladde oppervlakken. De minimale dikte van de Alvorens met de pleisterwerken te starten, moet u • oneffenheden wegwerken; • stof en vuil verwijderen; • barsten en scheuren dichtmaken; • erg droge of poreuze oppervlakken eerst bevochtigen en zo nodig voorbehandelen; • waterdichte of te gladde oppervlakken eerst opruwen; • vermijden dat u werkt met oppervlakken die verzadigd zijn met water; • metalen delen goed beschermen of afdekken (tegen roestvorming); • de nodige beschermings- of afwerkingsprofielen plaatsen (hoekbeslag, uitzetvoegen, geleidingsprofielen, enz.); • de uitzetvoegen open houden; • niet bepleisteren bij temperaturen onder de 5 °C; • niet bepleisteren bij te hoge vochtigheid; • niet schilderen, behangen alvorens het pleisterwerk volkomen droog is (na ongeveer 2 of 3 weken). En we hebben nog een - niet exhaustief - lijstje met nuttige tips: • het is van groot belang dat het pleister niet té snel opdroogt. Te snel drogen kan onder meer leiden tot te week pleisterwerk, krimpscheuren en een slechte hechting op de ondergrond. Om het pleister langer vochtig te houden, kan men watervasthoudende producten toevoegen aan het voorgemengde gips; • alvorens met de pleisterwerken te starten, moet u uitbloeiingen (muuruitslag) op het metselwerk verwijderen; • beton moet minstens 6 weken oud zijn en helemaal droog voor het kan worden bepleisterd; • op een gemengde ondergrond (metselwerk en hout, metaal, enz.) spant men over de verbindingsvoeg een tegen roest behandeld metaalgaas; • op de plaats waar het plafond en de muren samenkomen, kunnen kleine scheurtjes ontstaan. Opdat die barstjes zich precies in de hoek zouden bevinden, maakt men met het truweel een insnijding aan de rand van het plafond. Dit gebeurt nadat het pleister zich heeft vastgehecht maar vóór het helemaal hard is. Op de insnijding wordt later een nieuw dun pleisterlaagje uitgesmeerd; • op plaatsen waar men barsten kan verwachten, brengt men vooraf op de muur een zelfklevende strook rubberschuim aan, die zal dienst doen als scheidingselement. Degelijk pleisterwerk valt in volgende punten samen te vatten: • de ondergrond moet perfect zijn, versta: schoon (ontdaan van oud pleisterwerk, behangpapier, stof, roet enz.) en vlak; • het pleister mag niet te snel opdrogen. Als het te snel droogt, bestaat het gevaar dat er barsten opduiken en dat het pleister slecht hecht. www.bouwen-verbouwen.be 93 KNAUF

6 Gipsblokken ISOLAVA geeft gips een eigen gezicht. Hoe u de ruimte opdeelt is uw zaak. Waarmee de onze. Gips is eindeloos recycleerbaar Gipsafval ontstaat op drie verschillende tijdstippen : bij de productie van de blokken, bij de opbouw van de wanden en bij de sloop van de wanden. Onafhankelijk van wanneer het is ontstaan, wordt het gipsafval gerecycleerd en opnieuw gebruikt als primaire grondstof. 7 goede redenen om voor Isolava te kiezen : 1. Snel Met gipsblokken kunt u heel wat tijd winnen. Op de werf laten ze zich snel en moeiteloos verwerken tot massieve binnenwanden dankzij het tand- en groefsysteem rondom. 2. Sterk Dankzij het massieve karakter van Isolava gipsblokken is het mogelijk om er zware voorwerpen aan te bevestigen. Net omdat ze zo sterk zijn, vinden we binnenwanden uit gipsblokken zowel in de woningen utiliteitsbouw terug. 3. Flexibel Scheidingswanden in gipsblokken worden pas in de laatste fase van het bouwproces opgetrokken. Daardoor kan de koper tot op het laatste moment beslissen over de definitieve indeling van de bouwruimtes. 4. Comfortabel Gipsblokken zijn verkrijgbaar in verschillende uitvoeringen en diktes. Stuk voor stuk beantwoorden die types gipsblokken aan de wensen en behoeften van de bouwpromotor en toekomstig eigenaar. Dankzij de porositeit van het gips zijn de blokken heel goede vochtregelaars. Ze absorberen het overtollige omgevingsvocht en geven het terug af wanneer de lucht heel droog is. Hierdoor blijven het comfort en het gevoel van welzijn gegarandeerd. van brand in een gebouw. De vereiste brandweerstand voor scheidingswanden verschilt per Gewest en type gebouw. Isolava gipsblokken zijn tot vier uren brandwerend, waardoor de brandweer meer tijd heeft om de brand te blussen en de brandschade aan een gebouw aanzienlijk wordt teruggedrongen. 7. Budgetvriendelijk Het voordeligste systeem om uw ruimtes in te delen is ongetwijfeld een binnenwand in Isolava gipsblokken. De montage is snel en eenvoudig en het product is droog. U wint dus niet alleen tijd, maar reduceert ook de bouwkosten van uw wanden. Hun unieke eigenschappen maken van de gipsblokken een veelzijdig bouwmateriaal met een uiterst gunstige prijs-kwaliteitsverhouding. 5. Stil De bieden massieve op zich Isolava al isolatiemateriaal gipsblokken goede (zoals Knauf een geluidsisolatie. In combinatie met een Insulations glaswol, TP 416 of Isofoam), leveren twee rijen Isolava gipsblokken (Isomur 10 cm en Isomur 7 cm) een nog hogere geluidsisolatie (tot 60 dB). Die dubbele muren worden vooral toegepast als woningscheidende wanden in appartementsgebouwen. 6. Brandveilig Ruimtes voorzien van brandwerende wanden vermijden de verspreiding Zoveel kwaliteit kunnen 94 we moeilijk binnenskamers houden. www.bouwen-verbouwen.be Goed om te weten: De Isolava gipsblokken worden gemaakt conform het Technisch Advies en Certificering van het WTCB / SECO nr. 1753 en conform KOMO nr. K2098 met KIWA-certificering.

Gipsblokken alle voordelen van gips in een massieve binnenwand comfortabel sterk Gipsblokken zijn massief. Je hangt er probleemloos alle voorwerpen aan vast. flexibel Een gipsblokkenwand wordt op het einde van het bouwproces geplaatst. Dit laat de koper de mogelijkheid zijn eigen indeling te kiezen. brandveilig Onklopbaar. Tot vier uren brandweerstand. Ontdek de vele mooie kanten van Isolava gipsblokken op www.isolava.be ISOLAVA - Ooigemstraat 12, B-8710 Wielsbeke - Tel.: +32 (0)56 674401 - Fax: +32 (0)56 674459 - e-mail: info@isolava.be - www.isolava.be Gips is een uitstekende vochtregulator. Zo draagt een gipsblokkenwand bij tot het welzijn door de vochtigheidsgraad in de ruimtes op peil te houden. stil Het massieve karakter zorgt voor een goede akoestische isolatie. budget Snel en vooral ook een ‘droog’ afbouwsysteem zonder wachttijden voor het uitdrogen. Goed dus ook voor het budget.

Plots is het zo stil... Gyproc SoundBlock Voor al uw projecten waar optimaal geluidscomfort gewenst is ! SoundBlock-wanden hebben dezelfde uitstekende eigenschappen als gewone Gyproc-wanden, maar zijn extra geluidswerend. Dit is enerzijds te danken aan de speciale samenstelling van SoundBlock-platen en anderzijds aan de bijzondere sigma-vorm van de Metal Stud SoundBlock-profi elen. SoundBlock-platen en -profi elen worden zowel gebruikt voor wanden als voor voorzetwanden. In plafonds worden SoundBlock-platen gebruikt in combinatie met het PlaGyp-systeem of met de gewone Metal Stud-profi elen. Meer info op www.soundblock.be Meer weten ... - Haal het gratis Gyproc Doe-Boek bij je Gyproc verdeler en ontdek 110 blz. met interessante Gyproc tips! - De lijst met adressen van verkooppunten vind je op onz Gypr e Gyproc website : www.gyproc.be/doe-het-zelver/niet-te-missen/gyproc-doe-boek

Gyproc verlucht je woning ! Wat is ACTIV air ? ACTIV air is een innovatieve technologie die de meest schadelijke en grootste groep van vluchtige organische stoffen in de binnenlucht, de aldehyden, opneemt en defi nitief neutraliseert. Deze stoffen komen uit bouwmaterialen en meubilair, textiel, onderhoudsproducten en verbrandingsprocessen. De voordelen van ACTIV air • ACTIV air absorbeert drie kwart van de vluchtige organische stoffen (aldehyden) • ACTIV air behoudt zijn werking na schilder- en of behangwerken met de meest courante afwerkingsmaterialen • Onafhankelijke labo’s bevestigen dat ACTIV air geen schadelijke stoffen afgeeft • Simulaties uitgevoerd in de eigen labo’s hebben aangetoond dat ACTIV air zijn luchtzuiverende werking gedurende minimaal 50 jaar behoudt De ACTIV air -producten Zowel Gyproc platen als Gyproc pleister zijn leverbaar in de ACTIV air kwaliteit. Ze worden geplaatst en afgewerkt zoals de andere gebruikelijke Gyproc platen en -pleisters. Meer info op www.gyprocverluchtjewoning.be www.gyproc.be Saint-Gobain Construction Products Belgium NV/SA Divisie Gyproc Sint-Jansweg 9 • Haven 1602 B-9130 Kallo Tel.: +32 (0)3 360 25 43 Fax: +32 (0)3 360 23 80 e-Mail : lst@gyproc.be

6 Hechtpleister Een product dat met de hand wordt aangebracht en bijzonder goed hecht. Dit type van pleister is speciaal bestemd voor de afwerking van absorberend glad beton. De minimumdikte bedraagt 5 mm. Afwerkingspleister Het gaat om pleister dat zeer goed hecht en speciaal bestemd is voor het lijmen en afwerken van silicaatsteenelementen, blokken in cellenbeton en gipsblokken. Het droge pleisterwerk Het gaat om prefab elementen zoals platen of blokken. Men gebruikt ze voor het bekleden van muren of als niet-dragende scheidingswanden. Ze laten zich vlot plaatsen, zonder speciaal gereedschap. De gipsplaten De platen bestaan uit een gipskern die aan beide zijden alsook aan de zijkanten met een speciaal karton is bekleed. Wat die zijkanten betreft, is er keuze uit meerdere versies (zie tekening hieronder). De platen zijn bovendien beschikbaar in verschillende diktes. De bevestiging De gipsplaten Hoe gaat u te werk? Belangrijkste kenmerken Gipswanden hebben een middelmatige brandweerstand (van 1/2 tot 3 uur). Omdat er in de ruimte tussen de platen een isolatiedeken wordt aangebracht, staan gipswanden echter borg voor een uitstekende geluidsisolatie. Ze kunnen ook prat gaan op een goede vochtregulerende werking. De plaatsing van de platen begint in een hoek. De eerste plaat wordt mooi loodrecht geplaatst. Klop nooit rechtstreeks met een hamer op de plaat maar gebruik een houten latje en indien mogelijk een rubberen hamer. Als de eerste plaat mooi recht staat, verloopt het plaatsen van de volgende platen probleemloos. Een uitzetvoeg, zowel in de onderstructuur als in de bekleding, is nodig indien: • er zich een uitzetvoeg in de ruwbouw bevindt • schommelingen van de temperatuur of de vochtigheidsgraad aan de oorzaak liggen van aanzienlijke uitzetverschillen in de lengte of in volume; • de wanden of de bekleding langer zijn dan 15 meter. Wil u plafonds bekleden, dan gaat u op dezelfde manier te werk als wanneer u platen tegen de muren plaatst op een onderstructuur in hout. Voor verlaagde plafonds kiest u beter voor een metalen onderstructuur. De gipsplaten laten zich heel makkelijk vastschroeven of vastnagelen op een structuur in hout of gegalvaniseerd staal. Men gebruikt daarvoor roestvrije spijkers en schroeven met speciale koppen (om het opvoegen te vergemakkelijken). Men kan de platen ook rechtstreeks op het metselwerk bevestigen. Voor elke vereiste een andere plaatsing Wil u nieuwe muren bekleden, dan monteert u de platen op ongeveer 1 cm van de afgewerkte vloer, dit om problemen met opstijgend vocht te voorkomen. Is de brandweerstand een doorslaggevende factor, dan plaatst u de platen op de vloer, met tussen beide een plastic film of afdichtkit. Worden de platen gelijmd, dan moet u de ondergrond ontdoen van oud pleisterwerk, resten behangpapier, stof, roet, enz. Droge oppervlakken bevochtigt u ten minste 15 minuten vóór het lijmen met proper water. Worden de platen op een onderstructuur bevestigd, dan dient die vlak en onbuigzaam te zijn. Gaat het om een houten onderstructuur, dan moet die recht en droog zijn. De kant waarop u de platen bevestigt, moet u eerst gladschuren. De latten mogen niet behandeld zijn met oliehoudende beschermingsproducten noch met impregnatiemiddelen, want die kunnen vlekken op de platen veroorzaken of het isolatiemateriaal of de bevestigingsmiddelen aantasten. Bestaat de onderstructuur uit profielen in metaal, dan moeten die beschermd zijn tegen roest. 98 www.bouwen-verbouwen.be gyporc gyproc

elektrische installatie / domotica 7 abb De elektrische installatie voorziet de woning van energie. En die is voor tal van zaken nodig : verlichting, verwarming, koken en wassen, beveiliging, en ga zo maar door. De elektrische installatie moet beantwoorden aan de veiligheidsnormen van het algemeen Reglement op de Elektrische Installaties. Deze regels zijn bindend. Elektriciteit is evenwel veel meer dan een louter functioneel gegeven. U kan het comfort van uw woning ook opdrijven door een heus do moticasysteem te installeren : informatica ten dienste van uw wooncomfort dus. Voortaan kan u alles, ja echt alles automatisch regelen : het licht, de verwarming, de rolluiken, de huishoudtoestellen enz.

7 In België is het overgrote deel van de woningen aangesloten op het openbare elektriciteitsnet. Afhankelijk van de streek of de exploitatiezone is de aansluiting als volgt: ofwel 230 volt eenfasig (2 draden) of driefasig-(3 draden) ofwel 380 volt driefasig (4 draden). De elektriciteitsmaatschappijen staan niet in voor de aarding. Elke installatie moet dus afzonderlijk worden geaard. Een installatie moet minstens het volgende omvatten: • een aansluiting op het distributienet; • een elektriciteitsmeter; • een aardings- en equipotentiaal net; • een algemene verdeelkast; • een verdeling over het hele huis (veiligheidsregels in acht nemen!). De aansluiting op het openbare distributienet Zodra u de bouwgrond hebt aangekocht of zodra het bouw- of renovatieproject ter studie ligt, doet u er goed aan een afspraak te maken met een afgevaardigde van de elektriciteitsmaatschappij om een kostenraming van de elektriciteitsaansluiting op te stellen. Indien mogelijk gebeurt dit op het terrein. De afgevaardigde kan dan een kostenraming opstellen die rekening houdt met: • het gevraagde vermogen (met of zonder elektrische verwarming); • de opstelling van de meterkast t.o.v. het net; • het soort van aansluiting: bovengronds, ondergronds of beide; • het soort van tarifering: normaal, tweevoudig uurtarief, uitsluitend nachttarief... • een eventuele premie of speciale actie. De afgevaardigde brengt u op de hoogte van het reglement betreffende de aansluiting van uw huis op het laagspanningsnet. Elke maatschappij heeft haar eigen reglement en ook de uitvoering en controle verschillen van maatschappij tot maatschappij. De afgevaardigde bepaalt welke werkzaamheden door u of uw elektrieker moeten worden uitgevoerd en welke de maatschappij op zich zal nemen. Bijvoorbeeld het graven van greppels, het leggen van de aansluitingskabel of nog, het plaatsen van de meterkast. Hij duidt ook aan welke uitsparing in het metselwerk de maatschappij nodig heeft om de buizen naar binnen te leiden. De bovengrondse aansluiting In onze steden is dit soort van aansluiting vrijwel verdwenen. Alle netten worden er ondergronds aangelegd. Maar op het platteland, waar de afstanden tussen productie, omzetting en ontvangst groot zijn, wordt de elektrische energie nog via bovengrondse kabels getransporteerd. Vaak gebeurt dit samen met de telefoon en de kabeltelevisie. De ondergrondse aansluiting Als het net in uw wijk ondergronds werd aangelegd, dan moet de aansluiting natuurlijk ook ondergronds gebeuren. Meestal vraagt men u om zelf de 100 www.bouwen-verbouwen.be greppel te graven. Die moet minstens 70 cm diep zijn. Dezelfde greppel kan dienst doen voor gas, elektriciteit, telefoon, kabeltelevisie en waterleiding (30 cm ruimte tussen het water en de andere aansluitingen, opzij en onderaan). De onder- en bovengrondse aansluiting Het plaatselijke net loopt bovengronds, maar de aansluitingen gebeuren ondergronds. Er moet dus een greppel worden gegraven van bij de meterkast tot de dichtstbijzijnde paal. Het aardingsnet en de equipotentiale verbinding Vandaag kan men de aarding niet meer zelf in elkaar knutselen. Het aardingsnet moet beantwoorden aan nauwkeurige voorschriften. De aardingslus of aardingsstaaf Bij alle nieuwe gebouwen wordt de aardingslus op de bodem van de funderingsgleuven gelegd. Deze zijn minstens 60 cm diep. De lus bestaat uit een volle geleider met een doorsnede van minstens 35 mm2. Deze is vervaardigd uit elektrolytisch verkregen, blank en uitgegloeid koper of verlood koper (geleider met een kern in vertind koper) en wordt bedekt met goede aarde. Bij een vernieuwbouw, wanneer men geen aardingslus kan leggen of als de uitgravingen onvoldoende diep zijn, maakt men gebruik van aardingen: • ofwel met behulp van een geleider uit blank of verlood koper van minimum 6,67 mm2 die 0,80 m diep wordt ingegraven; • ofwel met metalen staven die verticaal of schuin in de aarde worden gelegd en onderling worden verbonden door een koperen geleider. De weerstand van de aardingslus of de staven moet kleiner zijn dan 30 ohm. Een woordje over de gas en elektriciteitscabine Als uw terrein zeer groot is of zich helemaal achter in de verkaveling bevindt, is het misschien mogelijk uw eigen kleine cabine te bouwen. Het is een hokje waarin de meters van gas en/of elektriciteit worden geplaatst. Bij de bouw ervan is het absoluut noodzakelijk het bestek van de maatschappij te volgen..

GE Energy Industrial Solutions Fix-o-Rail Een complete familie verdeelkasten voor uw elektrische installatie in alle veiligheid 4 rijen Dé referentie voor elke woning Uitgerust met: • Automatische schakelaars • Differentieelschakelaars • Componenten voor energiebeheer • Componenten voor domotica 3 rijen 2 rijen 1 rij GE imagination at work GE Industrial Belgium Nieuwevaart 51 - B-9000 Gent www.ge.com/be/industrialsolutions veiligheid & comfort

7 De equipotentiale verbinding en de beschermingsgeleider Alle metalen massa’s worden onderling verbonden met een koperen kabel van minstens 6 mm2 en met de aarde verbonden (inclusief de verwarmingsbuizen, de water en gasleidingen, de zichtbare metalen balken, de metalen elementen in de badkamer zoals de douche, de badkuip en de radiatoren). Aan het begin van de elektrische installatie wordt een algemene differentieelschakelaar geplaatst met een maximale gevoeligheid van 300 mA. Een verzegelbaar deksel schermt de aansluitklemmen af. De stroomvoorziening naar de badkamer, de wasmachine, de droogkast, de vaatwasser en de stopcontacten in de keuken moet dan weer worden beveiligd met een differentieelschakelaar van 30 mA. De algemene verdeelkast Een schakelbord omvat meestal: • differentieelschakelaars (300 mA en 30 mA). Schakelaars van 30 mA (die veel gevoeliger zijn) worden meestal geplaatst in vochtige ruimtes waar het elektrocutiegevaar voor mensen het grootst is. • de beveiligingen van de stroombanen (automatische veiligheidsschakelaars of smeltveiligheden); • de transformatoren voor de bel of relais; • de impulsrelais of teleruptoren; • eventueel een stopcontact; • het installatieplan en schema; • de benaming van de stroombanen; • een met het aardingsnet verbonden aardingsklem. De verdeelkast moet gemakkelijk toegankelijk zijn, zich bij voorkeur op anderhalve meter van de vloer en op een droge plaats bevinden en indien mogelijk door daglicht worden verlicht. De wet verplicht het gebruik van automatische beveiligingsschakelaars niet. Gewone smeltveiligheden volstaan. Ze moeten wel de kleurcode respecteren en de grootte ervan moet aangepast zijn aan de doorsnede van de actieve geleiders. Uw elektriciteitsrekening Die zal uiteraard afhangen van het tarief dat u hebt gekozen. Het normaal tarief Het gebruikelijke tarief voor woningen, als u geen speciale aanvraag hebt ingediend. De vaste jaarlijkse vergoeding wordt geschrapt bij: • het sociale tarief: dit wordt automatisch toegepast zodra het verbruik van uw hoofdverblijfplaats lager ligt dan 750 kWh/jaar; • het specifieke sociale tarief: dit wordt op verzoek toegekend aan personen die het bestaansminimum, het gewaarborgd inkomen voor bejaarden of bepaalde tegemoetkomingen voor mindervaliden genieten, voor zover hun verbruik niet méér bedraagt dan 3.000 kWh/jaar of er bij hen een vermogensbegrenzer van 2 ampère werd geplaatst. Het tweevoudig uurtarief Wordt op aanvraag toegepast. Gedurende 9 “nachturen” geniet u een verlaagd tarief voor het elektriciteitsverbruik van al uw toestellen. Interessant vanaf een nachtverbruik van meer dan 460 kWh per jaar. Er moet wel een meter met twee wijzerplaten geplaatst worden. Exclusief nachttarief Alleen voor toestellen die vast op een afzonderlijke stroombaan zijn aangesloten en die alleen ‘s nachts stroom afnemen. Voor dit tarief is de plaatsing van een extra meter noodzakelijk als het wordt gecombineerd met het normaal tarief of het tweevoudig uurtarief. Een dergelijke installatie is bijvoorbeeld interessant wanneer men een elektrisch heetwatertoestel met accumulatie plaatst. Het drievoudig uurtarief In principe is dit tarief bestemd voor een verwarming met twee verschillende energiebronnen (afwisselend gevoed met elektriciteit en een andere energiebron). De stroomtoevoer die bestemd is voor de voeding van de elektrische verwarmingstoestellen buiten de piekuren mag gedurende maximum 4 periodes van 2 uur per dag worden onderbroken (met een maximum van 500 uur per jaar van november tot februari). sElfmatIc 102 sElfmatIc www.bouwen-verbouwen.be

7 De verdeling in de woningen Sinds 10 maart 1981 moet de volledige elektrische installatie in een woning voldoen aan het A.R.E.I. (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties). De reglementering Het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties was tot voor kort alleen van toepassing op nieuwe installaties (in nieuw- of vernieuwbouw). Tussen 1982 en 1992 werden er meer dan 600.000 installaties gerealiseerd volgens deze reglementering. Ze werden ook door een keuringsorganisme gecontroleerd. Vanaf nu moeten ook oude installaties, die - het moet gezegd zÿn / worden - vaak gevaarlijk zijn, aan deze toch wel elementaire veiligheidsnormen beantwoorden. Opgelet, eigenlijk is deze verplichting nogal relatief: ze wordt pas van kracht als men vraagt het vermogen van de meetgroep te verhogen. De risico’s van oude installaties Naast de nieuwe, betrouwbare en veilige installaties zijn er uiteraard nog tal van oude installaties die ronduit gevaarlijk zijn. Onafgeschermde messchakelaar, geen differentieelschakelaar aan het begin van de installatie, geen kast, zekeringen die niet berekend zijn op geleiders van te grote omvang voor kabeldoorsneden 0,75 mm²- en 1 mm², verouderd isolatiemateriaal, geen aarding, stopcontacten zonder aarding voor toestellen van klasse 1, enz. En daar blijft het niet bij. Tal van in elkaar geknutselde stopcontacten, lukrake aansluitingen, geen kinderveiligheid op de stopcontacten, het zijn evenveel gevaren op (rechtstreeks of onrechtstreeks) contact met de elektriciteit en op oververhitting. 103 abb scHnEIDER scHnEIDER

Classy Homes Unica Class Met onze stijlvolle schakelaars maakt u uw huis uniek. Geef een extra classy touch, creëer contrast of zorg voor een perfecte synergie tussen schakelaar en wand. White glass Grey glass Ice aluminium Apple aluminium Black mirror Slate Taupe leather Sahara leather Stel zelf uw ideale combinatie samen via de Mix & Match module: ga naar www.schneider-electric.be en geef “mix match Unica” in als zoekterm. QR-code Unica Class: Schneider Electric nv/sa Tel.: 32(0)2 37 37 501 customer-service.be@schneider-electric.com www.schneider-electric.be ™

Smart Homes Inside Control Bij Schneider Electric hebben we alles in huis om uw woning comfortabel, energiezuinig en stijlvol te maken. Met onze KNX-domotica oplossingen beheert u uw volledige woning via een smartphone of tablet, vanop afstand of vanuit uw zetel. QR-code Inside Control: Vraag uw elektricien om meer informatie of bezoek onze website www.schneider-electric.be Schneider Electric is fabrikant van KNX gecertificeerde producten ™

scHnEIDER 7 Een oude installatie conform maken Volgens de nieuwe reglementering (K.B. van 01/07/92 - Belgisch Staatsblad 04/08/92) bent u dus verplicht ook een oude installatie (van vóór 1982) in overeenstemming te brengen met het A.R.E.I. De leidingen In woonvertrekken, ruimten voor huishoudelijk werk en de gemeenschappelijke delen van appartementsgebouwen zijn enkel volgende plaatsingsmethoden toegestaan, op voorwaarde dat de doorsnede van de geleiders van de elektrische leidingen niet groter is dan 35 mm2 . Voor de elektrische leidingen VOB, VOBs en VOBst: • plaatsing in kunststof buizen, die aan de wanden worden vastgemaakt of in de wanden verzonken liggen; • plaatsing in holle plinten of niet-metalen lijsten. Voor elektrische leidingen VGVB: • zichtbare plaatsing met bevestiging op de wanden; • plaatsing in kunststof of metalen buizen, die op de wanden worden bevestigd of in de wanden verzonken liggen; • plaatsing in holle plinten of lijsten. Voor elektrische leidingen WB, VFVB en VHVB: • zichtbare plaatsing op kabelgoot of kabelgeleider; • plaatsing in kunststof of metalen buizen, die op de wanden worden bevestigd of in de wanden verzonken liggen; • plaatsing in holle plinten of lijsten; • plaatsing in holtes, vides en daartoe vervaardigde blokken; • in de wanden ingebouwd zonder buizen. Het gaat hier om meer dan 2,7 miljoen woningen die vóór 1982 werden gebouwd. Bijna de helft daarvan dateert van vóór 1950. Toch gelden hier uitzonderingsmaatregelen. Ze houden rekening met wat we “de erfenis van het verleden” kunnen noemen. Zo mogen geleiders met een doorsnede van l mm2 behouden blijven. Er zijn bijvoorbeeld nog ruim anderhalf miljoen woningen die geen aarding hebben. En dat is niet verwonderlijk. De elektrische installatie werd er geplaatst toen huishoudapparaten, hifi-installaties, televisietoestellen en halogeenlampen nog geen deel uitmaakten van het dagdagelijkse leven. Toch zullen al deze installaties stilaan aan het A.R.E.I. moeten worden aangepast. Het is gewoon een kwestie van veiligheid. Wist u bijvoorbeeld dat 15% van alle branden veroorzaakt wordt door elektriciteit? Wat staat er in het a.R.E.I.? Het A.R.E.I. behandelt alle mogelijke denkbare gevallen met telkens de regels die van toepassing zijn. Proces-verbaal van verplichte keuring U moet weten dat, wanneer u een woning (appartement, huis) koopt, de verkoper een geldig proces-verbaal van de keuring van de elektrische installaties moet kunnen voorleggen, dat eveneens moet vermeld staan in de notariële verkoopakte. Indien de aangekochte woning sinds de keuring van de installatie geen wijzigingen heeft ondergaan, dan blijft het proces-verbaal van keuring 25 jaar geldig. Het is dus uitkijken wanneer u een woning koopt die ouder is dan 25 jaar. In elk geval moet de verkoopovereenkomst een keuringsrapport bevatten. Dat rapport moet afkomstig zijn van een hiervoor erkende instelling (verder in dit dossier vindt u een lijst van de organismen die erkend zijn door de « Federale Openbare Dienst Economie, KMO’s, Middenstand en Energie”). 106 www.bouwen-verbouwen.be

7 Uw vragen : • Waarom moet ik deze keuring laten uitvoeren ? • Tot wie moet ik me richten ? • Wie moet de keuring verrichten ? • Wanneer moet dat gebeuren ? • Hoe lang moet ik wachten op een afspraak en op het verslag ? • Hoeveel kost het ? • Wat gebeurt er bij een negatieve keuring ? • … Het antwoord op die vragen vindt u op de website: http://www.controle-electrique.be/faq/ Het materiaal Dit conformiteitslabel garandeert dat het materiaal voldoet aan de normen van het Belgisch Elektrotechnisch Comité (de vzw CEBEC, die officieel door het Belgisch Instituut voor Normalisatie is erkend). Het label wordt pas verleend na een hele reeks uiterst strenge tests in het “Centraal Elektrisch Laboratorium”. De stroombaan Er worden minstens twee afzonderlijke stroombanen voorzien: één voor de stopcontacten en één voor de lichtpunten. Het aantal enkelvoudige of meervoudige stopcontacten moet beperkt blijven tot 8 per stroombaan. Het gebruik van geleiders met een doorsnede kleiner dan 2,5 mm2 boden, met uitzondering van de doorsnede 1,5 mm2 bij een driefasige of 6 mm2 is vervoor stroombanen zonder stopcontacten. Voor gemengde stroombanen (zowel stopcontacten als lichtpunten) telt elk lichtpunt voor één stopcontact. De doorsnede van de geleiders voor de stroombanen van de wasautomaat of het elektrische fornuis bedraagt 4 mm2 sluiting. De badkamer In de badkamer moet de elektrische installatie beveiligd worden door een differentieelschakelaar van maximum 30 mA. U moet een bijkomende equipotentiale verbinding voorzien die alle geleidende delen en de massa’s van de machines, toestellen en elektrische leidingen alsook stalen badkuipen en douchebakken onderling en met de aarde verbindt. De schakelaars moeten tweepolig zijn. Een badkamer is uiteraard een risicovertrek. Daarom heeft men in de badkamer twee beschermingsvolumes afgebakend rond de douches en de badkuipen. We spreken van het “volume-omhulsel” en het “beschermingsvolume”. Het volume-omhulsel Het is het buitenvolume van de badkuip of de douche, enerzijds begrensd door de verticale vlakken rond het bad of de douche en anderzijds door een horizontaal vlak dat zich 2,25 m boven de bodem van de badkuip of de douche bevindt. In die ruimte mag zich geen enkel elektrisch toestel bevinden, behalve dan toestellen op zeer lage spanning (12 volt wisselspanning bijvoorbeeld). Een heetwatertoestel is toegestaan als het minstens een beschermingsgraad IP25 heeft. www.bouwen-verbouwen.be 107 Type kring Verlichting Stopcontacten of gemengde kring (verlichting+stopcontacten) 2,5 Wasmachine droogkast (1 toestel/kring) Fornuis (4 platen + oven) Voor de grotere vermogens 2,5 4 6 16 A 20 A 25/32 A 22 A 28 A 35/42 A 16 A 22 A Draden en beveiligingen Doorsnede (in mm2 1,5 ) 10 A 17 A Grootte v/d draden v/d schakelaar Nominal stroom bij een eenfasige aanGE InDUstRIal solUtIons VynckIER

7 Een paar woorden over de differentieel Een differentieelschakelaar is geen stroomonderbreker of aardlekschakelaar Een stroomonderbreker heeft twee functies : 1. Het elektriciteitscircuit beschermen tegen kortsluiting en overbelasting, 2. Goederen (tegen brand) en personen (tegen elektrocutie) beschermen. Een differentieelschakelaar daarentegen dient alleen als beveiliging van goederen en personen. Meestal vermijdt een differentieelschakelaar ook onnodig verbruik door stroomverlies, omdat hij aardlekstromen detecteert. Het beschermingsvolume Het is het volume binnen het handbereik van de persoon die zich in de badkuip of in de douche bevindt. Het is een zone van 60 cm breed en 2,25 m hoog rondom het bad en de douche. In deze ruimte mag zich geen enkele regelunit, stopcontact of thermostaat bevinden met een spanning van meer dan 25 volt. Het heetwatertoestel moet een beschermingsgraad hebben van IP24. De lampen voor de verlichtingstoestellen moeten mechanisch beschermd zijn en een beschermingsgraad hebben van IP24. Specifieke stroombanen In een aantal gevallen is het absoluut aan te raden afzonderlijke stroombanen te voorzien: De verwarmingsketel Er moet een schakelaar in de onmiddellijke omgeving zijn om de stroom makkelijk te kunnen onderbreken (bijvoorbeeld tijdens het onderhoud). De computer Om te vermijden dat u bestanden verliest ingevolge een stroomonderbreking, kan de speciale stroombaan voor de computer worden beveiligd door een afzonderlijke differentieelschakelaar die vóór de algemene differentieelschakelaar van de woning wordt geplaatst. Geluidsinstallatie U kan de inplanting van de luidsprekers en de versterker maar beter vooruit plannen: 3/4 wachtbuizen zullen alle elementen onderling verbinden. Voorzie alvast ook de buizen voor een centraal muzieksys-teem in de vertrekken waarin u van deze nieuwigheid wil genieten (zie verder). telefoon en televisie Het is uiteraard heel wat makkelijker bij het bouwen een buis te leggen dan achteraf nog losse kabels te moeten trekken. Intercom en videofoon Voorzie al bij het ontwerpen van de woning de buizen die nodig zijn voor de bekabeling van dit soort van toestellen. afzuiginstallatie voor sanitaire lucht Badkamers en toiletten zonder buitenvenster worden verlucht door een kanaal dat met de buitenlucht verbonden is. U kan de afvoer versnellen aan de hand van een kleine ventilator die bijvoorbeeld in werking treedt als u het licht aandoet en weer stopt een tijdje nadat u het licht weer hebt gedoofd. De knutselhoek Als er een spanning van 380 volt wordt verdeeld, dan kan u beter meteen een speciaal driefasig stopcontact voorzien. 108 www.bouwen-verbouwen.be scHnEIDER

scHnEIDER scHnEIDER 7 De elektrische toestellen De schakelaars De inplanting van de lichtpunten, de schakelaars, de stopcontacten en de aansluitdozen wordt op de plannen aangeduid en ter plaatse nader bepaald door de architect in overleg met de aannemer en de installateur. Behoudens andersluidende aanwijzingen worden de schakelaars op 1 m en de stopcontacten op 30 cm boven de afgewerkte vloer geplaatst. Voor stroombanen waarop alleen lampen worden aangesloten, volstaan éénpolige schakelaars, behalve dan in de badkamer en buiten. In de living: Drukknoppen + zenders Een andere mogelijkheid om één of meer lichtpunten van op verschillende plaatsen te bedienen: parallel geschakelde drukknoppen die een zender bedienen die de stroom naar de lamp stuurt. Dit systeem wordt onder meer toegepast wanneer • de bedieningspunten zich ver van de lichtpunten bevinden • de verlichting zeer krachtig is • er tal van bedieningspunten nodig zijn (traphal, gang, enz.) • het gaat om laagspanningsrelais (12 volt). Dan kan de verbinding met de drukknoppen gebeuren met telefoonkabels De stopcontacten Behalve in de verdeelkasten bent u verplicht om voor een huishoudelijke installatie stopcontacten met kinderveiligheid te gebruiken. Ze moeten voorzien zijn van een aardpen die op een doeltreffende manier met de beschermingsgeleider (aarding) is verbonden. Dit geldt niet voor stopcontacten die met een veiligheidstransformator zijn verbonden. Varia De meeste fabrikanten hebben in hun assortiment bedienings-, beschermings-, verklik-, en controletoestelletjes met hetzelfde design als de gewone schakelaars en stopcontacten in de woning. Maar opgelet: de inbouwdozen zijn wel speciaal. U dient dus al bij het leggen van de elektriciteit te beslissen over welk materiaal u wenst te beschikken. Bijvoorbeeld Nu zijn de afdekplaatjes ook in een tiental verschillende kleuren verkrijgbaar, zodat u ze kunt afstemmen op uw interieur of een persoonlijk accent kunt geven aan uw elektrische installatie (« Altira » bij Schneider). • TV/FM-stopcontacten, aansluiting van een coaxiale aansluitingsplug; wilt u dezelfde aansluiting voor meerdere TV-toestellen gebruiken, dan moet u de geschikte connectormodellen kiezen; • verlichtingsregelaars (dimmers) • contactdoos voor luidspreker • elektrisch bediende luiken of deuren • plintverlichting met laagspanningslampjes om ook ‘s nachts veilig door de gangen te lopen • meteorologische waarnemingen: thermometer, hygrometer en barometer • kamerthermostaat met of zonder nachtregelaar • uurwerk, timer, rookdetector, enz. Muziek Muziek is van groot belang voor ons dagelijks comfort en onze levenskwaliteit. Om in elk vertrek van uw woning volop van uw lievelingsmuziek te genieten, volstaat het een centraal muzieksysteem te plaatsen. Met dit systeem kan u één geluidssignaal, dat door hifi-installatie, een radio of een bandopnemer wordt uitgezonden, doorheen verschillende vertrekken verspreiden. De basisinstallatie bestaat uit: • een voeding, die men bijvoorbeeld in de elektrische verdeelkast plaatst; • een voorversterker om het geluidssignaal te regelen (doorgaans centrale genoemd) die in de buurt van de geluidsbronnen wordt geplaatst; • verschillende verspreidingsgroepen die u plaatst in de vertrekken waar u muziek wilt. Elke groep bestaat uit een lokale versterker (mono of stereo) en één of twee luidsprekers. Indien gewenst, kan u ook opteren voor een lokale tuner die u toelaat om één enkele ruimte uit te rusten, zoals bijvoorbeeld de badkamer, met luidsprekers die zich perfect laten integreren in uw interieur. Afhankelijk van het model zal de lokale versterker van het digitale of analoge type zijn en kunnen er al dan niet hoofdtelefoons (mono of stereo) op worden aangesloten. Met bepaalde modellen kan u ook berichten verspreiden (iemand oproepen bijvoorbeeld). www.bouwen-verbouwen.be 109

7 U zet bovendien de stap naar de interphonie: een intercomfunctie met geluidsbewaking is mogelijk tussen de keuken/woonkamer en de kamers van uw huis. Op deze manier kunnen ouders, waar ze zich ook bevinden in het huis, de slaap van hun kinderen controleren en hoeven ze zich nooit meer zorgen te maken. Intercom en videofoon Dit soort van toestellen maakt vandaag deel uit van de uitrusting van elke moderne installatie. De prijzen zijn haalbaar geworden en het design is doorgaans bijzonder geslaagd. Als u niet beschikt over een telefooninstallatie met geïntegreerde telefonie is de intercom (vaak met ingewerkte deuropener) het eenvoudigste toestel. Ideaal wordt het als u er op elke verdieping van de woning eentje installeert. Met de meeste modellen kan u overigens ook de verlichting van de traphal of de inkomhal bedienen. Ietwat gesofisticeerder is de videofoon die werkt met een ingebouwde camera en aan de klassieke deuropener een niet te versmaden beveiliging toevoegt. Het centrale element wordt doorgaans gevormd door een elektronische deuropener. Op basis daarvan is het perfect mogelijk de communicatie-installatie aan uw wensen aan te passen. Sommige van deze toestellen zijn heuse juweeltjes van spitstechnologie: ze zijn voorzien van bewegingsdetectoren met schemerschakelaar die bijvoorbeeld het licht laten aanflippen wanneer iemand nadert. Nog zo’n wondertje van technisch vernuft: de intelligente sleutel. Hij wordt “gelezen” door een elektronisch oog bij de toegang tot de woning, zonder dat er nog enig lichamelijk contact nodig is. De leesmodule op de toegangsdeur controleert de sleutel en checkt via zijn interpretatiecentrale of de code wel correct is. De waterdichte schakelaars en contactdozen Ze zijn ontworpen met het oog op een maximale veiligheid. U gebruikt ze overal waar u op uw hoede moet zijn voor vocht. Ze zijn gemaakt uit een vormgegoten, stevig en onbreekbaar materiaal, zonder één enkel zichtbaar metalen element. Ze kunnen de meest barre omstandigheden aan. Ze worden doorgaans in opbouw gemonteerd, rechtstreeks op de wand. En dit zowel binnen als buiten. Omdat ze zich eenvoudig laten plaatsen en er veel ruimte is voorzien voor bekabeling, kan u heel wat tijd winnen bij de installatie. Verhoog ook hier uw veiligheid door de stopcontacten met een zeer gevoelige differentieelschakelaar (30 mA) te verbinden. 110 www.bouwen-verbouwen.be GIRa GIRa GIRa GIRa GIRa

Flexibel en met netwerkfunctionaliteit Gira deurcommunicatiesysteem www.gira.be/deurcommunicatie Petra Schoenmaker Gira deurcommunicatiesysteem Het Gira deurcommunicatiesysteem biedt een groot assortiment systemen voor communicatie aan de voordeur en oplossingen voor sleutelloze toegang tot de woning. De apparaten zijn geïntegreerd in het Gira schakelaarprogramma‘s en dus passend bij de complete elektrotechnische installatie. Opbouw of inbouw, eengezinswoning of appartementen: het Gira deurcommunicatiesysteem is geschikt voor alle toepassingen binnen en buiten. Afb. links: Gira huisstation video opbouw, tweevoudige combinatie drukvlakschakelaar/wandcontactdoos CEBEC, Gira E2, zuiver wit glanzend Afb. rechts: Gira deurstation enkelvoudig met kleurencamera en Gira Keyless In Fingerprint, Gira TX_44, zuiver wit Deurcommunicatie met de Gira DCS-IP-gateway De Gira DCS-IP-gateway maakt bediening van de deurcommuni catie nog gemakkelijker en flexibeler. Met één apparaat kan het Gira deurcommunicatiesysteem via het netwerk aan de Gira Control Clients en de computer worden gekoppeld. Daarnaast biedt het de mogelijkheid externe IP-camera‘s in het systeem te integreren. Zo kunnen deurstations ook achteraf van video functionaliteit worden voorzien en meerdere zones vanaf één huisstation worden bekeken. Afb. links: Gira Control 9 Client, glas zwart Afb. rechts: Gira deurcommunicatie op een laptop

7 De verplichtingen van de eigenaar, beheerder en/of huurder De eigenaar, de beheerder en eventueel de huurder van een elektrische installatie moeten: • voor het onderhoud ervan zorgen; • alle nodige maatregelen nemen om het A.RE.I. te eerbiedigen; • de direktie “elektrische energie” van het Ministerie van Economische Zaken op de hoogte brengen van elk ongeval waarvan personen het slachtoffer zijn geworden en dat rechtstreeks of onrechtstreeks te wijten is aan de aanwezigheid van elektrische installaties; • de goede werking van de differentieelschakelaars geregeld controleren door de testknop in te drukken; • het door de architect opgestelde installatiedossier bijhouden. Dat dossier bevat naast de schema’s ook de keuringsverslagen, afgeleverd door een erkend organisme. Renovatie of uitbreiding Er zijn nu allerhande zelfdovende kunststof aansluitprofielen verkrijgbaar waarmee men elektrische circuits makkelijk en snel kan uitbreiden en waarmee men onmiddellijk (of later) schakelaars en contactdozen kan bijplaatsen zonder zichtbare verlengkabels of draden. Dankzij deze profielen zijn sleuven in de muren (en al het stof dat daarbij komt kijken!) niet meer nodig. Ze kunnen tot 8 stopcontacten per stroombaan aan. De aansluiting gebeurt aan de hand van geïsoleerde VOBn-geleiders of CGVB-, VGVB- of WB-kabels. De lijsten De lijsten zijn uitermate compact. Ze zijn bestemd om de kabels die nodig zijn om schakelaars of stopcontacten aan te sluiten, te verstoppen. Ze worden gewoon in de lengte doorgezaagd en op de muren of wanden gelijmd, genageld of geschroefd. Ze kunnen zowel horizontaal als verticaal worden geplaatst. En dankzij hoekaccessoires en verstekverbindingen kan u alle gewenste vertakkingen maken. De bovenplinten Ze zijn omvangrijker en hebben ook een grotere capaciteit dan de lijsten. Bovenplinten zijn voornamelijk bestemd voor de uitrusting van lokalen waar meerdere elektrische stroombanen nodig zijn. De bovenplinten worden aangevuld met afneembare montageframes waarmee men rechtstreeks nieuwe stopcontacten kan aansluiten of indien nodig bestaande stopcontacten kan verplaatsen. De bovenplinten worden in de lengte doorgezaagd en vastgeschroefd. Ook hier zijn hoekaccessoires verkrijgbaar. De plinten Ze zijn nóg groter dan de bovenplinten en kunnen als plint of net boven de vloer worden geplaatst. Ze houden de geleiders goed op hun plaats en staan borg voor een uitstekende isolatie tussen sterke en zwakke stroombanen. Plinten kan u naar believen met stopcontacten uitrusten en ze zijn dus perfect geschikt voor vertrekken waarin verschillende stroombanen nodig zijn. Net als de bovenplinten kan u de plinten in de lengte doorzagen, vastschroeven en dankzij diverse hoekaccessoires alle mogelijke aftakkingen maken. 112 www.bouwen-verbouwen.be De kabelbanen Van alle aansluitprofielen zijn de kabelbanen het grootst. Ze bieden massa’s ruimte om kabels door te leiden en diverse mechanismen in te bouwen. Ze bieden de mogelijkheid om de elektrische stroombanen naar believen uit te breiden. Men gebruikt ze vooral waar tal van mechanismen en stroombanen gepland zijn, met name in keukens, kantoren en winkels. Stofzuigsysteem ALL-VAC TECHNOLOGY Het centraal stofzuigsysteem heeft al langer zijn deugdelijkheid bewezen, zeker in vergelijking met de traditionele sledestofzuiger. Je moet niet meer met die zware slede rondsleuren en je kunt gewoon je slang in vooraf geamonteerde contactpunten overal in huis aansluiten. De Belgische specialist terzake, het bedrijf All-Vac Technology, presenteert nu de nieuwste technologie in dit verband : de stofzuigslang die je gewoon uit de muur trekt ! scHnEIDER www.all-vac.be

Mist u niets ? Kijk naar dit ‘poetsplaatje’! Inderdaad de logge stofzuigerslede ontbreekt. De centrale stofzuigsystemen van all-vac technology zetten een eindpunt achter het kamerin kamer-uit gesleur met draad, slang en slede. Eens de fl exibele slang ingebracht in een ventiel, kan het stofzuigen beginnen. Moeiteloos, onmisbaar hygiënisch comfort. HITLIJST Geen lawaai meer De centrale stofzuigunit bevindt zich in berging, garage of kelder. Geen stofzak meer De centrale stofzuiger werkt volgens het centrifuge principe. Stofdeeltjes vallen in een opvangbak, regelmatig te legen. Sterkere zuigkracht Noch stofzak, noch fi lter hinderen de luchtstroom. Krachtige motoren verdubbelen de zuigkracht. Grondiger reinigen Alle stof wordt perfect weggezogen, door de sterkere zuigkracht. Gezonder wonen Daar waar een gewone stofzuiger microstof terug in de huiskamer blaast, voert de centrale stofzuiger dit rechtstreeks af naar buiten. Grote tijdwinst Verdubbelde zuigkracht, weg met slede, eenvoudig manipuleerbare slang halveren de poetstijd. Eenvoudige plaatsing Muurventielen sluiten via buizen rechtstreeks aan op de centrale stofzuigunit. In bestaande woningen is de plaatsing eveneens mogelijk. Voor elk budget All-vac technology, invoerder van verschillende merken, kan een volledig geplaatste installatie aanbieden vanaf 3 1250,- . Zelfbouwkits vanaf 3 750,-. Garanties De eerste installatie in België is reeds meer dan 30 jaar oud. Wij bezorgen u graag onze referentielijst, dan bent u meteen overtuigd! Bezoek ons in het Huis van de Toekomst Een rondleiding in Living Tomorrow 2 leert u de vooruitstrevende werking van het all-vac technology centraal stofzuigsysteem! Interesse? Wij geven u zo snel mogelijk vrijblijvende informatie, zodra we nevenstaande bon, ingevuld, toegestuurd krijgen naar all-vac technology nv, Bergensesteenweg 494, 1600 St-Pieters-Leeuw. (wij respecteren de wet op de privacy) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 CENTRALE STOFZUIGSYSTEMEN, VENTILATIE, DÉ TECHNOLOGIE VOOR GEZOND WONEN Bergensesteenweg 494 - 1600 St-Pieters-Leeuw www.all-vac.be Tel. 02 356 97 77 - Fax 02 361 32 51 - Info@all-vac.be 첸 ik wens meer informatie 첸 ik wens een offerte en stuur jullie het plan van mijn woning Naam ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Adres ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Postnr ................................................... Gemeente ................................................................................................................................................................................................................. Tel. .................................................................................................................................... GSM ......................................................................................................................................................... e-Mail ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Voorziene tijdstip installatie: ...................................................................................................................................................................................................................... Interesse voor 첸 centraal stofzuigsysteem 첸 ventilatiesysteem 첸 geplaatst 첸 zelfbouwpakket 첸 geplaatst 첸 zelfbouwpakket 앻

7 Lijst van erkende organismen voor elektrische keuring ACMV (1) Oost- en West AIB-Vinçotte Zetel + Brussel en Brabant Antwerpen en Limburg Oost en West Vlaanderen APRAGAZ A.T.K. BELOR (1) BTI B.T.V. Wallonie Siège Zetel Siège Zetel Zetel + Brussel Antwerpen Brabant (Vlaams) Brabant (Wallon) Hainaut Liège Limburg Namur et Luxembourg Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen (Noord) West-Vlaanderen (Zuid) Bureau Veritas C.I.B. Zetel Siège + Bruxelles Hainaut Liège Electro-Test O.C.B. Zetel Zetel + Antwerpen Brabant Limburg Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Wallonie SGS Statutory Services Belgium Siège + Bruxelles Vlaanderen Wallonie Socobel (2) Van Hemelen J. Siège Zetel Kortrijk Vlaanderen Legendaeledreef 80 - 8020 Oostkamp Business Class Kantorenpark, Jan Olieslagerslaan 35 1800 Vilvoorde A. Michielsstraat 19-21 – 2000 Antwerpen Bollebergen 2b bus 10 - 9052 Gent-Zwijnaarde Parc Scientifique Créalys - 5032 Les Isnes-Gembloux Chaussée de Vilvorde 156 – 1120 Bruxelles Rijmenanseweg 109 - 2820 Bonheiden Rue des Frères Taymans 294 - 1480 Tubize Maaltecenter Blok “G”, Derbystraat 345 9051 Gent (Sint-Denijs Westrem) Clovislaan 15 – 1000 Brussel Van Der Sweepstraat 3 bus 44 - 2000 Antwerpen Slabbaertstraat 18 - 3210 Lubbeek Avenue Wilmart 9 - 1360 Perwez Place Eugène Derbaix 16 - 7130 Binche Rue Julien d’Andrimont 1 bte 2 - 4000 Liège Sint Janstraat 57 - 3583 Paal Rue Notre-Dame de Hal 9 - 5590 Ciney Brusselsesteenweg 326 - 9090 Melle Sint-Janstraat 41 1/1 - 8840 Staden Jan Breydelstraat 98 - 8530 Harelbeke Mechelsesteenweg 128-136 2018 Antwerpen Avenue des Croix de Guerre 126 Bte 12 1120 Bruxelles Parc Initialis 2 - Avenue Descartes - 7000 Mons Rue Grand Vinâve 61 – 4101 Jemeppe Kerkstraat 33 - 1820 Melsbroek Koningin Astridlaan 60 – 2550 Kontich Voorhavenstraat 2 B 3 - 1000 Brussel Everselstraat 133 - 3580 Beringen Wezepoelstraat 120 - 9240 Zele Kouterweg 33 - 8890 Moorslede Rue de Gembloux 500 - 5002 Namur Boulevard International 55/D - 1070 Bruxelles Noorderlaan 87 - 2030 Antwerpen Grote Baan 1 Bus1 - 3530 Houthalen Parc d’Affaires Zénobe Gramme, Square des Conduites d’Eau 2 - 4020 Liège Rue du Routeu 25 - 6800 Libramont Avenue des Tonneliers 1A - 4280 Hannut Halsendallaan 5 - 1652 Alsemberg Meensestraat 41 - 8500 Kortrrijk (1) Enkel controle van huishoudelijke installaties. (2) Enkel controle van industriële installaties op LS en ZLS, met uitzondering van installaties in zones met ontploffingsgevaar 050/84.17.85 02/674.57.11 03/221.86.11 09/244.77.11 081/43.26.11 02/264.03.60 015/55.51.51 010/45.41.06 09/242.99.88 02/230.81.82 03/216.28.90 016/63.47.45 081/65.84.59 064/33.64.55 04/253.19.72 011/42.18.34 083/21.35.27 09/252.45.45 051/70.25.48 056/70.54.05 03/247.95.00 02/245.46.95 065/32.15.51 04/234.17.00 02/751.98.39 cib.bic@skynet.be cib.bic@skynet.be cib.bic@skynet.be info@electro-test.be 03/451.37.00 dep.ele@ocb.be 02/428.45.41 dep.ele@ocb.be 011/43.00.70 dep.ele@ocb.be 0496/29.00.40 dep.ele@ocb.be 0496/29.00.56 dep.ele@ocb.be 081/56.81.28 dep.ele@ocb.be 02/411.60.35 03/545.48.80 011/80.61.76 04/365.62.71 061/68.91.11 019/56.73.38 02/380.52.71 056/35.76.76 sgs.brussels.sgsbn@sgs.com sgs.antwerp.sgsbn@sgs.com sgs.brussels.sgsbn@sgs.com info@vanhemelen.org nfo@vanhemelen.org brussels@vincotte.be antwerpen-limburg@vincotte.be gent@vincotte.be wallonie@vincotte.be info@apragaz.com atk@atk.be info@belor.be BTI.vzw@skynet.be btv.brussel@btvcontrol.be btv.antwerpen@btvcontrol.be btv.vlaamsbrabant@btvcontrol.be btv.brabantwallon@btvcontrol.be btv.hainaut@btvcontrol.be btv.liege@btvcontrol.be btv.limburg@btvcontrol.be btv.namur@btvcontrol.be btv.oostvlaanderen@btvcontrol.be btv.nwestvlaanderen@btvcontrol.be btv.zwestvlaanderen@btvcontrol.be cambier.piet@skynet.be 114 www.bouwen-verbouwen.be elektrische installatie

7 lED’s, de juiste vragen Bijna iedereen is het erover eens dat de LED verlichting vandaag zorgt voor een verlichting die minstens even comfortabel is dan de halogeenverlichting van de laatste decennia. Zij doet dat met een levensduur van gemiddeld 35,000 uren en een verbruik dat bijna zes maal lager ligt dan de meeste halogeenlampen. Dit is niet te danken aan een simpele éénmalige uitvinding, maar de huidige LED technologie is het ultieme resultaat van meerdere onderzoeken. Ze hebben gezorgd voor een aangenamere lichtkleur, een maximale lichtsterkte bij weinig verbruik en een betrouwbaarheid op lange termijn. Het valt op te merken dat er vandaag op de markt enorme prijsverschillen te vinden zijn tussen verschillende LED lampen , die op het eerste gezicht identiek lijken. Het is dus voor een leek zeker niet gemakkelijk om de “beste koop” te vinden tussen dit aanbod. We kunnen ons daarbij vandaag niet vergissen bij een investering in nieuwe technologie met als belangrijkste doel een snel rendement. Het is immers crisis en we moeten verstandige keuzes maken. Hierbij dus enige verduidelijkingen , die u moeten helpen de juiste vragen te stellen bij uw keuze van de juiste lED. Kleurtemperatuur … Niet te verwarren met de gebruikstemperatuur, die zeker zeer laag is voor LED verlichting (70° C) in tegenstelling met halogeenlampen (300°-400° C). lUman bEnElUx Dat noemt men “ beaming ”. Dat vertegenwoordigt een extra kostprijs, maar vermijdt verschillende kleurtemperaturen in één levering bij één client. Afkoeling … Bij electronica zijn hittepunten de vijanden van de levensduur. Bij LED technologie is het niet de LED chip die opwarmt, maar zijn “ driver ”, zijn voedingscircuit. Het is juist daarom dat een goede afkoeling in belangrijke mate bijdraagt tot de levensduur van LED systemen. De belangrijkste spelers in de markt hechten dus zeer groot belang aan het omhullen van alle electronische onderdelen met hars om zou een maximale geleiding naar de koelribben te garanderen. Aangezien wamte gepaard gaat met vermogen is het dus aangeraden voldoende aandacht te hebben voor de grootte van de koeling. Een internationaal merk … Er is een groot verschil tussen sporadisch zaken doen en een merk opbouwen. De geloofwaardigheid van een merk opbouwen vraagt veel tijd. Er moet zeer veel geïnvesteerd worden in onderzoek en ontwikkeling om de betrouwbaarheid van een productgamma te garanderen. Een groot merk moet zeker zijn van de kwaliteit van zijn producten om een garantie naar de client te kunnen verzekeren. Deze garantie wordt geboden doorheen een netwerk van groot- en kleinhandel in uw buurt. Wetende dat het merendeel van de wereldproductie van LED systemen uit China komt (zelfs voor de grote merken), kan je de rompslomp voorstellen bij problemen indien je niet met verdelers werkt van internationale merken. En als per ongeluk uw installatie vuur vat door een kwaliteitsgebrek dat het gevolg is van een keuze die enkel door discountprijzen bepaald werd, waar ga je dan aankloppen voor herstel ? Een internationaal merk met een locaal netwerk blijft De indicatie van de kleurtemperatuur kan verschillen van het ene model tot het andere. De kleurtemperatuur voor verlichting varieert over het algemeen van 2700° K / super warm wit (oude gloeilampen) tot 5500° K / koud wit licht (Xénon lampen bij bepaalde auto’s b.v.) Voor huishoudelijk gebruik gebruiken we meestal lampen van 2700° - 3000° K. Voor kantoren en magazijnen wordt meestal 3000° - 3500° K gebruikt. Koud wit licht wordt voornamelijk gebruikt voor opslagplaatsen of ateliers. De warmte van het licht gaat ten koste van de lichtsterkte. LED beaming … Het is niet omdat u een bepaalde kleurwarmte gekozen hebt , dat alle led lampen dezelfde kleur zullen hebben. Het is belangrijk dat de producent “ beaming ” toepast. De LED chips worden per lot aangemaakt en elk lot heeft zijn eigen kleur. Het is dus heel belangrijk dat de fabriek elk lot test om een continuïteit te verzekeren in de kleurtemperatuur van de producten. de beste keuze om comfort en zekerheid te verschaffen. Een goede installateur … Beeld u een formule 1 renstal in met topmateriaal en een ploeg van mecaniciens met gebroken armen. Zou u dan het circuit opgaan ? LED technologie vereist een zekere kennis om uw bestaande electrische installatie aan te passen aan uw toekomstige LED installatie. Dimmers , transformatoren, domoticasystemen … alles moet bekeken worden en aangepast worden … Men kan geen fietswielen installeren op een formule 1 wagen. Samengevat, Men moet rijk zijn om goedkoop te kopen … Meer bepaald wanneer men wil investeren om te besparen. Betrouw enkel op professionelen en koop materiaal van goede merken. Ik hoop dat ik hiermee een beetje verduidelijking gebracht heb bij het stellen van de juiste vragen voor een investering in LED technologie. Patrick Legrand www.luman.be www.bouwen-verbouwen.be 115

7 En veiligheid ? Uw huis, uw appartement - hoofdverblijfplaats of buitenverblijf - zelfs de garage of andere bijgebouwen : het is niet meer dan normaal dat u die wilt beveiligen en ook uw eigen veiligheid wilt verzekeren. Detectie van inbraak, brand, overstroming, cameratoezicht… De techniek staat nooit stil en biedt voortdurend nieuwe mogelijkheden. Maar ondanks alle technologische snufjes blijven traditionele beschermingsmiddelen onmisbaar voor een huis, zoals gepantserde deuren, meerpuntsloten of ook nog vensters met versterkt raamwerk. Alleen krijgen die mechanische voorzieningen nu hulp van technologische innovaties om uw woning optimaal te beveiligen. Alarmsystemen bestaan al lang, maar zijn tegenwoordig onmisbaar geworden en bieden vandaag bovendien uiterst handige mogelijkheden. Zij bestaan in allerlei types en uitvoeringen, van basismodellen die een woning beveiligen tegen inbraak en diefstal, tot de meest gesofisticeerde uitrustingen, die ook waarschuwen wanneer er brand- of overstromingsgevaar dreigt. Allemaal spelen zij een ontradende rol, door licht- en/of geluidssignalen uit te sturen. Dat is alvast een geruststelling, als u weet dat 90 % van de diefstal- of inbraakpogingen gestaakt wordt zodra een sirene afgaat. Een automatisch alarm wanneer niemand thuis is, blijft dus een vrij doeltreffend afschrikmiddel. U kunt ook allerlei sensoren installeren, die aangesloten zijn op een alarmsysteem dat in verbinding staat met een beveiligingsfirma of zelfs de politie. Dit soort uitrusting is tegenwoordig heel eenvoudig te bedienen en bovendien uiterst doeltreffend. Met sommige draadloze installaties kunt u meteen zien wie aanbelt en de deur openen waar u ook bent in huis, dankzij een mobiele intercom. Nog een voorbeeld: afstandsbediening om de inrijpoort te openen, het alarm uit te schakelen, de verlichting aan te doen, vanuit uw auto de garagepoort openen wanneer u het huis nadert. Uw huis beveiligen wanneer u er niet bent, is één zaak. Maar evengoed wilt u de toegang beperken wanneer u thuis bent. Nieuwe systemen maken een gecontroleerde activering van het alarm mogelijk: bewoners voeren een code in waarmee zij vrij in huis kunnen circuleren. Maar wanneer een derde probeert in te breken, gaat het alarm onmiddellijk af. Bij bepaalde systemen gaat de controle zelfs zo ver dat zij toelaten om van op afstand, bijvoorbeeld via een website, verschillende camera’s te raadplegen die in huis zijn geïnstalleerd. Moderne alarmsystemen zijn trouwens steeds vaker voorzien van een internetverbinding, die het mogelijk maakt gegevens op te zoeken en via e-mail uit te wisselen, alarmsignalen door te sturen. Zo helpt ook het internet uw bezittingen te beschermen. Inbraakdetectie ‘s Nachts of tijdens uw afwezigheid waakt uw alarmsysteem voor u. Met een heel arsenaal detectoren kunt u uw installatie configureren volgens uw behoeften en uw omgeving. Detectie speelt een ontradende, vertragende en preventieve rol bij pogingen tot diefstal of overval in uw woning Hoe werkt het ? Centrale met microprocessor : Dit is het echte brein van uw installatie, dat alle gegevens afkomstig van de verschillende detectiepunten verwerkt. De bediening gebeurt door middel van een klavier waarmee u het hele systeem beheert. De centrale is voorzien van een digitale telefoonzender (aansluiting op alarmcentrale – dispatching) en een modem voor teleassistentie. Detectiezones en -punten : De detectie gebeurt door middel van een combinatie van perimetrische en volumetrische detectoren, afhankelijk van de omvang van het risico. Het systeem is zo opgevat dat, in geval van inbraak, het alarm zo snel mogelijk afgaat om de schade te beperken. Signalisatie : Het geluidssignaal wordt geleverd door een buitensirene voorzien van eigen beveiliging en voeding, aangevuld met een eveneens beveiligde binnensirene. branddetectie De systemen om brand te detecteren (plafonddetectoren) reageren zodra er rook ontstaat of bij elke abnormale temperatuurstijging. VaG sEcURty systEms 116 www.bouwen-verbouwen.be VaG sEcURty systEms

7 belastingkorting cameratoezicht Een systeem voor cameratoezicht stuurt beelden door naar een of meerdere schermen, in mozaïek of alternerend. Die beeldvorming kan worden gecombineerd met bewegingsdetectie. Verder is het mogelijk de beelden van op afstand door te sturen en op een ander scherm op te vragen (via internet). Bovendien biedt het systeem de mogelijkheid om de camera’s telemetrisch te bedienen en natuurlijk ook om de beelden te registreren. centrale meldkamer Een alarmsysteem mag nog zo gesofisticeerd zijn, het biedt geen waterdichte bescherming wanneer het niet in verbinding staat met een centrale meldkamer. Niet alleen bewaakt die centrale uw huis van op afstand, zij kan nog een reeks bijkomende diensten aanbieden, afhankelijk van uw behoeften en uw budget. Bij alarm voor inbraak, brand, overval, neemt een operator contact op met u of met iemand die toestemming heeft binnen te komen in de beschermde ruimtes. Indien nodig waarschuwt hij een mobiele patrouilledienst of de ordediensten. Zo is uw woning permanent beschermd, 24 uur op 24, 7 dagen op 7. Persoonlijke beveiliging Niet alleen materiële goederen hebben nood aan beveiliging. « PPA’s » (Personal Position Alarm) dienen om een individu persoonlijk te beschermen en geven u en/of uw kinderen dag en nacht een veilig gevoel. Een PPA is een draagbaar toestelletje, zo groot als een gsm, dat u bij noodgeval met een enkele druk op de knop activeert. Er wordt een signaal verstuurd naar de centrale meldkamer, die meteen kan reageren op het mogelijke gevaar en ingrijpen. De operatoren van die centrale kunnen uiterst precies vaststellen waar u zich bevindt en zo gevaarlijke situaties vermijden. Bij uw keuze van een beveiligingsfirma, houdt u het best rekening met de verschillende diensten die zij u kan leveren : • onderzoek en advies, • uitwerking en installatie, • onderhoud en dienst na verkoop, • centrale meldkamer (dispatching), • interventiepatrouille. voor uw veiligheidssysteem Vergeet niet dat een Koninklijk besluit van 25/02/2007 de voorwaarden bepaalt van een belastingvermindering op uitgaven die u doet om uw woning tegen diefstal en brand te beveiligen. Dit KB voorziet in een belastingvermindering van 50 % op werkelijke betaalde uitgaven tot een geïndexeerd maximumbedrag van 690 € per jaar. Het KB geldt voor alle uitgaven die u sinds 1 januari 2007 gedaan hebt voor uw alarmsysteem, de abonnementskosten van een erkende alarmcentrale (dispatchingcontract), camera’s met een opnamesysteem. VaG sEcURty systEms Goed om te weten Enkele tips voor wie wil investeren in een “intelligent” alarmsysteem : Kwaliteitslabels. De dubbele certificering “NF en A2P” is een wijdverspreide norm in Frankrijk die ook in België wordt gebruikt. Het is een norm voor uitrusting die is goedgekeurd door vakmensen (constructeurs en installateurs), maar ook door verzekeraars. Kies in België voor een bedrijf dat lid is van de beroepsvereniging AIA (Alarm Industrial Association www.aia.be) en een installatie met het “Incert”-kwaliteitslabel Interessant. Met een “Rolling Code” of altijd veranderende code is het onmogelijk een code te kraken. Bij elke in- of uitschakeling van de centrale wordt automatisch een nieuwe code gegenereerd, om elke poging tot fraude door het opvangen en kopiëren van de code te vermijden. Radio. Bij het doorsturen van radiogolven moeten twee frequenties worden gebruikt, die op een ideale afstand van elkaar verwijderd zijn (434 en 868 MHz voor de meest voorkomende systemen) om interferenties te voorkomen. Signalen op 868 MHz verspreiden zich beter binnen de woning, omdat de golflengte tweemaal korter is. Bovendien blijft het alarmsysteem op die manier beveiligd tegen elke poging tot storing. Evolutief model. Geef bij uw keuze voorrang aan een systeem dat in de tijd mee kan evolueren met uw wensen en behoeften. Kies daarom een alarm waarvan alle onderdelen compatibel zijn en onderling kunnen communiceren. VaG sEcURty systEms Vals alarm. De Belgische wet bepaalt dat de gebruiker van een alarmsysteem met buitensirene een contract voor jaarlijks onderhoud moet afsluiten met een erkende beveiligingsfirma. Hoofdreden is te vermijden dat een alarm te vaak zonder reden afgaat en dat de politie nodeloos moet uitrukken (om nog te zwijgen van de hinder voor de buren). www.bouwen-verbouwen.be 117

7 Domotica zijn informaticatoepassingen voor de woning. maar wat kunnen zij concreet betekenen voor uw woning? Zij zorgen voor een intelligent beheer op drie vlakken: beveiliging/ veiligheid (zowel voor uw woning als voor zijn bewoners), comfort en energiebesparing. Een domoticasysteem moet die drie aspecten perfect regelen. Een dure droom die vandaag een heel betaalbare realiteit is geworden. Domotica Al die functies - energiebesparing, comfort (welzijn), veiligheid, kunnen tegenwoordig samen worden gestuurd dankzij domotica, die van uw huis een intelligente woning maken. Zij laten u zelfs toe uw woning van op afstand te regelen, te ondervragen. Zij houden u op de hoogte over problemen zoals een inbraakpoging, een elektriciteitspanne, een gas- of waterlek. Met een enkele schakelaar kunt u alle lichten aansteken of doven, luiken openen of sluiten, de verwarming opstarten of stilleggen, wanneer u maar wilt. Bovendien is het systeem evolutief en kunt u het, als kers op de taart, meestal zelf vlot programmeren of herprogrammeren zonder hulp van buitenaf (opgelet, dat geldt niet voor alle systemen op de markt). Kies dus een systeem dat mee kan evolueren met uw eigen behoeften zonder dat u telkens de hulp van een gespecialiseerde elektricien moet inroepen. Het kostenplaatje ? U kunt beginnen met een gewone schakelaar die automatisch het licht aansteekt en dooft zodra u een kamer binnenkomt of verlaat. Maar u kunt ook doorgaan tot een totaaluitrusting die niet alleen de controle van deuren een ramen omvat, maar ook uw videoparlofoonsysteem, de verwarming, de verlichting in elke kamer apart, de muziek, de zonne- of fotovoltaïsche panelen, de inbraakwering met schrikverlichting of geluidseffect enz. 118 www.bouwen-verbouwen.be bUscH-JaEGER

7 Dankzij domotica kunt u de muziek in elke ruimte apart regelen: u kunt uw eigen lievelingsprogramma beluisteren terwijl uw vrouw naar iets anders luistert en uw kinderen een derde geluidsbron hebben. Dat alles is mogelijk met een enkele audiomodule waarin bijvoorbeeld vier FM-tuners zijn opgenomen en die, natuurlijk, ook alle moderne dragers kan lezen. Wat de verlichting betreft, u kunt gemakkelijk telkens een andere sfeer scheppen, afhankelijk van uw humeur, van de dag of van de week. Zo kunt u de ambiance instellen op « vrienden », met een eigen muziekselectie, aangepaste verlichting en verwarming, met de rolluiken neergelaten aan de straatkant en open naar het terras, en dit alles in een paar seconden. Het is een investering die u snel terugwint en bovendien betaalbaarder is dan u denkt, in de eerste plaats omdat een domoticasysteem door zijn optimale energiebeheer ook ecologisch verantwoord is. Met domotica kunt u ook heel wat energie besparen, omdat ze een nauwkeuriger controle toelaten dan andere systemen die werken op gewone thermostaten. U kunt heel eenvoudig elke kamer apart regelen, waarbij u verschillende elementen combineert, bijvoorbeeld de verwarming of airconditioning uitschakelen wanneer een raam openstaat. scHnEIDER Domotica kunnen draadloos werken op basis van radiofrequentietechnologie (RF). De lijn Unica van Schneider is bij uitstek aangewezen bij verbouwingswerken, omdat de plaatsing kan gebeuren zonder schade aan de muren. Dat laat ook een snelle en eenvoudige installatie toe van dimmers (bijvoorbeeld om tv te kijken). De zon, uw beste vriendin, kan evengoed een vijand worden wanneer zij de temperatuur in een bepaald deel van uw woning te hoog doet oplopen. Hier is een beheer van zonneblinden en rolluiken onmisbaar. abb .In een passiefwoning (die stilaan een referentie wordt) is het beheer van de verluchting zo belangrijk dat domotica er onmisbaar worden. Het is onmogelijk geworden om op het gevoel af de verwarming en verluchting optimaal te laten werken en af te stellen. Hier is een intelligent systeem, dat die zaken voor u regelt, zonder meer een must. De evolutie van domotica is nog lang niet op haar eindpunt. Fabrikanten doen onderzoek naar intelligente duplexmeters met overdracht van gegevens in twee richtingen. Waarom duplex? Omdat zo gegevens kunnen worden uitgewisseld tussen uw uitrusting en de energieleveranciers. Met dit type meters zult u in real time (via internet) kunnen weten waar u staat met uw energieverbruik en vermijdt u onaangename verrassingen wanneer de factuur in de bus valt. Touchscreen met achtergrondverlichting voor weergave en bediening van alle « gedomotiseerde » punten en voor de instelling van bepaalde parameters (temperatuurprofielen, klokken, geluidsmodule enz.). Een voorbeeld van wat een domoticasysteem voor u kan doen : wanneer u uw woning verlaat, zet het systeem het huis in afwezigheidsmodus, zodat alle toestellen, lichten, luiken enz.… starten, uitvallen, dichtof opengaan zoals u ze hebt geprogrammeerd (Domintell). abb www.bouwen-verbouwen.be 119

Mijn huis van morgen Het « Huis en Kantoor van de Toekomst » dat in 2007 in Vilvoorde (aan de Brusselse Ring), werd geopend door Living Tomorrow, presenteert talrijke innovaties die toegespitst zijn op hoe ons dagelijkse leven er morgen zal uitzien. Van de toepassingen die in het huis zijn geïntegreerd, is 80 % realistisch. De overige 20 % zijn prototypes die ons mogelijkheden tonen voor onze woning in de toekomst. In vier types rondleidingen krijgt de bezoeker een beeld van de toekomst, telkens vanuit een andere oogpunt : • « The Essence of Life » : themarondleiding rond de wereldwijde uitdagingen op het vlak van duurzame ontwikkeling (zie www.theessence-of-life.be), • « Welcome to e-Belgium » : rondleiding waarbij de elektronische identiteitskaart (eID) centraal staat (zie www.eid.be), • « Medical ® evolution » : hoe evolueert de medische wetenschap in de toekomst ? • « Living Tomorrow » : een boeiende rondleiding in het Huis van de Toekomst, die de bezoeker een beeld geeft van hoe hij morgen kan wonen, werken en leven. Hij kan er ook ideeën opdoen rond uitrusting om zowel zijn veiligheid, zijn energieverbruik en zijn comfort op een intelligente manier te beheren. Wij hebben het voor u bezocht. Hier volgt in het kort wat wij zagen. Meteen al bij het binnenkomen in het Huis van de Toekomst zijn domotica alomtegenwoordig: vingerafdrukherkenning (om de toegang te beveiligen), videodeurbel, uitrusting om pakjes en boodschappen te ontvangen met barcode en/of chip met radiofrequentie: u hoeft niet langer thuis te zijn om uw bestellingen die niet in de brievenbus kunnen, in ontvangst te nemen. De keuken Deze gemeenschappelijke ruimte voor het hele gezin slaat met verstomming. Futurisme en leefmilieu vinden elkaar in dit ontwerp van Zaha Hadid, uitgevoerd door DuPont Surfaces en Corian, in samenwerking met keukeninstallateur Ernestomeda. Er zijn twee keukeneilanden: een dat alle functies rond water combineert, een ander voor de functies die met vuur te maken hebben. Een systeem van modulaire wandkasten biedt bergruimte en ruimte voor toestellen. In de muurbekleding is een speciale uitrusting geïntegreerd voor geavanceerde verlichting en muziekweergave. 120 www.bouwen-verbouwen.be De keuken is uitgerust met een computerscherm met internet en uitgebreide multimediavoorzieningen: online shopping, overzicht van e-mail, afvalbeheer, « Ecotrack » voor permanente monitoring van het verbruik van water (signaleert bijvoorbeeld een lopende kraan), gas en elektriciteit in het gebouw. abb

Nieuw. ABB-Welcome® -app. Videophonie met mobiel comfort. ABB-Welcome® is het innovatieve deurcommunicatiesysteem van ABB. Een nieuwe aanvulling op deze productserie is de IP-gateway dat de communicatie met het lokale IP-netwerk mogelijk maakt. Hierdoor is ook het gebruik van de ABB-Welcome® -app mogelijk voor videophonie met mobiel comfort, voor bediening van het systeem op smartphones en tablets. Hiermee kunt u zien wie er voor uw deur staat, met uw bezoek communiceren en zo gewenst direct de deur openen. Voor meer informatie kijkt u op www.abb-livingspace.com ABB n.v. Hoge Wei 27, B-1930 Zaventem Tel. +32 (0) 800 20550, Fax +32 (0)2 718 66 66 E-mail: livingspace@be.abb.com

Comfortabel gemak en een streling voor het oog aan uw voorgevel Uw voorgevel is een belangrijk visitekaartje. Daarom presenteert ABB een range producten waarmee u comfortabel gemak realiseert en die tegelijkertijd een esthetische uitstraling aan uw woning meegeven. Welkom thuis ! Met het ABB-Welcome systeem brengt ABB een innovatief deurcommunicatiesysteem op de markt. Deze sterke oplossing biedt diverse toepassingsmogelijkheden en functies dankzij de geïntegreerde concepten. Moderne 2-draads bustechniek, intuïtieve bediening en een elegant design kenmerken dit programma dat zowel op technisch als op grafisch vlak nieuwe normen stelt. ABBWelcome spreekt elke architecturale taal en integreert zich perfect in de Busch-Jaeger 122 www.bouwen-verbouwen.be schakelaarprogramma’s. Bovendien kan dit systeem optimaal geïntegreerd worden in de algemene systeemtechniek van het gebouw, bijvoorbeeld in combinatie met de Busch-ComfortTouch®. In een eengezinswoning, appartementsgebouw of handelspand biedt ABB-Welcome oplossingen op maat voor al uw specifieke behoeften inzake audio- en videodeurcommunicatie. Dit systeem steekt er qua technische perfectie en gebruiksvriendelijkheid duidelijk met kop en schouders bovenuit. Het ABB-Welcome systeem is qua vormgeving een echt pareltje : niet alleen door de intuïtieve bediening, maar ook door de hoogwaardige materialen en uitstekende kwaliteit van de oppervlakken. Zowel de ABB-Welcome binnen- als de buitenstations vormen een harmonieus geheel met eender welke architectuur.

Zo mooi kan veiligheid zijn De innovatieve en hoogwaardige optische bewegingsschakelaars van Busch-Jaeger maken het leven eenvoudig comfortabeler. Oplettend, behulpzaam en efficiënt beheren ze automatisch vele taken in alle delen van een gebouw, zowel binnen als buiten. Wanneer het gaat om veiligheid weten ze precies wanneer u licht nodig heeft. En ook andere functies, zoals verwarming en airco-systeem, kunnen intelligent en betrouwbaar in de besturing worden opgenomen. Busch-Wächter® staat voor de unieke combinatie van design, veiligheid, efficiëntie en comfort. De Busch-Wachter® ziet er niet alleen goed uit, maar overtuigt ook met zijn innerlijke waarden. Hoogwaardige, intelligente techniek geeft veiligheid een nieuwe dimensie. En geeft zowel binnen als buiten een veilig gevoel. De intelligente bewegingsschakelaars van Busch-Jaeger ontgaat niets. Ze reageren meteen wanneer dat nodig is. Ze herkennen bijvoorbeeld precies wanneer het licht moet worden ingeschakeld en zijn een betrouwbare wegwijzer in het donker. Deze hoogwaardige detectiesystemen garanderen een volledige bewaking op ieder gebied. Ze zorgen voor een goede nachtrust, verjagen dieven en schakelen het licht aan en uit, zelfs wanneer u op vakantie bent. Buitenlicht dat zich aanpast Met de serie Busch-MasterLight® kunnen vijftien verschillende kleuren buitenverlichting worden ingesteld. Bijvoorbeeld een kleur die past bij de gevel of die bijzondere accenten zet. Dat is mogelijk met de negen leds in de Busch-MasterLight®. Door het licht van de vijf witte en vier in kleur instelbare led’s te combineren worden nieuwe tinten verkregen. Naast de energie-efficiëntie nog een extra voordeel van de innovatieve led-technologie. En voor uw veiligheid kan de Busch-MasterLight® rood-wit knipperen in geval van alarm. Als de schemering invalt, schakelt het led-licht met circa 15 procent van de maximale helderheidswaarde in. Daarmee kunnen ook onbekenden zoals taxichauffeurs, reddingsdiensten of postbodes het huisnummer goed herkennen. Het nummer kan eenvoudig met de bij het design passende cijfers en letters op het lichtvlak worden geplakt. Ook de helderheid kan automatisch op honderd procent worden geschakeld. Bijvoorbeeld als de qua design bijpassende Busch-Wächter® herkent dat een persoon zich naar het huis toe beweegt. Bij montage dicht bij de huisdeur is de entree dus altijd voldoende verlicht. Automatisch en efficiënt. De Busch-MasterLight® heeft een aluminium achterwand met driepuntsbevestiging. En kan zo ook op een oneffen muur snel en precies worden gemonteerd. En precies recht, zoals u het wilt. Optisch past de slanke, slechts 33 millimeter diepe vorm van de BuschMasterLight® perfect bij het Busch-Welcome®-buitenstation en de nieuwe Busch-Wächter®-generatie. En daarmee is ook buiten een uniforme uitstraling gegarandeerd. ABB n.v. Hoge Wei 27, B-1930 Zaventem Tel. +32 (0)2 718 63 11, Fax +32 (0)2 718 66 66 www.bouwen-verbouwen.be 123

7 seniorenflats Wie een eerste woning koopt, is meestal rond de dertig jaar oud, en kan zich nog niet voorstellen dat hij (veel) later misschien afhankelijk wordt van hulp van buitenaf. In het Huis van de Toekomst is een appartement te zien dat is uitgerust met nieuwe systemen en technologieën die senioren moeten helpen om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te wonen. Afstandsbediening, pc, gsm zijn onderling met elkaar verbonden voor volledige communicatie tussen de senior en zijn huisarts of het ziekenhuis. Voor meer veiligheid kan naast het bed bijvoorbeeld een voeltapijt liggen, voorzien van kleine gedempte lichtjes die ’s nachts aangaan wanneer de senior uit zijn bed komt. Valt hij echter uit zijn bed, dan gaan alle lichten aan en gaat eventueel een alarm af en wordt een alarmcentrale verwittigd. In het Huis van de Toekomst zijn verschillende prototypes te zien, zoals de Wellness-Cocoon van JAGA,een soort bed waarvan de geluidsisolatie, luchtcirculatie en klimatisering volledig zijn afgesteld. De Cocoon is bovendien uitgerust met alle multimediavoorzieningen zoals televisie, internet, muziek. Men kan er dus in werken, muziek beluisteren, gamen, tv kijken, surfen en slapen, kortom, het is een “nest” waar je (bijna) alles kunt doen en dat volledig in het teken staat van besparingen. brandstofcel en geosondes De inrichting van het Huis draait rond drie kernideeën: veiligheid, comfort en gebruiksgemak. Maar ook energiebeheer is een essentiële factor. Zo werd een prototype van een brandstofcel geïnstalleerd die in staat is om niet minder dan 6 kW stroom en 5 kW warmte te genereren. Brandstofcellen van die omvang zijn dan wel nog niet marktrijp, de technologie is alvast veelbelovend voor de toekomst. Bovendien is het Huis van de Toekomst uitgerust met een warmtepomp met ondergrondse geosondes, vijf bronnen die tot een diepte van 100 m in de grond zijn geboord, en een warmtewisselaar. Tijdens de zomer wordt de warmte opgevangen door koud water en afgevoerd naar de warmtewisselaar die als buffer werkt. In dat buffervat komen buizen uit vanuit de geosondes. De warmte uit de buffer wordt opgenomen door de koelvloeistof en afgegeven in de grond rondom de geosondes. Dit proces duurt de hele zomer lang, met een trage opwarming van de grond tot gevolg. Zo wordt warmte opgeslagen. Tijdens de winter zal de grond, die tijdens de zomer is opgewarmd, langzaam die warmte weer afgeven via de vloeistof die door de geosondes loopt. Maar omdat die grondtemperatuur niet voldoende hoog is, wordt de warmtepomp ingeschakeld om de temperatuur van het water te verhogen (zie hoofdstuk 12 : Verwarming, over warmtepompen). Om de energie over te dragen naar alle ruimtes in het huis zijn in de vloeren, muren en plafonds lagetemperatuursystemen ingebracht en radiatoren geïnstalleerd die al werken op 30 °C (klassieke radiatoren hebben water op ongeveer 60 °C nodig). In het Huis van de Toekomst is ook gedacht aan hernieuwbare energie, met semitransparante fotovoltaïsche dubbele beglazing op het schuine dak van de patio. Verder zijn op de gevel van het gebouw zonnepanelen geplaatst. leefmilieu Ook aan het leefmilieu hechten de ontwerpers veel belang. Zo bestaat de plankenvloer uit hout met FSC-label (“Forest Stewardship Council”), wat betekent dat voor elke boom die wordt geveld, er een nieuwe wordt aangeplant. De buitenwand is afgewerkt met een poederverf. Dit type verf biedt heel wat voordelen: milieuvriendelijk, hoog rendement, geen verkleuring en duurzame glans, een enkele laag volstaat. De badkamer is eveneens een bezoekje waard, met onder meer een slimme spiegel en een « regendouche » met lage druk, die een aangenaam gevoel geeft zonder daarom veel water te verbruiken. Deze douche vraagt immers 3 keer minder water dan een klassieke douche (7 l/min. in plaats van 20/25 l/min). Opvallend aan deze douche is ook de digitale bediening: u drukt op een knop naast uw bed en wanneer u in de badkamer komt wacht, u al een lekker warme douche. Het « Huis en Kantoor van de toekomst » staat tijdens de week open voor groepen/verenigingen (uitsluitend na afspraak). Het weekend is voorbehouden voor particulieren, van 10 tot 17 uur. Toegangsprijs standaard: €10/persoon. 02/263 01 33. reservation@livingtomorrow.be. Afrit 6 - Vilvoorde-Koningslo op de Brusselse ring. Indringingsweg 1 in 1800 Vilvoorde. De badkamer is (net zoals de andere kamers) voorzien van een schakelaar die deel uitmaakt van het domoticasysteem. Zo kunt u bijvoorbeeld in verbinding staan met de videoparlofoon, uw lievelingsmuziek afspelen van een dvd of mp3-speler (BTicino) enz. 124 www.bouwen-verbouwen.be

het schrijnwerk 8 dm-line Als de funderingen, de muren, het dak, de waterdichtheid en de isolatie de basis uitmaken van het bouwen, dan is het schrijnwerk eveneens een essentieel bestanddeel. de term schrijnwerk beperkt zich niet alleen tot het gebruik van hout. inderdaad, gegroepeerd onder deze soortnaam, spreken we over deuren (buiten- en binnendeuren), ramen, luiken en sierluiken, trappen, inbouwkasten, garagepoorten en veranda’s.

8 De buitendeuren Buitendeuren onderscheiden zich van binnendeuren (die hoofdzakelijk dienen als scheiding) door hun weerstandsvermogen aan de atmosferische invloeden en inbraak. Alle vaste of beweegbare delen van een buitendeur vervullen dus een determinerende rol. Zowel de vleugel als de structuur en het deurbeslag (voor bevestiging, beweging en afsluiten) mogen niet lichtzinnig gekozen worden. Buitendeuren zijn onderhevig aan grote hygrothermische schommelingen. Kies daarom zorgvuldig de samenstelling van het materiaal en de afwerkingslagen (bvb. bij hout) om risico’s in verband met kromtrekken en haveloosheid tegen te gaan. Een buitendeur vormt uiteraard een belangrijk esthetisch onderdeel in het totale gevelpatroon. Ze moet aldus een harmonisch geheel vormen met de overige delen van de konstruktie. Op technisch vlak moet een buitendeur een goede thermische en akoestische isolatie verzekeren en wind- en waterbestendig zijn. Deze factoren zullen we nu even onder de loep nemen. Thermische isolatie. De winddichtheid is essentieel voor wat een goede thermische isolatie betreft. Een goede afdichting verhindert namelijk het binnenkomen van tocht en het creëren van een te grote ventilatie in de verschillende kamers. Een komplete dichting, opgebouwd uit een soepel materiaal, kan de winddichtheid van het deurblad aanzienlijk verbeteren. De onderzijde vormt echter het moeilijkste deel. Onderaan de deur kan een mechanische of automatische deurborstel worden ingebouwd. Op het vlak van de deurdrempel vormt de waterdichtheid een delikaat probleem. De ruimte waartoe de buitendeur toegang verleent vraagt dus een aangepaste vloerbekleding. Een meer achterwaartse plaatsing van de buitendeur in de gevel is reeds een aangewezen oplossing om de winden waterdichtheid te optimaliseren. Het is tevens aan te bevelen dat de beglaasde oppervlaktes in het deurgeheel, waarvan de breedte meer dan 10 cm. meet, uit een inbraakwerend materiaal (bvb. gelaagd glas) vervaardigd worden. 126 www.bouwen-verbouwen.be HörmAnn HörmAnn HörmAnn

een nieuwe standaard voor de warmte-isolatie van voordeuren ! Alleen bij Hörmann De Hörmann ThermoCarbon voordeur behaalt een U-waarde van max. 0,47 W/mK. De warmte-isolatie van voordeuren krijgt dankzij Hörmann een nieuwe standaard: de aluminium voordeur ThermoCarbon bereikt een warmtedoorgangscoëfficiënt tot 0,47 W/mK! Hiermee wordt hij de absolute U-waarde wereldkampioen onder de voordeuren. Met het oog op de stijgende energiekosten speelt de U-waarde van een voordeur in renovatie en nieuwbouw een steeds doorslaggevendere rol. Met de nieuwe ThermoCarbon-voordeur speelt Hörmann hier perfect op in. Volgens de fabrikant is dit de enige aluminium voordeur op de markt die een U-waarde van maximaal 0,47 W/mK haalt. Deze voordeur is daardoor ideaal voor passief-, lage- en plusenergiewoningen die meer energie produceren dan ze nodig hebben. Het bewijs: de eis van 0,8 W/mÇK die wordt gesteld aan voordeuren van passiefhuizen, wordt bij de ThermoCarbon bijna met het dubbele overtroffen. De nieuwe recordwaarde van de warmtecoëfficiënt wordt wordt behaald dankzij een 100 mm dik aluminium deurblad met PU-hardschuimvulling en een binnenliggend vleugelprofiel. En toch is de bediening van de deur niet zwaarder dan bij gewone deuren. Aluminium en carbon zorgen voor een maximale warmte-isolatie en stijfheid bij een laag gewicht. Het met carbon verstevigde glasvezelvleugelprofiel en een 111 mm dik aluminium kozijn zorgen voor een optimale thermische scheiding. Andere kenmerken zijn een drievoudig afdichtingsniveau en een viervoudige beglazing met thermische isolatie. Ook qua veiligheidsuitrusting kan Hörmann met de ThermoCarbon voordeur het een en ander bieden: een standaard negenvoudige vergrendeling en ultraveilige, verborgen scharnieren hebben een remmend effect bij inbraakpogingen. info@hormann.be - www.hormann.be Voordeur ThermoCarbon: wereldkampioen in isolatiewaarde • Aluminium voordeuren met een uitstekende warmte-isolatiewaarde van max. 0,47 W/(m²·K) • Ruime keuze aan hoogwaardige deurmotieven • Optioneel met RC 4-veiligheidsuitrusting (vanaf voorjaar 2014) UD -waarde tot 0,47 W/(m²·K) Michael Schumacher, 7-voudig formule 1-wereldkampioen www.hormann.be • info@hormann.be Tel.: 012 399 222 • Fax: 012 399 211

8 Binnendeuren Binnendeuren onderscheiden zich van buitendeuren doordat ze geplaatst worden in een andere omgeving. Buitendeuren staan bloot aan regen en wind en worden daarom over het algemeen uit andere materialen gemaakt dan binnendeuren. Buitendeuren moeten bovendien ook een beveiliging bieden tegen inbraak, wat bij binnendeuren niet (of slechts uitzonderlijk) het geval is. Veel binnendeuren zijn uit hout gemaakt, soms voor een deel, dikwijls zelfs volledig. Massieve deuren nemen hierbij een voor-aanstaande plaats in. Massief wil hier zeggen: uit hetzelfde materiaal (lees: hetzelfde hout) gemaakt, dit in tegenstelling tot de halfmassieve deuren, waarbij binnenin een ander materiaal, een andere houtsoort of een andere kwaliteit van hout gebruikt wordt dan voor de buitenzijde. Op de buitenkant van halfmassieve deuren wordt een hoogwaardige fineerlaag van b.v. eik of beuk aangebracht. Een halfmassieve deur is dus eigenlijk een fineerdeur die het uitzicht heeft van een massieve paneeldeur. massieve deuren Massieve deuren hebben een aantal niet onbelangrijke voordelen t.o.v. semi-massieve deuren. Zo worden massieve deuren volledig op maat en in de meest diverse houtsoorten gemaakt. Topper blijft de eiken stijldeur. Meest gebruikt is franse eik. Over het algemeen onderscheidt men 3 categorieèn. De eerste keus : het hout is zodanig geselecteerd dat er geen knopen, ook wel kwasten of knoesten genoemd, in voorkomen. Bis kwaliteit : in het hout komen enkele fijne knoopjes voor. Rustiek : hierin komen meer en grotere knopen voor dan in bis kwaliteit. Deze knopen ontstaan op de plaatsen waar takken uit de stam voortkomen. Naast franse eik is er ook amerikaanse eik, die gekenmerkt wordt door een andere houtstructuur, “dosse” genaamd. Het hout is zo gezaagd dat de jaarringen duidelijk zichtbaar zijn in de panelen en in de deurstijlen en traversen. Franse eik kenmerkt zich meestal door een fijnere houtstructuur: “kwartier” en “vals kwartier” genoemd. Opgelet voor houtsoorten met benamingen als chinese eik en dergelijke. Veelal gaat het hier om goedkopere, tropische houtsoorten, die met eik niets te maken hebben. Naast eik worden ook massieve deuren gemaakt in kers, esdoorn en beuk; in tropische houtsoorten zoals koto en iroko; in yellow pine en den of grenen, … er worden zelfs massieve deuren gemaakt die bestemd zijn om geverfd of gelakt te worden. de deuren in multiplex of met hout belegde deuren Hun verscheidenheid is groot en de prijzen democratich. Deze deuren zijn standaardmodellen, klaar om te plaatsen. Ze worden voorgelakt geleverd, zodat een of twee afwerkingslagen, in de kleur naar uw wens, op het deurvlak volstaan. De prijzen variëren naargelang de afwerkingsgraad en de gebruikte materialen. De fineerlaag wordt aangebracht op een kader met een celrooster of honingraatvulling ( dit is een lichte karton vulling) ofwel een tubespaan of kanaalplatenvulling. Om vervorming van deze panelen tegen te gaan omdat de fineerbanden loskomen, beschikken de fabrikanten over verschillende oplossingen. De panelen worden gepostformd op hun ondergrond. Men verstevigt het parament in den met een “inerte ziel” in multiplex teneinde de stabiliteit van de deur te verbeteren. Bekleed met een in de massa gekleurde laag, zijn ze makkelijk in onderhoud en liggen eveneens rond de 186 euro. Heden ten daag worden deuren afgewerkt met een MDF laag (medium density fiberboard). Dit resulteert in een vrij hard deuroppervlak, zeer vlak en makkelijk freesbaar en bovendien perfekt om te schilderen. de deuren onder vorm van “ bouwkit “ Sommige handelszaken stellen u standaard deuren in “Kit” voor. Dergelijke pakketten bevatten het volledige deurblok maar zonder insnijdingen (scharnier, slotplaatinsnijding, …). Het betreft hier uiteraard geschilderde deuren. 128 www.bouwen-verbouwen.be brems brems

Brems doors. Een wereld gaat open. De deur die er precies zo uitziet zoals je hem voor ogen had. Brems Doors maakt maatwerk dat meer is dan een manier om het ene vertrek van het andere te scheiden. Zoals de Secret Slide schuifdeur, bekroond met de Red Dot Award. Een deur die haast onzichtbaar is, maar desondanks wel degelijk gezien mag worden. Zo geeft Brems gestalte aan jouw visie. Toonzaal Antwerpen Londenstraat 39 2000 Antwerpen +32 (0)3 213 04 29 info@brems.be Brems Hagelandstraat 30 3545 Halen +32 (0)13 46 02 80 of kijk voor meer informatie op www.brems.be www.brems.be

8 Oude deuren Indien u een oude woning restaureert, verplicht de hoogte van de zolderingen u veelal om beroep te doen op afbraakspecialisten of brocanteurs. Bij hen kan men inderdaad deuren vinden die hoger zijn dan de huidige standaarddeuren. Hun prijs varieert naargelang de staat waarin ze zich bevinden en de periode waarin ze vervaardigd werden. de openingswijzen De eerste keuze die moet gemaakt worden, is deze van de openingswijze van de deuren. Bepalend is hier de functie van de deur en de gewenste mogelijkheden van de vleugels (bewegend gedeelte). de klassieke houten deur Traditiegetrouw zijn dergelijke deuren in hout en vertonen al dan niet een “occulus”, t.t.z. een beglaasd deel waarvan de vorm en grootte naargelang de modetrends verschillen. de accordeondeur of vouwdeur Plaatsbesparend, maar een geleider in de deuropening is noodzakelijk. De isolatie is zeker niet optimaal en het openen of sluiten is wel lawaaierig. De prijzen verschillen naargelang de afwerking in wit of houtmotief is en of de lamellen al dan niet voorzien zijn van glas. de klapdeur De opening van een klapdeur geschiedt door een rotatiebeweging omheen een verticale as. De vleugel verplaatst zich in één richting van de deuropening. Dit is de meest gebruikelijke opening. In openstaande stand wordt de ganse deuropening vrijgemaakt. De klapoppervlakte van de vleugel neemt echter veel plaats in het lokaal in. Bij de courante modellen is bij dit soort deuren de breedte beperkt tot 1,20 m. de draaideur Zij wordt geopend door een rotatiebeweging rond een verticale as. De as van de spillen bepaalt twee plannen in de vleugel. Deze twee plannen verplaatsen zich langs de ene en de andere kant van de deuropening bij het openen. De draaioppervlakte overschrijdt de 90° niet. De deuropening is niet volledig vrij voor doorgang. De draaiassen kunnen afgeremd worden. Dit systeem kan geautomatiseerd worden. de zwaaideur De deur van het “saloon” type. Zij opent zich volgens dezelfde principes van rotatie rond een verticale as. De vleugels kunnen zich verplaatsen langs beide kanten van de deuropening. Hier wordt aangeraden doorzichtige of doorschijnende vleugels te voorzien. Tevens dient men ervoor te waken deze deuren te beveiligen tegen het gekneld raken van de vingers. xinnix de schuifdeur De opening geschiedt door het opzij schuiven van de ganse vleugel of vleugels. Deze beweging wordt verwezenlijkt langs geleidingsrails. Voor de opening van de vleugels is het noodzakelijk om in de deurlijst vaste delen te voorzien die minstens dezelfde breedte hebben als de vleugels. Vergeet niet dat dit geen magische deuren zijn die u met een toverformule laat verdwijnen. Dankzij een geleider glijden deze deuren gewoon weg achter een dubbele wand. Een wand die u natuurlijk eerst moet voorzien. Sedert kort bestaat op de Belgische markt een nieuw revolutionair deursysteem. de glazen deur Enkel het getemperd glas van het type “SECURIT” met afgeronde randen wordt gebruikt bij de fabricatie van de glazen deuren. Dit materiaal verschaft een maximale veiligheid bij eventuele breuk. De dikte van een glasplaat varieert tussen 7 en 10 mm. Om in de deurlijst geplaatst te worden vraagt een glazen deur echter wel een versteviging langs de binnendraaiende zijde ter hoogte van de scharnieren. Ze kan ook in de vloer bevestigd worden en in het horizontale deel van de binnendraaiende zijde ter hoogte van het draaipunt.Minder afdichtend en duurder dan de klassieke deur, worden glazen deuren veelal gebruikt om de scheiding tussen de inkomhal en de living te vormen. xinnix 130

Universal systems for frameless doors Generaal Deprezstraat 2 8530 Harelbeke H. Consciencestraat 32 elbeke Belgium el.: +32 (0)56 73 50 00 Fax: +32 (0)56 72 02 70 Tel.: +32 (0)56 735000 Fax: +32 (0)56 720270 info@xinnix.be www.innix.eu www.xinnixdoorsystems.com info@xinnix.be www.xinnix.eu

Wandkasten Een immens huis met daarin een volledig vertrek voor het opbergen van kleren, schoenen en reiskoffers? Het summum van comfort, maar helaas niet voor iedereen weggelegd. En een grote kleerkast installeren in een kamer met bescheiden afmetingen, komt in de praktijk dan weer neer op aanzienlijk plaatsverlies. Gelukkig is er een oplossing: de wandkast. Ze laat zich probleemloos inpassen in alle vertrekken, of het nu gaat om de slaapkamer, de badkamer, de speelkamer of de hal die de dag- en de nachtzone met elkaar verbindt. Aangezien ze volledig modulair is of op maat wordt gemaakt, lost een wandkast alle opbergproblemen op. De wandkast, die doorgaans wordt vervaardigd door een schrijnwerker of door de technicus van het gekozen merk, kan “vast” zijn en dus definitief versmelten met het vertrek waarin ze wordt ingepast. Maar ze kan ook zo worden ontworpen dat men ze bij een verhuizing kan demonteren. Keurige stapels truien, zorgvuldig gevouwen hemden, perfecte rijen schoenen,… ze worden door de deuren in gezandstraald of doorzichtig glas nauwelijks aan het oog onttrokken en groeien dus uit tot heuse decoratie-elementen. Wat de materialen betreft, spant hout natuurlijk nog altijd de kroon, maar wanneer men het combineert met andere materialen (spiegels, glas, opengewerkt hout, aluminium…) ontstaat natuurlijk wel een luchtigere en minder massieve indruk. Wandkasten hebben meestal schuifdeuren – kwestie van zoveel mogelijk plaats te winnen – met verschillende breedtes. Wat de buitenafwerking betreft, is de keuze nagenoeg eindeloos; de binnenkant wordt uitgevoerd in melamine of aangepast aan de buitenbekleding. Weg is de tijd waarin kleren in een wandkast werden “gelegd of opgehangen” en daarmee uit! Vandaag staan wandkasten gewoon bol van de vernuftige accessoires en de handige gadgets: broekenhouders, rommelvakjes, hemdenladen, kousenvakjes, dassenhouders, hellende schoenenplanken, kledinghoezen,… Er wordt gemoduleerd dat het een lieve lust is en opbergen wordt puur plezier! 132 www.bouwen-verbouwen.be dm-line dm-line dm-line

where functionality becomes design DRESSINGS - SCHEIDINGSWANDEN - MAATKASTEN DM-Line Nieuwe Steenweg 106 Contacteer ons voor de dichtst bijzijnde D -L ne dealer in uw regio B 9140 Elversele (Temse) M i T 052 399 300 www.dm-line.com F 052 399 303 info@dm-line.be

8 De trap Een trap is een heus kunstwerk. Hij bestaat uit een opeenvolging van horizontale treden en eventueel overlopen, waarmee u van de ene verdieping naar de andere kan. De structuur van een trap wordt bepaald door verschillende elementen, met name de hoogte, het aantal treden, de aantrede of de diepte van die treden, de trapbreedte, de trapboom, de uitsparing in de vloer, de trapleuning enz. We overlopen ze even samen. Om te weten hoe hoog de trap moet zijn, meet u de afstand tussen de twee verdiepingen. Daarna bepaalt u het aantal treden alsook de hoogte van de treden (meestal tussen 16 en 18 cm). Hogere treden leveren een “steile” trap op. De ideale hoogte voor een traptrede is 17 cm. Toch houdt het comfort van een trap niet enkel verband met de hoogte van de treden. Ook de verhouding tussen die hoogte en de diepte van de treden is van belang. De ideale trede stemt overeen met één pas. Het aantal treden berekent u door de te beklimmen hoogte te delen door de gewenste tredehoogte. Als het aantal treden dat u zo bekomt, niet overeenstemt met een geheel getal, past u de hoogte van de treden aan tot dat wel het geval is. Voorzie wel nooit méér dan 20 treden per trapdeel, anders wordt de klimpartij te lastig. Omgekeerd moeten er altijd minstens drie treden na elkaar zijn, zo niet bestaat het gevaar dat men ze over het hoofd ziet en struikelt. Met de “omvang” van de trap bedoelt men de lengte van zijn basis, dus op de grond gemeten. Bij een wenteltrap zal die gelijk zijn aan de diameter van de trap. De “vrije hoogte” is de afstand tussen de treden en het plafond van de verdieping erboven. De vrije hoogte moet altijd minstens 2 meter bedragen. Zodra u de hoogte van de treden hebt bepaald, berekent u de diepte van de treden of de aantrede. Die stemt overeen met de diepte van de trede van wel tot wel (de wel is het deel van de traptrede dat over het eronderstaande stootbord heenloopt). De aantrede schommelt tussen 25 en 35 cm. Hoe makkelijker u uw voeten kan neerzetten, hoe comfortabeler de trap en hoe minder gevaar op valpartijen. Met de trapbreedte bedoelt men de breedte van de treden van de trap. Die bedraagt zelden minder dan 80 cm. De trapboom is het houten element dat schuin langs de muur loopt, parallel met de trap. Een houten trapboom is ten minste 32 mm dik. De treden worden in de trapboom vastgemaakt met behulp van sponningen met een diepte van minstens 12 mm. De uitsparing in de vloer is nog zo’n belangrijk element van de trap. Hiermee bedoelt men de opening die in het plafond van de verdieping erboven werd voorzien om de trap door te laten. De opening is dus even groot als de trap zelf. De vorm van de uitsparing hangt af van het soort van trap en van de vrije hoogte. De leuning, balustrade of borstwering is niet enkel een decoratief element maar vooral bedoeld voor de veiligheid. De hoogte moet in principe beantwoorden aan specifieke normen: minimum 90 cm hoog langsheen de trap en 100 cm op de overloop. En het materiaal ? Hout blijft het materiaal bij uitstek om trappen te vervaardigen. Beton is moderner en wordt alsmaar meer gebruikt. Trappen in stortbeton voorziet men doorgaans van een decoratieve afwerking: een laag verf, een polyurethaanbekleding, een bekleding in hout of plantaardige elementen, tegels of vast tapijt. Metaal, dat men voordien enkel gebruikte voor buitentrappen en diensttrappen, wordt ook in de woningbouw alsmaar populairder. De doorgaans stalen structuur van zo’n trap doet het inderdaad perfect bij hout of glas. Ook glas is trouwens een gezocht materiaal voor de realisatie van designtrappen. Dankzij dit transparante materiaal zien smalle en slecht verlichte trappenhuizen er meteen een stuk minder somber uit. Uiteraard bestaan er verschillende soorten van trappen: er is de rechte trap (het eenvoudigste model), de draaitrap (hij komt uit in een hoek van het vertrek, een inkomhal of een gang en maakt één of twee kwartdraaien) en tot slot de goedkope en makkelijk te plaatsen wenteltrap. 134 www.bouwen-verbouwen.be d'HOndT d'HOndT

SHOWROOMS | DENDERMONDE | ERPE-MERE | GEEL | GOSSELIES | HOUTHALEN | KNOKKE | KUURNE LEUVEN | LUIK | SECLIN (F) | SINT-PIETERS-LEEUW | WOMMELGEM | ZAVENTEM | ZEDELGEM | ZINGEM D’HONDT is reeds decennialang dé referentie voor binnendeuren, trappen en parket. Naast het brede aanbod houten producten in verschillende houtsoorten, afwerkingen en sorteringen biedt D’HONDT ook deuren en trappen in smeedijzer aan. Daar alles vervaardigd wordt in eigen atelier is ook maatwerk geen probleem en dit zonder meerprijs. Kom dus zeker langs in een van onze showrooms. Met ons vakkundig advies helpen we je graag bij de haalbare uitvoering van je plannen, dromen en ideeën. Want een deur, trap of parket zijn dé sfeermakers thuis, je kan dus maar beter de juiste keuze maken. METALEN DEUREN EN TRAPPEN GRATIS MAATWERK OP ONS VOLLEDIG AANBOD Ontdek ons volledig aanbod op www.dhondt-nv.be. Of laat je verder inspireren en ontdek de acties en promoties op blog.dhondt-nv.be.

8 De ramen Het moet dus wel degelijk sterk zijn: • weerstand bieden aan de mechanische druk van de hevigste wind, • water- en luchtdicht zijn, • isoleren tegen de koude, • isoleren tegen de warmte, • isoleren tegen het geluid van buitenaf. Indien het vensterraam een geldige akoestische en thermische isolatie bezit, dan wordt het resultaat bekomen door het duo beglazing-raam. Het is dus aangeraden uw ramen te voorzien van passende beglazing. In de mate dat het venster een maximum aan licht moet doorlaten, dient men de grootst mogelijke oppervlakte voor te behouden aan de beglazing. Het raam moet eveneens de afvoer naar buiten mogelijk maken van gecondenseerde waterdamp op de binnenzijde van de vensters. In open stand van het venster moet de opening voldoende ruim zijn om verluchting en lichtinval te verzekeren en om de bewoner van het omringende landschap te laten genieten. Binnen de lokalen moet het zo weinig mogelijke plaats innemen. Men moet de stand kunnen vergrendelen om te vermijden dat het niet gaat klappen met de wind. Wanneer het naar buiten opent, moet men het kunnen vastzetten in een gekozen positie zodat het geen gevaar gaat betekenen (vallen van de vleugel of van het glas). Het maakt eveneens een nooduitgang uit in geval van brand. Zoals de deuren, zijn de ramen samengesteld uit twee basisonderdelen: • een kader, “raamkozijn” genaamd”, ingebouwd in de muur of erop bevestigd. • een opvulling, bestaande uit de beweegbare, beglaasde delen, “raamvleugel” genaamd. Deze samenstellende delen kunnen al dan niet aangevuld worden met één of meerdere vaste beglaasde delen, “vaste ramen” genaamd. Dakvensters De eerste vereiste van een dakvenster is te beantwoorden aan de criteria van een venster: • lucht- en waterdichtheid, • thermische en akoestische isolatie, • onberispelijk beslag. Tweede vereiste: • niet geplaatst te worden op een dakhelling van minder dan 15°. Hoe groter de dakhelling, hoe kleiner de mogelijkheid voor capillair opstijgend vocht. Naast het binnenlaten van het licht van een zon die hoog aan de hemel staat, laat het dakvenster een automatische verluchting toe van het lokaal. Bepaalde modellen zijn uitgerust met een regelbare verluchtingsklep. 136 www.bouwen-verbouwen.be Voorzien van bij het begin, in functie van de oriëntatie van uw woning, modellen met zonnescherm (ingewerkt scherm of luik). Bij renovatie laat het dakvenster toe om een zolder te wijzigen in een aangenaam lokaal zonder de dakhelling te moeten wijzigen. Bij het bouwen is het belangrijk te weten dat hoe belangrijker de dakhelling is, hoe groter het bewoonbaar volume wordt. Het is dus aangeraden om te bouwen met een zo groot mogelijke dakhelling: dit is niet duurder en biedt een aanzienlijker woonoppervlak. Zelfs indien het lokaal niet onmiddellijk bewoond wordt, is het nuttig dakvensters te voorzien. Openingssystemen Er bestaan verschillende mogelijkheden: • door rotatie rond een centrale as, • door projectie: Dit type vensters werd ontworpen voor daken met een geringe helling (tot 15°). De handeling gebeurt aan de basis van het venster. • door projectie en rotatie. • door schuiven en projectie. Deze openingssystemen bieden zowel licht, maximale verluchting (naargelang het type), een breed uitzicht en het gemak van reiniging van het beglaasde oppervlak aan de buitenzijde. Welk systeem kiezen ? Kies in functie van volgende criteria : • gaat het erom een zolder of een weinig gebruikte ruimte te verlichten ? • gaat het om een bewoonbare ruimte ? • is de helling al dan niet belangrijk ? • zal de ruimte ingenomen worden door kinderen ? fAkrO fAkrO

Wie deurdenkt, denkt ANYWAY WWW.DOORS.BE | MODERNE BINNENDEUREN | | MAATWERKKASTEN | | SCHUIFDEUREN | | ALUMINIUM TRAPPEN | Innovatief maatwerk in de ganse BENELUX

8 publi reportage FAKRO, dakvensters die steeds een stap vooruit zijn FAKRO, de tweede grootste dakvensterfabrikant ter wereld, biedt een uitgebreid gamma aan producten en garandeert een uitzonderlijk wooncomfort in zolders. Een overzicht van het assortiment : • Verschillende dakvensters : tuimeldakvensters, uitzet-tuimeldakvensters, uitstapvensters, zolderramen en automatische rook- en warmteafvoer dakvensters. • Een uitgebreid gamma aan toebehoren voor dakvensters : rolgordijnen, verduisteringsrolgordijnen, jaloezieën, vouwgordijnen, muggengaas, buitenzonwering en rolluiken. • FAKRO is tevens een belangrijke fabrikant van zoldertrappen met tal van modellen en een waaier aan mogelijkheden. FTT Thermo de perfecte oplossing voor passiefwoningen Naargelang de specifieke noden biedt FAKRO daarenboven aangepaste oplossingen. Zo is het FTT Thermo U8 dakvenster op dit moment het warmste van de markt, met een U-waarde van 0,58 W / m²K * . Dankzij het innovatieve ontwerp voldoet de FTT Thermo aan de strikte normen voor de bouw van passiefhuizen. *Van de dakvensters die aangeboden worden op de markt door de grootste dakvensterfabrikanten. Klink onderaan : comfortabel gebruik De dakvensters van FAKRO worden standaard gemakkelijk bediend met een handgreep die zich onderaan de raamvleugel bevindt. Inbraakvertragende kwaliteiten Dakvensters kunnen als bereikbare gevelelementen worden beschouwd die beveiligd moeten worden. FAKRO dakvensters zijn daarom bijna allemaal uitgerust met het topSafe-systeem. Recent werd bovendien de Secure-uitvoering gelanceerd. Hierbij kunnen de glaslatten niet meer van buitenaf verwijderd worden en heeft de klink onderaan een slot. www.fakro.be 138 www.bouwen-verbouwen.be Hoogwaardige afwerkingsgraad en houtkwaliteit FAKRO dakvensters zijn vacuüm geïmpregneerd - de raamvleugels zijn niet alleen aan de binnenzijde maar ook aan de nietzichtbare buitenzijde volledig afgelakt. Dat garandeert een langere levensduur. proSky en Duet proSky als u meer licht wenst te creëren Op zoek naar grote lichtoppervlaktes ? De nieuwe reeks tuimeldakvensters met verhoogde tuimelas, verkrijgbaar tot 2,06 m hoogte ( proSky ) en zelfs tot 2,55 m ( Duet proSky ) zijn de perfecte oplossing.

Dakvensters ver voor op hun tijD Fakro mat. 2007 ? www.fakro.be Passieve woning in Sint-Pieters-Leeuw, gebouwd in 2013, superisolerende FAKRO dakvensters FTT U6 Optimale thermische isolatie Continu regelbare ventilatie Grotere glasoppervlakte Inbraakvertragende kwaliteiten Comfortabel gebruik met handgreep onderaan Hoogwaardige afwerking en houtkwaliteit Ook in PVC verkrijgbaar 20 jaar garantie op glas

8 Kiezen voor materiaal : hout, aluminium, PVC ? Het hout Het is enig. Nooit zijn twee bomen dezelfde, wat aan deuren en vensters een uiteindelijk uniek uitzicht bezorgt. Het is een voor 100% natuurlijk en vervangbaar product. Het is gemakkelijk te onderhouden. Dank zij de meest recente afwerkingstechnieken zijn ramen en deuren een lang leven beschoren. Een goed, tweejaarlijks onderhoud verzekert het behoud van alle eigenschappen van het hout. De nieuwe generaties van beitsen en beschermings- en/of kleurproducten verzekeren dit behoud. Hout is gemakkelijk te verwerken. Op technisch vlak kan men er eender wat mee aanvangen. Het is een ideaal product bij elke architectuur, zij het ultramodern of klassiek. Schrijnwerk wordt dag en nacht blootgesteld aan regen en wind. Hout beantwoordt aan de meest strenge normen omtrent water- en luchtdichtheid. De cellulaire structuur van hout maakt dat het een ideaal isolatiemateriaal is. De houten profielen van uw vensters maken een einde aan “koudebruggen” en de vervelende toestanden die eruit voortvloeien: condensatie, warmteverlies,... Hout bezit een mooi uitzicht, vol charme. Het is aangenaam om te voelen, nooit koud en welriekend. Het wordt niet opgeladen met statische elektriciteit en het trekt geen stof aan. Kleur, glans, structuur verschillen naargelang de houtsoort. Wie de natuurlijke schoonheid van hout wil bewaren zal opteren voor een doorschijnende beschermingslaag. Wie houdt van meer uitgesproken tinten, zal kiezen voor de nieuwe generatie duurzame beitsen die jaren meegaan. Hout weerstaat eveneens aan vuur. Houten profielen, in tegenstelling met andere materialen smelten niet of vervormen zich niet bij brand. Deze eigenschap om niet te gaan vervormen bij brand is een belangrijk argument, als men ziet hoe de zuurstof, binnengebracht langs een vervormd venster, het vuur aanwakkert. PVC Sinds zowat 35 jaar wordt PVC aangewend bij het bouwen, zij het renovatie of nieuwbouw. Dit materiaal bewees zijn deugdelijkheid. PVC-profielen bezitten de eigenschap uit meerdere kamers te zijn samengesteld. Deze kamers bieden volgende voordelen: • de kamers vooraan op de stijlen doen dienst als evacuatiekanaal voor water: binnendringend water wordt aldus afgevoerd naar buiten. • in geval van belangrijke beglaasde oppervlakken laten de ruimere centrale kamers toe om gegalvaniseerde metalen versteviging aan te brengen zodat de weerstand aan mechanische vervormingen, te wijten aan lange en bruuske invloeden of een uiterste winddruk, verhoogd wordt. • de kamers verzekeren een betere thermische isolatie. Gezien zij gescheiden zijn, maken zij een betere bescherming uit tegen de koude. • de akoestische isolatie is uitstekend. PVCschrijnwerk kan dus best aanbevolen worden in luidruchtige ruimten. wib 140 www.bouwen-verbouwen.be

8 • vervaardigd in de massa vergt PVC - schrijnwerk geen onderhoud, zoals schilderen of vernissen. PVC dat antistatisch is, wordt gewassen door de regen. Indien nodig volstaat een eenvoudige huishoudelijke reiniging. • PVC neemt heel weinig water op. Het is dus niet onderhevig aan cycli van vriezen, ontdooien, zwellen, vervormen of rotten. PVC is onbederfelijk en weerstaat aan corrosie. Het is niet onderhevig aan weersomstandigheden, milieuvervuiling, zoutrijke lucht of alkalische producten. • Bij bepaalde boogvensters is de soepelheid om de profielen te realiseren zeer concurrentieel. PVC is een slechte geleider zodat de coëfficiënt van thermische geleiding zeer gering blijft. Anders uitgedrukt: geen condensatievorming en minder energieverlies. Het biedt steeds een gevoel van warmte. • Het weerstaat aan het licht. Het kleuren van PVC geschiedt inderdaad in de massa met kleurstoffen die verbonden met opslorpers van UV-stralen elke ontkleuring tegengaan. Tegenwoordig is een gans gamma aan tinten voorradig: gekleurd in de massa, bedekt met een film, bedrukt, bedekt met een coating of geëxtrudeerd. Hoewel de thermische uitzetting van PVC belangrijker is dan bij hout of aluminium, veroorzaakt dit verschil geen enkel probleem in de praktijk. Wat duurzaamheid betreft, wordt PVCschrijnwerk voor een levensduur van minstens 50 jaar verzekerd. Aluminium Aluminium is het meest voorradige metaal op onze planeet. Het wordt verkregen door wib elektrolyse van bauxiet. De belangrijkste eigenschappen zijn lichtheid, stijfheid, de ongevoeligheid voor de meeste atmosferische invloeden en de grote vuurvastheid. Op te merken is dat de stijfheid van aluminium groter is dan van hout en PVC en men daarom de voorkeur geeft aan aluminium voor elementen met grote afmetingen. De belangrijkste eigenschappen van aluminium schrijnwerk: waterdichtheid die onafhankelijk is van de uitwendige omstandigheden, duurzaamheid, gemakkelijk onderhoud, veelvuldige kleuren, variatie in de vormgeving. Daartegenover dient gesteld dat aluminium slechts een gering isolatievermogen bezit. Om hieraan te verhelpen, ontwikkelden de fabrikanten schrijnwerk met “thermische onderbreking”. Het doel van een aluminium profiel met thermische onderbreking is de warmtestroom tussen de binnen- en buitenkant te verminderen. Dit wordt bereikt door onafhankelijke profielen (zowel binnen als buiten) die door een isolerende verbinding worden verbonden. Bij buitenschrijnwerk wordt aluminium nooit in zijn oorspronkelijke toestand aangewend, maar maakt het voorwerp uit van één van volgende bewerkingen: anodisatie, moffelen. Anodisatie is een beschermingsprocédé waarbij een zeer harde aluinlaag op het metaal wordt gecreëerd. Voor ramen gebruikt men gewoonlijk een beschermingslaag van 20 micron. Deze doorzichtige laag laat toe dat het aluminium zijn metaaluitzicht bewaart. Naargelang men min of meer polijst, bekomt men een mat of glanzend oppervlak. De beschermingslaag kan gekleurd worden door toevoeging van pigmenten tijdens het anodiseren. Het moffelen gebeurt in opeenvolgende stadia: het aluminium wordt eerst vooraf behandeld door ontvetting. Nadien wordt een overgangslaag aangebracht die zal dienen als grondlaag voor de laklaag. Nadien volgt het bakken in de oven op hoge temperatuur. Door de jaren heen werden verschillende laksoorten gebruikt. Tegenwoordig worden veelal polyesterpoeders aangewend omwille van hun goede weerstand aan de atmosferische toestanden, hun mechanische eigenschappen en hun vloeibaarheid die de profielen een mooi vlak uitzicht verschaffen. Ten overstaan van anodisatie biedt het moffelen het voordeel dat een hele waaier aan kleuren kan gebruikt worden. Het is zelfs mogelijk om schrijnwerk te vervaardigen waarbij het buitenprofiel verschillend is van de kleur van het binnenprofiel. www.bouwen-verbouwen.be 141 d'HOndT

8 WIB ( Window Business ) maakt topkwaliteit ramen en deuren in aluminium en PVC. Gefabriceerd in België en Luxemburg, geïnstalleerd door ervaren vaklui uit uw streek en met een dienst naverkoop ! WIB, dat zijn ramen en deuren voor het leven ! TOPKWALITEIT EN ESTHETISCH DESIGN DAT PAST BIJ ELK TYPE WONING Na 75 jaar ervaring in het fabriceren van een hoge kwaliteit ramen en deuren, zijn wij een klinkende referentie geworden. De diverse productiesites in België en Luxemburg zijn gespecialiseerd in aluminium en PVC en garanderen een snelle levering en service. Innovatie staat hoog in het vaandel van WIB. Onze ramen en deuren waren altijd al een zeer goed isolerende optie. Toch gaat WIB een stapje verder, we maken raamprofielen die speciaal worden ontwikkeld om te voldoen aan de eisen van ernergiezuinige huizen en passiefhuizen. Alle WIB ramen en deuren voldoen bovendien aan de strengste normen voor veiligheid. DE WIB ERKEND VAKMAN: LOKALE SERVICE WAAR U OP KAN VERTROUWEN Een extra garantie voor kwaliteit en zorgeloosheid is uw WIB Erkend Vakman, een gekwalificeerde expert, geselecteerd en opgeleid door WIB. Zo zorgt hij voor een perfecte plaatsing van uw ramen en deuren. Een WIB Erkend Vakman uit de omgeving adviseert u uitgebreid en helpt u de juiste keuzes te maken, rekening houdend met uw wensen en uw budget. Tijdens de werken biedt WIB indien nodig technische ondersteuning ter plaatse. TOPKWALITEIT ALS STANDAARD WIB werkt uitsluitend met raamprofielen van hoogwaardige kwaliteit die voldoen aan de nieuwste energienormen. En dit geld uiteraard ook voor de beglazing. Bovendien zijn alle profielen, zowel in PVC als aluminium, beschikbaar in tal van stijlen en kleuren. 142 www.bouwen-verbouwen.be

RAMEN EN DEUREN VOOR HET LEVEN Energiezuinige woningen en passiefwoningen, WIB® voldoen aan al uw wensen. Het WIB® ramen “GREEN 82” raam in PVC werd ontwikkeld voor passiefwoningen en energiezuinige woningen. Het nieuwe aluminium “GREEN STAR” raam van WIB® met versterkte isolatie, beantwoordt aan de nieuwe vereisten op het vlak van thermische isolatie. Vind een WIB® erkend vakman bij u in de buurt op www.wib.eu , WAKO SA Zone d’Activités Economiques Solupla / Rue de Niederpallen / L-8506 Redange-sur-Attert T +352 23 62 37 1 / F +352 23 62 08 85 / info@wib.e u

8 Garagepoorten De keuze van een garagepoort lijkt op het eerste gezicht een eenvoudige zaak. Niets is echter minder waar. Het aantal verschillende beschikbare systemen is zo groot dat het zeker aan te bevelen valt hiervoor toch wat tijd uit te trekken. Een foutieve of ondoordachte keuze kan namelijk een blijvende bron van ergernis betekenen. Daar elk type poort zijn specifieke voordelen heeft, geven we u eerst een overzicht van de diverse soorten garagepoorten. Vervolgens worden dan enkele typische toepassingen naar voren gebracht. isolatie, het bewegende poortvlak neemt veel ruimte in, de werking is vrij lawaaierig en in vergelijking met andere poorttypes is het poortvlak slecht afgedicht. Gezien de zeer aantrekkelijke prijs van deze poorten (vooral wanneer het gaat om kleinere standaardmaten) wordt dit soort poorten voornamelijk ingezet in low budget woningen, garageboxen, onverwarmde garages en ondergrondse parkeerterreinen waar individuele standplaatsen met behulp van deze poorten van elkaar worden gescheiden. In de woningbouw, en zeker in de nieuwbouw, kiest men nog maar zeer zelden voor de kantelpoort. kantelpoorten De kantelpoort is de poort die waarschijnlijk het meest bekend is en waaraan de meesten onder ons denken wanneer een garagepoort ter sprake komt. De poort bestaat uit één vlak en - zoals de naam al laat vermoeden - kantelt ze als het ware, om vervolgens boven het hoofd weg te draaien. Meestal komt het poortblad daarbij buiten de gevel om te voorkomen dat binnen in de garage teveel plaats verloren gaat. Wanneer de poort volledig open is, ligt de poort horizontaal boven de poortopening. Er bestaan ook kantelpoorten die bij het openen binnen de gevel blijven maar in dat geval kan een relatief groot deel van de garage niet effectief worden gebruikt. Bij het openen kantelt de poort namelijk fel naar binnen waardoor er zich achter het poortvlak haast niets mag bevinden. Verder zijn deze poorten zeer moeilijk te automatiseren en valt de manuele bediening meestal zwaar uit. Een binnenblijvende kantelpoort is evenwel nodig wanneer de garagepoort onmiddellijk uitgeeft op het trottoir. Dit om te voorkomen dat bij het openen van de poort een voorbijganger zou worden geraakt of verwond. In deze situaties zijn andere poorttypes even-wel veel geschikter, zoals verder uit de tekst zal blijken. Een kantelpoort kan eveneens voorzien worden van een toegangsdeur die ingebouwd zit in de poort. Op die manier heeft men toegang tot de garage zonder dat men de poort volledig moet openen. We waarschuwen er hier echter voor dat er steeds een bodemprofiel blijft zitten onder aan de toegangsdeur. U blijft dus een drempel behouden wanneer de deur wordt geopend, wat de toegang kan belemmeren. Verder dient hierbij vermeld dat de toegangsdeur om veiligheidsredenen (de deur mag namelijk niet openvallen wanneer de poort geopend wordt) steeds naar buiten toe geopend moet worden. Daarom is een ingebouwde deur normaal niet toegestaan wanneer de poort rechtstreeks uitgeeft op het voetpad. Indien dat wel vereist is en de poort onmiddellijk op het voetpad uitgeeft, dan kan een zijdelingse sectionaalpoort een oplossing bieden. Als voordelen voor de kantelpoorten vallen volgende zaken te noteren: zeer budgetvriendelijk, zeer beperkte inbouwruimte (zowel zijdelings als bovenaan met uitzondering van de kantelpoorten die gebalanceerd worden met tegengewichten) zodat een optimale dagmaat behouden blijft, eenvoudige techniek en diverse modellen beschikbaar op de markt. De minpunten: normaal zijn deze poorten niet voorzien van sectionaalpoorten De basistechnologie van de sectionale garagepoorten vindt haar oorsprong bij industriële gebruikers die geen gevaarlijke of slecht werkende poorten kunnen accepteren. Ook de particulier heeft het recht deze veiligheidsnormen te hanteren en dezelfde functionele eisen te stellen. Dit type garagepoort heeft de laatste jaren definitief zijn intrede gemaakt in de woningbouw en verdringt de klassieke kantelpoort. De sectionale garagepoort maakt het mogelijk de beschikbare ruimte optimaal te benutten. De poort gaat vertikaal omhoog en klapt geleidelijk naar binnen en komt in geopende stand volledig horizontaal boven de dagopening te liggen. Op die manier kan er direct achter de poort een wagen of een rek worden geplaatst. Dit wordt nog belangrijker in de toekomst gezien de monovolumes de gewone gezinswagens alsmaar meer verdringen en gezien de bebouwbare oppervlakte alsmaar schaarser en duurder wordt. Daarenboven is deze poort in elke positie in balans en is ze zeer eenvoudig en licht in gebruik. Zeker nu er tevens goedkopere versies op de markt komen, ligt een sectionaalpoort binnen het bereik van zowat ieders budget. Zo is de Toch wensen nog veel particulieren een sectionale garagepoort met nog hogere specificaties of andere uitvoeringen. Dit waarschijnlijk omdat veel garages in de woning worden ingebouwd, met als gevolg dat men van de poort méér verwacht dan wanneer de garage los van het hoofdgebouw staat. Gevolg: heel wat garages worden meer 144 www.bouwen-verbouwen.be HörmAnn

ThermoCarbon voordeuren Garagepoorten en voordeuren in partnerlook Garagepoorten en aandrijvingen Europa’s grootste gamma deuren en garagepoorten • Europa’s Nr. 1 met meer dan 75 jaar ervaring in de productie van poorten • NIEUW: ThermoCarbon met maximale warmte-isolatie tot 0,47 W/(m²·K) • Garagepoorten en voordeuren in hetzelfde design www.hormann.be • info@hormann.be Tel.: 012 399 222 • Fax: 012 399 211

8 als polyvalente ruimte gebruikt dan wel alleen voor het opbergen van de wagen. Ook de fietsen en zelfs het tuingereedschap vinden er een onderkomen. De kinderen spelen er en de doe-het-zelvers en de knutselaars beoefenen er hun hobby. Een van de voordelen van een sectionaalpoort is dat de garage veel beter wordt afgedicht. Zowel zijdelings als bovenaan en onderaan zijn er dichtingen aangebracht tegen mogelijk indringend vocht. Veelal zijn deze poorten geïsoleerd. Een dubbele stalen wand waartussen zich een 20,30 of 40 mm dikke polyurethaankern bevindt, zorgt voor een goede isolatie. Let er evenwel op dat de garage degelijk wordt verlucht. Een te hoge vochtigheidsgraad, veroorzaakt door een natte wagen die in de garage wordt geparkeerd, zorgt namelijk voor een versnelde corrosie van de auto. Daarenboven bevindt de brander van de centrale verwarming zich meestal in de garage en moet er bijgevolg ook aanvoer van verse lucht zijn. Verder dient aandacht te worden geschonken aan de veiligheidsvoorzieningen op de poort. Als absolute noodzaak noteerden wij volgende beveiligingen: • vingerklembeveiliging tussen de secties • vingerklembeveiliging ter hoogte van de scharnieren • goede vergrendeling van de poort, bij voorkeur aan beide zijden • onderloopbeveiliging, vooral bij gemotoriseerde poorten • Weggewerkte kabels en beschermde balanceringsystemen • goede afstelling van poort en motor (bij voorkeur van dezelfde fabrikant). Automatische hindernisherkenning met intelligente sturing die mogelijke hindernissen snel detecteert en de poortbewegging stopt en doet omkeren. Dit alles rekening houdend met de van toepassing zijn de CEN-normen. Sectionaalpoorten bieden volgende voordelen: zeer plaatsbesparend, zeer makkelijk te gebruiken, goede afdichting, veelal geïsoleerd en diverse modellen beschikbaar op de markt waardoor voor zowat elk budget nu een sectionaalpoort in aanmerking komt. Als minpunten noteren wij: iets meer inbouwruimte nodig dan een kantelpoort (al bieden sommige fabrikanten nu zeer revolutionaire systemen waarbij zeer weinig plaats vereist is) en de onmogelijkheid om een toegangsdeur in de poort in te bouwen. Wilt u toch een toegangsdeur, opteer dan voor een industriepoort. Keerzijde van de medaille: de afwerking van zo’n poort is wat minder goed, de beveiligingssystemen zijn niet aangepast aan de gezinssfeer en de eerder besproken nadelen van de kantelpoort met toegangsdeur zijn ook hier van toepassing. Zijdelingse sectionaalpoorten Dit type garagepoort wordt ook al eens “schuifpoort” genoemd. Ook al lijkt deze poort uit de tijd, toch zijn er toepassingen waarbij ze zeer geschikt is en soms zelfs de enig mogelijke oplossing biedt. Door het concept is de functie van een ingebouwde toegangsdeur bijvoorbeeld altijd voorzien. Daarbij komt nog dat er geen drempel is en dat de breedte van de toegang kan worden geregeld aangezien het om een zijdelings wegschuivende poort gaat. Hierbij draait geen enkel deel buiten het poortvlak. Een opstelling aan het voetpad is bijgevolg geen enkel probleem. Verder zijn de inbouwruimten zeer beperkt en kan de poort eenvoudig worden gemotoriseerd. Dit maakt de zijdelingse sectionaalpoort ook zeer geschikt voor lage garages waar de dagmaat zo groot mogelijk moet blijven. Een ander voordeel van zo’n poort is dat ze niet recht naar achteren dient te worden geleid. Een garage met een schuine muur kan bijgevolg ook voorzien worden van een dergelijke garagepoort waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de oppervlakte. Een minpunt is dat één muur van de garage vrij dient te blijven omdat de poort daarlangs moet worden geleid. Bij het maken van uw keuze moet u voorts rekening houden met dezelfde aandachtspunten als diegene die we al eerder aanhaalden bij de sectionaalpoorten. 146 www.bouwen-verbouwen.be HörmAnn

vloerbekleding 9 IntErcarro U gaat een vloerbekleding kiezen ? Beslist geen makkelijke klus : de keuze is nagenoeg eindeloos en elk materiaal heeft zo zijn eigen, verleidelijke kantjes. Hoed u evenwel voor trends en rages : de aankoop van een vloerbekleding blijft een investering op middellange en lange termijn. Bij uw uiteindelijke beslissing moet u zich laten leiden door precieze selectiecriteria. Maar welke criteria ? In de eerste plaats het gebruik en de eventuele onderhoudsvereisten. En uiteraard dient een vloerbekleding voor buiten ook vorstbestendig te zijn.

9 In intensief belopen ruimtes opteert u het best voor een vloerbekleding die bijzonder goed bestand is tegen schokken en slijtage (een tegelvloer bijvoorbeeld), voor de slaapkamer van uw rakkers kiest u dan weer een “tederder” (maar wel onderhoudsvriendelijk) materiaal dat vooral warm en zacht moet aanvoelen. Zonder natuurlijk de eventuele allergieën van uw (b)engeltjes uit het oog te verliezen. Gaat het om een vochtig vertrek, een badkamer, een keuken? Neem dan enkel genoegen met perfect vochtbestendige en slipvrije materialen. Vooral bij het kiezen van de keukenvloer moet u uiterst waakzaam en ongenadig streng zijn! Op die vloer zullen onvermijdelijk vetten en zuren van allerhande slag terechtkomen: voorzie dus een vloerbekleding waarop die substanties niet de minste vat hebben en die bestand is tegen herhaaldelijk schoonmaken! Hoe kiest u een tegelvloer? Tegels kunnen we onderbrengen in twee grote categorieën: natuursteen en industrieel vervaardigde producten. Zonder hier de professionele criteria uiteen te willen zetten, geven we u toch graag volgend advies: ga na in welke mate de tegel water opslorpt en bestand is tegen slijtage en wrijving. Onthoud dat de dikte van een tegel niet noodzakelijk iets zegt over de kwaliteit ervan. Momenteel wordt het formaat van de tegels alsmaar groter: kiest u voor zo’n groot formaat, dan mag u enkel genoegen nemen met de allerbeste kwaliteit. Op die manier vermijdt u dat de tegels bijvoorbeeld niet perfect vlak zijn of niet allemaal dezelfde afmetingen hebben. Is het woord “natuurlijk” voor u een synoniem van “degelijk”? Weet dan dat vloerbekledingen in hout, kurk, natuursteen of terracotta flexibel genoeg zijn om zich zowel aan het bestaan van een stadsmus als aan het plattelandsleven aan te passen. Wat hout betreft: zorg dat u het verschil kent tussen massieve parketvloeren, lamellenparket en laminaatvloeren, met een toplaag van kunststof. Behaaglijk, solide, duurzaam, isolerend, onderhoudsvriendelijk en voortaan beschikbaar in tal van variëteiten: dat zijn de troeven van kurk. Zeker de moeite van het overwegen waard! Nog een vraag die u zich moet stellen in verband met uw vloerbekleding: valt ze te verzoenen met de vloerverwarming, als u die hebt? Steen? Een materiaal dat veelvuldig wordt gebruikt. Omdat het zich makkelijk laat onderhouden, wordt het met de tijd doorgaans alleen maar mooier. Geeft u de voorkeur aan een gebruiksvriendelijke vloerbekleding? Dan is linoleum met zijn lange levensduur gewoon geknipt voor u. Linoleum is antistatisch én op en top hygiënisch. Bent u bovendien creatief ingesteld? U zal verbaasd opkijken van de uitgebreide kleurengamma’s IntErcarro en de talrijke collecties die momenteel op de markt te verkrijgen zijn. U blijft zweren bij vast tapijt? Beslist de donzigste, warmste vloerbekleding ooit: het is gewoon heerlijk er zich op uit te strekken of er met blote voeten op rond te lopen! Laat u bij uw keuze leiden door de manier waarop u uw vast tapijt zal gebruiken en houd rekening met de internationale I.C.C.O.-classificatie. Hebt u alle voor- en nadelen aandachtig bestudeerd? Aarzel dan niet uw leverancier stalen te vragen die u thuis kan uittesten. Stel hem ook technische vragen en eis kwaliteitsbewijzen of - certificaten. Maar weet dat het uiteindelijke resultaat in grote mate afhangt van de vakkennis van diegene die de vloerbekleding legt! De ondervloer De ondervloer (de chape) dient niet alleen om leidingen te bedekken maar vooral om de ondergrond te nivelleren. Het is ofwel een vlakke, horizontale kant-en-klare vloer (industriële vloer), ofwel een vlakke onderlaag die als steun dient voor de bekleding. De ondervloer dient ook voor de waterdichtheid, de thermische en soms ook de akoestische isolatie. Vooraleer de ondervloer wordt aangebracht moeten alle plafonneringswerk en betonnen of gemetselde sokkels klaar zijn, ook de ramen moeten reeds geplaatst zijn. Enkele tips Voor het gieten van de ondervloer gaat u na of alle openingen (vensters, deuren,...) van het gebouw dicht zijn. Anders ontstaat er tocht die de mortel te snel zou doen drogen. Het is nuttig een met soepel bitumen of polyethyleen geïmpregneerde strook kraftpapier tegen de plinten en rondom de te vloeren ruimte te leggen, zodat er geen water door het metsel- of pleisterwerk wordt opgezogen. Bestaat er gevaar voor wateropslorping door de ondergrond, dan plaatst men eveneens een waterdichte film zodat er geen water van de ondervloer door plafonds of vloeren dringt. De verschillende soorten IntErcarro De normale ondervloer: in dit geval is het bindmiddel van de verschillende bestanddelen gewone cement. Ondervloeren in egalisatiebeton : deze worden aangelegd om de ondergrond te effenen. Hechtende ondervloeren : deze worden rechtstreeks en ongescheiden op de ondergrond getrokken om krimp te vermijden. Zwevende ondervloeren : deze zijn gescheiden van de ondergrond. Zij moeten volledig droog zijn vooraleer men er een vloerbekleding op aanbrengt, gezien krimp mogelijk is met alle nadelige gevolgen vandien (zoals scheuren in de vloerbekleding). 148 www.bouwen-verbouwen.be

For classic and not so classic ANTWERPEN • BRUGGE • GENT • GROOT-BIJGAARDEN • SINT-STEVENS-WOLUWE • www.intercarro.be WAVRE

9 IntErcarro De natuurstenen Ze worden gewonnen uit steengroeven over heel de wereld. Op vele plaatsen worden ze nog steeds met de hand op maat gekapt. Niet elke natuursteen kan echter zonder meer als vloersteen worden gebruikt. Sommige van deze stenen kunnen concurreren met de producten die vermeld worden in de rubriek. De enige echte Blauwe Steen uit Henegouwen Wie het heeft over arduin of hardsteen kan gewoon niet om de echte Blauwe Steen uit Henegouwen heen. Een uiterst nobel materiaal, dat al ruim een eeuw - het bedrijf werd op 28 mei 1888 gesticht - een van de paradepaardjes is van ons Belgische erfgoed. “Blauwe Steen uit Henegouwen” is sinds 1986 een gedeponeerd handelsmerk. Het gaat meer bepaald om de hardsteen die de S.A. Carrières du Hainaut in Zinnik ontgint. Arduin of hardsteen wordt gewonnen uit de steenlaag die heel België van west naar oost doorkruist, te beginnen in Zinnik, waar zich de hoofdzetel van de productie bevindt, tot in de vallei van de Ourthe. De Blauwe Steen uit Henegouwen is niet het enige bedrijf uit de streek dat de hardsteen ontgint, maar sinds een paar decennia is het wel uitgegroeid tot de allerbelangrijkste producent. Het geheim van het succes? Hardsteen of arduin geniet wereldwijd aanzien en is terug te vinden in nagenoeg alle gebouwen van ons land, ongeacht hun stijl of architecturale design. Het gaat dan ook om een materiaal dat prat kan gaan op talloze intrinsieke kwaliteiten. Blauwe Steen uit Henegouwen is nagenoeg niet poreus, slorpt het vocht niet op en is dus perfect vorstbestendig. Het materiaal kan bovendien bogen op een erg com-pacte structuur, is zeer goed bestand tegen slijtage en verbrijzeling, en onverwoestbaar. 150 www.bouwen-verbouwen.be De perfecte sedimentatie van de Blauwe Steen uit Henegouwen verleent dit product een compacte en homogene structuur waaraan andere kalkstenen maar moeilijk kunnen tippen. De mechanische en technische eigenschappen benaderen die van graniet, zodat deze steensoort zeer goed bestand is tegen de meest uiteenlopende invloeden, of het nu gaat om vervuiling, snel opeenvolgend vries- en dooiweer, intens gebruik door voetgangers, onderhoud en zelfs vandalisme. Blauwe Steen uit Henegouwen is niet poreus, niets dringt er in door. Deze steensoort zou zelfs zelfreinigend zijn! Omdat men deze hardsteen verschillende formaten en afwerkingen meegeeft, kan hij meerdere aspecten aannemen, waardoor hij zowel binnen als buiten kan worden aangewend. En dat in elk type van gebouw! Welk soort van oppervlak zal u kiezen? Het hangt uiteraard in grote mate af van het gebruik dat u voor ogen heeft. Voor een welbepaalde toepassing zal deze of gene afwerking beter geschikt zijn terwijl andere afwerkingen ronduit onmogelijk blijken. Er bestaan 12 verschillende groottes en afwerkingen. Sommige bekomt men met behulp van machines, andere worden met de hand gerealiseerd door gespecialiseerde arbeiders. Blauwe Steen uit Henegouwen bestaat in tal van formaten en afmetingen: kasseien, tegels, dorpels, plinten voor grondmuren, deur- en vensteromlijstingen, gevelbekledingen, zuilen, breukstenen, trappen, decoratieve elementen, stadsmeubilair enz. In de technische map van de Blauwe Steen uit Henegouwen, die enkel bestemd is voor de architect, vindt deze laatste voor elk standaardproduct een fiche. Die technische uitleg stelt hem in staat om, rekening houdend met uw wensen, de Blauwe Steen uit Henegouwen volgens de regels van de kunst aan te wenden. Op eenvoudig verzoek krijgen alle bouwheren een documentatie in kleur die de veelvuldige toepassingen van Blauwe Steen uit Henegouwen uit de doeken doet. Blauwe Steen uit Henegouwen kan bogen op de technische goedkeuring U.B.A. tc: een extra kwaliteitswaarborg.

9 Graniet Het graniet moet homogeen zijn en bestaan uit harde, goed hechtende korrels. Het mag geen barsten, gaten en zachtere of verschillende plekken vertonen. Het is beschikbaar in verschillende kleuren: zwart, rood, roos, groen, wit, enz. De dikte van de tegels varieert van 2 tot 3 centimeter. De kunststenen De keramiektegels (gebakken in de fabriek) Ze zijn vooral samengesteld op basis van klei, silicium en kleurmiddelen. Ze worden zowel op de muren als op de grond geplaatst. Het gaat om terracotta, halfgres, gresklinkers, fijn gres, fabriekstegels, enz. De klassieke sedimentaire gesteenten Het gaat vooral over gres, leischie-fersteen en leisteen. Faience Faience wordt gemaakt d.m.v. een enkel bakprocédé en in een kleine dikte. De geringe schokvastheid maakt het eerder geschikt voor muren. Het is ook poreus en dus niet geschikt voor buitenwerk. Het voordeel van faiencetegels is dat ze tijdens het bakken niet krimpen, zodat ze erg maatvast zijn. Geperst gres Verglaasd gres Het is een geperste, niet geëmailleerde gres, verkregen door een enkelvoudig bakprocédé. Hij kan verglaasd (halfmat) of gepolijst worden. Verglaasd gres wordt bij hoge temperaturen (ongeveer 1.200 °C) gebakken en in de massa gekleurd. Het heeft dan ook een hoge weerstand. Alleen diamant kan er nog doorheen. Het is uitstekend materiaal voor een intensief belopen ruimte. Zelfs lichte slijtage is nauwelijks zichtbaar. Het materiaal is immers bijzonder kleurvast. Bij de verglazing wordt het basismateriaal geatomiseerd, d.i. tot uiterste kleine deeltjes herleid. Verglaasd gres is dan ook zo hard als graniet. Sommige fabrieken geven zelfs 15 jaar garantie. Gepolijst gres glanst even goed als marmer en is bovendien bestand tegen vetten, zuren, enz. Geëmailleerd gres Marmer Marmer is rijk aan kalk. Afhankelijk van de variëteit kan men marmer minder of meer doen glanzen. Marmer valt op door zijn geaderde, gespikkelde of gevlamde aspect: een diversiteit die een streling is voor het oog en daardoor tekent voor ongeëvenaarde, esthetische rijkdom. De kleuren kennen we: van zwart tot wit, met daartussen een breed palet van schitterende tinten. Waardoor marmer van oudsher een stevige reputatie opbouwde als de meest luxueuze vloerbekleding die er bestaat! Spaar geen moeite! • indien men bij de verwerking van het marmer water van slechte kwaliteit onder het cement mengt, zal het marmer zeer snel verkleuren. • de ondervloer waarop het marmer terechtkomt moet schoon en zuiver zijn. Achterblijvende schroeven of nagels zullen onvermijdelijk gaan roesten, wat voor het marmer catastrofale gevolgen zal hebben. Vroeg of laat zal de roest de oppervlakte bereiken en blijvende vlekken veroorzaken op uw marmeren vloer. Geëmailleerd gres kan men het best aanwenden als muurbekleding. Dit soort gres bestaat uit verschillende soorten email die d.m.v. één enkel bakprocédé op de tegel worden aangebracht. De weerstand van deze tegel hangt natuurlijk helemaal af van de hoeveelheid en de kwaliteit van de gebruikte emailsoorten. Getrokken gres Dit soort gres wordt niet geperst maar geëxtrudeerd. De tegels zijn al dan niet geëmailleerd. Tijdens het bakken … krimpen ze aanzienlijk. Wat enkele ongemakken kan veroorzaken bij het leggen van de tegels en bij het creëren van de voegen. Getrokken gres is ideaal in intensief belopen ruimtes. Niet-gebakken producten Betontegels Betontegels zijn elementen uit cementbeton, in één stuk of in twee lagen: een steunlaag en een slijtlaag. Er bestaan decoratieve betontegels voor terrassen en tuinen, waarvan het oppervlak bestaat uit zichtbare, fijngestampte granulaten of eventueel silex. Sommige van deze tegels zijn gemaakt uit wit cement en additieven op basis van marmer en/of kwarts en anorganische pigmenten. www.bouwen-verbouwen.be 151 carrIèrEs DU HaInaUt

9 Marmermozaïektegels Ze bestaan uit twee lagen: een steunlaag en een sierlaag. De bovenlaag is gemaakt op basis van marmerkorrels- of scherven en cement, met of zonder anorganische pigmenten en/of fijne granulaten. Het oppervlak wordt verder behandeld om het voldoende effen te maken. De steunlaag bestaat uit een mengsel van cement en fijne granulaten. Asfalttegels De tegels zijn samengesteld uit verpulverd asfaltgesteente, waaraan bitumen zijn toegevoegd. Ze worden onder hoge druk en bij een hoge temperatuur geperst. Cementtegels Deze tegels zijn samengesteld uit fijne granulaten of een vulmassa en een hydraulisch bindmiddel, waaraan al dan niet kleurstoffen worden toegevoegd. Ook deze tegels bestaan uit één of uit twee lagen. Parket Hout is misschien wel het edelste materiaal dat er bestaat. Parket is dan ook een van de mooiste vloerbedekkingen. Het is een natuurlijk en gezond materiaal dat geen allergie veroorzaakt, in tegenstelling tot sommige kunststofmaterialen. Zijn gladde oppervlak trekt geen stof aan en is dus meestal schoon. Het is zeer gemakkelijk te onderhouden en even duurzaam als hout maar kan zijn, ook de afwerkingsvernissen verhogen de duurzaamheid. Tenslotte draagt parket ook bij tot het thermisch comfort van het vertrek. De kwaliteit en de stabiliteit van het hout zijn zeer belangrijk. We vermelden hier de meest gebruikte soorten: Centraal-Europese eik, es, kambala, afzelia en wengé, beuk, Amerikaanse eik, esdoorn. Het Bleken Van Parket Gebleekte parketvloeren hebben de wind in de zeilen: het gaat om een speciaal procédé dat het parket een wit aspect verleent (diverse nuances naar keuze). Loodwit werkt het krachtigst wanneer het manueel met een schraper wordt aangebracht. Denk ook aan deze techniek bij het kiezen van uw parket. Massief parket Bestaat in 4 diktes die elk een specifieke plaatsing vereisen. • 6 mm : zogenaamd “tapijt” parket. Wordt aangebracht op een vlakke chape. • 9/10mm : wordt verlijmd of genageld op een houten onderlaag (multiplex, enz). • 14/15 mm : wordt verlijmd op chape. • 21/22 mm : zelfdragend, aangebracht op steunlatten. Wanneer je kiest voor een massief parket dan kies je voor een natuurproduct, dat duurzaam is en waar generatie na generatie plezier aan beleefd wordt. Om de juiste keuze te maken in het ruime aanbod, overweeg je best volgende zaken. 152 www.bouwen-verbouwen.be D’HonDt D’HonDt D’HonDt

Welke stijl? De inrichting van je huis bepaalt de keuze van je parketvloer. Voor de landelijke stijl zijn er de verouderde eiken vloerplanken. Nostalgie van weleer wordt verkregen door het eikenhout te roken en kunstmatig te verouderen. Meestal in brede planken met mooie knopen. Subtiele kleurnuances zijn mogelijk, afhankelijk van de hoeveelheid looizuur aanwezig in de eiken planken. De klassieke stijl vraagt om visgraat of Hongaarse punt of traditioneel 9 mm parket, dat genageld en verlijmd wordt op een onderparket. Een moderne stijl vraagt om strakke, rechtlijnige houtsoorten zonder knopen zoals Tasmaans Eiken, Merbau of Maple. Trendy en hip zijn parketten in warme en donkere kleuren. Hier scoren warmte behandeld Eiken en Essen zeer hoog. Door de speciale warmtebehandeling krijgen deze bleke houtsoorten een warme, donkerbruine kleur. Prima alternatief voor exotische houtsoorten. Welke ruimte? Is het een parket voor de leefruimte, de slaapkamers of de badkamer? Iedere ruimte heeft specifieke vereisten. Voor de leefruimte kies je best een houtsoort die tegen een stootje kan. De dikte van de vloer speelt ook een belangrijke rol. Een dikte van 20,5 mm is ideaal wanneer de vloer moet aansluiten met een natuurstenen vloer in de keuken omdat natuursteen meestal ook deze dikte heeft. Op de bovenverdieping wordt meestal geopteerd voor een dunner parket van 14 mm. Denk ook aan de trap die op de bovenverdieping uitkomt en zorg ervoor dat de dikte van het parket overeenkomt met de aansluiting op de trap Voor de badkamer kies je best voor Teak of Merbau. Deze twee exoten lenen zich uitstekend voor vochtige ruimten. Ze zijn wel duurder maar een badkamer is meestal niet zo groot dus valt het totaalbudget wel mee. Bovendien is een houten vloer in de badkamer heel aangenaam om met blote voeten op te lopen. Onderhoudsvriendelijk? Voorgeoliede parketten hebben het voordeel dat de poriën van het hout open blijven en dat het hout dus kan ademen. Het parket behoudt zijn natuurlijke uitstraling. Daarom moet na plaatsing een extra laagje onderhoudsolie aangebracht worden. Wekelijks onderhoud gebeurt met water en zeep. Eenmaal per jaar moet de vloer grondig gereinigd worden en daarna start men van voor af aan met een nieuw laagje onderhoudsolie. Geoliede vloeren zijn ideaal voor mensen met allergie aan huisstofmijt omdat de vloer antistatisch is en met water mag gekuist worden. Het onderhoud is eerder intensief. Bij verniste vloeren wordt het houtoppervlak afgesloten. Hier heeft men de keuze tussen matte vernis en satijn vernis. Het onderhoud gebeurt meestal droog en af en toe met een uitgewrongen dweil. Nadeel is dat er zich na verloop van tijd loopstraten aftekenen op het parket. Na gemiddeld 5 à 7 jaar dient de vloer opnieuw geschuurd te worden en opnieuw behandeld. Parketten kunnen ook met een kleurloze hardwax olie behandeld zijn, gebaseerd op een olie- en wascombinatie. De olie dringt diep in het hout en de was zorgt ervoor dat het hout optimaal beschermd wordt. Na plaatsing van de vloer een laagje hardwax olie aanbrengen. Het wekelijks onderhoud gebeurt met een goed uitgewrongen dweil en een aangepast onderhoudsproduct. 15% meer rendement ONS 3-LAAGS PARKET EEN IDEALE MATCH BIJ VLOERVERWARMING NIEUW XXXL PARKET BREEDTES TOT 45 CM Ontdek ons volledig aanbod op www.dhondt-nv.be. Of laat je verder inspireren en ontdek de acties en promoties op blog.dhondt-nv.be. SHOWROOMS | DENDERMONDE | ERPE-MERE | GEEL | GOSSELIES | HOUTHALEN | KNOKKE | KUURNE LEUVEN | LUIK | SECLIN (F) | SINT-PIETERS-LEEUW | WOMMELGEM | ZAVENTEM | ZEDELGEM | ZINGEM D’HONDT heeft een uiterst compleet aanbod parket en laminaat. Van eiken vloeren, over gelakte vloeren tot exotische parketsoorten en laminaat. Voor elk interieur en elke toepassing de gepaste houten vloerbekleding. Zo is ons 3-laags parket een ideale match bij vloerverwarming en bieden we in eik nu ook een XXXL parket aan met breedtes tot 45 cm. In een van onze 15 showrooms adviseren we u graag verder voor de concrete invulling van uw plannen en een kwalitatieve uitwerking die perfect in uw interieur past.

9 Naast het dagelijks onderhoud is het belangrijk een paar keer per jaar uw vloer helemaal te behandelen met onderhoudswas. Welke plaatsing? Er zijn drie soorten plaatsingen voor massief parket. Verlijmde plaatsing, zwevende plaatsing en vernagelde plaatsing. Bij een verlijmde plaatsing zal men het minste geluid van het belopen van het parket ondervinden. Bij een zwevende plaatsing zal een holler geluid ontstaan wanneer je op de parket loopt. Een vernageld parket op balken zal het meeste geluid veroorzaken. Dit kan evenwel verminderd worden door de ruimte tussen de balken op te vullen met isolatie. De juiste werkwijze per plaatsingsmogelijkheid vindt u in de meegeleverde leginstructies van de producent. Vloerverwarming en massief parket? Plaatsing op vloerverwarming houdt een aantal beperkingen in, zowel in keuze houtsoort als afmetingen en de manier van plaatsen van de parketvloer. Een massief eiken parket van 20,5 mm dikte, met tand & groef verbinding, met een maximale breedte van 14 cm kan rechtstreeks verlijmd worden op chape met vloerverwarming. Bredere planken zijn hier uitgesloten. Daarnaast wordt veelal gekozen voor traditioneel parket in 9 mm zonder tand & groef, wat genageld en verlijmd moet worden op een ondervloer. De verlijming gebeurt best met een kwalitatieve PU lijm 1 component, met voldoende elasticiteit. Een dag voor plaatsing van het parket moet de verwarming verlaagd worden naar 16°C. De volgende dag mag het parket verlijmd worden. Na de plaatsing moet de temperatuur opnieuw opgebouwd worden met 2°C per dag tot de gewenste kamertemperatuur. Nieuwbouw? In een traditionele nieuwbouwwoning komt de plaatsing van parket op het laatst in de afwerkingfase. Reken voldoende droogtijd voor een nieuw gegoten chape. Twee weken droogtijd per cm dikte van de chape. Dus een gemiddelde droogtijd van 3 maanden voor de chape is geen uitzondering! Ook dienen alle pleisterwerken uitgevoerd te zijn en stenen vloeren geplaatst te zijn. Wanneer een houten vloer te snel geplaatst wordt, zal hij vocht opnemen en gaan uitzetten, met alle gevolgen vandien. Een professionele plaatser zal altijd eerst het vochtgehalte van de chape meten, vooraleer te starten. Het vochtpercentage van een cementgebonden chape mag niet hoger zijn dan 2,5% en bij een anhydriet gebonden chape niet hoger dan 0,5%. Renovatie? Bij verbouwing of renovatie dien je rekening te houden met de bestaande vloeren in de woning. Een versleten linoleum vloer kan perfect weggetoverd worden met een parket dat zwevend kan geplaatst worden door middel van een clip systeem. Voorwaarde is wel dat de linoleum nog stevig vast zit aan de ondergrond. Een oude tegelvloer die nog op de zavel ligt, breek je best uit en daarna laat je een nieuwe chape gieten om te vermijden dat je later last hebt van opstijgend vocht. Massief parket – een juiste keuze: Nadat je al deze punten overwogen hebt, kan je veel beter de juiste keuze maken. Nu hoef je enkel nog de juiste houtsoort, de juiste kleur, de juiste afwerking te kiezen die perfect past in uw interieur. De warme uitstraling van het massief hout zal zeker en vast een meerwaarde zijn voor je woning. Fineerparket Een geluiddempende, betaalbare vloerbekleding met de unieke, warme look en het aangename loopgeluid van echt hout? Kan niet? Toch wel. Fineerparket bestaat uit een flinterdunne laag (0,6 mm) van het edelste hout en een zeer harde, vochtwerende HDF-plaat. Het resultaat: authentieke, duurzame, onderhoudsvriendelijke en betaalbare vloerbekleding die niet alleen oogt als echt hout maar ook zo aanvoelt. Logisch dus dat fineerparket in steeds meer interieurs opduikt. 154 www.bouwen-verbouwen.be D’HonDt

9 Wie opteert voor fineerparket, kan kiezen uit diverse houtsoorten. Eikfineer bestaat zowel in natuurlijke tinten als in trendy grijs en helder wit. U houdt van beuk, kerselaar of berk? Ook dat is mogelijk! Doordat elke houtsoort haar unieke nerfstructuur bewaart, bekomt u een uniforme en toch natuurlijke vloer die zich thuis voelt in een tijdloos, klassiek interieur. U zweert bij modern? Combineer dan verschillende fineerhoutsoorten met elkaar, voor een gedurfd resultaat. Overigens bestaan er ook uitvoeringen met een rug in kurk, waardoor de vloer nog aan veerkracht en comfort wint. Fineerparket is niet alleen mooi en sterk, het laat zich ook moeiteloos plaatsen. Plank na plank klikt u het in elkaar vast. Het kliksysteem bespaart u niet alleen veel tijd en moeite, ook geknoei met lijm is er niet bij. Enige voorwaarde: een perfect droge ondergrond. Waaruit die precies bestaat, heeft minder belang: u mag fineerparket gerust op tapijt, vloertegels, vilt of linoleum leggen. Groot voordeel van zwevend gelegde plankenvloeren: u mag er meteen na plaatsing op lopen. Overigens kan u fineerparket dankzij het handige kliksysteem ook vlot demonteren… Als u verhuist, neemt u uw vloer dus gewoon mee! Om ze extra te beschermen tegen vochtinsijpeling worden de planken behandeld met paraffine. Toch horen ze niet thuis in badkamers of andere vochtige vertrekken. Fineerparket laat zich dan weer wel feilloos combineren met vloerverwarming. Het is bijzonder onderhoudsvriendelijk, slijtvast en zelfs krasbestendig dankzij meerdere vernislagen. Deze vloer is echt van geen kleintje vervaard! Fineerparket heeft overigens tal van troeven gemeen met massief parket: het is antistatisch, hypoallergeen en krijgt met de jaren een prachtig patina. Met fineerparket haalt u de klasse en de allure van echt hout in huis. Alleen betaalt u minder en toont u uw hart voor het milieu omdat één boom uiteraard veel méér planken oplever t dan bij massief parket het geval is. onderhoud Indien het parket werd behandeld met een poriënvuller volstaat het af en toe te stofzuigen en het parket op te blinken met behulp van een boenmachine of een zwabber. Het normale onderhoud bestaat verder in het www.bouwen-verbouwen.be 155 Advies in verband met parket Parket is een “levend” materiaal. Het leggen ervan vergt niet alleen een slijtlaag (chape) van topkwaliteit maar ook gedegen vakmanschap. Legklaar parket In tegenstelling tot massief parket bestaat dit parket uit aan elkaar gelijmde houtlagen. De bovenste laag (slijtlaag) is meestal 2 à 4 mm dik en bestaat uit massief hout. De drager is meestal uit geperst hout, MDF of den. Legklaar parket noemt men ook wel lamellenparket of gelamelleerd parket. D’HonDt

9 MarcHEwka aanbrengen (één of tweemaal per jaar) van een natuurlijke - liefst vloeibare -boenwas. Indien het gaat om verglaasd (geplastificeerd) parket is het aan te raden een speciale polish te gebruiken (bevraag u bij uw verkoper) alvorens uw massief of laminaatparket in gebruik te nemen. Achteraf kan u de vloerbekleding schoon houden met de stofzuiger of een weinig vochtige doek. Het onderhoud kan volstaan met één of twee maal per jaar aanbrengen van een speciale polish. Laminaatparket Laminaatparket is eveneens legklaar en bestaat uit verschillende lagen : • een decoratieve bovenste “slijtlaag” in onder hoge druk gestratifieerd parket, • een dragende laag in geperst hout met een hoge dichtheid, • een onderkant in tegengelaagd hout. Deze vloerbekleding heeft de volgende algemene kenmerken : • slijtvastheid • schokbestendigheid • vochtbestendigheid • vlekbestendigheid • lichtbestendigheid • vuurbestendigheid (sigaretten) • hygiënisch MarcHEwka • milieuvriendelijk • makkelijk onderhoud • verschillende decoratieve mogelijkheden vergemakkelijken een snelle plaatsing, zelfs door beginners • ideaal voor verbouwing dankzij geringe dikte en zwevende installatie op elke willekeurige vlakke drager. Een laminaatparket wordt “zwevend” geplaatst: de drager wordt niet beschadigd bij eventuele vervanging. Een isolerende onderlaag tussen vloer en chape reduceert impactgeluiden. Daarenboven verdoezelt dit soort vloerbekleding kleine bodemoneffenheden en verhoogt het loopcomfort. Koop echter enkel door de fabrikant goedgekeurde onderlagen. Bemerken we terloops dat deze platen milieuvriendelijk zijn want samengesteld uit 100% houtvezel en harsgebonden papier. Dit type vloerbekleding is gepast voor alle vertrekken van een privéwoning. Het kan zelfs worden ingezet voor ruimtes met licht commerciële bestemming. MarcHEwka 156 www.bouwen-verbouwen.be

9 Wat is kurk? Kurk is een verzameling van cellen (eigenlijk veerkrachtige luchtbelletjes, vele duizenden per cm3) die onder de schors van een kurkeik groeien en om de 9 jaar worden verwijderd. De boom lijdt daarbij niet de minste schade (de eerste ontkurking gebeurt als de boom 25 jaar oud is). De kurkeik kan 10 à 20 m hoog worden, 200 jaar leven en ongeveer 1 meter dik worden. De kurkeik groeit vooral in het Middellandse Zee gebied en vooral in Portugal (52% van de wereldproductie). De Portugese kurk ontleent zijn uitzonderlijke kwaliteiten aan de invloed van de Atlantische Oceaan. Hij is licht, waterbestendig, voelt warm aan en isoleert zeer goed. Kurk is dus een natuurproduct,ook omdat er bij de productie natuurlijke harsen worden gebruikt. Van aVErMaEt Van aVErMaEt Van aVErMaEt Van de oogst tot het afgewerkte product Na de oogst wordt de schorslaag tot korrels of grote stukken gemalen en daarna met natuurlijke kleefkrachtige harsen vermengd en tot grote blokken geperst. De kurkvellen blijven geruime tijd in een stabilisatiekamer, waar ze hun overtollige vochtgehalte verliezen en tot rust komen. Dit procédé garandeert, 158 bij het versnijden van de vellen, een praktisch maatvaste tegel. De eigenschappen van kurk Kurk is slijtvast, stevig en soepel. Vloerkurk wordt geperst met een hoge densiteit en is dus bestand tegen harde indrukken. Door de beschermende laklaag is kurk ook bestand tegen naaldhakken. Door zijn specifieke materie (veerkrachtige cellen) blijft kurk soepel en is het zeer slijtvast. Kurk is waterdicht Kurk is van nature waterdicht, denken we maar aan de kurk van wijnflessen. Het zal dus aan een grote vochtigheid weerstaan en zich niet ontbinden. Het is echter raadzaam de tegels te vernissen zodat ze met een detergent kunnen gereinigd worden... www.bouwen-verbouwen.be

al eens aan kurk gedacht? laat u inspireren op: www.kurk.be created by nature. Kurkfabriek Van Avermaet biedt u een onovertroffen assortiment te verlijmen en zwevende kurkvloeren en kurkwanden aan. Naast een ruim keuze in naturelle en geverfde kurk, kan kurk ook voorzien worden van een digitale bedrukking in hout- en natuursteenmotieven, of met een afwerking in echt leder of vinyl. Op die manier biedt kurk een comfortabele en natuurlijke oplossing voor de aankleding van keuken, living, slaapkamer, badkamer en zelfs sauna. Ontdek kurk in al zijn facetten bij een bezoek aan een van onze toonzalen of surf naar www.kurk.be showroom Lokeren Industriezone E17/2003 Wolfsakker 3 • B-9160 Lokeren t. +32(0)9 348 15 77 • f. +32(0)9 349 04 40 Alle dagen 8-12 en 13.30-17.30 Vr. 8-12 en 13.30-16.30 • Za. 10-12 en 14-18 showroom Waregem Zuiderlaan 73 B-8790 Waregem t. +32(0)56 60 96 04 • f. +32(0)56 60 99 48 Di. Woe. en Zat. 10-12 en 14-18 Do. op afspraak / Ma. en Vr. 14-18

9 Van aVErMaEt Kurk als isolatiemateriaal Houdt u van kurk? Zoveel te beter. Kurk is een zeer warme en originele bekleding die misschien iets duurder is dan andere. U kunt het op de vloer plaatsen of tegen de muur. Of beide. Er bestaat wel een onderscheid tussen vloer- en wandkurk. Omdat aan vloerkurk hogere eisen worden gesteld, wordt het geperst tot een densiteit van 450 tot 650 kg/ m3. Voor de rest is er tussen vloer- en wandkurk geen verschil. Kurken vloeren zijn perfect geschikt voor kantoren, tentoonstellingsruimten, recepties, bibliotheken, scholen, gymnastiekzalen, enz.. Harde vloerbekleding Linoleum Linoleum is samengesteld uit hoofdzakelijk natuurlijke producten, namelijk: lijnolie, fijn gemalen krijt, kleurstoffen, geweven jute, zaagmeel, kurkmeel, hars. Het geheel wordt aan hoge temperatuur gesmolten en gekalanderd op een juten doek. Het dessin is gemarmerd, maar dringt niet door de totale dikte van de linoleumlaag. Het oppervlak is glad en onderging een beschermingsbehandeling in de fabriek. Het gebruik en de weerstand van linoleum als vloerbedekking varieert van matig tot zeer intensief. Linoleum wordt steeds volledig gekleefd met behulp van een dispersielijm op basis van acrylhars, met een hoeveelheid van ± 300 gr. per m2. De naden worden warm gelast door middel van een lasnaad die qua samenstelling en kleur past bij de vloerbedekking. Linoleum is sigarettenbestendig, weerstaat aan de meeste chemische producten en is bacteriëndodend. Linoleum is duurzaam, slijtvast, gemakkelijk te onderhouden, antistatisch en hygiënisch. Combinatie van kleuren en het spelen met de lasnaad doen de kamer groter lijken. Vinyl vloerbekledingen voor professioneel gebruik Het betreft hier meestal homogene PVC als vloerbekleding voor professioneel gebruik. Deze vinyl is in zijn geheel gekleurd en is zeer slijtvast. Het kan ook gaan om een mengeling van PVC, plastificeermiddelen, inerte stoffen en kleurstoffen. Deze semi-flexibele producten bieden eveneens veel weerstand. Ze zijn moeilijker te plaatsen en te onderhouden, maar wel goedkoper. Vinyl vloerbekledingen voor huishoudelijk gebruik • V.E.R. vinyl vloerbedekkingen (met reliëf): dit soort vinyl wordt gekenmerkt door een tussenlaag in glasvezel die ervoor zorgt dat de afmetingen steeds dezelfde blijven, en door dessins met reliëf. De kwaliteiten verschillen qua gewicht en dikte, maar vooral op vlak van de slijtagelaag en de oppervlaktebehandeling. Hierdoor wordt het onderhoud vergemakkelijkt en vermijdt men spoorvorming op doorgangplaatsen. Andere zijn behandeld met een anti-vervuilingsproduct. Deze behandeling beperkt zich niet tot de oppervlakte, maar dringt volledig door de slijtagelaag. Nog andere zijn behandeld met het oog op een goede weerstand tegen spoorvorming en een vereenvoudigd onderhoud. • Vinyl op vilt: achterzijde in jute, vlakke structuur. • Vinyl op PVC: steunlaag in PVC, vlakke structuur. rubber Rubber wordt sinds lang toegepast in industriële omgevingen. Het gaat hoofdzakelijk om een homogene mengeling van synthetisch en natuurlijk rubber. 160 De voorgelakte QualyCork CLIC-vloeren zijn legklaar en direct betreedbaar. Ze kunnen eenvoudig gereinigd worden met een swiffer, stofzuiger of een goed drooggewrongen dweil. Ongelakte QualyCork CLIC-vloeren laten toe om dessin en kleur vrij te kiezen. Het afwerken (vernissen) na installatie maakt het onderhoud met een vochtige dweil mogelijk. Er bestaan ook kurktegels met een onderlaag in PVC en met een beschermende bovenlaag van doorschijnend PVC. Dit materiaal is duurder maar behoeft geen speciale behandeling. Het is antistatisch en houdt dus geen stof vast. Het kan geschilderd worden met latex- of acrylverf op een speciale afdekkende film. Elk barstje of lichte brandsporen kunnen overschuurd worden en met een nieuwe laklaag bedekt worden. Men kan het beschadigde deel ook vervangen. Vergeet echter niet dat kurk met de tijd lichter van kleur wordt zodat de herstelling eventueel zichtbaar kan worden. De rollen of tegels kunnen al dan niet voorzien zijn van hoge of lage noppen of kunnen glad zijn. Meer en meer wordt rubber thans ook aangewend voor vloerbedekkingen in huiselijke sfeer, vooral in ruimtes die intensief worden gebruikt. De vloerbedekking kan los worden gelegd of worden verlijmd. tapijt (vast tapijt en karpet) Vezels zijn het belangrijkste bestanddeel van een tapijt. Elk soort tapijt heeft zijn voor- en zijn nadelen. De keuze wordt dus niet uitsluitend gemaakt op basis van de vezel. Er is bijvoorbeeld wol van hoge kwaliteit en van lage kwaliteit. Bij de mengsels van verschillende vezels is ook de verhouding van de vezels zeer belangrijk. Labels worden toegekend in functie van laboproeven uitgevoerd door de ICCO (International Carpet Classification Organisation): TD = decoratietapijten niet onderworpen aan nauwkeurig omschreven gebruikscriteria. T2 = middelmatig gebruik in woonkamers of licht professioneel gebruik. T3 = regelmatig gebruik in woonkamers of middelmatig professioneel gebruik. T4 = intensief gebruik in woonkamers of regelmatig professioneel gebruik. T5 = intensief professioneel gebruik. TL = kunsttapijtEen kurkvloer zorgt voor een warme en aangename sfeer. Geen enkele andere vloerbekleding kan het opnemen tegen de mooie schakeringen, gaande van beige via rood naar bruin, en de tekeningen van de korrels en nerven van dit natuurlijke materiaal. www.bouwen-verbouwen.be

verwarming 10 m-design De keuze van een - al dan niet centraal - verwarmingssysteem hangt met tal van factoren samen : het type van woning, de streek waarin ze gelegen is, de isolatie van de woning, de beschikbare brandstoffen en natuurlijk de prijs van die brandstoffen. Want vandaag gaat “ verwarmen” veel verder dan “het warm hebben ”. Verwarmen, da’s ook brandstof besparen via optimale isolatie, kiezen voor een krachtig presterende verwarmingsketel, de woning decoreren met knap ogende maar toch efficiënte verwarmingselementen, naar believen beschikken over warm water, zorgen voor afdoende ventilatie en tot slot al deze factoren perfect op elkaar afstemmen met het oog op optimaal comfort en maximale besparing.

10 Houd het lekker warm tegen de beste prijs ? U bent op zoek naar de optimale verwarmingsinstallatie. Volstaat het dan uw licht op te steken bij twee of drie installateurs voor een prijsopgave? NEE. Natuurlijk, de meeste installaties van vandaag krijgt u niet aan de praat zonder de tussenkomst van een vakman, maar dat betekent niet dat hij u in zijn eentje naar het nirwana van het hoogste comfort tegen de beste prijs zal gidsen. Die tocht bestaat immers uit verschillende etappes, die u allemaal moet doorlopen: isoleren, berekenen welk vermogen u nodig hebt, bepalen hoe u uw warm water wilt produceren, het type radiatoren kiezen, het beste regelsysteem zoeken, de warmtegenerator (verwarmingsketel, warmtepomp) kiezen en de energiebron om die te voeden. Zeven stappen dus, die wij hieronder een na een van dichtbij bekijken. Isoleren Om te beginnen is het niet de bedoeling dat u de straat of de hemel verwarmt. Een eerste onmisbare stap is dus: isoleren. In hoofdstuk 6 leest u alles wat u hierover moet weten. Om het nog eens kort te zeggen: isoleren betekent de warmtedoorgang door muren, vloer, dak en andere openingen beperken. Maar die beperking gaat ook gepaard met een gecontroleerde verluchting. Wat valt dan te controleren? Zowel de aanvoer van verse buitenlucht als de afvoer van binnenlucht (uit de badkamer, keuken e.d.). Door een evenwicht te zoeken tussen de twee luchtstromen kan men zoveel mogelijk warmte recupereren. In nieuwbouw is dit systeem van gecontroleerde verluchting (type « D » genoemd) ondertussen de norm geworden. Lees hierover meer in het artikel over ventilatie in ons hoofdstuk Isolatie 6. Met de Vitovent 300 van Viessmann vangt de warmtewisselaar meer dan 90% op van de warmte in de gebruikte lucht, om hiermee de binnenkomende buitenlucht te verwarmen. Dimensioneren Bent u ongehuwd of hebt u een (zeer) groot gezin? Bent u de hele tijd thuis omdat u daar uw bureau hebt of bent u er alleen maar tijdens het weekend? Woont u in een huis van 150, 200, 300 m² met x woonruimtes? Profiteert u van bioklimatologische factoren? Dit zijn allemaal elementen waarmee u kunt berekenen welk vermogen u nodig hebt. Daarbij moet u er rekening mee houden dat de gemiddelde lading van een oude verwarmingsketel 30% bedraagt en een overgedimensioneerde ketel slechts voor 10% geladen is. Met andere woorden: een overgedimensioneerde ketel « draait » 90 % van de tijd voor niets. Het is alsof u uw boodschappen in het warenhuis op de hoek met een vrachtwagen zou doen in plaats van met een winkelkarretje. De vrachtwagen zou voor 10% geladen zijn. Verkwisting en hoge facturen gegarandeerd. Het vermogen van uw verwarmingsketel wordt uitgedrukt in kW. Dat vermogen moet worden gekozen afhankelijk van de warmtebehoeften. Voor niet-gerenoveerde woningen uit de jaren 1960 en 1970 bedraagt die behoefte tot 240 kWh/m²/jaar voor verwarming, voor een energiezuinige woning is dat 60 kWh/m²/jaar en voor een passiefhuis 15 kWh/m²/jaar (zie hiervoor hoofdstuk Isolatie 6 over de verschillen tussen een energiezuinige woning en een passiefhuis en hieronder) Een netto-energiebehoefte van 15 kWh/m² per jaar voor verwarming ? « De netto-energiebehoefte voor verwarming » komt overeen met de energie die nodig is om zowel tijdens de zomer als in de winter een comfortabele binnentemperatuur te handhaven. In een passiefhuis 1 is het de bedoeling om zo min mogelijk Het berekent u uw warmtebehoefte ? De architect moet het warmteverlies berekenen volgens de norm NBN B62-003 / Meer hierover op : http://www.bbri.be/antenne_norm/energie/pdf/Normen-Antenne.pdf 162 www.bouwen-verbouwen.be afhankelijk (of zelfs volledig onafhankelijk) te zijn van leveranciers van fossiele brandstoffen of van in centrales geproduceerde elektriciteit. Voor een passiefhuis bedraagt de netto-energiebehoefte voor verwarming nauwelijks 15 kWh/m² per jaar. Maar dat bedrag komt niet noodzakelijk overeen met de energie die werkelijk in een jaar wordt verbruikt om zich te verwarmen. Voor dat verschil zijn er verschillende verklaringen. Zo houdt de reële consumptie niet alleen rekening met het comfort, maar ook met het rendement van de technische uitrusting en met uw levensstijl. Want wanneer u niet verwarmt (misschien bent u de hele winter weg op vakantie), zullen uw energiebehoeften voor verwarming ongetwijfeld lager liggen dan 15 kWh/m² per jaar, maar dat betekent daarom nog niet dat uw woning een passiefhuis is geworden… (1) Over passiefhuizen, zie ons hoofdstuk ISOLATIE 6 en www.passiefhuisplatform.be ViessmAnn

15 jaar geleden was uw ketel nog brandend actueel. 15 jaar geleden was uw ketel nog brandend actueel. Intussen werd er een nieuwe technologie ontwikkeld. Bij Viessmann vinden we het daarom na 15 jaar tijd voor vernieuwing. Want uw ketel is intussen een museumstuk geworden, en daardoor verspilt u energie én dus handenvol geld. Viessmann heeft de voorbije 15 jaar niet stilgestaan. Vandaag bieden we u de modernste verwarmingstechnologie op de markt aan. Daarmee kunt u jaarlijks tot € 750* besparen. Dus, wordt het geen tijd voor een upgrade? Geniet van de promo** op een Viessmann condensatieketel en krijg tot € 500 (incl. BTW) terugbetaald. Registreer u op www.viessmann.be of via 0800/999 40 **voorwaarden op www.viessmann.be Individuele oplossingen dankzij effi ciënte systemen voor alle energiedragers en toepassingsgebieden. * Bij een jaarlijks verbruik van 2.551 liter stookolie aan € 0,84 per liter of 3.896 m³ aardgas aan € 0,55 per m³ (marktprijzen januari 2014) Viessmann Belgium b.v.b.a. · Hermesstraat 14 · 1930 Zaventem (Nossegem) info@viessmann.be

10 Schat zelf hoeveel warm water u nodig hebt ! De berekening geldt voor: • watervolumes op 60°C waaraan u koud water toevoegt om water met een temperatuur van 50°C te bekomen (b.v. om de vaat te doen met de hand) • watervolumes op 40°C voor baden, douches en wastafels. Aantal baden per dag ... x 80 liter Aantal douches x 25 l Aantal wastafels x 13 l Aantal spoelbakken x 15 l Als u dit allemaal optelt (baden + douches + wastafels + spoelbakken), weet u hoeveel warm water u per dag nodig hebt. Best indrukwekkend ! Verdeelsystemen Buizen in polypropyleen Buizen en verbindingsstukken in polypropyleen zijn bijzonder geschikt voor verdeelsystemen van koud en warm water. Dankzij zijn technische kenmerken vormt dit materiaal de ideale oplossing voor het vervaardigen van installaties die drinkwater vervoeren, zelfs al bevat het veel kalk. Eén van de belangrijkste troeven van polypropyleen is zijn duurzaamheid. Het materiaal kan namelijk uitstekend tegen bijtende stoffen en is perfect bestand tegen perforatie ingevolge zwerfstromen (polypropyleen is een slechte elektrische geleider). Ander voordeel: het geringe drukverlies, aangezien het oppervlak van buizen en verbindingsstukken nagenoeg geen oneffenheden vertoont. Bij de productie ervan wordt trouwens elke porositeit of gietnaad vermeden, want die veroorzaken turbulenties in de vervoerde vloeistoffen. Polypropyleen is niet giftig. Buizen met aluminiumkern Sinds enkele jaren heeft de buis met aluminiumkern duidelijk de wind in de zeilen. Ze wordt zowel bij nieuwbouw als bij vernieuwbouw aangewend, en dat zowel onder de slijtlaag (de “chape”) als erboven, alsook in muren of in scheidingswanden. Dankzij deze brede waaier van toepassingen is deze buis de ideale partner van zowel loodgieters als verwarmingsinstallateurs. Een dergelijke buis bestaat uit vijf lagen: een PEX basisbuis (vervlochten polyethyleen), een zelfklevende laag, een buis in aluminium, een zelfklevende laag en tot slot een PE-X beschermingslaag. Ze heeft alle troeven van een klassieke buis maar maakt komaf met de nadelen ervan. Haar duurzaamheid dankt deze buis hoofdzakelijk aan het feit dat ze, dank zij de PE-X lagen waarmee ze werd bekleed, zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant bestand is tegen corrosie. Op die manier worden kalkafzetting en kalkaanslag vermeden. Een buis met aluminiumkern is soepel en behoudt zowel in de rechte delen als in de bochten de vorm die men haar meegeeft. Ze kan makkelijk met de hand worden gebogen. Prefabricatie in de werkplaats kan handig zijn, onder meer voor de kniestukken waarvan de kromming niet standaard is. De uitzettingscoëfficiënt is vergelijkbaar met die van een metalen buis. Bij de plaatsing moet men dus geen bijzondere voorzorgsmaatregelen nemen. Hieronder een (niet-volledige) lijst van de criteria die u in acht moet nemen: • beide uiteinden van de buis moeten worden verankerd op een vast punt. • de radiator of de collector moet stevig worden vastgemaakt om elke opwaartse beweging ingevolge het krimpen of uitzetten van de buis tegen te gaan. 164 www.bouwen-verbouwen.be selfmAtic selfmAtic selfmAtic

• de buiskoker moet met aangepast gereedschap worden doorgezaagd, dit teneinde de basisbuis niet te beschadigen. • bij de koppeling met de muuraansluitingen moeten enkele regels in acht worden genomen. • een schuine koppeling met een muuraansluiting wordt afgeraden. • de buis moet worden beschermd tegen UV-stralen. • de koppeling tussen buizen en verbindingsstukken gebeurt het best bij een temperatuur van meer dan 5°C. Dankzij de overlangse “rand tegen rand”-lastechniek heeft deze buis een constante dikte over haar hele omtrek. Dat maakt ze meteen ook beter bestand tegen vervormingen. Bovendien kan zo’n buis goed tegen druk en tegen temperatuurschommelingen. Qua geluidsisolatie valt een buis met aluminiumkern te vergelijken met een PE-X buis. Ook het drukverlies is minimaal. Deze buizen ogen fraai zodat zichtbare montage geen probleem is. Worden ze toch onder de slijtlaag verborgen, dan kan men ze met behulp van een metaaldetector opsporen. De plaatsing van buizen met aluminiumkern vergt slechts weinig gereedschap. Omdat ze niet veel wegen, verloopt het transport vlot, zelfs wanneer het gaat om grote rollen. Ook het afrollen daarvan is kinderspel. ZELF UW CENTRALE VERWARMING INSTALLEREN ? ... PERFECT MOGELIJK ! Bent u van plan om uw huis te renoveren of start u met een nieuwbouw ? U wilt uw bestaande verwarmingsketel vervangen door een nieuw model dat milieuvriendelijker is, minder verbruikt en een hoger rendement biedt ? Maar u wilt natuurlijk ook uw uitgaven zo veel mogelijk beperken … Dan hebben wij een eenvoudige oplossing voor u ! U kunt maar liefst 50 % besparen op het budget dat u normaal moet uittrekken voor dergelijke projecten... door de handen uit de mouwen te steken! En dit zowel voor de installatie van uw centrale verwarming als voor de sanitaire leidingen of uw elektrische installatie (inclusief domotica of een alarm). Om het u gemakkelijker te maken, biedt Selfmatic een hele reeks «montageklare» kits voor de verwarming aan, met bijvoorbeeld de circulatiepomp, de radiatorkranen, het expansievat, de manometer enz. Deze kits kunnen aangepast worden aan elk type van installatie, dus ook aan uw installatie ! Wij verstrekken u het nodige advies om de juiste keuze te maken, en daarna kunt u rekenen op bijstand tijdens de hele duur van de werken. Concreet vertaalt dit zich in een theoretische en praktische opleiding die op regelmatige tijdstippen wordt georganiseerd. Zo leert u echt de kneepjes van het vak. U kunt ook gratis specifiek gereedschap lenen om uw installatie te monteren. Bij de levering ontvangt u tevens duidelijke en gedetailleerde montagefiches. Aan de hand van eenvoudige schetsen en de bijbehorende uitleg kunt u uw installatie stap voor stap plaatsen. Laat ons eerlijk zijn : de montage van een installatie is niet zo complex. 90 % van het werk bestaat immers uit de plaatsing van de buizen en de radiatoren. Desgewenst kunt u echter ook opteren voor formules met montagebijstand waarbij een monteur samen met u de belangrijkste elementen installeert! Dan is er nog een laatste aspect dat alle aandacht verdient : de veiligheid. Om niets aan het toeval over te laten, komt een technicus na afloop van de werken langs om uw installatie te controleren, optimaal af te regelen en in werking te stellen. En als kroon op «uw» werk ontvangt u een garantiecertificaat ! www.selfmatic.be VERWARMING • VENTILATIE SANITAIR • ELEKTRICITEIT Je kan meer dan je denkt. Installeer zelf je verwarming, je elektriciteit, je sanitair en je ventilatie. Wij zorgen voor het juiste materiaal en de technische ondersteuning. Zo haal je meer uit je budget. Met Selfmatic verleg je je grenzen. Doe-het-Selfmatic www.selfmatic.be RUISBROEK - MELLE - KONTICH - ROESELARE ROTSELAAR - HASSELT - GEEL - MALDEGEM ANGLEUR - ST-GHISLAIN - FARCIENNES - TOURNAI BOUW. VERBOUW. 01/14

10 Radiator, convector, vloerverwarming ? Warmteoverbrenging door Conductie (links), Straling (midden), Convectie (rechts). Conductie Principe Door conductie of geleiding,de warmteoverdracht gebeurt door rechtstreeks contact tussen het oppervlak en de omgeving Alleen wanneer de Comfort luchttemperatuur en die van de wanden identiek zijn Straling Overdracht zonder rechtstreeks contact door infraroodstraling Convectie Overdracht zonder rechtstreeks contact door luchtstroming Ja, want homogene luchttemperatuur van vloer tot plafond Alleen de lucht wordt snel opgewarmd, maar in lagen (heterogene t°), dus de t° moet op aanvaardbaar peil worden gehouden, want groot t°-verschil tussen vloer en plafond. Verwarmingssysteem Onafhankelijk van verwarmingssysteem Vloerverwarming, lagetemperatuurradiator, tegelkachel, straalradiator en verwarmde vloer Uw warmtegenerator (bijvoorbeeld verwarmingsketel) Wekt energie op die in uw woning wordt verdeeld tot in de verwarmingselementen: radiatoren, convectoren of vloerradiatoren. Er is keuze te over: smeedijzer, staal of aluminium. U verwacht van hen dat zij topcomfort koppelen aan esthetiek en vooral energiebesparing. Natuurlijk wordt uw keuze mee bepaald door de verwarmingstechniek die u hebt gekozen. Is dit een verwarmingssysteem op condensatie, dan is de temperatuur van het geleverde water laag. Vraag aan de fabrikant of uw verwarmingselementen geschikt zijn voor dit type warmtegenerator. convectoren Deze toestellen geven hun warmte volledig af door convectie, door verwarming van koude lucht die in hun structuur circuleert alvorens op te stijgen. Door die beweging wordt onderaan koude lucht aangezogen die op zijn beurt wordt opgewarmd. Een convector is weinig inert, wat betekent dat hij voor snelle verwarming kan zorgen. Veder bestaan er ook ventilator-convectoren: hier is de ventilatie opgevoerd, waardoor dit lagetemperatuursysteem een hoger rendement krijgt. 166 straling Dit is een interessant systeem voor vloerverwarming. Het gaat om een vloerelement dat werkt als een reuzenradiator op lage temperatuur. In combinatie met een warmtepomp kan het in de zomer ook voor afkoeling zorgen. Het werkt op basis van een netwerk van PE-Xa-buizen (gemonteerd op een thermisch geïsoleerde drager) die verzonken zit in de betonnen deklaag of de bekledingslaag. Warm water aangevoerd door een warmtegenerator circuleert in het netwerk en verwarmt de deklaag die zo als een reusachtige radiator werkt. scirocco Houtkachel, inbouw, convector, ventilator-convector www.bouwen-verbouwen.be

HET GROENE HUIS FACQ 9 OPLOSSINGEN OM UW WONING ECOLOGISCHER EN ECONOMISCHER TE MAKEN VERWARMINGSSYSTEMEN KETELS WARMTEPOMPEN ZONNE-ENERGIE VENTILATIE THERMOSTATEN (OF) TEMPERATUURREGELING WATERBEHANDELING REGENWATERRECUPERATIE EXTRA’S DIE HET VERSCHIL MAKEN - CIRCULATIEPOMPEN - SCHOORSTENEN - SANITAIRE KRINGEN - ISOLATIE VAN LEIDINGEN Aan uw zijde sinds 1880 badkamers & verwarming De energiekost en de bescherming van het milieu zijn twee goede redenen om minder te verbruiken. Facq vernieuwt met een uniek concept om u hierbij te helpen. Het Groene Huis biedt u 9 oplossingen om uw huis “ecologischer en economischer” in te richten op het vlak van verwarming en hernieuwbare energie. Kijk op www.hetgroenehuisfacq.be voor meer info en klik op “Afspraak” om met een adviseur te bekijken welke installatie het best bij u past. LA MAISON VERTE AALST Siesegemlaan 163b, 9300 Aalst • ALLEUR Rue de Wallonie 16, 4432 Alleur • ANDERLECHT Industrielaan 198, 1070 Brussel • ARLON Route de Neufchâteau 173, 6700 Arlon BRUGGE* Lieven Bauwensstraat 1, 8200 Brugge • CHARLEROI Chaussée de Fleurus 157, 6041 Gosselies • DIEST Leuvensesteenweg 202, 3290 Diest • MONS Rue des Viaducs 289, 7020 Nimy NAMUR Rue d’Enhaive 188, 5100 Jambes • OOSTENDE* Gistelsesteenweg 1, 8400 Oostende • ROESELARE* Brugsesteenweg 552-554, 8800 Roeselare • WONDELGEM Industrieweg 12, 9032 Wondelgem • ZAVENTEM Leuvensesteenweg 536, 1930 Zaventem *

Hoe werkt • via het (doorgaans grote) oppervlak van de radiatorpanelen straalt de warmte uit in het vertrek. • de ruimtes tussen de panelen van een radiator doen dienst als schoorsteen en doen de warme lucht circuleren ; de warmte wordt verspreid via convectie. radiatoren: Door hun lage inertie zijn moderne radiatoren efficiënter geworden. Ze bestaan in verschillende vormen en modellen (met grote watercapaciteit voor regelmatig gebruik, of licht en extraplat, of met beperkte watercapaciteit voor periodiek gebruik). Maar het werkingsprincipe blijft hetzelfde: het water komt langs boven in de radiator binnen, circuleert door de pijpen van het radiatorelement en warmt dit op om, eenmaal afgekoeld, langs onder weer uit de radiator weg te stromen. Nog niet zo lang geleden waren ze per definitie wit of “boterkleurig” en… afgrijselijk lelijk. En dus trachtten we ze weg te moffelen achter panelen, schermen en radiatorkasten die u zal het met ons eens zijn al even lelijk waren. Maar da’s gelukkig verleden tijd: vandaag maken radiatoren integraal deel uit van de binnenhuis inrichting en worden ze zelfs heuse blikvangers. Er zijn horizontale en verticale, ultraplatte, zichtbare en onzichtbare, vaste, verplaatsbare en inbouwmodellen. Vaak meten ze zich de look aan van een kleerhanger, een handdoekdroger of een spiegel. Soms lijken ze van natuursteen of pronken ze met een visgraatmotief. Er is voor elk wat wils ! Hoofdkenmerk van een radiator Een radiator heeft een grotere thermische traagheid dan een convector. Hij doet er dus veel langer over om op temperatuur te komen dan een convector maar eens dat gebeurd is, blijft hij ook veel langer warm. Reken maar ! De grootte van de radiatoren is een belangrijk gegeven. Het heeft heus geen zin om uw kleine halletje uit te rusten met een radiator die probleemloos de vestibule van een kasteel kan verwarmen ! Maar ook een te klein toestel is uit den boze: een minuscule radiator heeft een veel té hoge watertemperatuur nodig om alles warm te krijgen ! Aarzel dus niet een warmtebalans te laten opmaken van het vertrek waar de radiator moet komen. Hou rekening met het feit dat elke radiator een vermogen heeft dat in watt wordt uitgedrukt. En dat vermogen bepaalt hoeveel warmte de radiator afgeeft. De grootte van het vertrek, de omvang van de ramen, de isolatiewaarde van het huis, de ligging van de woning, allemaal factoren die spelen bij de berekening van het aantal radiatoren en de omvang ervan. Een precies werkje dat uw verwarmingsinstallateur met genoegen voor u opknapt ! SCIROCCO LIVING THE WARM WWW.SCIROCCOH.IT GSM 0495540475 / 0478575779 alain.englebert@dps-pro.com / alain.amand@dps-pro.com www.dps-pro.com inkout.it scirocco scirocco

een radiator ? • Besluit : een ultraplat model zal meer via straling werken terwijl een radiator die bestaat uit meerdere panelen en tal van ribben zijn warmte meer via convectie zal verspreiden. Waar moet u de verwarmingselementen (radiatoren of warmtewisselaars) plaatsen? Hoe goed een verwarmingselement zijn werk zal doen, hangt grotendeels af van de plaats waar u het monteert. Een radiator achter een enorme zetel of zware overgordijnen kan niet erg efficiënt zijn omdat deze vreemde lichamen het stralingseffect afremmen. Een warmtewisselaar zal in deze omstandigheden echter wel probleemloos werken (op voorwaarde dat de zetel op pootjes staat): de opgewarmde lucht zal toch circuleren, achter de zetel opstijgen en de koude lucht die zich onderaan bevindt in zijn kielzog meenemen. Plaats nooit een radiator of een convector onder een luchtafzuigopening: de geproduceerde warmteflux zou gewoon worden weggezogen. Tot slot nog dit: in een groot vertrek bent u beter af met twee kleine radiatoren dan met één grote: het duo zal de warmte beter verdelen en meer comfort opleveren. SCIROCCO LIVING THE WARM WWW.SCIROCCOH.IT GSM 0495540475 / 0478575779 alain.englebert@dps-pro.com / alain.amand@dps-pro.com www.dps-pro.com scirocco scirocco inkout.it

10 Vloerverwarming De voor- en nadelen van luchtverwarming : • Net als vloerverwarming valt dit systeem moeilijk toe te passen bij vernieuwbouw omdat de luchtkanalen in de muren moeten worden ingebouwd. • Bij nieuwbouw bespaart u met luchtverwarming heel wat ruimte: u moet namelijk geen verwarmingselementen (radiatoren of convectoren) plaatsen. • Opgelet: over het concept van een dergelijk systeem moet grondig worden nagedacht. De inblaasroosters mogen geen tocht of fluitend geluid veroorzaken. Filters zijn onontbeerlijk. Luchtverwarming Verwarming, airconditioning, ventilatie, alles in één! Want luchtverwarming combineert de drie functies! Hoe werkt luchtverwarming ? Wat is vloerverwarming ? Een onzichtbare warmtebron die zich onder de vloer bevindt. Vloerverwarming stelt dus geen beperkingen aan de inrichting van uw ruimte waardoor u uw oppervlak volledig kan benutten. Bovendien geeft vloerverwarming een groter comfortgevoel dan bijvoorbeeld radiatoren en daar moet je dan wel iets meer voor neertellen. Hoe werkt vloerverwarming ? Via straling. Het warm water dat door uw ketel wordt geproduceerd, wordt doorheen verwarmingsbuizen gestuurd. Deze verwarmingsbuizen kunnen zowel worden ingewerkt in de dekvloer (chape) (natte systemen), als verzonken worden in een voorgevormde isolatieplaat, al of niet onder de chape (droge systemen). De dekvloer moet wel voldoende dik zijn om eventuele barsten in de vloer te voorkomen. De verwarmingsketel warmt de aangezogen lucht op. Die wordt dan in de ingewerkte buizen geblazen en dringt de verschillende kamers van het huis binnen langs de inblaasroosters die er worden geïnstalleerd. De lucht wordt dan opnieuw aangezogen, gefilterd, en opnieuw opgewarmd. De ventilator werkt onophoudelijk. Kenmerken van vloerverwarming • Omdat vloerverwarming een hoge thermische traagheid heeft, is de opwarmtijd zeer lang. Dit kan eventueel eenvoudig gecompenseerd worden door het plaatsen van extra radiatoren of convectoren. • Omdat vloerverwarming werkt op basis van warm water op lage temperatuur, zal u aanzienlijk minder energie verbruiken en dat zal u merken aan uw portefeuille! • Door de stralingswarmte veroorzaakt vloerverwarming geen onaagename luchtverplaatsingen (zoals bv. tocht), wat wel het geval is bij radiatoren. Het tochtgevoel verdwijnt volledig met vloerverwarming en maakt plaats voor een optimaal comfortgevoel. • De meeste vloerafwerkingen zijn mogelijk in combinatie met vloerverwarming (tegels, parket, vinyl, kurk,...) en daar dient reeds van bij het ontwerp rekening mee gehouden te worden. Verwarmende beglazing • Klare, dubbele beglazing die aan één kant bedekt is met een metaalcoating. • De speciale coating wordt elektrisch verwarmd waardoor de binnenruit 35°C warm wordt. • De tegenoverliggende zijde is voorzien van een weerkaatsende coating en kaatst alle opgewekte warmte terug. • Kortom, de temperatuur aan het oppervlak mag dan al laag liggen, door de grote oppervlakte van de verwarmende beglazing bekomt men wel voldoende straling. Dergelijk glas bestaat ook in de vorm van verwarmende spiegels. Interessant in bijvoorbeeld de badkamer. 170 www.bouwen-verbouwen.be comAp comAp

Geniet van het unieke comfort van vloerverwarming! Stuur ons uw plan en wij bezorgen u een C 100%ompatibel met hernieuwbare energiebronnen 10 www.comap.be COMAP nv • Alsembergsesteenweg 454 • B-1653 DWORP • info@comap.be www.bouwen-verbouwen.be GRATIS STUDIE VLOERVERWARMING 12%Energie O 0%nderhoud besparing 7% Plaatsbesparend A100%nti-allergisch

10 Comfort temperaturen voor verwarmde lokalen Vertrekken Woonkamer, keuken, bureau,... Slaapkamers Badkamer Inkomhal,gang, trappenhuis,toilet, werkplaats,... Lokalen die vorstvrij moeten blijven (garage, stookruimte...) Temperaturen (°C) 20 - 22 16 - 18 22 - 24 16 5 - 10 Warmteregeling U hebt het verwarmingselement gekozen (radiator, convector of straalverwarming) dat het best past bij uw situatie. Nu moet u nog uitmaken hoe u de warmte wilt regelen. Waarom ? Om minder energie te verbruiken terwijl u toch de gewenste comforttemperatuur behoudt. Vloerof wandketel ? De ruimte waarover u beschikt in de kelder, het washok of de garage en het feit of daar al dan niet een schoorsteen aanwezig is, zullen uw keuze bepalen. Bij de gasketels vindt u zowel vloer- als wandketels. Sommige hebben veel weg van een grote badgeiser en zijn geknipt voor kleine ruimtes. De modellen met geveldoorvoer bijvoorbeeld zijn bijzonder geschikt voor woningen die geen schoorsteen hebben. Bij een dergelijke ketel circuleren de verse lucht (die van buiten komt) en de verbrandingsgassen (die naar buiten worden afgevoerd) via twee openingen in de muur. Een stookolieketel wordt daarentegen nagenoeg altijd op de vloer geplaatst. Maar wat is precies de comforttemperatuur? Die wordt in grote mate bepaald door de luchttemperatuur in de ruimte en de (gemiddelde) temperatuur van de wanden van de kamer. Ook de vochtigheid speelt een rol. Wie naar warme, maar vochtige landen reist, weet dat warmte niet altijd synoniem is voor comfort. Voorbeeld: in een kamer waarin een lage temperatuur heerst, maar met warme muren, zult u zich comfortabel voelen. Maar een kamer waar het warm is, terwijl de muren koud zijn, zal koud aanvoelen. De comforttemperatuur wordt dus bereikt door de combinatie van de verschillende onderdelen van uw verwarmingsinstallatie: ketel, radiatoren, regeling enz. Wat de regeling betreft, is een omgevingsthermostaat met klok en buitenvoeler een must. Het ideaal is immers een verwarmingsketel met een aparte thermostaat die toelaat de watertemperatuur te regelen afhankelijk van de buitentemperatuur. Hoe kouder het buiten is, hoe hoger de temperatuur van het water dat uit de ketel vertrekt. En omgekeerd. Zo is de temperatuur van het water dat in de radiatoren circuleert altijd gedoseerd: niet te warm, niet te koud, stabieler, en dat betekent: meer comfort. Daarbij regelen thermostatische kranen in elke kamer apart constant het warmwaterdebiet in een radiator of convector. Het spreekt vanzelf dat, terwijl u in uw woonkamer, keuken of bureau 20 graden nodig hebt, het in uw slaapkamer niet zo warm hoeft te zijn (16-18°C). Welke warmtegenerator ? U moet met uw installateur zeker de belangrijkste opties bekijken: • Verwarmingsketel op stookolie of op gas (condensatieketel), op pellets, verbonden aan zonnepanelen voor warm water of bijverwarming • Fotovoltaïsche modules om elektriciteit op te wekken, • Warmtepompen (aanbevolen voor passiefhuizen) 172 www.bouwen-verbouwen.be ViessmAnn ViessmAnn

Nieuwe thermostaatkop Senso Ontvang een GRATIS KLEURKIT bij aankoop van een Senso thermostaatkraan Breng kleur in je interieur... Zelfs op je radiator! COMAP nv Alsembergsesteenweg 454 • B-1653 DWORP • info@comap.be

10 Voor- en nadelen van de verschillende brandstofsoorten Brandstof Voordelen Stookolie • overal verkrijgbaar • concurrentie onder brandstofleveranciers • geen ontploffingsgevaar • weinig onderhoud • comfortabel : perfect regelbaar en altijd beschikbaar Aardgas • betrekkelijk goedkope installatie • milieuvriendelijk • gemakkelijk : men hoeft niet te stockeren of te bestellen • multifunctioneel : verwarmen, warm water, koken, drogen, rijden • gemakkelijk te combineren met hernieuwbare energie Propaangas • overal beschikbaar • combineerbaar met hernieuwbare energie • tijdelijke oplossing in afwachting van aardgas Zonne­energie • kosteloze energiebron • niet vervuilend Elektriciteit • geringe investering • weinig onderhoud • stabiele prijzen • plaatsbesparing • alleen de verwarmingselementen moeten misschien ooit worden vervangen drU drU • schommelende prijzen • rekening houden met veiligheidsafstanden • verplicht onderhoud om de 2 jaar • er moet genoeg zonneschijn zijn • aanzienlijke investering • hoofdzakelijk gebruikt voor warmwaterproductie • energieaccumulatie vereist • duur in verbruik (bij directe elektrische verwarming) • perfecte isolatie vereist • aardgasnet niet overal beschikbaar Nadelen • aanzienlijke investering • schommelende prijzen • verplicht jaarlijks onderhoud • beperkt vervuilend • mogelijk vervanging nodig van één of ander element van de installatie 174 www.bouwen-verbouwen.be

HOLD ON TO WHAT KEEPS YOU WARM INSIDE DRU zet de nieuwe standaard in gashaarden! DRU zet dé standaard op het gebied van energiezuinige gashaarden! Met onze nieuwe en zeer innovatieve haard Centro 100 zetten we een revolutionaire stap op het gebied van duurzaamheid. In deze haard wordt kwaliteit en een duurzaam design verenigd met de baanbrekende brandertechniek Eco Wave. Met deze techniek creëer je bij een lage stand toch een prachtig hoog vlammenbeeld. Hierdoor is deze grote haard ook geschikt voor kleinere ruimtes zonder dat het te warm wordt. Ook bespaar je tot 50% op je gasverbruik! Met de handige app kun je de haard bedienen en stel je zelf het vlammenbeeld in. Ook het gebruiksgemak van de Centro 100 is optimaal. Dankzij de handige klapdeur is de haard verbazend makkelijk schoon te houden. Nieuwsgierig naar het gehele assortiment innovatieve gashaarden? Zoek het dichtstbijzijnde DRU-verkooppunt op www.drufire.be DRU Belgium Kontichsesteenweg 60, 2630 Aartselaar, België T +32 (0)3 450 7000 F +32 (0)3 450 7009 E info@drufire.be

10 Bouwers en verbouwers kennen het dilemma : stookolie of gas ? Prijs, veiligheid en gebruiksgemak worden nauwkeurig afgewogen … Keuze snel gemaakt voor stookolie, want u woont op een plek zonder aardgasaansluiting ? Dan biedt Primagaz u toch een hoogwaardig alternatie : propaangas. Over propaan doen heel wat misvattingen de ronde. U krijgt ze hier even op een rij … zodat we ze meteen kunnen ontkrachten. Zo zeker zijn we van onze prijsbewuste, veilige, duurzame en multifunctionele energiebron ! primagaz behoort tot de groep sHV energy, wereldleider in de distributie van lpg. innovatie en klantgerichtheid zijn onze sleutelwoorden. primagaz levert propaangas in heel België. Uw voordelen : - onze energieadviseur is uw centraal aanspreekpunt en stelt voor u een dienstenpakket op maat samen. - lokale transporteurs staan garant voor een snelle levering. - onze technische diensten staan dag én nacht voor u klaar. Vijf misvattingen over propaangas  propaangas is duur  propaangas is een prijsbewuste keuze Aangezien u de propaantank huurt, zijn er voor u geen investeringskosten aan verbonden. Bovendien is een gascondensatieketel heel wat goedkoper dan een vergelijkbare condensatieketel voor stookolie en biedt deze eveneens een hoger rendement. Een gasketel moet slechts iedere 2 jaar verplicht worden onderhouden, in tegenstelling tot het jaarlijkse onderhoud van een stookolieketel.  propaangas is gevaarlijk  met propaangas zet u veiligheid voorop Propaangasleidingen liggen goed beschermd onder de grond in uw tuin. Minstens even veilig als aardgasleidingen dus. Bovendien zorgen wij voor de keuring en het onderhoud van de tank. 176  propaangas is ouderwets  met propaangas hebt u oog voor duurzaamheid Uw ecologische voetafdruk verlagen ? Dan is propaan een uitstekende keuze. Want deze energiebron stoot 19 % minder CO2 alternatieve uit dan stookolie en produceert minder fijn stof en roet. Propaan is ook perfect combineerbaar met de hedendaagse energiebronnen.  met propaangas kun u alleen koken  propaangas is een multifunctionele brandstof Alleen propaan voor uw gasfornuis ? Neen hoor. Wie kiest voor propaan, kiest voor een energiebron die alle klassieke huishoudelijke toepassingen aankan: centrale verwarming, warm water en koken. Daarnaast is propaan ook ideaal voor allerhande gastoestellen, gaande van gasbarbecues tot terrasverwarmers en gaskachels www.primagaz.be www.bouwen-verbouwen.be Reportage door Fabienne Richard, © Quadrato  propaangas bestaat alleen in flessen  propaan kan in verschillende vormen worden opgeslagen In overleg met uw Primagazenergieadviseur beslist u in welke vorm u propaan stockeert. Weinig plaats of beperkt verbruik ? Kies dan voor gasflessen. Voldoende ruimte? Opteer dan voor een tank in uw tuin, ofwel bovengronds ofwel ondergronds, zodat het uitzicht van uw tuin onveranderd blijft. U kunt een tank huren vanaf 70 euro per jaar, wettelijke keuringen en onderhoud inbegrepen ook een tijdelijke oplossing Moet u nog enkele maanden wachten op de aardgasaansluiting in uw straat ? Dan kunt u propaan gebruiken als een tijdelijke energiebron. Schakel achteraf moeiteloos om naar aardgas door simpelweg de sproeikoppen van uw gasketel te vervangen. Meer weten over de voordelen van propaangas ? Ga naar onze website of bel naar 0800 / 92 650 en maak een afspraak met een Primagaz-energieadviseur.

Geen aardGas? GEEN AARDGAS? aanGas bij u thuis Geleverd! PROPAANGAS BIJ U THUIS GELEVERD! Milieuvriendelijk, goedkoop en veilig Propaangas wordt vooral gebruikt voor verwarming (c.v., vloerverwarming, gashaard, enz), koken en sanitairPropaangas wordt vooral gebruikt voor verwarming (c.v., vloerverwarming, gashaard, enz), koken en sanitair warm water. Kiezen voor propaan betekent weinig CO en fijn stof en geen risico op bodemverontreiniging. . Kiezen voor propaan betekent weinig CO en fi jn stof en geen risico op bodemverontreiniging. Met propaan kan u heel wat kosten besparen. De gasketel heeft een lage aankoopprijs, een hoog rendement en vereist beperkt onderhoud. Bovendien kan u kiezen tussen een boven- of ondergrondse tank die u van ons kan huren. Op die manier garanderen wij een zorgeloos en veilig gebruik. Met propaan kan u heel wat kosten besparen. De gasketel heeft een lage aankoopprijs, een hoog rendement en vereist beperkt onderhoud. Bovendien kan u kiezen tussen een boven- of ondergrondse tank die u van ons kan huren. Op die manier garanderen wij een zorgeloos en veilig gebruik. Maak een afspraak met onze energieadviseur via 0800 92 650 Maak een afspraak met onze energieadviseur via 0800 92 850 of surf naar www.primagaz.be voor meer info. 13100 13003

En als we het nu eens over de verwarming van je toekomstige huis hadden ... Je werpt je op een bouwproject. Je eigen huis is eigenlijk je levenswerk. Je maakt dus keuzes die je nog lang, zelfs heel lang zullen achtervolgen … Vaak gaat het als volgt: je bepaalt eerst het aantal kamers, daarna bestudeer je de volumes. Je werkt volgens een uitgebalanceerd budget, dat vaak beperkt is. Je begint te dromen. De badkamer krijgt vorm en je blijft aan het ontwerp van de keuken sleutelen. Kortom, in elk hoekje van het huis schuilt een nieuwe verleiding. Wanneer het moment komt om aan de verwarming te denken, zit je er bijna door, net als je budget. De cv-ketel verdwijnt ‘toch gewoon’ naar de kelder of een stookruimte, niet meteen ruimtes die tot de verbeelding spreken. Nochtans is verwarming fundamenteel. In meer dan één opzicht. Het is essentieel voor het dagdagelijkse comfort in je woning. Ze levert warm water om je kinderen in te baden als ze klein zijn en zodat ze later kunnen douchen. Je gaat dus best meteen voor kwaliteit, want dan weet je dat je voor een betrouwbare oplossing kiest en dat je maand na maand en jaar na jaar bespaart op energie. En als je morgen misschien over andere middelen beschikt en andere ambities koestert, kan je verwarmingssysteem daar mee van profiteren: een kachel in het salon, zonnepanelen op het dak, een warmtepomp … Dan prijs je je gelukkig dat je voor Buderus hebt gekozen. Omdat onze cv-ketels gebouwd zijn op maat van de toekomst en mee evolueren, dankzij hun regelsystemen. Onze toestellen functioneren in perfecte harmonie, georchestreerd door een regelsysteem dat even performant als gebruiksvriendelijk is. Zo ben je er zeker van dat je zo veel mogelijk gebruikmaakt van gratis, hernieuwbare energie die onuitputbaar is. En als we het nu eens hadden over de verwarming van je toekomstige huis ? In elk geval kan je bij mij terecht met al je vragen. Ik begeleid je graag bij de keuze van je verwarmingssysteem. Hier mijn e-mailadres: aq@buderus.be. Vergeet niet “Bouwen Verbouwen” in het onderwerp te vermelden. Arnaud Quinet, Marketingverantwoordelijke van Buderus www.buderus.be

10 Welke energiebron ? Eerst en vooral : vergeet niet dat de beste energie de niet verbruikte energie is. Fossiele brandstof (gas, stookolie, steenkool), elektriciteit (klassieke of nucleaire centrale) of hernieuwbare energiebronnen ? Hernieuwbare energiebronnen zijn : • Windenergie : opgewekt door windkracht • Zonne-energie : opgewekt door de zon • Hydro-elektriciteit : opgewekt door waterkracht • Biomassa : afkomstig van organische materie • Geothermische warmte : afkomstig van de aardwarmte • Hout : afkomstig van gecontroleerde bosbouw (hout is een hernieuwbare energiebron op voorwaarde dat evenveel bomen worden geplant als er worden geveld en dat het bos zijn vitale ecologische functie blijft vervullen). Zie hierover ons hoofdstuk 13 Hernieuwbare energiebronnen. • Gas : wordt in twee vormen gebruikt : aardgas en propaangas. Het voordeel is dat het schoon en gebruiksvriendelijk is. Met aardgas is er geen bevoorradingsprobleem - geen opslag of bestelling nodig - en het biedt een goed rendement. ropaangas, dat aardgas kan vervangen bij afwezigheid van een distributienet, leunt sterk aan bij de eigenschappen van aardgas. • stookolie of mazout : stookolie voor huishoudelijk gebruik (huisbrandolie) heeft een rode kleur. Het is een gebruiksvriendelijke energiebron met hoog rendement. Maar voor stookolie is een speciale opslagruimte nodig, meestal een ondergrondse tank (al vanaf 500 liter). Opgelet: stookolietanks moeten beantwoorden aan een regionale reglementering. • Elektriciteit : voor verwarming (bijvoorbeeld met een warmtepomp) op elektriciteit zijn geen verwarmingsketel, schoorsteen en opslagtank nodig. Dit systeem is heel flexibel in gebruik, maar vraagt een degelijke thermische isolatie. Opgepast: elektrische verwarming en EPB 3 gaan niet samen. • Zonne-energie : heeft als voornaamste voordeel dat zij gratis is, maar u hebt er wel een specifieke installatie voor nodig. (3) EPB = Energieprestatie en Binnenklimaat van gebouwen. Zie op www.epb-oplossingen.be en lees het hoofdstuk Isolatie 6. PEB in het Frans Bovenste verbrandingswaarde. elke brandstof heeft twee verwarmingsvermogens : de stookwaarde (Pci) en de verbrandingswaarde of bovenste verbrandingswaarde ( Pcs). Het verschil tussen die twee is de latente warmte van de waterdamp : Pcs = Pc i + latente verdampingswarmte. Met andere woorden, Pci staat voor de specifieke hoeveelheid warmte die wordt opgewekt door een fossiele brandstof, zonder rekening te houden met de damp die via de schoorsteen wordt afgevoerd (die hoeveelheid warmte gaat dus verloren en wordt niet meegerekend). Voor de Pcs wordt die hoeveelheid warmte wel meegerekend, zodat dit staat voor de totale hoeveelheid energie die ter beschikking komt. In het verleden, voor het gebruik van de condensatietechniek, liep de temperatuur van de verbrandingsgassen op zodat het water bij de verbranding altijd vrijkwam in de vorm van damp die verloren ging in de verbrandingsgassen. 180 www.bouwen-verbouwen.be AntArgAz AntArgAz

Alle comfort van gas zonder aansluiting op het aardgasnetwerk? Het kan eenvoudiger! Ontdek de voordelen van propaangas in een tank Ook als u afgelegen woont, kan u voor gas kiezen. En dit dankzij een gastank van Antargaz. Even zuinig, duurzaam én veilig als aardgas en leverbaar waar u maar wilt. Bovendien zorgt de ondergrondse tank ervoor dat uw zicht naar buiten intact blijft. Zo geniet u van al het comfort van gas, ver buiten het aardgasnetwerk. Ontdek de troeven van propaangas van Antargaz op www.gasvooriedereen.be. NIEUW: aardgas van Antargaz via het aardgasnetwerk

Centrale of gedecentraliseerde verwarming ? Centraal Per kamer De warmte wordt op één enkele plaats opgewekt, maar moet dan door een distributienetwerk worden verdeeld tot in de verwarmingselementen (radiator, convector, vloerverwarming) Productie en uitstraling van warmte zijn opgesplitst Warmteproductie door Klassieke energie • Verwarmingsketel op stookolie, condensatieketel op gas * • Elektrische verwarmingsketel Hernieuwbare energie • Zonneverwarming met zonnepanelen • Zonneverwarming op fotovoltaïsche panelen • Warmtepomp • Verwarmingsketel op hout * Uitstraling van warmte Leidingen voeren het warme water van zijn productiepunt tot de uitstralers : • Radiator • Verwarmde vloer • Ventilator-convector • Handdoekdroger (warm water of combinatie warm water/elektriciteit) De warmte wordt in elke ruimte apart opgewekt door losstaande toestellen De toestellen combineren warmteproductie en -uitstraling Elektrische toestellen met bedrading • Convector • Radiator met vloeibare inertie • Radiator met droge inertie • Straalpaneel • Accumulator • Verwarmd plafond of verwarmde vloer • Handdoekdroger • Plint • Haard Mobiele toestellen voor bijverwarming • op olie, blazers… Gas • Radiator * • Haard * • Kachel * Stookolie (toevoer via fles, tank of leiding) • Kachel* Hout • Open haard, al dan ingebouwd * • Gesloten haard * • Kachel * * Hiervoor is een schoorsteen nodig voor de afvoer van verbrandingsgassen verwarming ViessmAnn

Nieuw regelsysteem Logamatic EMS plus Een verandering van besturingssysteem is geen alledaagse gebeurtenis bij Buderus, vermits het zich gemiddeld slechts één keer in 5 jaar voordoet. Onze ingenieurs hebben er opnieuw hard aan gewerkt, want het is nog krachtiger en onklopbaar op vlak van gebruiksvriendelijkheid. Het zichtbare topje van de ijsberg zijn de bedieningseenheden. Zij krijgen voortaan de namen Logamatic RC300, RC200 en RC100, en zijn nog eenvoudiger in het gebruik dan de vorige generatie, via « favorieten » en andere « popups ». De navigatie binnen de verschillende menu’s is volledig intuïtief. Een extra voordeel is de duidelijke voorstelling van de opbrengst van de hernieuwbare energie. www.buderus.com ...TO MAKE you FEEL AT HOME AANTREKKELIJK GEPRIJSD RUIMTEBESPAREND (SLECHTS 29 CM DIEP) www.globalfires.be Global Fires Belgium Kontichsesteenweg 60, 2630 Aartselaar T. +32 (0)3 450 7000 F. +32 (0)3 450 7009 E. info@globalfires.be www.bouwen-verbouwen.be 183 HOOG RENDEMENT GEMAK VAN GAS DANKZIJ HET POWERVENT® SYSTEEM KUN JE NU BIJNA OVERAL JE HAARD PLAATSEN! drU drU

10 Welk verwarmingssysteem combineren met welke energiebronnen ? Een van de belangrijkste vragen die u zich vandaag moet stellen : hoe kies ik tussen hernieuwbare energie, energiebesparing en comfort ? Het antwoord is samen te vatten in één woord: combineren. Dus valt een « bivalent » verwarmingssysteem te overwegen. Dit zijn vandaag de mogelijkheden op de markt : condensatieketel Zich verwarmen met de condensatietechniek (ketel op gas of stookolie) is momenteel de meest efficiënte optie. Deze ketels halen een energierendement tot 98 % (in vergelijking met de Bovenste verbrandingswaarde ). Hoe wordt dit rendement gehaald ? Condensatieketels halen zo goed als alle warmte uit de rookgassen en de waterdamp die door de verbranding ontstaat wordt gerecupereerd door afkoeling van de verbrandingsgassen. Resultaat: bijkomende verwarmingswarmte. in te schatten : hout is, in tegenstelling tot fossiele brandstoffen, een hernieuwbare energiebron die minder onderhevig is aan extreme prijsschommelingen op middellange en lange termijn. Warmtepomp (« Wp ») Met een warmtepomp kunt u op een efficiënte en milieuvriendelijke manier natuurlijke energie gebruiken. Het principe is geniaal in al zijn eenvoud. Zonnewarmte is het hele jaar door aanwezig in de omgevingslucht, in de bodem of in het grondwater. Met andere woorden, de lucht, de zon en het grondwater slaan een grote hoeveelheid thermische energie op die wordt hernieuwd door de zonnestralen, de wind en de regen. Het volstaat dus om die gratis energie uit de buitenlucht, de bodem of het grondwater te halen. Hoe? Dit condenserende wandtoestel Vitodens 300-W van Viessmann (hier in gedemonteerd aanzicht) biedt verschillende nieuwe mogelijkheden, onder meer een toerentalgeregelde gelijkstroompomp waarvan het stroomverbruik 50% lager ligt. Bijverwarmen op zonne-energie Een ketel op stookolie of gas combineren met een zonne-installatie? Waarom niet? De zonne-installaties met hoog rendement die tegenwoordig op de markt zijn kunnen tot 60 % van de jaarlijkse energiebehoefte voor warm water in een eengezinswoning dekken. Vandaag kunnen zonnepanelen naast het sanitaire warm water ook het verwarmingswater verwarmen en zo dienen als bijverwarming. Verwarmen op hout Een verwarmingsketel op houtpellets met boiler en zonnepanelen (voor warm water en bijverwarming) vormt een alternatief voor verwarming op gas of op stookolie. Een ketel op pellets biedt immers een neutrale C02-balans. Bovendien zijn de kosten vooraf vrij goed Met behulp van systemen voor warmtewisseling. Na elke winning van energie wordt de warmte in een warmtepompcircuit met elektriciteit (een zuinige elektrische motor) op een temperatuurniveau gebracht dat bruikbaar is voor de verwarming. Zo verbruikt u gratis energie uit de natuur en bent u minder afhankelijk van andere energiebronnen om u te verwarmen. In enkele jaren tijd wint u uw investering terug. Warmtepompen bestaan in verschillende configuraties: horizontale winning voor geothermie water-water in grondwaterlaag. Aërothermie lucht-lucht. Aërothermie lucht-water. Verticale winning door boring voor geothermie grond-water. Lage, matige, hoge temperatuur ? Klassieke warmtepompen zijn zogenaamde lagetemperatuursystemen, want zij houden het water op een temperatuur van maximum 45°C. Zij zijn geschikt voor vloerverwarming en lagetemperatuur-verwarmingselementen. Warmtepompen op matige temperatuur brengen het water op een aanvoertemperatuur tot 60°C. Zij zijn geschikt voor dezelfde verwarmingselementen als de lagetemperatuurmodellen en kunnen dienen voor een bestaand verwarmingscircuit indien de radiatoren correct gedimensioneerd zijn. Warmtepompen op hoge temperatuur leveren water op een aanvoertemperatuur tot 75°C. Deze warmtepompen kunnen een gewone verwarmingsketel vervangen en een netwerk van klassieke warmwaterradiatoren gebruiken. Warmtepompen op hoge temperatuur kunnen ook zorgen voor warm water. Opgelet : warmtepompen op matige en hoge temperatuur zijn duurder in aankoop en hebben een lagere prestatiecoëfficiënt. Ze zijn dus minder interessant. 184 Goed rekenen is de boodschap ! ViessmAnn ViessmAnn

ARIANEXT COMPACT De groene compacte en comfortabele oplossing ! Arianext Compact groepeert een warmte pomp Inverter DC in een all-inone kolom voorzien van een hydraulische module en een opslagtank 180 liter. WP Monobloc met DC Inverter technologie : > Werking tot -20 ° C > Brede modulatie zone: optimaal comfort in tussenseizoenen Ultra-compacte binnenunit : de nieuwe markt referentie > Klein vloeroppervlak BxDxH = 600x600x1700 mm > Alle onderdelen zijn standaard > Beschikbaar in versie : 1 zone of 2 zones voor de verwarming. Energetische High performance oplossing : Tot 70% gratis energie geleverd via de lucht voor uw verwarming en sanitair warm water www.chaffoteaux.be MONOBLOK WP 4/6/8 kW

Spaar koe De nieuwe splitwarmtepomp van 7 kW met buitenen binneneeheid ( hydraulische eenheid ) Weishaupt splitBuiteneenheid Split-lucht / water-warmtepompen voor verwarming en koeling ( 7 tot 15 kW ) De nieuwe split-warmtepompen van Weishaupt zijn toekomstzekere en tegelijk ook voordelige verwarmingssystemen die ook voor de koeling gebruikt kunnen worden. In de split-warmtepompen worden de componenten in een buiten- en een binneneenheid ( hydraulische eenheid ) opgesplitst. De buiteneenheid bevat de verdamper en de compressor. In de binneneenheid ( hydraulische eenheid ) bevindt zich de condensor. De nieuwe split-warmtepompen van Weishaupt zijn een voordelige en montagevriendelijke oplossing voor een warmtebehoefte gaande tot 11 kW – ideaal zowel voor nieuwbouw als voor modernisering. De buiteneenheid haalt de warmte uit de lucht en produceert met haar robuuste compressor met dubbele zuiger het nodige temperatuurniveau, en dit met een bijzonder laag geluidsniveau. 15 Dat is www.weishaupt.be De split-warmtepompen zijn als louter verwarmingssysteem of als systeem voor verwarming en koeling zowel geschikt voor nieuwbouw als voor renovatie. De buiteneenheid kan dankzij compacte afmetingen eenvoudigweg tegen de buitenwand geplaatst worden of direct aan de muur gemonteerd worden aan de hand van wandconsoles. Deze eenheid is uitgerust met een verdamper die de temperatuur van de omgevingslucht aan een koelvloeistof afgeeft. De roterende compressor met dubbele zuiger doet het temperatuurniveau stijgen en de werkvloeistof wordt via een koelmiddelleiding naar de binneneenheid geleid. De binneneenheid ( hydraulische eenheid ) zorgt voor de verdeling van de warmte naar de verwarmingskring of voor de bereiding van sanitair warm water. De condensor, de hydraulische componenten en de regeling zijn in een compacte wandhangende behuizing ondergebracht. verwar

zaam len men Opengewerkt beeld van de buiteneenheid van 11 kW de splitsing van buiten- en binneneenheid biedt talrijke voordelen :  De kosten voor de exploitatie van de warmtebron lucht zijn heel beperkt  Slechts kleine wanddoorvoer nodig dankzij kleine leidingsdiameters  Compacte afmetingen bieden een hoge flexibiliteit voor de opstelling  De buiteneenheid kan aan de muur gemonteerd worden met wandconsoles De Weishaupt split-warmtepompen zijn ook geschikt voor de koeling tijdens de warme zomermaanden. In koelmodus wordt het werkingsprincipe omgekeerd. De splitwarmtepomp is daarbij in werking en onttrekt de warmte aan de binnenruimte via de vloer-, plafond- of wandverwarming. De koelmodus is van 0 tot 46°C mogelijk. warmtepompen Binneneenheid De binneneenheid zorgt voor de warmteverdeling en de warmwaterbereiding. Op warme dagen kan de warmtepomp standaard ook voor de koeling van het huis gebruikt worden. De volledige installatie is eevoudig te monteren en in bedrijf te stellen. Deze miljoenenmaal bewezen techniek is toekomstgericht: spaarzaam en milieuvriendelijk. Weishaupt n.v., Paepsemlaan 7 - 1070 Brussel, tel: 02/343.09.00, fax: 02/343.95.14, e-mail: info@weishaupt.be. betrouwbaarheid. Opengewerkt beeld van de binneneenheid ( hydraulische eenheid )

10 Het “S” -systeem van Masser Net zoals de bomen en de planten haalt het “S”-systeem van Masser de opgeslagen zonnewarmte uit de tuinbodem. Dankzij thermodynamische procédés wordt deze warmte opgevangen, gecondenseerd en gelijkmatig verdeeld teneinde de woning te verwarmen. Tegenover de fossiele brandstoffen die de atmosfeer vervuilen door de uitstoot van gassen en stof, is het “S”-systeem van Masser het antwoord op de uitdagingen van onze beschaving op het gebied van energieverbruik en milieuzorg Hoe werkt dit systeem : 1. Een buizennet - verzonken op een diepte van 60 cm - vervoert een fluïdum met thermodynamische eigenschappen, vangt de warmte op die gratis geproduceerd werd door de zonnestralen en die in de bodem opgeslagen is. 2. Een vermogensmodule bestaande uit één of meerdere compressoren doet deze warmte condenseren en brengt ze op een aanzienlijk hoger temperatuurniveau. 3. De aldus geproduceerde warmte wordt overgebracht naar een tweede buizennet in de slijtlaag (“chape”) van de woning. Via dit netwerk worden de lokalen met stralingswarmte verwarmd. Water/water-warmtepomp Grondwater heeft altijd een constante temperatuur tussen 7 en 12°C. Is er op uw perceel voldoende grondwater aanwezig, dan volstaat het om dit uit de bodem op te pompen, het door de warmtepomp te sturen en dan terug te sturen naar de boorput, stroomafwaarts in grondwaterstroom. De samenstelling van het water is niet gewijzigd, alleen is de temperatuur met ongeveer 2 graden gedaald. Hebt u al een verwarmingsketel op stookolie of gas, dan kunt u heel wat besparen door die te combineren met een water/water-warmtepomp. Want die is geschikt als aanvulling bij een bestaande verwarming op stookolie of gas. Is er vloerverwarming aanwezig (dus lagetemperatuurtechniek), dan zorgt een water/water-warmtepomp voor tegelijk uiterst comfortabele en zeer voordelige verwarming. Maar niet onder ieder huis zitten waterlagen. grond/water-warmtepomp Installeer in de tuin een voldoende groot netwerk van lusvormige leidingen op 1 m diepte (horizontaal of verticaal), vul die leidingen met een mengsel van glycol en water, waarvan de temperatuur zich stabiliseert rond de 0°C. Tijdens de koudere periodes wordt dit mengsel in een gesloten circuit door de warmtepomp gestuurd. De lussen absorberen de warmte van de zon en het regenwater en sturen die door naar de warmtepomp. Zoals ook het geval is met een water/water-warmtepomp, kunt u een bestaande lagetemperatuurverwarming combineren met een grond/ water-warmtepomp, die zal instaan voor aangename en voordelige warmte. geothermisch systeem met horizontale captatie mAsser 188 mAsser www.bouwen-verbouwen.be mAsser

AquA A Warmtepomp voor warm water productie Thermodynamisch 70 % op uw Bespaar tot verbruiksfactuur MILIEUBESCHERMING EENVOUDIG ZUINIG COMFORTABEL MASSER N.V. • www.masser.be • info@masser.be Dorenbaan 2-4 • 3071 Erps-Kwerps • Tel. 02/520 26 91 • Fax 02/520 28 47 Dit document is niet contractueel. Masser n.v. behoudt zich het recht voor/om wijzigingen aan te brengen zonder verwittiging. NEW

10 « directe expansie »-warmtepomp In een koperen buizennet dat horizontaal 60 cm onder de grond in de tuin is aangelegd, vloeit een koelvloeistof. Aangedreven door de compressor van de warmtepomp circuleert de vloeistof door de buizen en vangt zij gratis zonnewarmte op die zich in de loop van de seizoenen in bodem rondom heeft opgestapeld. Door de compressor wordt de vloeistof op “hoge temperatuur” (+/- 55°/60°C) gebracht en vervolgens door een tweede netwerk van koperen buizen gestuwd die in de deklaag van de vloeren in de woning zijn ingewerkt. Dit tweede netwerk vormt een klassiek vloerverwarmingssysteem. Het grote voordeel van een directe expansie-waterpomp in vergelijking met een grond/water-systeem is, dat hier geen warmtewisselaar noch circulatiepomp nodig is, met een beter COP als resultaat. een zuinig « groen » huis lucht/water-warmtepomp Systemen met een lucht-water-warmtepomp gebruiken de buitenlucht als natuurlijke energiebron. De buitenlucht wordt door middel van een krachtige ventilator rechtstreeks door de warmtewisselaar van de warmtepomp gestuurd. Die onttrekt de warmte uit de lucht. Natuurlijk kan er minder warmte worden gewonnen wanneer het buiten koud is. In “ Het groene huis ” stelt Facq enkele combinaties van zuinige oplossingen voor : condensatieketels, zonne-energie, geothermie, ketel op hout, performante schoorstenen, vloerverwarming, circulatiepompen met A-label, regelsystemen, recuperatie van regenwater, waterbehandeling, sanitair circuit, verluchting. De Altherma lucht/water-oplossing van Daikin vormt een ideaal alternatief voor klassieke verwarmingsketels. Dit systeem bevat een hele reeks opties voor hogetemperatuurradiatoren, vloerverwarming, ventilator-convectoren of lagetemperatuurradiatoren. Het bestaat uit een buiten- en een binnenunit. De buitenunit onttrekt de aanwezige warmte uit de omgevingslucht en voert die naar de binnenunit met behulp van een koelvloeistof. Die binnenunit installeert u in een kleine ruimte naar keuze (garage, kelder, keuken…) : hij lijkt op een klassieke ketel en zorgt voor verwarming en sanitair warm water. Met een zonnekit kunt u de Altherma koppelen aan een set zonnecollectoren, die tot 70 % van de nodige energie kunnen leveren voor de warmwaterproductie. 190 www.bouwen-verbouwen.be dAikin dAikin dAikin dAikin

Daikin Altherma hybride warmtepomp De natuurlijke combinatie Tot 35% effi ciënter dan een gasketel Gascondensatieketel van 27 kW Meest zuinige bedrijfsmodus Hybride technologie Verwarmen en sanitair warm water De meest effi ciënte warmtepomp op de markt! COP van 5,04 (7°C/35°C) Warmtepomp en gascondensatieketel in één, het beste van twee technologieën verenigd! De Daikin Altherma Hybride warmtepomp is de ideale oplossing voor de vervanging van een gasketel. Afhankelijk van de buitentemperatuur, de energieprijzen en de energiebehoefte van de woning selecteert het systeem zelf om te werken met de warmtepomp ofwel met de gasketel ofwel met beide simultaan. De unit selecteert daarbij altijd de zuinigste oplossing. DAIKIN STAND 12 - 313 www.daikin.be

Gedecentraliseerde verwarming elektrische verwarming (opgesteld op basis van gegevens van Electrabel) Met elektriciteit hebt u twee mogelijkheden: centrale verwarming of gedecentraliseerde verwarming. En toch… Als we het over deze energiebron hebben, is “gedecentraliseerde verwarming” het eerste waar we aan denken! Waarom? Waarschijnlijk omdat een verwarmingsinstallatie met elektriciteit geen verwarmingsketel en geen buizenstelsel vergt waarlangs er nu eenmaal ook warmte verloren kan gaan. • makkelijk te installeren. • schoon, reukloos en niet-vervuilend. • Lage onderhoudskosten. Als u correct met elektrische energie om springt, zullen uw elektriciteitsfacturen niet de pan uitswingen. directe elektrische verwarming Het principe is eenvoudig: de energie wordt ter plekke omgezet in warmte. Elk verwarmingselement werkt los van het andere. De stralingsradiator • Deze radiator werkt, zoals zijn naam al aangeeft, volgens het principe van de straling. • Hij bestaat uit weerstanden die eerst worden opgewarmd tot gloeitemperatuur (400° à 1.200°C!) en dan hoofdzakelijk infraroodstralen verspreiden. • Deze radiator geeft dus warmte via straling. • Klein nadeel: het vertrek warmt snel op, maar wel op één enkel punt. Een dergelijk toestel moet dus gericht worden gebruikt. Bijzonder duur. Enkel bestemd voor lokalen die u in een mum van tijd warm wil krijgen (de badkamer bijvoorbeeld). De olieradiator • Deze radiator straalt op lage temperatuur dankzij de elektrische weerstand die de olie binnen in de radiator verwarmt. • Een dergelijke radiator warmt traag op en geeft de warmte traag af. Maar het is wel langdurige en zachte warmte. De radiator met keramische weerstand • Hij bevat pastilles in keramiek die tot op zeer hoge temperatuur worden opgewarmd en een grote thermische inertie bezitten. Bij het verspreiden van de warmte krijgen ze de hulp van een ventilator. produire. • De snelheid van de ventilator regelt de hoeveelheid te produceren warmte. 192 www.bouwen-verbouwen.be Het stralingspaneel • Gebaseerd op het principe van de straling. Net als de radiator waar warm water doorheen stroomt en in tegenstelling tot de convector, verplaatst een stralingspaneel helemaal geen lucht en dus ook geen stof. • Stralingspanelen verwarmen objecten (meubels, muren,…) via straling (in tegenstelling tot convectoren die de lucht verwarmen). • Objecten koelen minder snel af dan lucht; de warmte blijft dus langer behouden. De convector (om ergens op te stellen of in de vloer in te bouwen) • De lucht dringt het toestel langs onderen binnen en warmt op wanneer hij in contact komt met de weerstanden (die een temperatuur hebben van 1.200°C). • Afhankelijk van het model verlaten de luchtstromen het toestel in horizontale of verticale richting. • Verplaatsbare modellen zijn bijzonder geschikt voor badkamers (voor zover ze beantwoorden aan de veiligheidsnormen inzake rondspattend water). • Vloerconvectoren zijn uitgerust met weerstanden in de lengterichting (perfect om bijvoorbeeld in de vloer in te werken vóór brede tuindeuren). Een aanzuig- en ventilatiesysteem warmt de lucht op. De blaasradiator • Hoofdzakelijk gebruikt als bijverwarming. • De warmte wordt vrijgegeven door de weerstand en vervolgens het vertrek ingestuwd door een blazer. • De warmte wordt manueel geregeld; een thermostaat gaat oververhitting tegen. • Doorgaans uitgerust met een “zomerstand” zodat hij de omgevingslucht kan afkoelen als het erg warm is. Directe vloerverwarming • De warmte wordt geleverd door de opwarming van elektrische weerstanden die in de vloer verzonken liggen. • De weerstanden werken bij lage temperatuur. • De stralingstemperatuur van de vloer mag niet hoger liggen dan 26°C. Directe verwarming via het plafond of via de muren • Vergelijkbaar met vloerverwarming. Alleen zit de warmtebron hier verdeeld over het plafond of over de muren en niet over de vloer. • De warmte wordt gelijkmatig verspreid. Makkelijk te regelen en te programmeren. • De oppervlaktetemperatuur bedraagt zelden meer dan 30 tot 35°C. • Klein nadeel: niet zo’n goedkope oplossing. De regeling van directe verwarmingssystemen Bijna alle toestellen zijn uitgerust met een individuele thermostaat. Maar een kamerthermostaat zal wel een comforttemperatuur behouden. dAikin

10 Indirecte elektrische verwarming via accumulatie Het principe is eenvoudig: • De accumulator slaat de warmte op tijdens de goedkopere verbruiksuren en geeft ze weer naargelang van de behoeften. • Een dergelijk verwarmingstoestel bestaat uit drie elementen: de weerstanden (die net als bij de directe elektrische verwarming de warmte produceren), een regelsysteem (dat de warmteproductie controleert) en een systeem dat de vrijgave van de warmte regelt. • Hoe worden verwarmingssystemen via accumulatie geregeld? Elk toestel (en dus elk vertrek) is uitgerust met een thermostaat. De thermostaat zet een ventilator in werking die lucht aanzuigt en deze door de kernen van de verwarmde accumulatoren stuwt. Als de comforttemperatuur bereikt is, stopt de ventilator. Er bestaan verschillende soorten accumulatieverwarming. Het verschil tussen het ene en het andere model? De manier en het tijdstip waarop de warmte wordt vrijgegeven. • De statische spaarkachel: een soort van accumulatie-radiator bestaande uit vuurvaste stenen die bestand zijn tegen de zeer hoge temperaturen (600°C) van de verwarmingsweerstanden die deze stenen opwarmen. Zodra men hem aanzet, geeft deze spaarkachel zijn warmte vrij via straling. Dit gebeurt geleidelijk aan, afhankelijk van zijn isolatie. • De spaarkachel met natuurlijke convectie werkt net als een convector, d.w.z. via convectie. Hij is uitgerust met roosters die de lucht doorlaten maar voor het overige werkt hij volgens hetzelfde systeem als de statische spaarkachel. • Een dynamische spaarkachel moet beter geïsoleerd zijn dan een statische spaarkachel. Doorheen de bekleding wordt een geringe hoeveelheid warmte vrijgegeven. Te vergelijken met een ventilator die de koude lucht aanzuigt, hem opwarmt en hem dan opnieuw het vertrek instuwt. • De gecompenseerde accumulator is eigenlijk een statische spaarkachel die uitgerust is met een convector. Het eerste toestel werkt op nachttarief, het tweede op normaal of tweevoudig uurtarief. • De buitenspitsaccumulator of ecokachel is een dynamische spaarkachel waarvan de elektrische voeding tijdens de dure piekuren kan worden onderbroken. Dankzij de warmte die tijdens de daluren werd opgeslagen, kan het toestel evenwel doorgaan met verwarmen. • Vloerverwarming met warmteaccumulatie gebruikt de vloer als een statische accumulator die werkt bij lage temperatuur. Door de perfecte, gelijkmatige warmtestraling is dit systeem bijzonder geschikt voor badkamers waar men vaak op blote voeten loopt. Vloerverwarming met warmteaccumulatie moet al bij de bouw van het huis worden gepland, net als vloerverwarming met leidingen waar warm water doorheen stroomt. • Gemengde verwarming: een combinatie van directe en accumulatieverwarming. Alle mogelijke combinaties van de hierboven beschreven systemen zijn dus mogelijk. De voordelen? Met het oog op een soepeler en goedkoper werkende verwarming kan u naar believen goochelen met de verschillende elektriciteitstarieven. Dankzij accumulatieverwarming verbruikt u enkel energie wanneer het stroomnet het minst belast is. Uw installatie is daartoe uitgerust met aangepaste meters. Zo kan u uw accumulatoren enkel ‘s nachts opladen. Of, indien nodig, eventueel ook overdag ter aanvulling, maar wel altijd gedurende een beperkte periode en buiten de dure spits. • Tweevoudig uurtarief: dit tarief maakt een onderscheid tussen de dag- en de nachturen. Gedurende de 9 nachturen is de elektriciteit 50% goedkoper dan overdag. • Uitsluitend nachttarief: voor spaarkachels die enkel gedurende de 9 uur tellende nacht opladen. Er wordt dan een speciale meter geïnstalleerd die enkel ‘s nachts van stroom wordt voorzien. Deze speciale meter is enkel voorzien voor de aansluiting van afschakelbare verbruikers, met vaste aansluiting. Het tarief dat van toepassing is op deze meter is nóg voordeliger dan het nachtgedeelte van het tweevoudig uurtarief: het bedraagt slechts 37% van het dagtarief. Naast de meter voor het uitsluitend nachttarief wordt er uiteraard een andere meter (voor normaal tarief of tweevoudig uurtarief) geplaatst voor alle andere huishoudelijke elektriciteitsbehoeften. • Drievoudig uurtarief: de buitenspitsaccumulatoren of ecokachels werken op drievoudig uurtarief. U beschikt over één enkele meter. Uw elektriciteitsverbruik wordt opgenomen op 3 verschillende telwerken, naargelang van het moment waarop u energie verbruikt. U hebt een telwerk dag, een telwerk nacht en een telwerk spits. Voor het dagverbruik betaalt u 63% van de normale dagprijs van een gewone meter of een meter voor tweevoudig uurtarief (d.w.z. 0,05 EUR goedkoper!). Voor het dagverbruik betaalt u 47% van de normale dagprijs. Het verbruik tijdens de spits is evenwel zeer duur: 307% van het normale dagtarief. Het aantal spitsuren per jaar is zeer beperkt en mag niet hoger liggen dan 500 uur per jaar. Deze uren zijn duidelijk vastgelegd en uw installatie wordt uitgerust met vergrendelsystemen die verhinderen dat u veel en onnodig stroom verbruikt tijdens de spits. De buitenspitsaccumulatoren moeten correct worden gestuurd door een oplaadregeling. Dankzij deze oplaadregeling worden ze hoofdzakelijk ‘s nachts opgeladen maar blijft aanvullend laden gedurende de dag mogelijk indien de buitentemperatuur onder de 5°C zakt. Tijdens de spits is laden onmogelijk. In combinatie met een domoticasysteem zal uw installatie op drievoudig uurtarief beslist bewijzen dat ze superzuinig is. www.bouwen-verbouwen.be 193

10 Kachels Een paar jaar geleden waren ze absoluut out. Maar tegenwoordig zijn ze weer volop in. De reden voor deze comeback zijn de hoge olieprijzen maar zeker ook hun nieuwe look. Waar we vroeger enkel de gietijzeren kachels hadden, krijgen we er nu ook strakke stalen kachels bij. De fabrikanten pakken uit met gezochte en gedurfde designs, zoals draaiende kachels of zelfs kachels met aflopend water... Ook krijgt de kachel er tal van handige accessoires bij oven, barbecue roosters, schotelverwarmers,... De keuze van de geschikte kachel wordt bepaald door een aantal criteria; smaak, het volume van het vertrek, de diameter van het rookkanaal. Het rendement van de kachel Hoxter Ecka 90/40/40 – een cv-haard als hoekmodel geeft een perfect vuurzicht vanuit zowel zit- als eetkamer. Dit wordt op twee verschillende manieren uitgedrukt: het verbrandingsrendement en het rendement van het toestel. Het verbrandingsrendement vb. 11 KW is het eigenlijk verbruik(gas,hout,elektriciteit) van de kachel per uur. Een houtkachel met een rendement van 11 KW verbruikt ongeveer 3 Kg hout per uur. Het rendement of vermogen wordt steeds uitgedrukt in percentages en is de uiteindelijke warmte die u zal verkrijgen van het toestel. vb: 80% van 11 KW Het verlies van +/- 20% is te wijten aan de afvoer van de rook en dus ook van de warmte via het rookkanaal. Vele kachels worden optioneel geleverd met een ventilator. Deze versnelt de warmteverspreiding in het vertrek. Wanneer de gewenste temperatuur bereikt is kan deze uitgeschakeld worden. 194 www.bouwen-verbouwen.be

10 de houtkachel in gietijzer of staal Het gietijzeren model houdt de warmte langer vast dan het stalen model maar is meestal klassieker van look. de houtkachel in speksteen Steatiet of speksteen is een natuursteen die als geen ander in staat is warmte op te slaan en uit te stralen. Het soortelijke gewicht van dit materiaal bedraagt 2.980 kg/ m3. Een dergelijke kachel verwarmt sneller dan een tegelkachel en blijft ook langer warm. Een speksteenkachel is zeer zwaar en kan tot 4.500 kg wegen. De vloer kan dus maar beter stevig zijn! de houtkachel in aardewerktegels of email Een dergelijke houtkachel bestaat uit vuurvaste tegels. Deze kachel kent een hoog rendement door de tal van omleidingen die de rook moet maken vooraleer hij via het rookkanaal naar buiten gaat. Zo’n kachel kan tot 1 500 KG wegen Het gietijzeren kookfornuis met warmterecuperatie Het dateert uit het begin van de 20 ste eeuw. Het fornuis is voorzien van kookplaten en ovens, houdt schotels warme en verspreidt een zachte warmte in het vertrek. Het kan werken op diverse brandstoffen (hout, petroleum, propaan, aardgas of kolen). Een zuinige en milieuvriendelijke oplossing. Tulikivi Aalto 4 – een massieve speksteenkachel bestaat nu ook in kleur, met het golvende Tulikivi Figure materiaal. www.bouwen-verbouwen.be 195

dUtry de Hydrokachel De gezelligheid van een houtvuur, het rendement van een ketel Met een kachel-ketel, eveneens hydrokachel genaamd, kan u het aangename van een houtkachel verbinden met het rendement van een ketel. Dankzij de hydrokachel kan u op aangename wijze (d.w.z. zonder verstikkend hoge temperaturen) een ruimte verwarmen, terwijl u tegelijkertijd warmte opslaat in een bufferboiler om zo op uw algemene energiefactuur te besparen. Hout kappen en binnenhalen mag dan wel gezond zijn, maar het heeft ook andere voordelen … De hydrokachel verdeelt haar vermogen: 1/3 voor opwarming van de lucht en 2/3 voor opwarming van het water. Dat betekent dus dat een hydrokachel met een vermogen van 8 kW ongeveer 3 kW warmte overdraagt op de lucht (meer dan voldoende om een ruimgedimensioneerde woonkamer op te warmen) en 5 kW op het water van de bufferboiler. Deze laatste is het hart van het systeem. De bufferboiler verzamelt als een soort thermoskan de warmte, om die dan op het gepaste ogenblik af te geven aan de radiatoren of aan een vloerverwarmingssysteem. Waarom een vloerverwarming verkiezen boven radiatoren? Omdat de vloerverwarming met een regime voor lage temperaturen werkt en u dus zodoende veel meer BlUeline BUderUs 4W uit de warmte van de bufferboiler kan halen. Met een voldoende grote bufferboiler kan het sanitaire water eveneens opgewarmd worden met behulp van de hydrokachel. Een mogelijkheid is dat het CV-water in de sanitaire buis circuleert en een andere mogelijkheid is de bufferboiler die werkt volgens het « tank in tank »-principe, waarbij een interne boiler het sanitaire water opwarmt. De hydrokachel maakt deel uit van een geheel. D.w.z. dat er naast de kachel ook gebruik gemaakt dient te worden van een andere warmteproducent zoals een (condensatie)ketel voor gas of stookolie of een warmtepomp of zelfs zonnecollectoren. Wanneer u de kachel dan niet stookt, kan de andere warmteproducent op autonome wijze functioneren. Van zodra u echter de kachel aansteekt, zal de bufferboiler langzaam opgewarmd worden. Wanneer de nagestreefde vertrektemperatuur voor opwarming van één of meerdere verwarmingskringen lager ligt dan de temperatuur die gemeten wordt in het midden van de bufferboiler, zal het 3-wegventiel automatisch omkeren en wordt het water dat met behulp van de houtkachel werd opgewarmd, gebruikt om heel de woning op te warmen. Het eindresultaat is een aanzienlijke daling van uw factuur voor fossiele brandstoffen ! 196 www.bouwen-verbouwen.be m-design m-design

Bring back the fire into your life T h e v i c t o r y o f f i r e collection DIAMOND HALL 6 st 231-418 www.m-design.be info@m-design.be B - 8210 Zedelgem (Brugge)

10 Open haarden & inzethaarden de hydroconvertor een geval apart Een nieuw systeem van volledige verbranding. En made in Belgium! Het systeem zet vaste brandstoffen (kolen, hout, futurex, cokes, briketten…) om in bruikbare verwarmingsenergie. Daarbij is het rendement optimaal en de vervuiling minimaal. De hydroconvertor kan werken met elk conventioneel verwarmingssysteem (radiatoren, convectoren, vloerverwarming, verwarming in de muren, boiler) en valt te verzoenen met om het even welke verwarmingsketel met gas, met een warmtepomp, met collectoren voor de recuperatie van zonnewarmte enz. Beide systemen lossen elkaar automatisch af. De hydroconvertor kan de klassieke verwarmingsketel vervangen of nu en dan het werk van de ketel overnemen. Daarbij blijft de reeds bestaande regelapparatuur behouden. Dankzij een gepatenteerd en regelbaar systeem staat de hydroconvertor garant voor besparingen én een uitstekend rendement. Ook over de veiligheid werd grondig nagedacht: het systeem wordt beschermd door een thermisch overstortventiel en een automatisch watervulsysteem die in werking treden in geval van een stroomonderbreking, een defecte circulatiepomp of verkeerd gebruik Zowel het regel- als het beveiligingsmechanisme blijven bij een stroomonderbreking actief. 198 www.bouwen-verbouwen.be stAndArd AHz m-design

innovation Hwam Autopilot IHS NIEUW ! de innovatieve Puur design volgens strakke Scandinavische lijnen zorgt voor warme huiselijke gezelligheid. Technologisch sterk, trendsetter onder de kachels. Gebruiksvriendelijk en gericht op topprestaties, op de momenten die u kiest. VAN DEN BERGE - 1501 BUIZINGEN I GOEYVAERTS - 2100 DEURNE I COOLS JAN - 2275 POEDERLEE DE BACKER JOS - 2840 RUMST I FORCEVILLE VERW. - 2850 BOOM I AMA - 2950 KAPELLEN STANDARD AHZ - 3000 LEUVEN I BALLET - 3510 KERMT I DANIELS - 3960 BREE KERGER EN ZOON - 7850 EDINGEN I MEYNS-DOSSCHE - 8460 OUDENBURG I PIA MANU - 8770 INGELMUNSTER DE BAERE HAARDEN - 8790 WAREGEM I VERPLANCKE - 8793 WAREGEM I VERBEKE - 8970 POPERINGE IGNIS - 9250 WAASMUNSTER I HANS VAN OPDORP - 9255 BUGGENHOUT DIRANTO-DE BOEVER - 9620 ZOTTEGEM I IGNIS - 9810 NAZARETH I LIPPENS - 9930 ZOMERGEM

10 In beide gevallen op dezelfde manier Houtinbouwhaard Hier zijn twee mogelijkheden ofwel kiest u voor de cassette of voor de liftdeur haarden. In de meeste gevallen wordt er voor een cassette geopteerd in een bestaande situatie om zoweinig mogelijk kap en breekwerk te hoeven doen. U hoeft dan enkel rekening te houden met de grootte van het gat en vervolgens met de schoorsteen. Als u een liftdeur wenst dient u rekening te houden met het feit dat het gat waarin het toestel moet komen bijna 1,5 maal zo groot moet zijn als de haard. Daar de deur nog dient weg te schuiven. Daarom zoals reeds gezegd is dit veeleer van toepassing voor nieuwbouwprojecten of totaal renovaties. U kan met deze liftdeurhaarden zowel open; voor de sfeer als gesloten stoken; voor het rendement. gasinbouwhaard Ook hier zijn weer twee mogelijkheden; open of gesloten. Het spreekt voor zich dat een gesloten haard u naast de extra veiligheid u ook meerrendement oplevert. Bij een gesloten systeem kan u kiezen of de rook wordt afgevoerd via een plafond – of muuraansluiting m.a.w. u wordt vrijer in het positioneren van uw haard. Deze haarden komen ook vaak met afstandsbediening wat het bedienen weer allemaal eenvoudiger maakt. • de lucht circuleert tussen de metalen wand van de haard en het omliggende metselwerk (voor inzethaarden: tussen de binnenwanden van het toestel). • de lucht wordt er opgewarmd en komt nadien terug naar buiten, enerzijds via het bovenste gedeelte van het toestel (convectie) en anderzijds via de installatie van warmeluchtkanalen die de lucht naar de andere vertrekken van het huis leiden (door die warmterecuperatie is het systeem vergelijkbaar met centrale verwarming). • De meeste toestellen combineren twee functies: convectie en recuperatie. • Indien de schoorsteen een te kleine doorsnede heeft of te kort is, moet een inbouwhaard (net als een gesloten haard) worden uitgerust met een rookafzuigapparaat (elektrisch of door de wind aangedreven). Dit zorgt ervoor dat de rook beter uit het schoorsteenkanaal wordt weggezogen. elektrische inbouwhaard Eenvoudiger dan dit kan u het niet bedenken. Enkel een stopcontact volstaat. Daar er geen verbranding plaats vindt, heeft u dus ook geen rookkanaal nodig. . U kan de haard dus overal plaatsen. Vanuit uw luie stoel kan u met behulp van de afstandsbediening de haard aan en uitzetten. Deze haarden geven een maximum warmte van 2Kw en dit door middel van een ventilator die de warmte de kamer binnenstuwt. Een ander voordeel van deze haard is dat u van het bijna niet van echt te onderscheiden vlammenbeeld kan genieten zonder gebruik te maken van de warmte. Zo kan men genieten van de sfeer van een echte openhaard en toch zuinig omspringen met het energieverbruik. 200 www.bouwen-verbouwen.be drU drU

De schoorstenen Het doel van de schoorsteen: de verbrandingsgassen afvoeren naar de open lucht, naar een plaats waar die gassen de vrije ruimte hebben en goed weg kunnen, dit om te vermijden dat de verbrandingsproducten opnieuw neerslaan. Een goede raad: vergeet niet dat u uw schoorsteenkanalen jaarlijks door een erkende firma moet laten onderhouden (voor gas is dit niet verplicht, omwille van de zuivere verbranding). Hoe werkt een schoorsteen? Een schoorsteen wekt een onderdruk op die van twee factoren afhangt: de nuttige hoogte (hoe hoger de schoorsteen, hoe groter die onderdruk) en het verschil tussen de temperatuur van de buitenlucht en de temperatuur van de verbrandingsgassen. Dit is uiteraard paradoxaal: als de rook erg warm is, betekent dit dat het rendement van de ketel laag ligt (aanzienlijk warmteverlies). En dus zal men de onderdruk vergroten door in alle gevallen te sleutelen aan de nuttige hoogte van de schoorsteen. Waar bevindt ze zich? De schoorsteen moet opgaan in de architectuur van het gebouw en hoeft niet tegen een buitenmuur aan te leunen. De ideale schoorsteen mondt uit boven de nok van het dak of ongeveer 1 m boven een plat dak. Het rookkanaal moet verticaal omhoog gaan. Vermijd dat de schoorsteen aan leef- of slaapvertrekken grenst, tenzij u werk maakt van een doorgedreven geluidsisolatie. De doorsnede van het rookkanaal hangt dan weer af van het vermogen van de ketel en van de hoogte van het schoorsteenkanaal. De doorsnede mag in geen geval kleiner zijn dan de doorsnede van de uitgang van de rookkast. en wat met condensatie? Het is van groot belang dat de schoorsteen perfect aan de verwarmingsinstallatie wordt aangepast, vooral dan als het gaat om installaties die werken bij lage temperatuur. Bij de verbranding van stookolie komt er namelijk S02 vrij, dat normaliter door de schoorsteen in gasvormige toestand in de atmosfeer wordt uitgestoten. Onder de 60°C treedt er condensatie op en verbindt het S02 zich met water (H20) waardoor er zich uiterst corrosieve zwavelzuurmoleculen vormen (H2S04). Dit fenomeen kan zich ook voordoen bij schoorstenen die aan weer en wind zijn blootgesteld en dus koude wanden hebben. Ook bij de verbranding van gas kan er waterdamp condenseren, al vallen de corrosiefenomenen uiteraard niet te vergelijken. de schoorsteen in een nieuwbouw Schoorstenen in metselwerk hebben hun tijd gehad: vandaag werken de aannemers meestal met prefabelementen. Het meest gebruikte materiaal is momenteel het dubbelwandige, metalen rookkanaal. We vermelden hier verder de schoorsteen in geëxpandeerde klei, al vergt die wel een minimum aan metselwerk. En dan is er nog een heus luxeproduct: het metalen schoorsteenkanaal met een buitenwand in roestvrij staal en een binnenwand in aardewerk. Prostyle 700 met gescreend glas Modern | strak | tijdloos Al ruim dertig jaar staat Dik Geurts garant voor exclusief design en vakmanschap. Voor liefhebbers van een sfeervol houtvuur presenteert Dik Geurts een geheel nieuwe lijn gesloten inzethaarden met maximaal vuurzicht. De moderne, strak vormgegeven haarden zijn uitgevoerd in antraciet en kunnen eenvoudig in een bestaande openhaard worden geplaatst. Er zijn 10 Instyle en Prostyle modellen in 40 varianten. Meer informatie over deze modellen vindt u op www.dikgeurts.be Instyle 700 Bel voor de gratis brochure 03 - 450 7000 of kijk op www.dikgeurts.be Dik Geurts Haardkachels | Kontichsesteenweg 60 | 2630 Aartselaar | België T +32 (0)3 450 7000 | F +32 (0)3 450 7009 | E info@dikgeurts.be www.bouwen-verbouwen.be 201

verwarming m-design m-design 10 Het dubbelwandige, metalen prefabkanaal • Een betere trek en geen turbulenties dankzij de ronde doorsnede van de metalen buis. • Aangezien de binnenkant glad is, worden de gassen beter afgevoerd, wordt er nagenoeg geen roet of teer afgezet en verloopt het schoorsteenvegen zeer vlot. • De schoorsteen trekt goed en dergelijke rookkanalen zijn relatief goed bestand tegen schoorsteenbranden. • De schoorsteenkanalen zijn licht en nemen weinig plaats in. Dankzij allerlei hulpstukken voor hoeken, bochten en aftakkingen vormen hellingen geen probleem. Overigens komen deze hulpstukken ook uitstekend van pas bij herstellingen. • Er is een enorme keuze aan standaarddiameters: van 50 tot 600 mm. • De montage verloopt snel en vlot en de kosten blijven beperkt. • Metalen schoorsteenkanalen kunnen prat gaan op een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding. Langsheen een buitenmuur: omdat ze zo licht zijn, kunnen metalen rookkanalen heel makkelijk tegen een buitengevel worden gemonteerd. De schoorsteen wordt dan tegen de buitenmuur gehouden met aangepaste klemmen. Speciale funderingen zijn niet nodig. • Aan de binnenkant, dwars door de verdiepingen heen: er moet vooral aandacht worden besteed aan de doorgang doorheen het plafond en het dak. Het metalen rookkanaal kan het best al van in het verwarmingstoestel vertrekken. • Aan de binnenkant, in het metselwerk: het metalen rookkanaal kan worden bekleed met metselwerk of met vuurvaste materialen. In dit geval moet u wel inspectieopeningen voorzien. Bij renovatie bestaat de oplossing erin het rookkanaal in de schoorsteen te schuiven en er eventueel isolatiemateriaal rond aan te brengen. • Directe afvoer onder een hellend dak: dankzij de diverse hulpstukken met uiteenlopende vormen kunnen metalen rookkanalen vlakbij de nok van het dak uitmonden, zonder dat het nodig is het gebinte te verstevigen. Toch mag de deviatie ten opzichte van de verticale as hoogstens 45° bedragen. 202 www.bouwen-verbouwen.be

Bring back the fire into your life T h e v i c t o r y o f f i r e collection DIAMOND Vous aimez certainement voir de belles grandes fl ammes qui dansent au cœur de votre foyer, mais vous souhaitez aussi pouvoir régler celles-ci de façon à réduire votre consommation de gaz de jusqu’à 50 %. Tous nos foyers sont équipés de série du système Eco Wave. Celui-ci permet de moduler la puissance du brûleur et la hauteur des fl ammes. Vous avez ainsi la sensation d’être en face d’un vrai feu qui change chaque fois d’intensité tout en consommant moins de gaz. Le système Eco Wave vous offre le meilleur rapport ambiance, confort d’utilisation, rendement et consommation de gaz. Sur les foyers de forte puissance, le système Eco Switch vous offre en plus la possibilité de couper un ou deux brûleurs lorsque vous avez trop chaud, sans rompre l’ambiance qui règne dans votre salle de séjour par exemple. Lorsque la température y devient trop élevée après quelques heures, l’extinction d’un brûleur vous permet de faire descendre celle-ci sans que les belles grandes fl ammes disparaissent pour autant. Tous les foyers sont équipés d’une technologie particulièrement fi able. Et si vous souhaitez commander à distance les prestations de votre foyer, un petit investissement personnel vous permet d’utiliser une application spéciale sur votre Iphone, Ipad ou Android. Vous pouvez alors choisir vous-même la hauteur et l’allure des fl ammes, moduler l’ambiance au sein de votre salle de séjour par exemple et défi nir votre propre consommation de gaz. Pratique et confortable ! De plus, vous évitez qu’une télécommande supplémentaire vienne encombrer votre table basse. Votre foyer peut être commandé en même temps à partir de différents Smartphones ou Ipads et il est même possible de commander plusieurs foyers dans la maison avec un seul Smartphone. www.m-design.be info@m-design.be B - 8210 Zedelgem (Brugge)

10 schoorsteen bij vernieuwbouw Wie beslist een woning te renoveren, zal uiteraard ook nagaan hoe het gesteld is met de verwarmingsinstallatie en meer bepaald met de verwarmingsketel en met de schoorsteen. De oplossing voor de schoorsteen bestaat erin langs boven een metalen rookkanaal (enkelwandig of dubbelwandig roestvrij staal) in de schoorsteen te schuiven (schoorsteenbebuizing). De buis die daarvoor wordt gebruikt, moet uit één stuk bestaan, d.w.z.. zonder één enkel verbindingsstuk. de kenmerken van een goede schoorsteen De trek Twee soorten van factoren bepalen of uw schoorsteen goed trekt: externe factoren en interne factoren. • Externe factoren: een bomenrij kan uw schoorsteen minder goed of juist beter doen trekken. Anderzijds is ook de overheersende windrichting in combinatie met de oriëntatie van de schoorsteen een doorslaggevend criterium. Een “goede” schoorsteen steekt boven het dak uit en is tussen 30 en 100 cm hoog. Ze staat haaks op de overheersende windrichting. • De doorsnede van het schoorsteenkanaal hangt af van de hoogte en de vorm van de schoorsteen, van de afwezigheid van oneffenheden, van de eventuele schuine stand van het rookkanaal, van de hoeveelheid rook die door de verwarmingselementen wordt gevormd en dus ook van de aard van die rook. Ook de toevoer van verse lucht en de isolatie van het schoorsteenkanaal zelf zijn doorslaggevend. Het is belangrijk dat de doorsnede van het schoorsteenkanaal niet té klein is, zodat de verbrandingsgassen er makkelijk in kunnen verdwijnen. Maar een té groot schoorsteenkanaal zal de gassen dan weer gevangen houden. Met wellicht een terugslageffect tot gevolg. stAndArd AHz Doordat de verwarmingsunit wordt gestuurd door een thermostaat in één van de vertrekken, kan men de temperatuur regelen. Toch is een bevredigende temperatuurregeling in alle vertrekken slechts mogelijk wanneer de warmteverliezen in elk vertrek precies op dezelfde manier variëren als in het vertrek waar de thermostaat zich bevindt. En dat is niet evident: niet alleen zijn de warmteverliezen in elk lokaal anders (denk maar aan vertrekken die op het noorden liggen of waar de wind op inbeukt), ook de opgenomen warmte (van verlichting, mensen in het vertrek, toestellen, zonnestralen,…) verschilt. De nettowarmteverliezen kunnen dus sterk schommelen van vertrek tot vertrek. Het centrale systeem met lucht kan worden aangevuld met een luchtfilter en een -bevochtiger, dit om de vochtigheid te doen toenemen wanneer die tot een vooraf vastgelegd minimumpeil is gedaald. Men kan ook verse lucht toevoegen aan de uit het vertrek onttrokken lucht. Of men kan verse lucht gebruiken om de vertrekken af te koelen, wanneer de buitentemperatuur onder de gewenste kamertemperatuur daalt. Het systeem kan nog worden verbeterd zodat het kan instaan voor afkoeling en ontvochtiging, hetzij door de spiraal die men gebruikt voor de verhitting te voeden met koud water, hetzij door een aparte koelspiraal te installeren. Bij de meest eenvoudige uitvoering wordt de drogeboltemperatuur gecontroleerd en kan de vochtigheid schommelen binnen vooraf vastgelegde waarden. Eventuele problemen van de schoorsteen • De verbrandingsgassen kunnen in de schoorsteen een verbinding vormen tussen zuurstof en koolstof. Als de rook terugslaat of de schoorsteen barsten vertoont, dreigt er levensgevaar door koolstofmonoxidevergiftiging (CO). • Het vocht in de schoorsteen kan - bij het dauwpunt - water worden. En dat kan nefaste gevolgen hebben voor de materialen. Er kunnen vlekken ontstaan, de zwavel kan een chemische verbinding vormen met water en zo zwavelzuur vormen dat bakstenen, cement en materialen die niet tegen corrosie werden behandeld, aantast. En er kunnen schoorsteenbranden ontstaan... • Hebt u problemen met de bestaande schoorsteen van uw woning? Breek niets af alvorens na te gaan wat er op de markt voorhanden is. Schakel eventueel een specialist in. Door in de schoorsteen metalen rookkanalen (doorgaans in roestvrij staal) aan te brengen, kunnen uw problemen worden opgelost. Men spreekt dan van “schoorsteenbebuizing”. 204 • Vermijd een te grote of een te kleine verwarm ingsketel. • Plaats de kamerthermostaat niet op een koude buitenmuur of boven een radiator. • Een HR-ketel is misschien wel duurder dan uw oude ketel, op lange termijn zal hij u wel handenvol geld besparen! • Laat uw verwarmingsketel onderhouden (vooral als het een stookolieketel is). • Ontlucht uw radiatoren, ontdoe ze van stof, • Haal het maximum uit voordelige tarieven zoals het tweevoudig uurtarief of het uitsluitend nachttarief • Als u elektrisch wil verwarmen, kiest u beter voor accumulatietoestellen. Die zijn zuiniger dan traditionele convectoren. • Stel de kamerthermostaat in op 20°C als u thuis bent. En vergeet niet de temperatuur te verlagen wanneer u vertrekt! • Rust uw verwarmingsinstallatie uit met thermostaatkranen. • Laat uw schoorsteenkanaal onderhouden. • Laat nooit de ramen wagenwijd openstaan terwijl de verwarmingsinstallatie op volle toeren draait. • Sluit de deuren tussen de verschillende vertrekken, vooral als er in die vertrekken een andere temperatuur heerst. www.bouwen-verbouwen.be

Brunner : Als technologie en design samen gaan « made in Germany » Verwarm uw woning en sanitair water met alleen hout en bespaar zo niet alleen geld, maar ook ons milieu. De haarden en eigentijdse tegelkachels van Brunner zijn enig in hun soort. Ze koppelen familietraditie en ambachtelijk vakmanschap aan de allerbeste materialen en de nieuwste technologieën. Het resultaat ? Een maximaal rendement, een lage energiefactuur en een minimale belasting voor ons milieu. Ook optimaal voor lageenergie- en passiefwoningen uw huis verwarmen, betekent dat u uitsluitend gebruik maakt van hernieuwbare energie. Ulrich Brunner Gmbh docu@brunner.eu www.brunner.eu

10 Het rendement van een verwarmingstoestel Alle brandstoffen bevatten een « bruto »-energiehoeveelheid, die tijdens de verbranding in warmte wordt omgezet. Een deel van deze energie gaat verloren. Dit gebeurt op drie manieren: • in de warmte van de rook • in de onverbrande materie • wanneer het hout betreft: door verdamping van het water dat op natuurlijke wijze in het hout zit (zelfs bij droog hout) Wat na aftrek van het verlies overblijft, is de “netto“ energie, die in de vorm van warmte naar de woning wordt overgebracht. De verhouding tussen de werkelijk verkregen energie en de theoretisch beschikbare energie wordt “ het rendement “ genoemd. Wanneer men van het rendement van een ouderwetse haard (10%…) overschakelt naar dat van een modern toestel (meer dan 70%), verkrijgt men eenzelfde warmtehoeveelheid met 7 maal minder brandstof. Gastoestellen zijn nog efficiënter dankzij het feit dat er bijna geen sprake is van water en onverbrande stoffen, en wegens de lage temperatuur van de rook. Substantie waarde ten Calorische opzichte van het volume ( kWh/m3 ) Calorische waarde ten opzichte van het gewicht ( kWh/kg ) Beuk Eik Es Berk Iep Esdoorn Wilg Populier Pijnboom Lork Spar Den 2150 2100 2100 1900 1900 1900 1400 1400 1700 1700 1600 1500 4,2 4,2 4,2 4,3 4,1 4,1 4,1 4,2 4,4 4,4 4,4 4,4 Het toestel aanpassen aan het lokaal Noch te veel, noch te weinig: een al te klein toestel zou zonder ophouden blijven draaien, terwijl een te groot toestel al te vaak met een te laag vermogen zou werken, waardoor het rendement zou verminderen. Wat moet men dan kiezen? Bekijk deze grafiek even: Wat is het beste stookhout? Loofhout dat twee jaar op een beschutte plaats is gedroogd, gekloofd, in korte houtblokken Groen hout bevat tot 80% water. Droog hout bevat nog altijd 15% vocht dat niet door drogen kan worden verwijderd. Tijdens de verbranding wordt een deel van de voortgebrachte calorieën gebruikt om het water te doen verdampen. Hoe minder droog het hout dus is, des te meer zal het zijn eigen calorieën verbruiken alvorens het lokaal te verwarmen. Wanneer het gewicht gelijk is, hebben alle houtsoorten bijna hetzelf de calorisch vermogen, zelfs de lichtste. Het verschil zit hem in de dichtheid: zwaar hout bevat meer brandstof in eenzelfde volume en brandt langer omdat het harder is. en de andere brandstoffen ? • Steenkool: perfect indien het toestel hiervoor is aangepast Toestellen die hetzij oorspronkelijk, hetzij als optie, uitgerust zijn met de vereiste accessoires (vastgeklemd en verplaatsbaar rooster) geven uitstekende resultaten met steenkool. Gebruik alleen steenkool van het kaliber dat voor het toestel wordt aanbevolen. • Kunstmatige houtblokken: nog te ontdekken Kunstmatige houtblokken die zonder chemisch bindmiddel vervaardigd zijn op basis van zaagmeel en houtafval zijn uitstekend als aanvulling en worden in bepaalde hoeveelheden (zakken of paletten) verkocht. Hun hogere prijs wordt gerechtvaardigd door een beter calorisch vermogen dan dat van hout en door de 50% lagere vochtinhoud. Hun rendement is uitstekend. Indien u ze gebruikt, valoriseert u ambachtelijk en bosafval op ecologische wijze. • Gas: steeds betere distributie Het distributienetwerk voor aardgas breidt zich steeds verder uit. Aardgas is een van de minst vervuilende brandstoffen en zal in de komende jaren de rol van aardolie overnemen voor een toenemend aantal toepassingen, met name voor verwarming. Vandaag investeren in een aardgastoestel is een goede keuze voor de toekomst. m-design stAndArd AHz 206 www.bouwen-verbouwen.be

HernieuWBare energieën 11 Zonne-energie Windenergie Bodem- en geothermische energie Bio-energie of biomassa Waterkracht

11 Hernieuwbare energieën Onnodig om er doekjes om te winden : iedereen weet dat de fossiele energiebronnen (olie, aardgas, steenkool) uitgeput raken. De meeste studies verwachten dat de olieproductie tussen 2008 en 2018 zal beginnen dalen. Het is dus zaak om nu al op zoek te gaan naar alternatieve energiebronnen. Welke ? Natuurlijk denken wij in de eerste plaats aan hernieuwbare bronnen, want die vormen van energie hebben de verdienste dat zij zich (vrij) snel hernieuwen en dus - in menselijke tijdrekening gezien - als onuitputtelijk kunnen worden beschouwd. De koploper in hernieuwbare energie ? De zon. Gevolgd natuurlijk door energie uit planten (hout en biobrandstoffen), water, wind, aardwarmte. Wat kunnen wij eruit halen, hoe kunnen wij die hernieuwbare, per definitie niet-fossiele energiebronnen gebruiken voor onze woning ? Een essentiële opmerking vooraf: om als « hernieuwbaar » te kunnen worden aangemerkt, moet een energiebron zich niet alleen vrij snel hernieuwen, maar moet zij ook relatief traag worden verbruikt. Bijvoorbeeld : hout kan als hernieuwbare energie worden beschouwd op voorwaarde dat men meer bomen aanplant dan men er kapt (om balken, meubelen te maken, of ook : om als brandstof te gebruiken). Indien de reserve aan bomen te snel uitgeput raakt, kan het bos niet langer tijdig opnieuw aangroeien. Het toptoestel, de ketel voor de verbranding van houtpellets met een nominaal vermogensbereik van 2,9 tot 25,9 kW bevindt zich qua stookcomfort en bedieningsgemak praktisch op hetzelfde niveau als verwarmingssystemen voor stookolie/gas - dankzij de modulerende vermogensaanpassing en de digitale regeling. Door de traploze zuigtrekventilator wordt een modulerende werking gerealiseerd, waardoor een optimale aanpassing aan de warmtebehoefte van het ogenblik mogelijk is. 208 www.bouwen-verbouwen.be VIESSMANN VIESSMANN VIESSMANN

Viessmann Belgium b.v.b.a. · Hermesstraat 14 · 1930 Zaventem (Nossegem) info@viessmann.be Elke woning verdient de warmtepomp van Viessmann Warmtepompen zijn de verwarming van de toekomst, maar een investering in grondboringen schrikt af. Voor een woning met vloerverwarming of ventilo-convectoren biedt Viessmann nu de makkelijk installeerbare, efficiënte en prijs-attractieve lucht/water warmtepomp: Vitocal 200-S. Het is bovendien de enige in zijn soort die standaard een bediening heeft, die het gemak en het comfort van de bediening van een verwarmingsketel biedt. De Vitocal 200-S levert een vermogen tot 9 kW (A7/W35 °C), een COP* van 3,7 (A2/W35 °C) of 4,7 (A7/W35 °C). Geniet van de promo** op deze warmtepomp en krijg € 400 (incl. BTW) terugbetaald. Registreer u op www.viessmann.be of via 0800/999 40 *COP is de „coefficient of performance“ en geeft de verhouding weer tussen de opgewekte „warmte energie“ en de hoeveelheid „elektrische energie“. **voorwaarden op www.viessmann.be Individuele oplossingen dankzij effi ciënte systemen voor alle energiedragers en toepassingsgebieden.

11 Windenergie Natuurlijk kent iedereen de kracht van de wind, die op twee manieren kan worden aangewend : • op rechtstreekse, mechanische wijze: om zeilboten vooruit te duwen of windmolens aan te drijven • onrechtstreeks, door de windkracht om te zetten in stroom: dat is wat men windenergie noemt. De windturbine is verbonden met een generator om stroom (wisselstroom of gelijkstroom) op te wekken die het elektriciteitsnet voedt, of wordt opgeslagen in een stroomaggregaat en/of batterijen. Het nieuwe Logatherm WPLSHhybridesysteem bestaat uit drie fundamentele componenten: een gascondensatieketel van maximaal 30 kW uitgerust met een Logamatic EMS-regeling en een Logamatic RC35- bediening, een interne unit die in het gebouw wordt geplaatst, de Hybrid Manager Logatherm WHM, en een externe unit (de split, of wisselaar) die buiten wordt geplaatst. www.buderus.com Nieuw : logatherm WPlSH-hybridesysteem Het toestel combineert op een slimme manier twee technologieën (gascondensatie en warmtepomp) en is dus nog beter voor uw energiefactuur. Hoe werkt het? Eerst en vooral is het goed om weten dat het Logatherm WPLSH-hybridesysteem geïnstalleerd kan worden bij de nieuwbouw van een woning of om een bestaande Buderus-installatie te upgraden, als het gaat om een gascondensatieketel van maximaal 30 kW. Het is een supercompact toestel met een kleine lucht-waterwarmtepomp en een speciale regeling. Met die regeling kan de gebruiker de kost per m3 gas en per kWh elektriciteit aangeven. In functie van de buitentemperatuur werkt het WPLSH-hybridetoestel als een warmtepomp, in gemengde modus en zelfs 100% op gas. Als de buitentemperatuur relatief mild is, dan ligt de COP (Coefficient Of Performance, rendement van de warmtepomp) hoger en is de aanvoer van (elektrische) energie om warmte te produceren miniem. Is het daarentegen heel koud buiten, dan is de COP niet rendabel en werkt het toestel enkel op gas, zoals een eenvoudige condensatieketel. Kortom, het nieuwe Buderus Logatherm WPLSH-hybridesysteem combineert een gascondensatieketel met EMS-regeling en een lucht-warmtepomp met een nominaal vermogen van 7 kW op basis van splittechnologie. Dit hybridesysteem dekt een vermogensbereik tot 30 kW (afhankelijk van het vermogen van de ketel). Het hybridesysteem is een slimme upgrade voor uw verwarmingsinstallatie Een of meerdere huizen van elektriciteit voorzien is mogelijk met het gebruik van kleine of middelgrote windturbines, ondersteund hetzij door dieselgeneratoren, hetzij door een aansluiting op het elektriciteitsnet. In dat geval kunt u het best uw leverancier aanspreken voor meer informatie over de mogelijkheden. En wat als u een windturbine in uw (grote) tuin zou installeren ? Dat levert u misschien wel problemen op met de buren. In elk geval zou u een bouwvergunning nodig hebben (afhankelijk van de grootte). Vergeet ook niet dat het niet altijd waait of hard genoeg waait om voldoende energie op te wekken om te voorzien in uw behoefte aan elektriciteit. Maar niets verhindert u om een hybride systeem te gebruiken : een combinatie van een fotovoltaïsche cel en windturbine verbonden met batterijen of andere opslagvoorzieningen voor een constant toereikende elektriciteitstoevoer. Weet u dat er om in de elektriciteitsbehoefte van België te voorzien 7.500 windmolens van 2 MW nodig zouden zijn ? Met de beschikbare 210 www.bouwen-verbouwen.be ElEctrAbEl budEruS SolArIS SolArIS

foto : © OJO Images Uw warm water goedkoper ? Nu dankzij de lucht ! Dankzij de statische warmtepomp wordt de lucht zonder ventilator en dus zonder geluidshinder opgevangen. Uw prestaties en uw rendementen zijn de beste op de markt. U beheert eindelijk de kosten voor uw warm water op een betrouwbaar manier. Tel. +32 71 34 23 80 · info@solaris-pac.com · www.solaris-pac.com WARMTEPOMP

VElux Zonne-energie VElux De energie van de zon komt vrij door straling en ligt aan de oorsprong van alle energievormen op aarde, uitgezonderd de kernenergie, de geothermie of aardwarmte en de getijdenenergie. Hoe kunnen wij profiteren van de energie afkomstig van de zonnestraling ? Hiervoor bestaan verschillende procédés, want zonne-energie kan niet alleen worden omgezet in warmte en elektriciteit, maar ook in biomassa (zie verder). Procédés en technieken om zonne-energie op te vangen Er is een onderscheid tussen : • passieve zonne-energie, • fotovoltaïsche zonne-energie, • thermische zonne-energie. Passieve zonne-energie bestaat erin dat wij profiteren van de rechtstreekse inval van de zonnestralen. Om het simpel te stellen, kunnen wij het vergelijken met zonnebaden : wij krijgen een kleurtje in de zon door passieve zonne-energie te gebruiken. Opdat een gebouw zou kunnen profiteren van de zonnestralen moet hiermee zeker rekening worden houden bij het ontwerp ervan. Hier speelt de architect een essentiële rol. Hoe een woning ontwerpen om passieve zonne-energie te benutten ? Het komt erop aan bij het ontwerp de juiste bouwelementen te voorzien : • natuurlijke verlichting met thermisch hoogrendementsglas (dubbele of driedubbele beglazing), • verwarming van de ruimtes, • natuurlijke klimaatregeling. Opgelet : te veel ramen is dan weer uit den boze en u moet ze ook op de juiste plaatsen inplanten om te vermijden dat het te warm wordt in huis zodat u airconditioning moet gaan gebruiken (wat anti-energiebewust zou zijn). 212 www.bouwen-verbouwen.be De vensters moeten voornamelijk naar het zuiden georiënteerd zijn, en zo min mogelijk naar het westen en het oosten (om te hoge temperaturen te vermijden). U kunt ook werken met een overhangend dak, zodat de vensters tijdens de warme zomermaanden in de schaduw blijven. Om de verwarming zo veel mogelijk te beperken en de aanwezige warmte zo lang mogelijk te behouden, kunt u kiezen voor meer doeltreffende materialen. Vergelijk de « thermische traagheid » van de materialen die u gebruikt: die blijven langer warm in de winter en langer koud in de zomer (vertraging van het serre-effect). Natuurlijk moet de buitenkant van het gebouw goed geïsoleerd zijn (dubbele gevels). Zie ook onder hoofdstuk 6 « Isolatie ». Voor natuurlijke verluchting moet u de ramen openen en sluiten om een « schoorsteeneffect » te creëren in huis: de warme lucht die zich bovenaan in het gebouw bevindt wordt op natuurlijke wijze naar buiten gestuurd en vervangen door de frissere lucht uit het lager gelegen gedeelte. In een huis dat met die opzet is ontworpen kan passieve zonne-energie een aanzienlijke energiebesparing opleveren. De kostprijs om een gebouw volledig of gedeeltelijk met passieve zonne-energie te verwarmen bedraagt verhoudingsgewijs zowat nul. Fotovoltaïsche zonne-energie Fotovoltaïsche zonne-energie betekent dat de zonnestralen in elektriciteit worden omgezet met behulp van een fotovoltaïsche cel of zonnecel. Niet te verwarren met thermische zonnepanelen die warmte produceren (zie verder). Men kan fotovoltaïsche modules inbouwen in de ramen en raambekleding of ze op het dak monteren. Fotovoltaïsche panelen produceren niet alleen elektriciteit : in bepaalde gevallen kunnen zij ook de oppervlakte van het gebouw beschermen. Afdaken boven terrassen, schuine daken, dakramen, glazen daken : allemaal mogelijkheden om fotovoltaïsche elementen in te bouwen.

NUOS SANITAIRE WARMTEPOMP TOT 70% www.ariston.be TBESPARING .O.V. EEN ELEKTRISCHE BOILER !

11 thermische zonne-energie Bij thermische zonne-energie wordt de warmte van de zonnestralen gebruikt. Hierbij worden zonnecollectoren gebruikt waarin de lucht of de vloeistof wordt opgewarmd door de zonnestralen om zo uw warm water, uw woning of uw zwembad te verwarmen. De meeste systemen zijn ook uitgerust met een hulpgenerator om ook bij overtrokken weer te kunnen voorzien in de behoefte aan warm water. Het economische voordeel van deze systemen is dat, eenmaal de uitrusting geïnstalleerd, de opgewekte energie niets kost. U moet wel rekening houden met de investerings- en onderhoudskosten voor de uitrusting. Thermische zonnepanelen dienen vooral voor goedkopere productie van sanitair warm water. Na de installatie vragen zij weinig onderhoud, wat aanzienlijke besparingen van fossiele brandstof of elektriciteit toelaat. De kosten voor de installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen liggen daarentegen vrij hoog. WEISHAuPt WEISHAuPt 214 HernieuWBare energie

Energietechniek: Weishaupt behoort tot de wereldmarktleiders op het gebied van verbrandings- en verwarmingstechniek. De gas- en stookoliebranders liggen aan de basis van de wereldberoemde kwaliteit van Weishaupt. Vandaag biedt Weishaupt ook hoogefficiënte condensatietechniek, zonnesystemen en warmtepompen, overal waar betrouwbaarheid en spaarzaam gebruik van onze natuurlijke bronnen van essentieel belang zijn. Energiewinning: Onze dochteronderneming BauGrund Süd is met meer dan 30 boorateliers in heel Europa actief om geothermische energiebronnen te exploiteren. Dankzij de aardsondes en thermische broninstallaties die door BauGrund Süd gerealiseerd zijn, kan de energie uit deze nagenoeg onuitputtelijke energiebron geëxploiteerd worden en met Weishaupt-warmtepompen efficiënt en betrouwbaar in bruikbare warmte - of ook koeling - omgezet worden. Energiemanagement: Onze dochteronderneming Neuberger maakt gebouwen intelligent. Haar nauwkeurige gebouwbeheertechniek verlaagt het energieverbruik voor verwarming, airconditioning en verlichting, integreert natuurlijke energiebronnen zoals zonnestraling in het gehele energieconcept en zorgt door optimale ventilatie voor een gezond ruimteklimaat. Bovendien staat ze garant voor de brandbeveiliging en de veiligheid van de mensen binnen het gebouw. Energie voor de toekomst: de Weishaupt-groep Hoogwaardige energietechniek, veilige energiewinning en intelligent energiemanagement: wij brengen alle competenties onder één noemer – voor de optimale benutting van de energiebronnen van morgen. Dat is betrouwbaarheid Weishaupt n.v., Paepsemlaan 7, B-1070 Anderlecht, tel: 02/343.09.00, fax: 02/343.95.14, www.weishaupt.be

Bodem- en geothermische energie grondoppervlakte is dit gewoon niet haalbaar ! bodemenergie Geothermische energie Geothermische energie of aardwarmte gebruikt de warme waterdamp of het warme water dat in de aardkorst zit, om turbines aan te drijven of om gebouwen of water te verwarmen. In grote lijnen onderscheidt men : • Geothermie met hoge energie (maar dan 150°C), wordt gebruikt voor de productie van elektriciteit. Deze toepassing is de meest rendabele, maar is beperkt tot vulkanische gebieden. • Geothermie met middelmatige energie (tussen 80° et 150°C) wordt onder meer gebruikt voor de productie van elektriciteit . • Geothermie met lage energie (minder dan 80°C) wordt alleen gebruikt voor de productie van warmte (voornamelijk verwarming). In België kunnen op enkele plaatsen (Saint-Ghislain, Douvrain, Ghlin, Turnhout en Herentals) bronnen met lage temperatuur worden gebruikt. Bodemenergie gebruikt de temperatuur van de bodem of het water om een woning te verwarmen of af te koelen. Die energie uit de bodem wordt gewonnen door circulatie van een vloeistof in ondergrondse leidingen. De vloeistof gaat door een warmtepomp die de warmte opneemt en afgeeft. Een warmtepomp is een toestel dat de warmte aan een omgeving met lage temperatuur onttrekt en die overbrengt naar een warmere omgeving. Maar van nature gaat warmte alleen van een warmere omgeving naar een koudere. Een warmtepomp heeft dus energie nodig om te kunnen werken (elektriciteit in residentiële constructies). Daarom wordt een warmtepomp eerder gezien als een REG-techniek (rationeel energiegebruik) dan als een techniek op het vlak van hernieuwbare energie. Lees over de warmtepomp ook meer in ons hoofdstuk 12 « VERWARMING ». Met bodemenergie kan een warmtepomp dus warmte van onder de grond halen om een gebouw te verwarmen. In de zomer kan de pomp in de omgekeerde richting werken en als systeem voor klimaatregeling dienen, door warme lucht uit het gebouw te onttrekken en in de bodem af te geven. Wat het kostenplaatje betreft, is een van de belangrijkste voordelen van een systeem op basis van bodemenergie de goedkope werking in vergelijking met de kosten voor verwarmingstoestellen op gas, stookolie, propaan of elektriciteit. De installatie is dan wel weer een dure aangelegenheid, zodat het systeem vooral gebruikt wordt bij gegroepeerde bouwprojecten. Op milieuvlak moet u weten dat, indien u met een open systeem werkt (u onttrekt water en de bijbehorende energie uit de bodem en stuurt het water terug naar zijn bron), u de bodem moet beschermen en dus de milieureglementering moet toepassen. 216 Elco

Daikin warmtepompen, voor een duurzame toekomst! STAND 12 - 313 Op zoek naar een verwarmings- en/of koelingssysteem dat perfect aan uw behoeften voldoet, en dit zowel in de zomer als in de winter. Daikin warmtepompen passen perfect bij elk nieuwbouw- of renovatieproject, ongeacht hun omvang. Ontdek onze Hybride warmtepomp, een intelligent systeem dat een warmtepomp en een gascondensatieketel verenigd in één toestel voor nog meer energiebesparingen. Daikin, het meest volledige gamma warmtepompen. www.daikin.be  0800 840 22

Bio-energie of biomassa Biomassa is alle organische materie van plantaardige of dierlijke oorsprong. Wat ons hier interesseert is dat die biomassa kan worden aangewend voor het opwekken van energie. Dan heeft men het over bio-energie. Uit biomassa kunnen drie vormen van energie worden onttrokken : warmte, elektriciteit (of een combinatie van beide in geval van warmtekrachtkoppeling), of drijfkracht voor verplaatsing (biobrandstoffen). Die biobrandstoffen kunnen volgens verschillende technieken worden aangemaakt : oliewinning uit planten, alcohol door gisting van suikers of hydrolyse van zetmeel, gasvormige brandstoffen verkregen uit plantaardige of dierlijke biomassa (dihydrogeen of methaan), of brandstoffen in vaste vorm, zoals houtskool. biomassa kan verkregen worden uit hout, uit de teelt van gewassen en uit organische reststoffen zoals: • residuen uit landbouw (oliehoudende planten, maïs, koolzaad, suikerriet…) • bosafval, • plantaardig stedelijk afval, • afval afkomstig uit de voedselverwerkingsindustrie Door verbranding van die reststoffen verkrijgt men bio-energie. Die « bereide » biobrandstoffen zijn eigenlijk niet nieuw : in oude be schavingen gebruikten mensen hout- of koolvuren om metalen gereedschap te smeden, dierlijke vetstoffen of plantaardige olie voor hun lampen (vloeibare biobrandstof). Biobrandstoffen worden in verschillende vormen (vast : stro, spaanders, blokken, pellets ; vloeibaar : plantaardige oliën, bio-alcohol ; gas: biogas) gebruikt voor kachels, al dan niet ingebouwde haarden en verwarmingsketels, die op hun beurt kunnen zorgen voor sanitair warm water of een woning kunnen verwarmen. In Canada worden pellets en maïs gebruikt als brandstof om woningen te verwarmen. 218 www.bouwen-verbouwen.be dAIkIN

Voor ECHTE ENErGIE BESPArINGEN, KIES AquArEA WArMTEPoMPEN Dankzij hun uitzonderlijk rendement zorgen de PANASoNIC AquArEA warmtepompen voor zeer grote energie- en milieubesparingen. AQUAREA maakt deel uit van een nieuwe generatie verwarmings-en airconditioningsystemen die een vernieuwbaar, kosteloos beschikbare energiebron (de lucht) gebruiken voor het verwarmen en koelen van de woning en om sanitair warm water te produceren. Tot 80 % van de energie die wordt opgewerkt door een AQUAREA warmtepomp komt uit de buitenlucht zelf. Dit betekent dat voor elke kilowatt verbruikte elektrische energie, de AQUAREA warmtepompen maximaal 5.00 kW warmte-energie kunnen afleveren (COP 5.00) *. Dit is 4.00 kW meer dan een conventionele elektrische verwarming of gasketel. In de voorhoede van energie-innovatie, is AQUAREA een ‘groen’ verwarmings- en airconditioning systeem. Vanaf heden kan uw AQUAREA warmtepomp via Smartphone/Tablet bediend worden (optionele interface). * COP: energetisch rendement in verwarming. COP van 5 voor WH-SDF03E3E5 + WH-UD03EE5 model bij 7 ºC buitentemperatuur en warmwater in- en uitgangstemperatuur van 30 ºC en 35 ºC (volgens EN 14511-2) High efficiency heating Environmentally friendly refrigerant R410A Down to -20 ºC in heating mode OUTDOOR TEMPERATURE Boiler connection RETROFIT Solar panels connection SOLAR KIT Domestic hot water DHW Parc Paysager de Tyberchamps 7180 Seneffe www.camair.be / info@camair.be Tel.: 064/432570 - Fax: 064/678677 Internet Control Ready CONTROL YOUR HEAT PUMP FROM EVERYWHERE INTERNET CONTROL 5 COP MAXIMUM EFFICIENCY OPTIONAL www.camair.be

11 Waterkracht Omdat water deel uitmaakt van een kringloop (verdamping, neerslag en afvloeiing), is het ook een hernieuwbare energie. Om energie uit waterkracht te generen moeten wij terugkeren naar het basisprincipe : er is voldoende waterdebiet en verval (de hoogte van waarop het water valt) nodig. Watervallen, stroomversnellingen, canyons, diepe valleien of rivierkronkels zijn ideale plaatsen om waterkracht op te wekken, maar die zijn in België weinig te vinden. Wat de installatie betreft, is een opstelling mogelijk : • in de stroming (in geval van beperkte hoeveelheden water) • met gedeeltelijke aanleg : in plaats van op een dam installeert men op de oever van de rivier een reservoir waar het water binnenstroomt • een stuwdam waardoor het water zich ophoopt (zoals in Gileppe), • oppompen (zoals de waterval van Coo). Men moet dus eerst en vooral topografisch de ideale plaats vinden om een centrale (hoe klein ook) te bouwen. Eenmaal die voorwaarde vervuld, moet die centrale bestaan uit een generator, een regulator (die instaat voor de controle van de oplading en ontlading van de accumulator), een opslagsysteem (accumulator). Tenzij het gaat om een plaats waar een aansluiting op het lichtnet onmogelijk, moeilijk of te duur is, valt de economische balans van hydro-elektriciteit vaak negatief uit, behalve wanneer het gaat om elektriciteitsvoorziening van enkele huizen. Daarom wordt bij gebruik van hydro-elektriciteit meestal in de mogelijkheid voorzien om de installatie aan te sluiten op het bestaande net dat wordt beheerd door de elektriciteitsmaatschappijen. U « pompt » stroom van het net wanneer uw productie van hydroelektriciteit lager ligt dan uw verbruik en, omgekeerd, u levert elektriciteit aan het net wanneer u er te veel produceert. Een installatie die op het net is aangesloten moet wel aan bepaalde technische voorwaarden voldoen - zowel op boekhoudkundig als op veiligheidsvlak - die in België zijn vastgelegd door het Controlecomité voor de Elektriciteit en het Gas. Financiële stimulansen en adviezen Soms vindt u moeilijk uw weg in alle steunmaatregelen, adviezen en stimulansen die worden geboden voor fotovoltaïsche of thermische zonne-energie of als u energiebezuinigende werken wilt uitvoeren (zoals verbetering van thermische isolatie of de installatie van een zuinige ketel). Hieronder vindt u de belangrijkste websites per Gewest. Ook de Federale Staat kent belastingverminderingen en andere fiscale voordelen toe voor energiebezuinigende investeringen. Woont u in het Brusselse Gewest : www.apere.org www.ibgebim.be www.curbain.be Woont u in het Waalse Gewest : http://energie.wallonie.be Woont u in het Vlaamse Gewest : www.ode.be www.energiesparen.be Op federaal niveau : http://mineco.fgov.be/energy/home_fr.htm 220 www.bouwen-verbouwen.be dAIkIN HernieuWBare energie

sanitair 12 facq Vandaag moet een badkamer nog altijd functioneel zijn ... Maar we verwachten ook dat ze fraai oogt ! Dat betekent dat u de badkamer decoreert als een volwaardig vertrek en dat u ze zorgvuldig inricht. Hou bij die inrichting rekening met de ligging van dit vertrek in uw woning. En neem een aantal criteria in acht waarmee u flaters kan vermijden die later meestal niet meer te verhelpen vallen. Want eens de buizen er liggen en de sanitaire toestellen er staan, is de installatie meestal zo goed als definitief. In oude huizen die men renoveert, is de badkamer doorgaans een vrij benepen hokje. Hoe kan u erin slagen om dit vertrek, dat altijd te klein uitvalt, toch aangenaam ruim te laten ogen ? De muren neerhalen en het vertrek vergroten, is niet altijd mogelijk. En de praktische beperkingen verzoenen met uw idee van een comfortabele badkamer blijkt niet altijd haalbaar. Maar ook de badkamer van een nieuwe woning inrichten, is niet eenvoudig. De ruimte is er - op voorwaarde dat u ze hebt voorzien uiteraard - maar nu moet u ze nog zorgvuldig indelen. En u moet nog over het vereiste budget beschikken (wat niet altijd evident is gezien de torenhoge som die uw nieuwbouw u al heeft gekost).

Niets vergeten ! Er zijn talloze criteria waarmee u rekening moet houden. En het ene is zo mogelijk nog belangrijker dan het andere. We stippen er hierna enkele aan, al is de lijst hieronder niet volledig : : • Beknibbel niet op het budget van de loodgieter. Denk dus ook aan het niet-zichtbare gedeelte ! De diameter en het materiaal van de leidingen verdienen echt al uw aandacht. Check dus de voor- en nadelen van de diverse materialen en diameters. • U wil zuinig omspringen met water ? Geen probleem : er zijn daarvoor talloze nieuwigheden op de markt. Aarzel niet informatie in te winnen. • Kalk is een plaag. Informeer bij de watermaatschappij van uw streek naar de hardheid van het water en installeer zonodig een waterontharder. • U wil uw sanitaire installatie zelf plaatsen ? Er bestaan uiterst volledige basiskits die worden geleverd met een studie van uw eigen, persoonlijke situatie. • Wil u genieten van een comfortabele badkamer ? Vermijd dan dat het water te veel lawaai maakt en ga na hoe komaf te maken met geluidshinder ? • En hoe zit het met «balneotherapie» ? Een concept dat alsmaar meer aanhangers kent ! Verwen u zelf met een heuse thermale kuur in uw eigen badkamer. • Een onmisbaar element in elke badkamer : het kraanwerk. Uiteraard moet dit technisch perfect in orde zijn. Beknibbel dus niet op deze investering op lange termijn ! • Ook aan de verlichting en de veiligheid moet u aandacht besteden. De verlichting draagt bij tot het comfort in de badkamer. En op het vlak van de veiligheid gelden er voor de badkamer bijzonder strikte reglementen. Eén goede raad : win vooraf inlichtingen in. facq • Tot slot nog dit : voor welk systeem van warmwaterproductie zal u opteren ? Een keuze die afhangt van de energiebron, van het type van verwarmingsinstallatie en … van uw budget. Nu u weet hoe belangrijk al deze criteria zijn, bent u er helemaal klaar voor. Het is de hoogste tijd om een plan te schetsen van de inrichting van uw badkamer. facq 222 www.bouwen-verbouwen.be

ONZE SHOWROOMS INSPIREREN U… Bespaar tijd, maak een afspraak met één van onze raadgevers op www.facq.be AALST Siesegemlaan 163b, 9300 Aalst • ALLEUR Rue de Wallonie 16, 4432 Alleur • ANDERLECHT Industrielaan 198, 1070 Brussel • ARLON Route de Neufchâteau 173, 6700 Arlon BRUGGE Lieven Bauwensstraat 1, 8200 Brugge • CHARLEROI Chaussée de Fleurus 157, 6041 Gosselies • DIEST Leuvensesteenweg 202, 3290 Diest • MONS Rue des Viaducs 289, 7020 Nimy • NAMUR Rue d’Enhaive 188, 5100 Jambes • OOSTENDE Gistelsesteenweg 1, 8400 Oostende • ROESELARE Brugsesteenweg 552-554, 8800 Roeselare • WONDELGEM Industrieweg 12, 9032 Wondelgem • ZAVENTEM Leuvensesteenweg 536,1930 Zaventem Aan uw zijde sinds 1880 badkamer & verwarming

12 Het plan, de start van een goed uitgekiende badkamer Denk goed na over de ligging van de badkamer in de woning. Daarbij kan u rekening houden met diverse factoren : • de nabijheid van de slaapkamers. • de beschikbaarheid van een buitenmuur (via een venster valt er daglicht in de badkamer en verloopt de verluchting van het vertrek veel vlotter). • de ligging van de badkamer net boven het washok (als dat het geval is, kan u opteren voor een vernuftig systeem : via een buis tussen beide vertrekken komt het vuile wasgoed rechtstreeks in het washok terecht). • de nabijheid van het systeem voor warmwaterproductie. En uiteraard kan dit lijstje nog met andere elementen worden aangevuld. Praat erover met uw architect en profiteer van de ervaring die hij op dit vlak heeft. Aarzel niet om, als u over voldoende geld en ruimte beschikt, een tweede badkamer te voorzien. Geloof ons : die zal zelfs in een gezin met slechts drie of vier personen uiterst nuttig blijken, vooral dan tijdens de «spitsuren» ! Het niet-zichtbare gedeelte : de loodgieterij Een comfortabele, prettige badkamer staat of valt met de kwaliteit van de loodgieterij. Want die zorgt voor de vlotte toevoer van koud of warm water en voor de afvoer van het afvalwater. Of dit doeltreffend gebeurt, hangt van twee basisbegrippen af : de diameter en het materiaal van de leidingen. 224 www.bouwen-verbouwen.be aquaconcept Hansa

12 vanden bergH Waaraan herkent u een degelijke sanitaire installatie ? • Ze zorgt ervoor dat er overal in het gebouw water voorhanden is met een afdoend en continu debiet. • Ze voert het afvalwater snel af. • Ze verhindert dat de bedorven lucht uit de riolen of uit het afvoersysteem in de vertrekken terechtkomt. Hoe goed uw sanitaire installatie presteert, hangt af van het traject van de buizen en van de zorgvuldigheid waarmee alles werd geïnstalleerd. Een tip : gebruik nooit buizen met een te kleine diameter. De diameter van de buizen wordt gekozen op basis van het waterdebiet dat de leidingen op de verschillende aftappunten moeten waarborgen. de waterteller Vóór en na de teller moet u een membraanafsluitkraan plaatsen. Een terugslagklep verhindert dat er water uit uw installatie in het openbare waterleidingnet terechtkomt. En de twee aftapkraantjes zorgen ervoor dat de installatie vlug kan worden leeg gelaten. Bovendien moet elk toestel apart worden voorzien van een afsluitkraan. De kranen hebben dezelfde diameter als de buizen en moeten vlot demonteerbaar zijn. Opgelet : de waterteller is eigendom van de watermaatschappij. U bent dus enkel eigenaar van de leidingen die zich na de teller bevinden. Wat niet wegneemt dat u de teller moet beschermen tegen weer en wind (tegen vorst bijvoorbeeld). www.bouwen-verbouwen.be 225 Hansa

12 de eigenlijke toevoer en afvoer In een badkamer worden enorme hoeveelheden water verbruikt. Het is dus van doorslaggevend belang dat u samen met uw installateur nagaat of de diameters van de buizen afgestemd zijn op het aantal te bedienen toestellen en hun onderlinge verschillen. Een raad die eveneens geldt voor de afvoerbuizen. Want een efficiënte afvoer is een must voor een comfortabele en hygiënische badkamer. Een goede afvoer houdt rekening met de verschillende delen die samen de installatie vormen : • de diameter van de aansluitingen op de toestellen en de sifons bedraagt doorgaans 30 mm voor een wastafel, 40 mm voor een badkuip en 80 mm voor een toilet. • de diameter van de afvoerbuizen (valpijpen) bedraagt 50 mm voor een wastafel, 80 mm voor een badkuip en een gootsteen, en 100 mm voor een toilet. • de afvoer van het regenwater moet gescheiden blijven van de andere afvoerleidingen. Het regenwater wordt opgevangen in een regenput. • de diameter van de verzamelleidingen wordt berekend op basis van het debiet en de helling Welke materialen voor de leidingen ? Vroeger gebruikte men lood, zowel voor de verdeling van het water in de woning als voor de afvoer ervan (vandaar de benaming «loodgieterij»). Vandaag weet men dat lood schadelijk is voor de gezondheid en is het dus verboden. Het heeft de baan moeten ruimen voor verschillende andere materialen. Bij het op punt stellen ervan hield men niet alleen rekening met de productiekosten maar ook met het gemak waarmee die materialen aan te wenden zijn. Let wel : elk materiaal heeft voordelen, maar soms ook nadelen. Ga dus samen met uw installateur na welke buizen het best passen bij uw installatie en bij uw noden. De tabel op pagina 376 geeft u een overzicht van de belangrijkste troeven en zwakke punten van de materialen die eventueel in aanmerking komen. een sanitaire installatie om zelf te Het afvalwater Het afvalwater wordt buiten de woning geleid. Elk toestel voert zijn eigen afvalwater af tot onder de grond. Daar komt al dat afvalwater terecht in collectoren en wordt het via één enkele buis naar de riolen gevoerd. Weet dat het bijvoorbeeld niet verstandig is om de afvoerbuis van de toiletten ook te gebruiken voor de afvoer van de andere sanitaire toestellen. Niet alleen is het gevaar op besmetting met microben te groot, de onaangename geuren zouden ook wel eens tot in uw badkamer kunnen doordringen. Is er geen riolering ? Dan komt het water van de toiletten in een septische put terecht, terwijl het afvalwater van wastafels, spoelbakken en badkuipen naar een zinkput wordt geleid. Toch verplichten de gemeentebesturen in plaats van een zinkput alsmaar vaker de installatie van draineerbuizen aan de oppervlakte (draineersleuven). Dit teneinde verontreiniging van het grondwater te voorkomen. Vaak moet de installatie van een septische put (die de uitwerpselen vloeibaar maakt) worden aangevuld met een individueel zuiveringssysteem (bacteriefilter). Alle info krijgt u bij uw gemeentebestuur. 226 www.bouwen-verbouwen.be plaatsen Er bestaan verschillende systemen waarmee u zelf uw sanitaire installatie kan plaatsen, van de stadswaterteller tot de aftappunten (van koud water, warm water en water uit de regenput). De basiskit, die doorgaans wordt geleverd na een studie van uw persoonlijke situatie, bevat alle standaardaccessoires : • terugslagklep • algemene afsluitkraan met aftapkraan • manometer • de vereiste aansluitstukken om de teller aan te sluiten op de eerste hoofdleiding • aansluitstukken voor de boiler • bevestigingselementen • een flacon met afdichtingsproduct voor de kranen • en natuurlijk een plaatsingshandleiding en een volledig schema van de installatie. De plaatsing verloopt doorgaans eenvoudig en snel (twee dagen volstaan). Meestal gaat het om een «inbouw» sanitaire installatie die evenwel demonteerbaar blijft (om een ingewerkte buis te kunnen vervangen) en waarvan alle aansluitingen bereikbaar blijven, wat een op en top veilig geheel oplevert. De doorgaans thermoplastische buizen zijn vorstvrij. Elk aftappunt staat los van het andere en kan apart worden afgesloten. Waar wacht u nog op ? vanden bergH vanden bergH

Bouwen of verbouwen ? We nodigen u graag uit om u te laten betoveren door de magie van onze showrooms, toegankelijk voor het grote publiek, in Châtelineau, Bergen, Doornik en Zaventem. U vindt er trendy en exclusieve producten die inspelen op alle behoeft en en budgett en. U kunt er naar hartenlust de oase van wellness en ontspanning gaan kiezen waar u van droomt. Voor onze professionele klanten hebben we acht speciale verkooppunten, zowel in Brussel als op diverse plaatsen in Wallonië. www.vandenbergh.be FINA SELECT

12 Comfort ja, lawaai neen Het vullen van de diverse toestellen (badkuip, wastafel, stortbad) mag dan al enige geluidshinder veroorzaken, toch komt het meeste lawaai van de verdeel- en afvoercircuits van het water. Vooral de trillingen in het sanitaire systeem zijn daar verantwoordelijk voor. Via de leidingen, via het water zelf en via de aanhechtingspunten planten deze trillingen zich voort tot de wanden. Wat kan u doen ? • In welke mate het lawaai zich in het sanitair voortplant, hangt in grote mate af van de structuur van het gebouw. De keuze van de materialen en van de structuur van de badkamerwanden kunnen doorslaggevend zijn. Praat erover met uw architect. • Om het rechtstreekse contact tussen uw installatie en het metselwerk te beperken, werden er specifieke isolatiesystemen ontwikkeld. Het gaat om gegoten prefabstukken voor de volledige sanitaire installatie. Er is een ruim gamma producten en accessoires beschikbaar. Deze elementen kan men monteren op de leidingen, de ingebouwde spoelreservoirs en onder de badkuipen. • Gewoonweg de druk van het water verminderen, volstaat in bepaalde gevallen om het lawaai te beperken. • Tot slot nog dit : sommige kranen en sanitaire toestellen maken weinig lawaai en andere staan bekend als erg rumoerig. Hou bij uw keuze rekening met dit criterium. 228 www.bouwen-verbouwen.be sanIJura - doblo sanIJura - farIo sanIJura - epok

HALO Het design in al zijn zuiverheid. Met de nieuwe serie HALO, ontworpen door SANIJURA, straalt er welzijn in de badkamer. Het is de betovering van het LED effect die intelligent gebruikt wordt om een pure en geraffineerde sfeer te creëren. Elegant, tot rust komend, essentieel... meubileren met HALO, een badkamer kan alleen maar heerlijk zijn… www.sanijura.com

alape voordelen gegalvaniseerd staal • hoge mechanische weerstand • beschikbaar in vele diameters • verbinding via (koude) schroeftechniek met courante en goedkope hulpstukken • lage uitzettingscoëfficiënt • net uitzicht, zichtbare montage mogelijk (wordt verkocht onder de vorm van buizen van 6 m) koper • makkelijk met de hand plooibaar, handige hulpstukken (biconische verbindingsstukken) • zichtbare montage is mogelijk vervlochten polyethyleen • goedkoop • bestand tegen kalk • makkelijke montage zonder specifiek gereedschap (de buizen worden gefelst via een verbindingsstuk dat lekken tegengaat) • licht materiaal • uitstekende thermische en akoestische isolatie • buis-in-buissysteem, de centrale buis kan heel makkelijk worden vervangen, zelfs bij niet-zichtbare montage • kalkafzetting, corrosie en afzetting van zware metalen zijn uitgesloten pvc-c • onverwoestbare verbindingsstukken (koppeling met behulp van een vloeistof die de te koppelen delen samensmelt) • buizen en hulpstukken in makkelijk te plooien PVC (met eenvoudige thermische sensor) • lage kostprijs en makkelijke koppeling Buis met aluminium kern 230 • bestand tegen corrosie en kalk • eenvoudige en snelle montage (licht, makkelijk hanteerbaar en vervormbaar materiaal) • prima bestand tegen druk en schommelende temperatuur www.bouwen-verbouwen.be • geen noemenswaardige nadelen • geringe mechanische weerstand • mag niet in combinatie met andere materialen worden geïnstalleerd • geen aanrader als het aangevoerde water te zuur is • de plaatsing vereist speciaal gereedschap nadelen • kalkgevoelig • risico op elektrolytisch koppel met koper • de plaatsing vereist speciaal gereedschap • vrij lange plaatsingstijd • hoge uitzettingscoëfficiënt • de mechanische weerstand ligt lager dan die van staal en koper • zichtbare montage niet aan te raden

De sanitaire toestellen In de 19de eeuw dook de badkamer voor het eerst op in de huizen van de burgerij. Wat niet zo lang geleden nog een strikt functioneel vertrek was, is vandaag uitgegroeid tot een ruimte waarover intens wordt nagedacht. Een ruimte ook die zich soms de allures aanmeet van een heus waterpaleis. De materialen, de techniek, het design, de texturen, geen enkel aspect wordt bij de ontwikkeling van nieuwe producten over het hoofd gezien. De badkuip De badkuip, die uitnodigt tot ontspanning en relaxatie, heeft massa’s onvoorwaardelijke fans. En die zal u maar moeilijk kunnen doen toegeven dat ook een douche zo haar kwaliteiten heeft. De gezinsbadkuip heeft een fikse evolutie doorgemaakt. Vandaag pronkt ze met opvallende vormen : een rond bad, een duobad, een hoekbad, … Badkuipen zijn er in alle maten en kleuren. We kunnen de modellen onderbrengen in vier categorieën : • De klassieke, rechthoekige badkuip die er qua ergonomie met reuzenschreden op vooruit is gegaan. Ze biedt plaats aan één of twee personen. Een standaardbadkuip heeft volgende buitenafmetingen : 1,70 m tot 1,80 m lang en 70 tot 90 cm breed. • Het hoekbad, dat momenteel erg in trek is, is op de zijkant 110 tot 150 cm lang (en zelfs meer). Doorgaans is de kuip meer dan 110 cm lang. • De ronde badkuip, waar iedereen van droomt, maakt het mogelijk om met het hele gezin een bad te nemen. Waterpret verzekerd ! Zo’n badkuip neemt natuurlijk wel erg veel ruimte in. En uiteraard is er veel, heel veel water nodig om ze te vullen. • De zeshoekige badkuip neemt, precies door die speciale vorm, weinig ruimte in. Een vernuftige oplossing als u het beste wil halen uit een kleine ruimte. sanIJura - farIo De gebruikte materialen Nog een belangrijk onderscheid tussen de ver schil lende badkuipen : het materiaal waaruit ze bestaan. Acryl Dit materiaal is momenteel ongelooflijk populair omdat het nu eenmaal talloze voordelen biedt. Uit dit materiaal kunnen nagenoeg alle vormen worden gemaakt. Bovendien voelt het onvergelijkelijk zacht en warm aan. Wanneer de huid de wanden van de badkuip raakt, wordt dat contact dus niet als onaangenaam en koud ervaren. Ook qua veiligheid biedt acryl een niet te onderschatten voordeel : de textuur beperkt het gevaar op slippartijen. Acryl wordt in de massa gekleurd en is uitermate sterk. De keuze aan kleuren is ongelooflijk ruim (matte, blinkende of parelmoertinten). Heeft acryl dan geen nadelen ? Toch wel : • aangezien acryl niet bestand is tegen schuren, zijn schuurmiddelen uit den boze; • chemische onstoppers moet u vermijden of met de grootste mogelijke omzichtigheid gebruiken. www.bouwen-verbouwen.be 231 kaldeWeI - egeda

12 Quaryl Quaryl wordt verkregen door kwarts toe te voegen aan acryl. Met dit materiaal, dat harder is dan acryl, zijn nog preciezere vormen mogelijk. Quaryl is evenwel ook duurder en daarom voorbehouden aan luxueuze badkamers. Imitatiemarmer Een kunststof die bestaat uit marmerpoeder en hars. Kan zowel een geaderd (zoals echt marmer) als een effen aspect hebben. «BELAtec» werd dan weer in 1995 op punt gesteld door de firma DUSCHOLUX. Dit revolutionaire materiaal is een uitvinding van Bayer. Het bevat geen oplosmiddelen of cfk’s en maakt van onze sanitaire toestellen volledig recycleerbare elementen. Het materiaal wordt automatisch op een acrylschaal gespoten en vormt hiermee een drielagige, volkomen recycleerbare sandwich. Beide samenstellende elementen kunnen thermisch van elkaar worden gescheiden. Zo kan het gerecupereerde materiaal opnieuw worden gebruikt voor de productie van nieuwe badkuipen. Nog een technologisch hoogstandje is Idealcast, een productieprocédé dat op punt werd gesteld door Ideal Standard. Een versterkende laag van hars en mineralen wordt op de keerzijde van badkuipen in acryl gegoten zodat die een totale dikte krijgen van 8 mm. Idealcast voelt even zacht en warm aan als acryl maar is nagenoeg even sterk als gietijzer. Geëmailleerd plaatijzer In tegenstelling tot wat de meeste mensen denken, is geëmailleerd plaatijzer geen verleden tijd. Het is zelfs actueler dan ooit en geeft gestalte aan talloze, op en top trendy toestellen. Dankzij zijn productieproces en zijn intrinsieke kwaliteiten gaat dit materiaal trouwens uitzonderlijk lang mee. En niets evenaart de glans van email. Gietijzer Badkuipen in gietijzer zijn weer helemaal “in”. En daar zit de retrotrend uiteraard voor veel tussen. Het meest typische voorbeeld : een witte badkuip op leeuwenpootjes met een verhoogde rug. Opgelet : als u een dergelijke badkuip op de bovenverdieping van uw woning wil, moet u wel rekening houden met het enorme gewicht : de wanden van zo’n badkuip zijn 7 tot 8 mm dik en het gevaarte weegt maar liefst 130 kg... ! Het grote voordeel van dit materiaal ? Zijn comfort : het houdt de warmte van het water perfect vast en dempt het geluid. Bovendien is gietijzer niet vervormbaar. En dat komt de stevigheid van de emaillaag ten goede. 232 www.bouwen-verbouwen.be kaldeWeI - egeda kaldeWeI - egeda kaldeWeI - egeda

De douche We hebben allemaal voortdurend haast. En dus is de douche een droomoplossing ! Douchen is handig, gaat snel en de douche zelf neemt weinig plaats in. Een douche die in het bad is ingewerkt of liever een vrijstaand model ? Een douche met plooi-, draai, schuif- of klapdeuren ? De keuze is nagenoeg eindeloos. Er is echt een douche voor elke ruimte en voor elk budget. Door al deze kwaliteiten is de douche in een paar jaar tijd uitgegroeid tot de absolute lieveling van het grote publiek ( al blijven sommigen zweren bij een zalig, ontspannend bad ! ). Welk model kiest u ? Eerst dient u te beslissen of u een vrijstaande douchecabine wil, een douchebak met aangepaste zijpanelen of een in de badkuip ingewerkte douche. De vrijstaande douchecabine De ideale oplossing als u om één of andere reden geen definitieve installatie wenst (het concept van de badkamer is nog niet klaar, het budget ligt nog niet vast, de renovatie of de binneninrichting van het huis is nog niet rond, …). Een vrijstaande cabine neemt weinig ruimte in, laat zich vrij makkelijk plaatsen en is absoluut waterdicht. Standaard bestaat een dergelijke cabine uit • een douchebak, • een douchescherm met deur, • één of twee wanden, • aangepast kraanwerk. In zekere zin gaat het om een «bouwdoos-douche». Sommige goedkope modellen vormen een voordelige oplossing voor (ver)bouwers met een klein budget. Maar er bestaan ook luxemodellen die uitgerust zijn met thermostaatkranen, zijdelingse jets, een zitje en tal van accessoires. Voor de meest luxueuze modellen maakt men gebruik van glas. Ze kunnen prat gaan op bijzonder gulle afmetingen, zodat u gezellig met zijn tweetjes onder de douche kan. douchecabines met profi el creatieve radiatoren Kermi, een volledig gamma douchecabines en creatieve radiatoren voor iedere smaak, voor elk budget. Douchecabines in 153 uitvoeringen, 34 kleuren en U wil meer weten ? Bestel  ANTWOORDSTROOK Ja, stuur mij de gratis Kermi douchecabine-brochure Ja, stuur mij de de documentatie van de Kermi creatieve radiatoren Dhr/Mevr: Straat + Nr: Postcode: Gemeente: Telefoon: E-mail: Stuur deze ingevulde bon naar: EGEDA, Toekomstlaan 47, 2200 Herentals, E-mail: info@egeda.be, www.egeda.be, www.kermi.be profi elloze douchecabines Het absolute douchegenot walk-in douches speciale oplossingen 16 glassoorten. Bovendien is Kermi de nummer één in maatwerk: een “tailormade” oplossing voor al uw wensen dan gratis de uitgebreide Kermibrochure via onderstaande bon of bel ons op het nummer 014/22 26 08 voor het adres van een verdeelpunt in uw buurt. kaldeWeI - egeda BV2014

12 De douchebak met aangepaste zijpanelen Zonder twijfel de populairste formule. Eerste fase : beslissen waar de douche precies moet komen : tegen de muur, in een hoek van het vertrek of ingewerkt in een nis (wat uiteraard het voordeel heeft dat de douche letterlijk één wordt met de ruimte). U kan kiezen uit ontelbaar veel vormen en modellen, uit oneindig veel soorten deuren, uit talloze kleuren … Ingewerkt in de badkuip Een douche die in de badkuip wordt ingewerkt is, zowel qua budget als qua ruimte de voordeligste oplossing. In dit geval hoeft u uw badkamer alleen nog te beschermen tegen rondspattend water. Een douchegordijn kan een oplossing zijn, al staat enkel een uitschuifbaar scherm borg voor echt comfort. Tal van fabrikanten pakken uit met vernuftige combimodellen, die weinig plaats innemen en bijzonder fraai ogen. Gemetseld Een open douche die uitgeeft op de badkamer is ook een absolute topper. Ze wordt afgebakend door mozaïek- of andere tegeltjes met verschillende motieven. De doucheruimte wordt in het metselwerk geïntegreerd en het gebruikte water stroomt rechtstreeks via de vloer weg. Prachtig gewoon ! Vormen en materialen Net als badkuipen kan men douchebakken uit verschillende materialen vervaardigen (acryl, gietijzer enz.). U kan ook de vorm kiezen die het beste bij uw badkamer past : vierkant, rond of asymmetrisch. Bij sommige modellen contrasteert de buitenvorm met de binnenvorm van de douchebak (bijvoorbeeld een ronde douchebak in een achthoekige basis). Badkuip of douche : hydrotherapie Vandaag bestaat er een ruim gamma toestellen dat u thuis verwent met alle weldaden van een heuse thermale kuur... Waarom zou u er niet van genieten ? Zowel de fans van een verkwikkende douche als de aanhangers van een ontspannend bad worden op hun wenken bediend ! Diverse systemen toveren de badkamer om tot een oord van welzijn : • het whirlpoolsysteem : de badkuip wordt uitgerust met een systeem voor watermassage. Het badwater wordt opgezogen en vervolgens terug in de kuip gestuwd door de in de wanden ingewerkte hydrojets. Achter de bekleding van de badkuip gaat een elektrische pomp schuil die instaat voor het opzuigen en het terugstuwen van het water. Watermassage ontspant lichaam én geest en zou volgens sommigen zelfs genezend werken. • de badkuip met luchtmassage : ontelbare luchtbelletjes worden in het water geïnjecteerd. Met het oog op een doeltreffende massage is de bodem van de badkuip uitgerust met een groot aantal airjets die rekening houden met de menselijke anatomie. Luchtmassage is ideaal om de strijd aan te binden met krampen, spierpijnen en andere ongemakken. • sommige installaties combineren de weldoende werking van water en lucht (de lucht- en waterstromen werken samen of afzonderlijk, zodat u eindeloos kan variëren). • de watermassagecabines : ze combineren een hoofddouche en een 234 aquaconcept aquaconcept traditionele handdouche met zijdelingse hydrojets. Met het oog op optimaal comfort kunnen deze hydrojets het water met tussenpozen de cabine instuwen. Ze zijn ook in alle richtingen verstelbaar. • de cabines die hydrojets combineren met een stoomgenerator en zo een vochtige, warme omgeving creëren (40° tot 50°). Uw lichaam scheidt toxines af, de spanningen glijden van u af en uw huid ontdoet zich van haar onzuiverheden. De combinatie van warmte en vocht versterkt ook de werking van verzorgingsproducten (dieptereinigingsmaskers, herstellende balsems enz.). En de sauna ? Iedereen is het er over eens : de sauna is een bron van schoonheid en gezondheid. Vandaag heeft de sauna, die in Finland al eeuwen bekend is, ook in onze moderne levensstijl een plaatsje veroverd. U hoeft niet eens over een speciaal vertrek te beschikken : een sauna installeert u probleemloos in een badkamer, een garage, op de zolder, in de kelder of zelfs buiten, in een chalet bijvoorbeeld. Als u de sauna installeert in uw tuin of naast uw zwembad, roept dat saunahuisje beslist de sfeer op van de uitgestrekte wouden en de koele meren van het Hoge Noorden. Wedden dat u zich op vakantie voelt en helemaal verkwikt weer buiten komt ? www.bouwen-verbouwen.be

StyleConcept 173 + 180 - maatwerk steeds opgemeten door fabrikant - mogelijkheid tot montage door Aquaconcept techniekers - lift systeem in scharnieren - doorlopende dichtingen - meer dan 20 verschillende glassoorten mogelijk - enkel verkrijgbaar via erkende groothandelaar sanitair RailConcept 311 StyleConcept 180 + 172 RailConcept 311 + 320

12 De eenvoudigste modellen zijn «bouwklaar» : het geheel kan zonder speciaal gereedschap in elkaar worden gezet. Wie veeleisender is, kan zijn keuze maken uit een luxueuzer gamma : een design dat naadloos aansluit bij uw persoonlijke verwachtingen en bij uw binnenhuisinrichting, massief hout, keuze uit verschillende houtsoorten (Scandinavische den, hemlock, redwood/cederhout), diverse verluchtings- en verwarmingssystemen (eventueel zelfs elektronisch bediend), droge of natte sauna, en dat alles «op maat». U kan uw sauna zelfs combineren met bijvoorbeeld een bubbelbad. Zegt het u iets ? De wastafels Acryl, geëmailleerde staalplaat en porselein zijn de meest gebruikte materialen voor wastafels. Toch gebruiken tal van moderne ontwerpers nu ook andere materialen zoals mat of geborsteld roestvrij staal in combinatie met een glazen of houten vlak. Andere fabrikanten kiezen dan weer resoluut voor natuurlijke materialen, zoals terracotta. En dan is er uiteraard de opmars van bikkelharde en in de massa gekleurde kunststoffen. Die bestaan uit een mengsel van materialen als acryl, kunsthars en gemalen natuursteen. Met deze materies zijn nagenoeg alle vormen mogelijk. alape Omdat badkamermeubilair bijzonder populair is geworden, heeft ook de inbouwwastafel een hoge vlucht genomen. Een inbouwwastafel ligt op (of in zeldzame gevallen onder) het wastafelblad. De klassieke wastafels zijn rond of ovaal. Momenteel zijn halfingebouwde wastafels de trend : vóór de wastafel hebt u dan meer plaats om uw voeten neer te zetten. En afgezien van dit praktische voordeel, komen de volumes met halfingebouwde wastafels ook veel minder log over. Ingebouwde, halfingebouwde of ondergebouwde wastafel ? Als een wastafel wordt ingebouwd, neemt ze minder ruimte in. Het gebruiksgemak en de onderhoudsvriendelijkheid hangen af van de manier waarop ze werd ingebouwd. • De inbouwwastafel wordt eenvoudigweg in een opening in het wastafelvlak gelegd. De randen van de waskom steken uit. Het risico bestaat dus dat er zich daar vuil nestelt. • Bij een wastafel in onderbouw verdwijnen de randen onder het wastafelvlak. Het water dat op dat vlak spat, vloeit dus makkelijker weg via de waskom. Geen dichtingen, geen randen. Even met de vod overgaan en alles is schoon ! • De halfingebouwde wastafel wordt, zoals de naam al laat vermoeden, voor de helft in het wastafelblad ingebouwd. Het achterste deel van de wastafel wordt in het wastafelblad ingewerkt, de voorkant blijft vrij. Op die manier kunnen vooral kleine kinderen en mensen in een rolstoel makkelijker bij de waskom. Want ze kunnen vlak bij de wastafel staan, met de voeten eronder. vrijstaande wastafel En dan is er de vrijstaande wastafel die momenteel op esthetisch vlak heel wat aandacht krijgt van de ontwerpers. «Back to basics» is hier de moderne trend. De vormen alape zijn gebaseerd op de cirkel of de rechthoek en bijgevolg puur, sober en ontdaan van alle franje. De moderne designers hebben een zwak voor roestvrij staal en glas. Ook de esthetiek van de zuil waarop de vrijstaande wastafel rust, wordt duchtig bestudeerd. De buizen zijn niet langer zichtbaar en het waterbekken kan, met het oog op optimaal comfort, in de hoogte worden versteld. Wit, waar de fans van felle kleurtjes vele jaren lang hun neus voor ophaalden, is weer helemaal terug en blijft de meest gevraagde tint. Het kraanwerk past bij de wastafel en dus is er voor elk wat wils : van uiterst sober design en loepzuivere lijnen tot ouderwets ogende vlinderklepkranen of kraanwerk met handgrepen in keramiek. 236 www.bouwen-verbouwen.be

A˘system init Ieder mens is uniek. Hun waarden en principes worden weerspiegeld in verschillende karakters en levensstijlen. De woonomgeving van elk individu volgt deze unieke eigenschappen en is een uitdrukking van iemands persoonlijkheid. Met het nieuwe meubelsysteem «A˘system init» biedt Alape tal van oplossingen voor wastafelmeubelen die het specifieke karakter van hun eigenaar benadrukken. Afhankelijk van de persoonlijke stijl van de gebruiker kan «A˘system init» met tal van waskommen uit geglazuurd staal, wastafelbladen en meubelen in verschillende maten, materialen en oppervlakken gecombineerd worden tot een geheel eigen droomontwerp. Agent voor Alape in België Van der Voort Agenturen N.V, Ertbruggestraat 111, B-2110 Wijnegem Tel +32(0)3.8770444 Fax +32(0)3.8770830 E-Mail info@vandervoort.be www.alape.com

12 Toiletten en urinoirs een staand model of een hangtoilet ? Een staand model of een hangtoilet ? Hebt u zich ook al in de raarste bochten gewrongen om de onder- en achterkant van het toilet schoon te maken ? Laat deze acrobatische kunsten voortaan achterwege en opteer voor een hangtoilet. Alsmaar meer bouwers en verbouwers kiezen overigens voor deze hygiënische oplossing. Er zijn tal van systemen om het spoelsysteem in de muur in te bouwen, en het ene is al vernuftiger dan het andere. Check wel of de muur stevig genoeg is. Vaak krijgen de wc-bril en het wc-deksel een opvallende print mee : romantisch, humoristisch of met uw favoriete striphelden. Op het laatste uitvinderssalon viel zelfs een muzikaal deksel te bewonderen. Toch een rare muziekdoos ! U hebt het al door : drinkwater verkwisten is uit den boze ! Tal van producenten hebben dat begrepen. Een spoelbak die bij elke spoelbeurt 6 liter water verbruikt, kan omgebouwd worden tot een systeem waarmee u kan kiezen tussen een kleine spoelbeurt (3 liter water) en een grote spoelbeurt (6 liter water). Nog een innovatie van formaat : in het bestaande reservoir kan een tweede kraan met vlotter worden ingebouwd voor gebruik met regenwater. Gewoon de ene kraan opendraaien en de andere sluiten, en u schakelt van leidingwater over op regenwater. alleen voor de heren Een zuinig toilet ? Een piepklein plasje en hop, er wordt doorgespoeld ! Tien liter water de riolering in ! Maar u zal verbaasd opkijken wanneer uw waterfactuur een duizelingwekkend bedrag vermeldt. Gelukkig zijn tal van slimme fabrikanten begaan met onze portemonnee. En dus dokterden ze toiletten uit die zuinig omspringen met water. Een zuinig reservoir, twee afzonderlijke spoelknoppen, een Stop & Go toets … Er zijn tal van verschillende systemen maarhetprincipe-water besparen ! - blijft hetzelfde. 3 liter water in plaats van 10, en dat zo’n 3 tot 4 keer per dag dat loopt ! Urinoirs zie je veel in Nederland en in Duitsland, maar zijn in onze contreien nog niet echt ingeburgerd. Alleen in de modernste badkamers maakt het urinoir schuchter zijn opwachting. Nochtans springt dit toestel zuinig om met water : twee liter volstaan om een klein plasje door te spoelen. Past perfect in een ongebruikt hoekje van de badkamer. pressalIt 238 www.bouwen-verbouwen.be pressalIt

seats for your senses www.pressalit.com Pressalit design past in uw interieur. Niet alleen voor het oog, maar ook voor uw comfort. Wij ontwerpen een groot aantal collectiezittingen voor specifieke closets en dankzij onze vele universele modellen vindt u altijd een zitting die op meer traditionele toiletten past. N.V. Van der Voort Agenturen S.A., Ertbruggestraat 111, 2110 Wijnegem, Belgie T: +32 3 877 04 44, F: +32 3 877 08 30, info@vandervoort.be, www.vandervoort.be

12 Het kraanwerk In een badkamer krijgen de kranen het hard te verduren. Ze worden elke dag weer ontelbare malen open- en dichtgedraaid, en niet altijd even zachtzinnig behandeld ! en toch veranderen we niet van kraan zoals van badhanddoek … dedecker Hoe werkt een kraan ? Elke kraan is voorzien van een intern mechanisme dat het water doorlaat of tegenhoudt. Door de handgreep te bedienen, stijgt of daalt de afstelschroef waarop aan het uiteinde een steelpakking in hard rubber of vezel is bevestigd. Deze steelpakking zet de binnenkant van de kraan open of sluit ze af, zodat het water er al dan niet kan uitlopen. Langsheen de centrale spindel zit er een dichting (pakking) die borg staat voor de waterdichtheid van het systeem. Al deze onderdelen vormen samen het volledige mechanisme, dat nadien wordt geblokkeerd door middel van de moer op het kraanlichaam. Zo werkt een klassieke kraan, versta de «voorouder» van de veel complexere, moderne modellen... Dezeouderwetse kranen, die evenwel nog steeds te zien zijn in vertrekken waar de esthetische kant van de zaak niet zo belangrijk is, worden alsmaar meer vervangendoor moderne kranen met(keramische) schijven. Deze kunnen prat gaan op een bijzonder lange (ja zelfs onbeperkte) levensduur, al hebben ze soms wel te lijden van de zand- of kalkdeeltjes die zich in het water kunnen bevinden.De keramische schijven bestaan uit aluminiumpoeder. Ze worden gepolijst met een precisie van nauwelijks één micron. Ze controleren de opening of sluiting van het waterdebiet. De aankoop van een kraan moet u beschouwen als een investering op lange termijn. 240 www.bouwen-verbouwen.be kaldeWeI - egeda

BATHROOM ACCESORIES DESIGNED BY JULES WABBES

12 dedecker Vandaag kunnen we de kranen indelen in 4 grote groepen • Gewone kranen hebben slechts één enkel bedieningsmechanisme dat de toevoer van koud (of warm) water mogelijk maakt of blokkeert. • mengkranen beschikken over twee aparte bedieningsmechanismen (voor warm én koud water) die samen één enkele uitloopbek voeden. Een mengkraan heeft dus twee handgrepen, één voor warm en één voor koud water. De temperatuur van het water valt vrij moeilijk te regelen en hangt helaas af van het geleverde debiet. De oude dichtingen in rubber werden vervangen door keramische schijven en dat is een goede zaak : keramische koppen zijn veel beter bestand tegen slijtage en kalk. Omwille van hun grote debiet zijn mengkranen ideaal voor het vullen van badkuipen. • Eengreepsmengkranen hebben één enkele handgreep waarmee zowel de temperatuur als het debiet wordt geregeld. De handgreep draait van links naar rechts en regelt de toevoer van koud of warm water op de gewenste temperatuur. Het debiet van het water regelt u dan weer door de handgreep naar boven of beneden te bewegen. • Thermostatische eengreepsmengkranen zijn de modernste telgen van de technologie. De temperatuur kan nu tot op de graad worden geregeld, zelfs als de druk van het water daalt. Een dergelijke kraan wordt vooraf afgesteld en is voorzien van keramische schijven. U bedient ze met één enkele handgreep waarmee het debiet van het water wordt geregeld. De temperatuur wordt geprogrammeerd door de thermostaat. De meeste - om niet te zeggen alle - thermostatische eengreepsmengkranen zijn uitgerust met een veiligheidsknop die verhindert dat de temperatuur van het water per ongeluk tot meer dan ongeveer 37°C wordt opgedreven (bijvoorbeeld door een kind). Met een dergelijke kraan kan u ook water besparen : u hoeft niet langer water te laten wegstromen omdat het nu eens te koud, dan weer te warm blijkt. Let wel : alleen met instantgasgeisers, die al te vaak last hebben van debietschommelingen, zijn deze kranen geen beste maatjes. de spaarkraan : een groene knop Bijzonder nuttig in tijden waarin we allemaal water moeten besparen. Deze kraan is uitgerust met een debietregelaar, die slechts een bepaalde hoeveelheid water per tijdseenheid aflevert (doorgaans gebeurt de regeling per minuut). Niet overtuigd ? Nochtans gebruikt een gezin van 4 personen jaarlijks om en bij de 84.000 liter water, alleen om te douchen (Doc. Oras). Met de spaarkraan valt dit verbruik terug tot de helft. dedecker dedecker 242 www.bouwen-verbouwen.be

VARIO VOLT FRAME DIMENSION Het modulaire VARIO meubelgamma is tijdloos, zuiver en verfijnd en is verkrijgbaar in verschillende materialen, vormen, afwerkingen en afmetingen. Kasten, wastafels en spiegels laten zich tot in het oneindige combineren, zodat er steeds een oplossing is die perfect is aangepast aan de afmetingen en de stijl van de toekomstige badkamerruimte! HALLESESTEENWEG 53 - 55 1640 SINT-GENESIUS-RODE info@dedecker.be - www.dedecker.be

Meubels alape en accessoires Voor welk type van kraan u ook opteert, de keuze is nagenoeg eindeloos. Al dan niet geborsteld metaal, wit of gekleurd : kraanwerk kan op talloze manieren worden afgewerkt zodat het perfect past bij de andere elementen van uw sanitaire installatie. Het eigenlijke kraanlichaam bestaat doorgaans uit gegoten, met amarilpoeder ingestreken en gepolijst messing dat nadien wordt bedekt met nikkel en chroom zodat de kraan haar definitieve glans krijgt. De afwerkingskleur bekomt men door een epoxylaag van 80 tot 100 micron die bij 200°C wordt gebakken en perfect bestand is tegen schokken en krassen. De kraan kan worden uitgerust met een sproeier met een actieradius van 50 tot 100 cm en de kleur van de handgreep past perfect bij de rest van de badkamer. Sommige kranen kunnen zelfs wegklappen : u kan ze op hun flank leggen, zodat het raam achter de kraan weer open kan. Verrassend ! Goed gekozen sanitair is op zich nog niet voldoende om een comfortabele badkamer op te leveren. Ook meubels dragen bij tot de geslaagde inrichting van het vertrek. Kies ze dus zorgvuldig, rekening houdend met uw behoeften, de beschikbare ruimte, uw budget en uw persoonlijke smaak. Over kleuren en materialen Hoewel smetteloos wit nog altijd een topper is, heeft ook de combinatie van diverse kleuren en texturen meer dan ooit de wind in de zeilen. Let wel : heldere kleuren doen het prachtig in kleine vertrekken, terwijl donkere tinten een warme, aangename sfeer helpen scheppen in grote ruimtes. Het moderne badkamermeubilair is moduleerbaar en bestaat uit verstelbare elementen, zodat er talloze combinaties mogelijk zijn. Kolomkasten, vloerkasten, hangkasten, spiegels : asymmetrie en losgekoppelde volumes zijn de trend, wat het geheel zeker lichter laat ogen. De laden, deuren en vlakken krijgen een fraaie ronding, want dankzij de afgeronde profielen zijn gebogen vormen meer dan ooit in. Veruit de meeste kasten worden vervaardigd uit spaanplaat of MDF, bedekt met een waterdichte laag van onder hoge druk gewalst hout of kunststof. Voortaan zijn de kasten en de vlakken in de badkamer dus stevig, waterdicht en krasbestendig. Het belang van accessoires De tandenborstel die om de haverklap in de waskom belandt, de zeep die in een innige omhelzing is verwikkeld met de wastafel, het washandje 244 www.bouwen-verbouwen.be dat een kleine overstroming veroorzaakt op het wastafelblad, de shampoo die nooit te vinden is als we hem nodig hebben, de badhanddoek die op een bolletje wordt gerold en nooit droog zal raken … Hebt u er ook schoon genoeg van ? De fabrikanten hebben dit goed begrepen en voor de badkamer tal van accessoires ontworpen die al even fraai als handig zijn. Deze accessoires in roestvrij staal, glas of gekleurd plastic krijgen een onderkomen op legplanken, worden vastgemaakt aan haakjes boven de badkuip of in de douche en passen bij de handgrepen van uw kranen. Een badrekje, een zeephouder, een bekerhouder, een handdoekhouder en een tandenborstelhouder … Stuk voor stuk voorwerpen die zich een klassieke, nostalgische of futuristische look kunnen aanmeten, u het leven makkelijker maken en in uw badkamer zorgen voor een geslaagde final touch. U kan naar believen kleuren en materialen combineren zodat de accessoires en het kraanwerk perfect bij elkaar passen. Zelfs de verwarming, in de badkamer een essentieel gegeven, neemt de allures aan van een accessoire in de vorm van een handdoekdroger. Of hoe u het nuttige aan het aangename kan paren ! De spiegels kunnen de vorm hebben van een drieluik maar ook geslepen of gegraveerd zijn. Op sommige spiegels staat zelfs een met zandstraal gematteerde versiering die uw badkamer een hoogst persoonlijk accent verleent. Een handig trucje om uw kleine badkamer groter te laten lijken : leef u uit met spiegels ! de verlichting van de badkamer De verlichting moet afdoende zijn maar mag u niet verblinden. Té sterke contrasten of schaduwen zijn uit den boze. Een plafondlamp, waarvan u het vermogen moet aanpassen aan de afmetingen van het vertrek, is een goede oplossing (behalve als u zich wil opmaken, scheren of heel precies verzorgingsproducten wenst aan te brengen). U kan zo’n plafondlamp evenwel combineren met halogeenspotjes op zeer lage spanning die in een vals plafond worden ingebouwd. Ook de spiegels kan u verlichten : hetzij met fluorescentiebuizen die schuil gaan achter een diffuser en een warme gloed verspreiden, hetzij met gloeilampen, hetzij met kleine halogeenspotjes of compacte fluorescentiewandlampjes. Goed om te weten Een asymmetrische verlichting van het gelaat oogt zachter en is handiger wanneer u zich nauwkeurig wil opmaken of scheren.

Het beste van 3 werelden. Raindance® Select. Spoel shampoo uit je haar met de sterke Rain straal, relax onder de zachte RainAir druppels of geniet van een massage met de gebalde Whirl straal. Nu hoef je enkel nog op de Select knop van de nieuwe Raindance Select E 120 handdouche te drukken om je favoriete straal te kiezen. www.hansgrohe.be/newselect Main Sponsor of Eveneens beschikbaar in EcoSmart versie om water en energie te besparen

12 Warmwater productie Kiezen met welk systeem u warm water zal produceren, hangt af van talrijke factoren : de beschikbare energiebronnen, uw verwarmingssysteem, uw eisen inzake comfort en … uw budget. We kunnen de systemen voor warmwaterproductie in twee categorieën opdelen. ( opgesteld met behulp van gegevens van Electrabel ) Gecentraliseerde systemen Hiermee bedoelen we de diverse types van boilers die de hele woning van warm water voorzien. In dit geval wordt er voortdurend een al dan niet aanzienlijke voorraad warm water opgeslagen bij een constante temperatuur. Het water is dus altijd gebruiksklaar. Zo’n systeem staat uiteraard borg voor optimaal gebruikscomfort maar verbruikt meer energie dan de instantsystemen. En dan hebben we het nog niet gehad over de warmteverliezen die kunnen optreden gedurende het traject dat het warme water aflegt van reservoir tot kraan. Verschillende types van toestellen werken volgens dit principe : De elektrische boiler bestaat uit een goed geïsoleerd waterreservoir, een elektrische weerstand, een thermostaat en een veiligheidssysteem dat komaf maakt met elk gevaar op explosie in geval van oververhitting. De capaciteit van boilers voor de badkamer schommelt tussen 80 en 300 liter. Bij het bepalen van de capaciteit moet u uitgaan van de hoeveelheid warm water die u dagelijks nodig hebt. De elektrische boiler is goedkoop in aankoop en valt makkelijk te installeren. Hij levert warm water met een vrij constante temperatuur, uiteraard rekening houdend met de beperkingen van zijn capaciteit. Het toestel aansluiten op een teller met uitsluitend nachttarief, is de goedkoopste oplossing. Deze voordelige formule is echter zeer strikt omdat het toestel het water enkel ‘s nachts mag verwarmen. Is de voorraad op, dan moet u wachten tot de volgende dag alvorens u opnieuw over warm water kan beschikken. Het tweevoudig uurtarief is soepeler omdat de boiler indien nodig ook overdag kan werken. Maar dan is het tarief natuurlijk wel minder voordelig. De gasboiler werkt volgens hetzelfde principe als zijn elektrische tegenhanger. Alleen is de elektrische weerstand vervangen door een gasbrander. Dit systeem biedt meer comfort dan een elektrische boiler omdat de voorraad warm water sneller wordt aangevuld. Ideaal dus voor gezinnen die veel warm water nodig hebben. De boiler op de ketel. In dat geval houdt de ketel van het centrale verwarmingssysteem de voorraad sanitair warm water op temperatuur. De ideale oplossing : een HR-ketel, een goed geïsoleerde boiler en een regelunit met aparte aquastaat voor de boiler. U kiest voor een gasgeiser ? Veiligheid boven alles ! Ter herinnering : CO (koolmonoxide) kan je niet zien en niet ruiken, het prikt niet in de ogen en het blijft hangen in slecht verluchte vertrekken. Alarmsignalen als hoofdpijn, braken, duizelingen en geheugenstoornissen zijn de voorboden van een eventuele CO-vergiftiging. 246 www.bouwen-verbouwen.be Instantsystemen Ze produceren warm water op verzoek en treden in werking van zodra er een warmwaterkraan wordt opengedraaid. Deze toestellen werken op gas en worden doorgaans in de buurt van de aftappunten geïnstalleerd, teneinde energieverspilling tegen te gaan. Het nadeel : de temperatuur van het warme water hangt af van het debiet en kan dus tijdens het aftappen aanzienlijk schommelen. Twee types van toestellen werken volgens dit principe : • De gasgeiser is een erg goedkoop toestel. Hij wordt doorgaans in de badkamer geïnstalleerd en levert ogenblikkelijk warm water. Gewoonlijk gebeurt de ontsteking met een waakvlam maar het is interessant om te weten dat alsmaar meer modellen beschikken over een elektronisch systeem. Een dergelijk toestel moet u geregeld ontkalken. Goed om te weten : er bestaan modellen zonder schoorsteen (men spreekt dan van “ natuurlijke trek ”). • De wandketel met gas staat niet alleen in voor de productie van warm water maar vervult ook de functie van een traditionele verwarmingsketel voor de centrale verwarming. U kan dit bijzonder compacte systeem installeren in een klein technisch lokaal of, als dat er niet is, in de keuken. Hoe kan u dit voorkomen ? • De badkamer en de keuken moeten beschikken over een ventilatiesysteem (een ventilatierooster onder in de deur van de badkamer is verplicht). • het warmwatertoestel moet worden aangesloten op een individuele schoorsteen die boven de nok van het dak uitmondt. Een installatie tegen de gevel waarbij de afvoerbuis rechtstreeks doorheen het metselwerk naar buiten komt, is verboden. • Veiligheid staat of valt met een goed trekkende schoorsteen. • Sommige warmwatertoestellen zijn voorzien van een «oxystop» die het CO-gehalte in het vertrek meet en het warmwatertoestel automatisch stillegt als de limiet wordt overschreden. • Laat uw installatie geregeld onderhouden door een bekwaam vakman. Hoe vaak zo’n onderhoud moet plaatsvinden, hangt af van de intensiteit waarmee het warmwatertoestel wordt gebruikt (hoe vaak neemt u een bad, gebruikt u graag heet water, wordt het warme water na gebruik weggelaten of niet,...). Bij een dergelijk onderhoud wordt het membraanblok gedemonteerd, de dichting vervangen en de debietregelaar afgesteld. arIston

TOT 70% BESPARING MET DE SANITAIR WARMTEPOMP SANI-BOILER SANI-BOILER, de meest economische en ecologische autonome oplossing voor het verwarmen van uw sanitair warm water. De SANI-BOILER warmtepomp verzekert de verwarming van uw sanitair warm water gedurende het ganse jaar met een veel beter rendement dan een hoogrendement gas- of gasolieketel. De SANI-BOILER verbruikt 60 tot 70% minder elektriciteit dan een traditionele elektrische boiler. De SANI-BOILER werkt totaal onafhankelijk van de andere verwarmingsapparaten van uw woning, hij kan dus perfect werken in combinatie met een bestaande ketel of warmtepomp. De combinatie van een SANI-BOILER met uw verwarmingsinstallatie, laat u toe uw verwarmingsinstallatie gedurende de zomer uit te schakelen. De SANI-BOILER kan ook aangesloten worden aan een zonverwarming voor sanitair warm water. Parc Paysager de Tyberchamps 7180 Seneffe www.camair.be / info@camair.be Tel.: 064/432570 - Fax.: 064/6786777 www.camair.be

De badkamer, Toon mij je badkamer, en ik zeg je wie je bent. Deze oase van welzijn voor stresskonijnen evolueert onophoudelijk volgens de nieuwste trends en de laatste technologische snufjes. Vergeet de snel-snel gemonteerde douchecabine in een krappe, koele ruimte zonder enige persoonlijke toets. Onze « wasgelegenheid » is al enkele jaren een van de meest comfortabele kamers in ons huis. De badkamer is nu een ruimte om zich te ontspannen, om tot rust te komen in een oase van comfort. Hier nemen wij onze toevlucht na een drukke werkdag, weg van de lawaaierige kinderen, om even op adem te komen. Dit oord, symbool voor het drieluik hygiëne, intimiteit en privé, is niet te vergelijken met vroeger en is waarschijnlijk het deel van het huis dat de jongste vijftig jaar het sterkst geëvolueerd is. De badkamer zoals wij die vandaag kennen, deed haar intrede ongeveer halverwege de jaren 50. Een badkuip, een wastafel en een toilet, dat was het zo ongeveer, en gezellig was zij ook al niet, niemand bleef er langer dan nodig. Maar met de jaren werd zij ruimer, er kwam een dubbele wastafel, een apart douchehoekje en zij ging zich zelfs vermenigvuldigen : een badkamer voor de ouders en een voor de kinderen. Wat mooi meegenomen was voor de constructeurs, die zo de kans kregen om tal van nieuwe producten, uitrustingen, technieken te ontwikkelen om functionaliteit en welzijn te verzoenen. Vandaag weerspiegelt de badkamer de persoonlijkheid van haar eigenaar en staat zij zelfs bovenaan het lijstje van uitgaven voor de inrichting van zijn woning. Het gemiddelde budget dat aan de badkamer wordt gespendeerd is de jongste vijftien jaar zo maar even verdrievoudigd ! En wie eenmaal zo veel in zijn badkamer heeft geïnvesteerd, toont ze ook graag. Van ergens 248 www.bouwen-verbouwen.be weggemoffeld « op het einde van de gang links » geeft zij nu uit op de woning, is zij in de slaapkamers geïntegreerd. Toch blijft zij waarschijnlijk nog altijd het vredigste plekje in huis. Door onze badkamer meer plaats te geven in ons huis, geven wij haar vooral de kans om ons te verleiden. Omdat het op zich een « mooi voorwerp » is, krijgt een vrijstaand bad de voorkeur boven het klassieke bad van email. Spiegels over de hele lengte zijn misschien niet echt praktisch, “maar toch zo veel mooier”. En wij kiezen wanden van exotisch hout die wel duurder zijn, maar zo veel meer « karakter » hebben. Kortom, wij richten onze badkamer niet in, wij kleden ze aan. De hedendaagse badkamer is ruim, modern en design, lijkt te evolueren naar een echte thuis-spa, met jacuzzi, balneotherapie, sfeerverlichting … Met talrijke nieuwe technologische snufjes, waarin zelfs bepaalde domotica worden geïntegreerd, maakt de evolutie van de badkamer eigenlijk deel uit van een algemene, onderliggende trend, die van een nieuwe levenshygiëne. Tijd nemen voor onszelf, om de batterijen op te laten, om te ontspannen of om er eens helemaal uit te zijn … het wordt steeds moeilijker. Als symbool van deze opvatting van relaxatie gelden bronkuren als een must op dat vlak. Maar zich twee dagen of langer laten verwennen in een kuuroord kan dan wel om meer dan een reden deugd doen, niet iedereen kan het zich veroorloven. Met een overvolle agenda zomaar twee daagjes uittrekken is niet simpel. Dan biedt een badkamer met alles erop en eraan, ingericht als een minikuuroord, de oplossing. facq

12 Nieuwe trends Van de talrijke onderdelen van de badkamer die sterk zijn geëvolueerd, is de douche wel de koploper. De hedendaagse opvatting van de douche is ingrijpend veranderd : van eenvoudige douchekop tot stimulerend multishowersysteem. Vroeger diende een douche uitsluitend om zich te wassen. Nu komen wij volledig opgekikkerd en gezuiverd uit onze cabine. Door de badkamer een belangrijker plaats te geven in ons huis, is wellness niet langer het monopoly van de kuuroorden. Hij heeft de weg gevonden naar onze privéwoning en is er binnengekomen om er te blijven. Het succesnummer van vandaag is de regendouche : een uitgekiende dosering van water en lucht zorgt voor vollere druppels die aanvoelen als regen op onze huid. Deze heerlijk relaxerende douche bestaat in verschillende versies, van « eenvoudige » douchekop (wel veel breder dan de klassieke) tot rechtstreeks in het plafond ingebouwd paneel. Zalig, maar toch met mate te gebruiken : u voelt zich zo lekker onder die duizenden druppels dat u de tijd wel eens kunt vergeten. En het kan toch niet de bedoeling zijn dat uw waterverbruik exponentieel toeneemt ! Sommige modellen combineren het regeneffect zelfs met integraal bruinen. In een wand zitten UV-filters ingebouwd zodat u zonder gevaar voor uw huid kunt genieten van een weldadige douche en tegelijk uw bruine kleurtje kunt onderhouden. Niet alleen de straal, maar ook de kleur kunt u kiezen met de « colourshower » die door een lichtspel het water van kleur laat veranderen. De lichtbron, die ingebouwd zit in de douchekop en die u kunt afstemmen op uw humeur, geeft uw douche nog een bijkomende dimensie. Dit kan ook nuttig zijn in het kader van chromotherapie (verzorging door middel van licht en kleur) die u nu thuis in uw eigen douchecabine kunt toepassen. Ook die is intussen geëvolueerd en is stap voor stap met allerlei accessoires uitgerust. Om te beginnen is zij ruimer geworden, groot genoeg bijvoorbeeld om met z’n tweetjes te douchen, voorzien van zijdelingse en richtbare douchekoppen met instelbare sterkte. Zij kan een masserende en relaxerende werking hebben, indien gewenst toegespitst op een bepaald deel van het lichaam, en zelfs verzorgingsproducten toevoegen aan het water. Cabines zijn als gesloten ruimte perfect geschikt om te worden omgevormd tot een Turks bad (zweetbad of stoombad) of een minisauna. Het principe is eenvoudig : de vochtige lucht zorgt samen met een hoge temperatuur gegarandeerd voor een oppeppend effect. Die kunt u dan combineren met een watervaldouche die voor een verkwikkende verfrissing zorgt na een warm stoombad. Als de douche er vandaag al totaal anders uitziet dan die uit onze jeugd, dan geldt dit nog meer voor de nieuwste generatie kraanwerk. De kraan met infraroodsensoren kenden wij al, nu doet de kraangameconsole haar intrede ! Geen knop, hendel of mengarm meer om water te laten stromen, het volstaat om gewoon even de computerachtige pictogrammen (kruisje, bolletje) aan beide zijden aan te raken. In een andere stijl kennen ook de fonteinkranen veel bijval. Die kunnen zelfs de gewone douchekop vervangen. Algemeen kunnen wij stellen dat design een doorslaggevende factor is geworden bij de keuze van het kraanwerk. Minimalistisch of retro, ronde vormen of strakke lijnen, mat of gepolijst chroom, u kiest de stijl van de kraan niet meer op goed geluk. De keuze van de kraan, verrassend of verbazend, zegt alles over de smaak van de eigenaar, die bewust het esthetische aan het praktische koppelt. Waar het allemaal om draait : het bad Ook het bad onderging, als centraal element van de badkamer, zijn portie verbetering en vernieuwing. Massage- en bubbelbaden blijven populair, maar vandaag krijgen vooral de design en het gebruikte materiaal aandacht. Ontwerpers steken elkaar de loef af met gedurfde en originele creaties. Bovendien schakelen de grote merken nu gewoon een beroemde naam in om hun badkuipen te laten « signeren » : Philippe Starck, Belen en Rafael Mondeo, studio Manworks … gooien hun knowhow en hun gewicht in de schaal bij de creatie van wat bijna kunstwerken zijn. De oude zinken teilen van onze grootouders behoren definitief tot de prehistorie ! Vandaag is de zoektocht naar de perfecte badkuip een ernstige aangelegenheid. Zij moet ruim zijn, lekker diep, plaats bieden aan twee en bovendien nog eens uiterst mooie prestaties neerzetten. Want wat bent u met een schitterend gestileerde badkuip als het water meteen afkoelt ? Om aan deze essentiële vereiste tegemoet te komen, zijn er nu lichte materialen zoals acryl of Quaryl, die niet alleen zacht aanvoelen, maar ook het water langer op temperatuur houden. Quaryl, ontwikkeld door Villeroy & Boch, bestaat uit acryl en kwarts, en maakt het mogelijk om nieuwe, originele vormen te creëren. Met bestudeerde randen en hoeken, zachte rondingen en hellingen, maakt Quaryl vandaag realisaties mogelijk die vroeger ondenkbaar waren. Bovendien kunnen hierin ergonomische elementen, zoals een overloop en eventuele sproeiers en verlichtingselementen perfect worden geïntegreerd. Het materiaal voelt warm en aangenaam aan, dempt het geluid, behoudt zijn glans en is bestand tegen krassen en chemische onderhoudsproducten. En last but not least, het is volledig recycleerbaar. Zachtjes aan … Na het bad in de grond, het hoekbad of het ronde bad, doet nu de zachte badkuip haar intrede ! Marc Sadler, art-director bij Ideal Standard, kwam op het wilde idee om een badkuip te laten maken uit hetzelfde materiaal als dat van motorzadels. Het gekste is dat het lichtjes vervormt onder invloed van warmte. Dus nu is het bad niet alleen lekker warm, het past zich ook aan uw lichaam aan ! De eerste modellen, die in de loop van 2008 op de markt komen, zullen ook kunnen dienen voor balneotherapie. Om te rillen van genot ! Buitenissige overvloed kan verleidelijk zijn, maar klassiekere materialen zoals gietijzer of gelakt staal hebben daarom niet nog niet afgedaan. Het blijven degelijke, en vaak voordeliger keuzes. Qua vormgeving is het ook hier variatie troef : recht, hoefvormig, hoekmodellen, ovaal, vierkant, ruitvormig … indien u er de plaats voor heeft, kunt u alle kanten uit, alles kan en mag. En omdat een bad nemen vandaag meer dan ooit synoniem is voor ontspanning, kunt u misschien overwegen om te kiezen voor een ergonomisch bad. Met een hoofdsteun en een handgreep aan beide zijden is dit het model bij uitstek voor senioren of personen met beperkte mobiliteit. Een andere designtrend : het overloopbad. Alsof u zich in volle zee bevindt, omringd door aromatische geuren, en met het constante watergeruis dat u echt het gevoel geeft van er even helemaal uit te zijn. www.bouwen-verbouwen.be 249 kaldeWeI - egeda

Alles in het teken van esthetiek Hoewel de allernieuwste snufjes, met richtbare douchestralen en massagebaden, alomtegenwoordig zijn in het aanbod van de sector, is de inrichting al even belangrijk. Als volwaardige levensruimte mag de badkamer geen zielloze verzameling hightech gadgets worden, maar moet zij een harmonieus geheel vormen dat rust en ontspanning uitstraalt. Als het even kan, geeft zij uit op de tuin, op het groen, en laat zij het daglicht volop binnenvallen, wat de ruimte een totaal verandert. Steeds vaker staat het bad vrij in het midden, soms op een verhoogje als een troon. Op de vloer en aan de muren komt mozaïekwerk weer langs de grote poort binnen. Daarnaast is hout, in tegenstelling tot de gangbare opvatting, perfect geschikt voor de badkamer. Weelderig dikke badlakens, een geurkaars en rustige sfeermuziek vullen het geheel aan tot een ruimte die volledig in het teken staat van cocooning en ontspanning. Fiat lux De keuze van de juiste verlichting vraagt een doordachte aanpak. Om uw weg te vinden in het enorme aanbod van verlichtingsapparatuur komt het erop aan een paar basisprincipes in acht te nemen. De badkamer is een vochtige ruimte bij uitstek en vraagt dus een ander soort verlichting dan de rest van het huis. Elektriciteit en water zijn geen goede vriendjes : er gelden strenge richtlijnen voor het gebruik ervan. Hoe dichter bij het bad of de douche, hoe meer beperkingen er zijn. Algemeen moet de keuze van verlichting gebeuren volgens de bekende beschermingsgraad (IP). De vermelding IP wordt gevolgd door twee cijfers, waarvan het eerste de beschermingsgraad tegen vaste voorwerpen geeft. Het tweede cijfer geeft informatie over de waterdichtheid. Hoe hoger de cijfers (op een schaal van 0 tot 6), hoe hoger de bescherming is. Een verlichtingstoestel met IP54, bijvoorbeeld, is bestand tegen neerslag van schadelijke stofdeeltjes en waterinsijpeling. Met die aanbevelingen in het achterhoofd kunt u uw durf en creativiteit de vrije teugel geven. De eenzame plafondlamp (vaak neonlicht) lijkt definitief te hebben afgedaan wegens saai en onbeduidend, en ruimt plaats voor wandlampen of andere downlighters. Deze lichtbronnen verspreiden een zacht licht dat niet verblindt, ideaal dus om ‘s morgens niet te bruusk uit uw dromen te ontwaken. Licht dat verblindt is uit den boze, geef dus de voorkeur aan indirecte verlichting of verlichting met dimmer, die de contrasten in de kamer accentueert. In grote badkamers zijn op zijn minst twee verschillende lichtbronnen nodig. Zich wassen, tanden poetsen, zich opmaken … vraagt voldoende, maar spaarzaam gedoseerde verlichting. Daarom zijn wandlampjes aan beide kanten van de spiegel te verkiezen boven verblindende halogeenspots boven de spiegel, die vaak voor ontsierende schaduwen zorgen. Tijdens ontspannende momenten, wanneer het bad een oase van welbehagen wordt, vormen kaarsen de sfeerverlichting bij uitstek. kaldeWeI -egeda sanitair

12 Problemen die verband houden met het water Onzuiverheden Van het zuiveringsstation tot de teller legt het water een traject van ettelijke kilometers af doorheen allerhande buizen en accessoires. Uiteraard moet dit netwerk geregeld worden onderhouden. En daarbij komen er onvermijdelijk zand- en roestdeeltjes terecht in het water. Al die onzuiverheden bevinden zich dus ook in het sanitaire netwerk van elke woning. En ze kunnen ernstige problemen veroorzaken : • de gegalvaniseerde laag van de buizen vertoont krassen, • er ontstaat corrosie die uiteindelijk zelfs gaten kan vreten in de buizen, • eengreepsmengkranen en andere sanitaire toestellen raken verstopt en moeten dus vaak worden vervangen. De oplossing ? Filteren, de allereerste maatregel als we het hebben over de zuivering van drinkwater. Een beschermfilter bij het begin van uw sanitaire netwerk (net na de teller dus) is een doeltreffend en goedkoop wapen tegen onzuiverheden. De hardheid van het water Die wordt uitgedrukt in Franse graden (°F) waarbij één graad overeenstemt met 10 gram kalk per m3 water. Naargelang het gehalte aan calcium- en magnesiumzouten in het water wordt het ondergebracht in deze of gene hardheidscategorie : • zacht water : 0-14°F • middelhard water : 14-26°F • hard water : 26-35°F • zeer hard water : >35°F Wil u precies weten hoe hard het leidingwater in uw woning is ? Vraag het aan de watermaatschappij. Goed om te weten : bij een hardheid van meer dan 26°F, raadt men aan het water te behandelen, hetzij door middel van een fysische behandeling (elektrische impulsen) hetzij via ionenuitwisseling (ontharden), hetzij via een chemische behandeling (polyfosfaten). Kalk In de buizen, op de weerstanden van wasmachines, boilers, badgeisers, enz. Overal waar kalk voorbijkomt, laat hij sporen na, zet hij zich vast, korst hij aan, verstopt hij beetje bij beetje de leidingen en beschadigt hij de toestellen. Als het water warm is, is dit fenomeen nog uitgesprokener. De machines en toestellen met kalkaanslag werken slechter en trager. Op lange termijn renderen ze dus slecht en verbruiken ze veel te veel energie. De oplossing ? Alles waar u bijkan (de mousseurs van kranen, de weerstanden van toestellen, …) geregeld ontkalken en eventueel een waterontharder installeren. Kalk, goed voor de leidingen ? Een hardnekkig misverstand Men hoort al eens beweren dat «een zekere» kalklaag op de leidingen deze beschermt tegen corrosie. Dit klopt in theorie, maar in de praktijk stellen we vast dat deze afzetting, zonder waterbehandelingsinstallatie, op onregelmatige wijze gebeurt. Resultaat : op sommige plaatsen is de afzetting onbestaand, op andere plaatsen aanzienlijk. Dit betekent dat de corrosie in eerste instantie zal toeslaan op de plaatsen waar zich de minste afzetting bevindt en daar zal leiden tot perforatie. Uw leidingen op deze manier willen beschermen is dus volkomen verkeerd. 252 www.bouwen-verbouwen.be sanIJura - epok

KeuKen 13 siematic De keuken, waar onze grootmoeders het grootste deel van hun dag doorbrachten, lijkt vandaag goed op weg om opnieuw onze centrale leefruimte te worden. Gedaan met het eindeloos heen en weer rennen: we gaan terug achter het fornuis staan om gezellig te kokkerellen voor familie en vrienden. Vanuit onze open keuken kunnen we lekker kletsen met onze gasten, die mee genieten van wat zich in de keuken afspeelt. Die keuken moet vernieuwend, functioneel en uitnodigend zijn, met een toog, een bar, hoge stoelen en een kookeiland. Dat lijkt de trend die zich al enkele jaren inzet, en het ziet er niet naar uit dat hij zich binnenkort zal keren. Vandaag is de keuken een polyvalente ruimte, om te koken, te proeven, maar ook om huiswerk te maken of op pc te werken ! Of uw in te richten keukenruimte nu groot of klein is, voor een vrijgezel, een koppel of een groot gezin: keukenontwerpers weten tegenwoordig blijf met elke oppervlakte en zoeken alle volumes optimaal te gebruiken … en dit in alle denkbare kleuren en materialen, naar ieders smaak en luim. In dit hoofdstuk overlopen we niet alleen de verschillende uitrustingen die u nodig hebt, maar wijden we u ook in over de basisregels op het vlak van veiligheid en inrichting. Zo geven we u alvast wat stof om na te denken wanneer u zover bent om de juiste keuze te maken. Volg de gids

SieMatic Individual Design ANTWERPEN: ANTWERPEN (Ekeren) | Vimmo l ANTWERPEN (Wilrijk) | Keukenontwerpers l ANTWERPEN | SieMatic aan de Schelde l GEEL | Keuken ont werpers l WIJNEGEM | Vimmo l BRABANT WALLON: WATERLOO | Keukenontwerpers l WAVRE | Nouvel Adem l WAVRE | Design & Immo l BRUSSEL/BRUXELLES: SINT-PIETERS-WOLUWE/WOLUWE-SAINT-PIERRE | Home Design l UKKEL/UCCLE | Home Design l HAINAUT: GOSSELIES | Les cuisines à vivre l MONS | CuisiMode l TOURNAI | La Cuisine Telle – ABÎS l LIÈGE: LIÈGE | Cuisine Conseil l MALMÉDY | Meubles Warland l NAMUR: NAMUR | Cuisine Conseil l LIMBURG: HASSELT | Keuken ontwerpers l OOST-VLAANDEREN: SINT-AMANDSBERG | Keukenhuis Gent l SINT-MARTENS-LATEM | Studio RIGOLE l SINT-MARTENS-LATEM | Red point Keukens l SINT-NIKLAAS | Keukenhome l VLAAMS-BRABANT: SINT-PIETERS-LEEUW | Keukenontwerpers l KORTENBERG | Keukenontwerpers l WEST-VLAANDEREN: KNOKKE | Studio RIGOLE l WESTKAPELLE | Studio RIGOLE l ROESELARE | Studio RIGOLE l Retrouvez toutes les adresses des revendeurs sur www.siematic.com

De ligging van de keuken U kocht onlangs een appartement, een huis, of u staat op het punt dit te doen? Wat ook uw situatie is, de inrichting van de keuken is een cruciaal onderdeel van uw woonproject. En bij elk type woning kan een andere keukeninrichting passen. Een gangvormige ruimte om plaats te winnen, in een hoek voor een studio of, waar meer ruimte is, met een functioneel kookeiland in het midden, de mogelijkheden zijn legio. Voor u zich in de werken stort, kunt u dus beter de tijd nemen om met uw partner uw respectieve verlangens en behoeften te bespreken en duidelijk te omschrijven. U ontwerpt niet elke dag een keuken, het mag dus wel even duren voor u de perfecte configuratie vindt! Wie bouwt, kan de ligging van de keuken zelf bepalen. Wordt het een open of gesloten keuken? Zal u er kunnen genieten van de zon of niet ? Zal u in de keuken kunnen eten? En als dat niet het geval is, hoe ver ligt ze dan van de eetkamer? Vindt u het leuk om tijdens het koken een blik in de tuin of op straat te werpen ? Hoe zal de keuken zich verhouden ten aanzien van de andere vertrekken ? Om er alle huishoudelijke taken optimaal te kunnen uitvoeren, is het beter de keuken vrij centraal in de woning onder te brengen. En ga zo maar door. Allemaal factoren die zullen beslissen over de ligging, de vorm en de afmetingen van uw keuken. mHK mHK 256 www.bouwen-verbouwen.be mHK

UW KEUKEN COMPLEET VAN A TOT Z NU TOT 2.000 € DECORATIEKORTING MHK De Keukenspecialist - uw keuken mét een fi nishing touch! Geniet nu van de deco-cheques-actie: tot 2.000 € korting om uw keuken compleet af te werken! MHK De Keukenspecialisten over heel België staan klaar om uw keukendroom waar te maken! Haal uw DECO-CHEQUE bij uw MHK in uw buurt of op www.mhk.be/bouwen Keukens naar uw smaak!

13 Eén keuken, vele functies In deze moderne tijden is een keuken een multifunctionele ruimte geworden waar we met uiteenlopende activiteiten bezig zijn, soms zelfs gelijktijdig. Koken, opruimen, de vaat doen, het zijn maar enkele courante activiteiten voor velen onder ons. Om te vermijden dat die dagelijkse klusjes een zware sleur worden, kunt u uw keukenruimte dus beter inrichten volgens een aantal goed doordachte principes. Uw keuken bestaat uit verschillende zones: • de kookzone met de oven, de kookplaten, de afzuigkap en eventueel ook de magnetron. • de opbergzone met de rekken, de kasten, de koelkast en eventueel ook de diepvriezer. ixina • de natte zone met de spoelunit, het afdruiprek, de geiser, het vlak waarop u de vuile vaat deponeert en eventueel ook de vaatwasser. 258 www.bouwen-verbouwen.be

13 De keuken : een op en top veilige ontmoetingsplaats Wie een keuken inricht, moet nu eenmaal prioriteiten leggen. Misschien hebt u wel genoeg plaats om er tal van vernuftige opbergsystemen, een kookeiland en massa’s gadgets in onder te brengen. Maar dat betekent dat u er, in een heel andere optiek, ook een kanjer van een tafel in kwijt kan waar u met het hele gezin en met vrienden kan eten. Aan u de keuze! Met het oog op de veiligheid van zowel volwassenen als kinderen moet u er op toezien dat de toestellen veilig zijn. Laat u daarbij strikt leiden door de nauwkeurige voorschriften van het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (A.R.E.I.). En wie heel jonge kinderen heeft, kan beslissen de kook- en werkzone te scheiden van de eethoek. mHK ixina • de werkzone die breed en goed verlicht moet zijn, met eventueel enkele kleinere elektrische huishoudtoestellen. Om te beginnen komt het erop aan de beschikbare ruimte zo goed mogelijk benutten, maar tegelijk moet u rekening houden met uw manier van koken en eten. Probeer dus niet een formule uit een of andere keukencatalogus klakkeloos over te nemen, als die niet bij u past! Integendeel, u bent baas in uw keuken, aan u dus om hem helemaal op uw eigen behoeften af te stemmen, en denk hierbij constant aan de manier waarop u die ruimte gaat gebruiken. Alleen zo zal het resultaat kloppen. Wat betreft de schikking van de zones zal de configuratie verschillen naargelang u links- of rechtshandig bent. Voor rechtshandigen bevindt de natte zone zich het best links, met aan de rechterzijde de kookzone en in het midden het werkblad. Voor linkshandigen zal een omgekeerde schikking comfortabeler zijn. Zoals we in de inleiding al aanstipten, zal de indeling van uw keukenzones afhangen van het type woning. Een kokervormige keuken haalt voordeel uit een enkel werkblad in de lengte, waarop dan achtereenvolgens alle andere functies aansluiten. Een kleine vierkante of rechthoekige keuken kan plaats bieden aan twee parallelle werkbladen, vaak met een werkblad voor de “koude” functies en een ander voor de “warme” functies. In een grote keuken hebt u dan weer de luxe dat hij ruimte biedt voor een L- of U-vormig werkblad. Heel trendy is een centraal polyvalent kookeiland, om op te werken en toestellen in op te bergen. En als toppunt van comfort lopen sommige eilanden door in een tafel waaraan u kunt eten. www.bouwen-verbouwen.be 259

13 De vloerbekleding Hebt u bepaald hoe groot de keuken zal worden? Of hebt u nagedacht over de inrichting van het bestaande vertrek dat als keuken dienst zal doen? Dan is het de hoogste tijd om de vloerbekleding te kiezen! Misschien sluit u er op basis van gezond verstand meteen al een aantal uit: vast tapijt of geboend parket, bijvoorbeeld. Als de fabrikant toch beweert dat ze, mits een voorafgaande behandeling, geschikt zijn voor de keuken, eis daarvan dan een schriftelijk attest bij aankoop. In de keuken blijven vloertegels en vinyl het populairst. Uiteraard voelen harde vloeren kouder aan. Maar ze zijn dan ook véél onderhoudsvriendelijker! U mag namelijk niet uit het oog verliezen dat de keuken, zoals hoger al vermeld, opnieuw een leefvertrek is geworden. Dat betekent heen- en weergeloop van kinderen, de hond en de kat. Maar ook modderige laarzen en tal van andere «ongemakjes» voor de persoon die instaat voor het onderhoud van dit vertrek! Vloertegels Ze zijn beschikbaar in de meest uiteenlopende vormen, kleuren en kwaliteiten: • terracotta, gres, industriële tegels (keramisch en geglazuurd), in de oven en bij hoge temperaturen gebakken materialen. • cementtegels (die niet gebakken zijn). • natuursteen zoals blauwe hardsteen, marmer, travertijn, graniet, kalksteen enz. Welke kwaliteiten moeten vloertegels voor de keuken hebben? Ze moeten • bestand zijn tegen schokken: er kan altijd keukengerei vallen en dat kan lelijke putjes veroorzaken. • slijtvast zijn: de keuken is een van de drukst belopen vertrekken in een woning. • bestand zijn tegen chemische stoffen: u kan een product omstoten en dat kan een onverwachte reactie veroorzaken. • duurzaam zijn… tenzij u van plan bent om elke vijf jaar een nieuwe keukenvloer te leggen. • slipvrij zijn: in de keuken is de vloer soms glad. Hou het dus veilig! • niet-poreus zijn: tal van - vette of bijtende - ingrediënten kunnen op de vloer terechtkomen. • onderhoudsvriendelijk zijn: vandaag ontwerpt men keukens die een minimum aan onderhoud vergen. Trek de lijn door en kies dus voor een makkelijk te onderhouden vloerbekleding. ixina Vinyl Vinyl heeft ontegensprekelijk de meeste kwaliteiten die van een vloerbekleding in de keuken worden verwacht. Toch raden wij u aan te kiezen voor vinyl met een PVC-laag, versterkt met een onderlaag in textiel. Het vinyl zal dan elastischer zijn, wat de plaatsing vergemakkelijkt en schokken dempt. Vinyl vormt dan ook een goede warmte- en geluidsisolatie. Nog een algemene tip: of u nu kiest voor vloertegels, vinyl of om het even welke andere vloerbekleding, bepaal eerst waar er toevoer- en afvoerleidingen voor water nodig zijn, waar de verwarmingsbuizen zullen liggen en waar er elektrische leidingen komen. 260 www.bouwen-verbouwen.be ixina

IS ER OVER UW KEUKEN GOED NAGEDACHT ? Dampkap met koolstoffi lter : geen afsluitingen of gaten in de muren. Twee combi-ovens in plaats van één grote. Om meerdere gerechten tegelijkertijd te bereiden en minder energie te verbruiken. Een design keuken zonder grepen en makkelijk te reinigen. Aan een interessante prijs. Een goede raad voor uw keuken, kom langs bij Ixina. Samen creëren we een keuken die perfect bij u past. www.ixina.be

13 De muurbekleding Vetspatten, voedseldampen en vlekken allerhande: keukenwanden krijgen het hard te verduren! Ze hebben dus recht op een regelmatige wasbeurt. Ondanks de zuigkappen, die almaar beter presteren (sommige zijn zelfs inschuifbaar!), kunt u zich het dagelijkse leven al een stuk gemakkelijker maken door te kiezen voor een afwasbare muurbekleding . Zo zijn tegels, gevernist hout en vinyl enkele van de mogelijke oplossingen, die bovendien gunstig zijn in termen van warmte- en geluidsisolatie. Ook afwasbaar behangselpapier kan geschikt zijn voor een keuken, en daarin hebt u bovendien een ruime keuze aan kleuren en motieven. En de ultieme oplossing voor de minder handige harry’s: een laag afwasbare verf. Maar hiervoor moeten de muren wel de juiste voorbereiding krijgen! De verlichting Niets is gezelliger dan een keuken die permanent in het daglicht baadt! Maar voor een keuken in een studio of appartement zonder uitzicht naar buiten of met slechts een klein raampje, geen paniek: het juiste kunstlicht kan het tekort aan daglicht zeker goedmaken. Voor velen onder ons is (of was) de vraag: welke verlichting heb ik nodig in de keuken en hoe combineer ik functionaliteit met sfeerverlichting? Ook hier bestaat geen mirakeloplossing: de kunst bestaat erin te spelen met directe en indirecte verlichting. Indirecte verlichting maakt het mogelijk overal te zien. Ze tekent duidelijk de lijnen van de ruimte af en zorgt voor comfort. Directe verlichting benadrukt dan weer een architecturaal detail, een decoratief element, een bloemstuk of een mooi materiaal, en draagt op die manier bij tot de sfeer. In een goed verlichte keuken valt het resultaat op, niet de verlichting zelf. De verlichting van een keuken moet verschillende lichtpunten omvatten. Zo is het absoluut nodig de werkbladen te verlichten met indirect licht, dit teneinde schaduwen te vermijden die de veiligheid niet ten goede komen. Voor de tafel moet u een plafond- of hanglamp voorzien (die hoog genoeg hangt om de tafel buiten de donkere uren van de dag als werkblad te kunnen gebruiken). Niets zien wat er op uw bord ligt, is namelijk bijzonder onaangenaam (behalve misschien tijdens een dineetje bij kaarslicht)! Bovendien kunnen de kleintjes aan de keukentafel hun huiswerk maken, spelen of knutselen, gezellig in de buurt van de volwassene die in de keuken in de weer is. Correcte verlichting is dus een must. Boven de wandkasten kunt u lichtbronnen installeren zoals tl-buizen of ingebouwde hallogeenspots. Als aanvulling hierop kunt u onder de kasten een extra lichtbron voorzien in de vorm van een inbouwlamp of een verlichtingsslinger (rope light). En dan moet u alleen nog beslissen welk type verlichting u zoekt: gloeilamp, spaarlamp, hallogeen of fluorescentielamp… Keukeninrichting materiaalkeuze Het meeste keukenmeubilair op de markt is vervaardigd uit vezelplaten of MDF (Medium Density Fibre). Voor deuren en fronten zijn ook andere materialen mogelijk, die meteen ook bepalend zijn voor de stijl: kunststof, glas, lak of metaal, durf eens iets anders! Hout Massief of fineer, Europees (eik, esdoorn, beuk, den, kersenhout, kastanje) of tropisch (es, wengé,…), hout biedt talloze afwerkingsmogelijkheden (gelakt, gevernist, onbewerkt…). Massiefhouten meubelen zijn zeer duur, maar u kunt ze ook kiezen met alleen een bovenlaag van eik of essenhout. Ook worden de twee vaak gecombineerd: kasten van vezelplaat met massiefhouten deuren. Ook gelakt hout is een topper. Bij sommige lakprocédés blijven de nerven van het hout zichtbaar onder de lak, wat het hout een speciale tint en een speciaal cachet verleent. Kunststof Tegenwoordig is het mogelijk om perfect het reliëf en de tekening van uiteenlopende houtsoorten en –kleuren na te bootsen in laminaat, melamine en polymeer (pvc). Die drie materialen worden in een uiterst fijne laag op de vezelplaat of multiplex gekleefd. Polymeer blijkt dankzij zijn uitstekende prijs-kwaliteitverhouding nog betaalbaarder dan laminaat en melamine. metaal Metaal is ideaal als u uw keuken de allure wil geven van die van een groot restaurant. De professionele keuken ten dienste van de particulier, dat is de uitdaging die sommige keukenspecialisten hier zijn aangegaan. De werkbladen, de afzuigkap, de kasten, alles is gemaakt uit roestvrij metaal. De afdruiprekken voor de borden alsook de kasten voor potten en pannen zijn vervaardigd uit aluminium. 262 KitcHy Bell‘

13 Minicursus ergonomie Het werkblad : een bondgenoot van formaat Het materiaal kiezen voor het werkblad. Héél belangrijk, want het aanrecht krijgt het zijn hele leven lang hard te verduren. Hevige warmte, kou, groenten die worden gesneden, conservenblikken die worden geopend, flessen die met een klap worden neergezet, water dat er over stroomt, voedingswaren die worden omgestoten… Stop! U hebt het al door: het werkblad moet antislip zijn, bestand tegen schokken en vocht. En u moet er een warme kom op mogen zetten of een schotel die net uit de oven komt. Hieronder alvast een lijst van enkele, of eigenlijk alle materialen die aan die voorwaarden voldoen: De keukenfabrikanten hebben deze wetenschap in hun hart gesloten. De ergonomie bestudeert de bewegingen van een individu in een bepaalde werkomgeving zodat die bewegingen vlot en risicoloos verlopen. En da’s een hele goeie zaak! Hoe vaak had u al niet rugpijn na het schoonmaken van de boontjes of het uitrollen van het taartdeeg? Hebt u nooit de indruk dat uw wervelkolom protesteert als u iets helemaal achteraan uit de onderste kast moet halen? Vloekt u nooit omdat u net een paar centimeter te kort komt om bij de pot mosterd te kunnen? Wees gerust, de moderne keukens maken komaf met spit en andere lumbago’s! De ideale afmetingen : • 80 tot 90 cm wordt beschouwd als de ideale hoogte voor een werkblad. Al hangt alles natuurlijk af van de grootte van de kok(kin) van dienst! • De referentiehoogtes schommelen naargelang van de uitgevoerde activiteit: om een taart te versieren, moeten uw handen dichter bij uw ogen zijn, maar om deeg uit te rollen of groenten te snijden moet het werkblad zich ter hoogte van de heupen - lager dus - bevinden. • een comfortabele kast mag niet meer dan 50 tot 60 cm diep zijn. • in principe zou u zich niet mogen bukken om bij de bodem van de spoelbak te kunnen. • de wandkasten worden opgehangen en vaak kunnen ze aan de hand van het bevestigingssysteem in de hoogte worden versteld. Kasten die de hele muur bedekken (tot het plafond dus) vinden we in de moderne keukens niet meer terug. Alles wordt weer op mensenmaat geschoeid: in principe kan u overal bij zonder keukentrapje. siematic • De onderkasten worden op verstelbare voetjes die kleine oneffenheden in de vloer opvangen. De traditionele pannen- en pottenkasten hebben de baan moeten ruimen voor laden in metaalgaas op kogellagers en voor draaicarrousels in de hoekkasten. Overigens vindt het systeem van de laden alsmaar meer ingang, zelfs voor het opbergen van droge voedingswaren of flessen. Sommige fabrikanten rusten hun laden zelfs uit met een afstandsbediening! • Eindelijk hebben de kastdeuren weer handgrepen! In de jaren 70 en 80 waren die verdwenen ten voordele van gleuven waarop velen onder ons hun nagels hebben gebroken. Nu zijn er dus weer knoppen en grepen, in alle mogelijke materialen en kleuren.. 264 www.bouwen-verbouwen.be siematic

13 Graniet Graniet is een hard gesteente dat zich mooi laat polijsten, ideaal dus voor een werkblad in de keuken. Het is bestand tegen vocht, warmte en wrijving en is verkrijgbaar in een breed kleurengamma. Gepolijst graniet wordt geïmpregneerd met een beschermend product, zodat het gemakkelijk te onderhouden is met gewone reinigingsmiddelen. Toch heeft dit mengsel van verschillende mineralen twee vijanden: inkt en viltstift. tegels Door uw tegels af te stemmen op de vloertegels kunt u van uw keuken een harmonieus geheel maken of hem, afhankelijk van de inrichting, een rustiek uitzicht geven. Het nadeel: de voegen zijn niet altijd makkelijk te reinigen. Geef de voorkeur aan minder poreuze keramische tegels die beter bestand zijn tegen temperatuurschommelingen en schokken. Kunststeen Granstone is een composietmateriaal dat beter bestand is tegen barsten, slijtage en krassen dan natuursteen. Deze kunststeen bestaat in talloze tinten (beschikbaar bij VCR). Quaril op basis van een mengsel van kwarts en acryl is uiterst betrouwbaar, niet poreus, vlek- en krasbestendig, kortom, de perfecte bondgenoot voor elke keukenpiet. Bij sommige versies zijn om decoratieve redenen pigmenten toegevoegd, of stukjes glas, spiegel, paarlemoer of metaal. laminaat Laminaat krijgt meestal de voorkeur op melamine, omdat het niet alleen sterk is, maar ook vriendelijker de portemonnee. Het is verkrijgbaar in talloze kleuren en kan de meest uiteenlopende vormen aannemen. Zijn grootste nadeel: het kan minder goed tegen scherpe messen. Opbergoplossingen ter aanvulling van de kasten Systemen met schuifdeuren om elektrische huishoudtoestellen in de keuken op te bergen en ruimte vrij te maken op het werkblad zijn al langer bekend. Maar er is nieuws op het opbergfront! Een telescopisch spoelbakrek, een wandlijst voor keukengerei of messen … de fabrikanten blijven uitpakken met allerlei handige vondsten om tijd en ruimte te winnen. De reusachtige vaatwerkkasten van oma behoren definitief tot het verleden: welkom aan de accessoires om aan de muren en het plafond te hangen! Voortaan wordt elke cm² optimaal benut om kruiden, flessen en andere voorraad op te slaan. Een keuken waar elk voorwerp zijn plaatsje heeft, meer moet dat niet zijn … En elke dag weer maken vernuftige nieuwigheden hun opwachting: een plasticzakverdeler aan de muur, een afvalsorteersysteem in een schuifkast … u zegt zelf maar hoeveel bijkomende opbergmogelijkheden u nodig hebt! Ook kleine – of middelgrote – huishoudtoestellen worden tegenwoordig in wandkasten opgeborgen. Naast de koelkast en vaatwasser horen nu ook de ingebouwde wijnkelder en koffieautomaat thuis in de hedendaagse keuken. In een keuken met een centraal kookeiland kan u een andere - maar even functionele - toer opgaan door aan een haak aan het plafond risten look, steelpannen, manden en dergelijke op te hangen. 265 siematic Hout Hout is uiteraard het warme materiaal bij uitstek. Het werkt schokdempend, waardoor huishoudelijke taken stiller verlopen. Met hout loopt u ook minder het gevaar broze voorwerpen te breken. Toch komen alleen harde houtsoorten in aanmerking (eik, beuk of sommige exotische houtsoorten). Bovendien moet u het hout heel zorgvuldig bevestigen op het metselwerk of op de meubels. Het gevaar dat het werkblad onder invloed van de vochtigheid loslaat, is namelijk niet denkbeeldig. Het hout moet in de fabriek worden behandeld tegen vocht en vlekken. Als dat gebeurd is, is het even onderhoudsvriendelijk als andere materialen. Het volstaat het hout geregeld te bleken en het opnieuw te behandelen met een aangepast product.

13 Gootstenen eigenschappenen voordelen van de verschillende materialen Door de ontwikkeling van nieuwe kunststoffen zijn nu aanrechten te vinden naar ieders wens en smaak, in de meest uiteenlopende vormen en kleuren. Roestvrij staal Dit materiaal past eigenlijk in elk type keuken. Naast het feit dat het roestvrij is, zijn dit de voornaamste eigenschappen : • klassiek uitzicht, • zeer hittebestendig, • hygiënisch en voedselveilig, • bestand tegen vlekken en zuren, • lichtbestendig, •gemakkelijk te onderhouden. composietmateriaal Les nouveaux matériaux, pour la plupart à base de résine, permetDe nieuwe materialen, meestal op basis van kunsthars, bieden een waaier van mogelijkheden op het vlak van vorm en kleur. Al naargelang het kunsthars wordt gecombineerd met glasvezel, zand, kwarts of granietpoeder resulteert dit in aanrechten van verschillende sterktes en kwaliteit (sommige types gaan iets minder lang mee). De combinatie hars/graniet wordt het meest gebruikt, is ook de duurste, maar biedt het voordeel van duurzaamheid. Een aanrecht van composiet dat voor bijna 80% bestaat uit de hardste elementen van natuurgraniet, is extreem hard en krasbestendig. Ook een mengeling met acryl van goede kwaliteit is mogelijk. Het resultaat: een duurzaam aanrecht met een niet-poreus, dus ondoordringbaar oppervlak dat bijzonder onderhoudsvriendelijk blijkt. Kortom, een composietmateriaal van goede kwaliteit biedt heel wat voordelen die u het dagelijkse werk in de keuken een stuk aangenamer maken : • ruime keuze van effen kleuren met pareleffect, van stralend wit tot exclusief glanzend gemetalliseerd aluminiumkleur, • voelt natuurlijk, aangenaam en warm aan, • uiterst hard en krasbestendig, • bestand tegen hoge temperaturen (tot 280°C), • voedselveilig en hygiënisch, • bestand tegen vlekken, • lichtvast, ook bij rechtstreekse blootstelling aan het zonlicht, • onderhoudsvriendelijk dankzij het homogene oppervlak. Sommige modellen in verbeterd composietmateriaal zijn sneller proper, door een duurzame beschermingsfilm tegen kalkaanslag en vlekken. Die aanrechten laten zich in een handomdraai schoonmaken, bv. gewoon met een vochtig schuursponsje. Keramiek Aanrechten in keramiek zijn gemaakt van fijne, hittebestendige klei (kwaliteitsmateriaal) of van gres dat aan de strengste eisen voldoet. De troeven van dit type aanrecht zijn de uitzonderlijke densiteit van het materiaal en de vloeiende vormen in aantrekkelijke kleuren, die zowel mooi zijn om te zien als prettig aanvoelen. De belangrijkste eigenschappen van keramiek : • aantrekkelijke matte kleuren, bijvoorbeeld de heel trendy kasjmiertint, • fijne lijnen (vooral met gres), • zeer schokvast (vooral gres), • krasbestendig bij gewoon huishoudelijk gebruik, • hittebestendig, • hygiënisch en voedselveilig, • bestand tegen vlekken en zuren, • lichtvast, ook bij rechtstreekse blootstelling aan het zonlicht. Een fabrikant biedt een speciale bekleding aan die het oppervlak minder poreus en gladder maakt. Het waterafstotende effect van het oppervlak beperkt de hechting van aanslag (bv. kalk) en de vorming van vlekken. Om het aanrecht te reinigen volstaat wat water en detergent, daarna spoelen met water en afdrogenmet een microvezeldoek. 266 www.bouwen-verbouwen.be franKe

13 accessoires Afhankelijk van uw budget kunt u een modern aanrecht aanvullen met accessoires: • vaatrek, snijplank en korf afgestemd op uw aanrecht, • geïntegreerde zeep- en detergentdispenser, • aanrecht of kraanwerk met verlichting, • messenhouders, weegschaal&keukengerei geïntegreerd in uw werkblad, • waterverzachter&voedselrestvermaler. En water bij dit alles ? Moet dat al dan niet worden onthard? In principe niet, tenzij het buitengewoon hard is (d.w.z. heel veel kalk bevat). De watermaatschappij kan u precies vertellen hoe hard het leidingwater in uw streek is. Die hardheid wordt uitgedrukt in Franse (F) of Duitse (D) graden waarbij 1°D = 1,8°F. Hard water heeft een hardheid van 30 tot 45°F; daarboven spreekt men van zeer hard water. In de vaatwas zit al een waterontharder ingebouwd; als u geregeld zout toevoegt, kan er zich daarin dus geen kalkafzetting vormen. Toch is water dat in zekere mate onthard werd (tot ongeveer 12°F) comfortabel: u bent dan definitief verlost van het ontkalken van kranen, douchekoppen en koffiezetmachines. Zelf een meubel een nieuwe look geven? Waarom niet? Uw meubelen in een nieuw kleedje steken zonder diep in de buidel te moeten tasten: het is perfect mogelijk als u de trucjes kent. Met een pot verf alleen al kunt u al wonderen verrichten. Het hele meubel, of gewoon de deuren, u kiest zelf wat u in een nieuw kleurtje zet. Wilt u af van de rustieke stijl, laat dan de sierlijsten verdwijnen onder een vlakke plaat die u erover kleeft en vervang de handgrepen door modernere metalen deurknoppen. Of als u echt eens gek wilt doen, kunt u uw wandkast bekleden met antieke couverts of allerlei keramiekknoppen in verschillende kleuren. Het effect is gegarandeerd heel apart. En wilt u helemaal komaf maken met uw oude meubelstukken, dan kunt u ook gewoon de deuren eraf halen en/of ze vervangen door een gordijntje met een bolletjes-, streepjes- of ander motief. www.bouwen-verbouwen.be 267 Blanco Blanco

13 Koken en bakken De oven Vroeger zwoeren chef-koks bij een fornuis met ingebouwde oven. Vandaag is dat lang niet meer het geval: leve de aparte kookplaten en ovens! Die zijn immers gemakkelijker te combineren en aan te passen dan hun voorgangers, zodat u uw kookruimte zelf naar believen kunt samenstellen. De oven kan op ooghoogte of lager worden ingebouwd. Kiest u voor het eerste, let er dan op dat hij, afhankelijk van uw gestalte, niet hoger komt dan 75 tot 100 cm voor een vlotte en veilige toegang. Een oven die opengaat als een kast, met neervallende deur of met een schuifdeur, aan u de keuze, afhankelijk van de beschikbare ruimte. Inbouwovens hebben standaardafmetingen: 60x60x55 (I x h x d). De ovenfabrikanten bieden verschillende kookmethodes aan: • met statische warmte: de gerechten worden via boven- en onderwarmte verwarmd volgens het convectieprincipe. Onder- en bovenwarmte kunnen ook apart functioneren. De grill bevindt zich net onder de koepel van de oven. Hij bezorgt de gerechten een smakelijk goudgeel korstje. • met hete lucht: een ventilator achter in de oven stuwt de warme lucht rond die wordt geproduceerd door een verwarmingselement. Die warme lucht wordt dan in de oven geblazen of gestuwd. De lucht wordt voortdurend gefilterd en draagt dus geen geurtjes mee. • met stoom: het laatste snufje op technologisch vlak. Bij het bereiden van voedingswaren in de stoomoven blijven de voedingswaarde, de vitamines én de smaak beter bewaard. Door hete lucht en stoom af te wisselen, kan u de gerechten door en door bakken en braden. • de combi-oven: die kan niet minder dan vijf functies aan. Naast magnetron en hete lucht ook nog grill, magnetron in combinatie met hete lucht, en magnetron in combinatie met grill. • de gasoven: dit is de minst populaire oplossing. • de magnetron: zie verder. Een oven heeft een vermogen van 3 tot 4 kW. Hij wordt gevoed door een eenfasige geleider met een doorsnede van minstens 2,5 mm en beveiligd door een automatische zekering van 20 A. 268 www.bouwen-verbouwen.be miele miele miele miele

Miele PureLine Design for life Onze nieuwe generatie keukentoestellen werd ontworpen op maat van uw leven. En dan kan alleen het beste goed genoeg zijn. Meer info via www.miele.be

Tijdloos design. Eindeloos efficiënt. SMEG CLASSICI OVEN SFP390X. ENERGIEKLASSE A. smeg.be

13 Het kookvlak De vooruitgang is niet te stuiten: elke dag duikt wel een nieuw type kookplaat op. Elektrisch, op gas of een combinatie van beide, vitrokeramisch, op inductie of halogeen, elk systeem heeft zijn voor- en nadelen. Aan u om uit te maken wat het best bij uw verwachtingen en uw budget? • klassieke elektrische kookplaat: de weerstand warmt de kookplaat op. • vitrokeramiek met weerstanden: de weerstanden warmen op, de vrijgegeven infraroodstralen warmen de kookplaat en dus ook de kom of pan op. • vitrokeramiek met halogeenlampen: men gebruikt het door de lampen geproduceerde infraroodlicht om de bodem van kommen en pannen op te warmen via straling en conductie. Er bestaan ook gemengde kookplaten: met weerstanden én halogeenlampen. • vitrokeramiek met inductie: met behulp van spoelen onder de vitrokeramische glasplaat creëert men aanzienlijke elektromagnetische velden. Die velden wekken inductiestromen op die de bodem van de kommen of pannen opwarmen. Zelfreiniging Bijna alle fabrikanten pakken uit met zelfreinigende ovens. Pyrolyse is het meest efficiënte systeem: de oven wordt dan verhit tot een temperatuur van ongeveer 500°C. Vetspatten en etensrestjes die zich nog in de oven bevinden, verkolen. Daags nadien kan u ze eventueel opzuigen met de stofzuiger. Duur van de hele operatie: 80 minuten tot 3 uur, afhankelijk van de staat van de oven. Veiligheid boven alles: een dergelijke oven moet perfect geïsoleerd zijn. De ovendeur bestaat uit drie of vier lagen glas en wordt gedurende het hele proces geblokkeerd om te vermijden dat iemand de oven aanraakt en zich verbrandt. Katalyse is een ander, minder doeltreffend systeem van zelfreiniging. In dit geval zijn enkel de wanden van de oven zelfreinigend: ze zijn bedekt met een speciale emaillaag die de vetvlekken oplost zodra de temperatuur 200°C bedraagt. Is uw oven niet « zelfreinigend », dan maakt u hem schoon met heet water waarbij u wat detergent en witte azijn voegt: een middeltje van grootmoeders tijd dat wonderen verricht, op voorwaarde natuurlijk dat het aangebakken vet zich niet jarenlang heeft opgestapeld smeG Tegenwoordig zijn 70% van de kookplaten vitrokeramisch, en dat is geen toeval. Glaskeramiek is nu eenmaal sterk, niet poreus en bestand tegen zuren. Bovendien geeft dit materiaal de kookhoek een cleane look. Het mag dan wel wat duurder zijn in aankoop, u zult er achteraf heel wat uren poetswerk mee besparen! De kookzones op een vitrokeramische plaat hebben een vaste diameter (enkel of dubbel), maar kunnen ook uitbreidbaar zijn, zodat ze geschikt zijn voor speciale pannen en potten. Meestal bevinden de knoppen voor de bediening van de platen zich achteraan of op de zijkant van de platen, maar soms zijn ze op ooghoogte te vinden, voor meer gebruikscomfort en een maximale veiligheid. Het meest trendy vandaag is een kookcentrum, waarmee u uw creativiteit kunt botvieren en alle denkbare gastronomische combinaties kunt realiseren. Deze kookpiano verenigt in een toestel ten minste twee ovens en verschillende (soms tot 7) kookzones, en biedt dus een waaier aan mogelijkheden: een « snelle brander », plancha, grill, frituurpan, inductieplaten, oven op lage temperatuur of broodoven… te veel om op te noemen. U vindt hem in staal, roestvrij staal of geëmailleerd gietijzer, en hij werkt op gas en/of elektriciteit. Tegelijk retro en modern: dit keukenjuweel heeft natuurlijk een prijskaartje: minimum 1000 euro, en dan hadden we het nog niet over de ruimte die hij inneemt. 272 www.bouwen-verbouwen.be smeG

siematic De magnetron Bent u een fan van de microgolf of net een fervente tegenstander, niemand zal ontkennen dat hij toch vaak goed van pas komt. Om potjes babyvoeding op te warmen, een kopje soep van gisteren of een warme chocomelk voor het vieruurtje, niemand kan eigenlijk nog zonder… Het waren de Engelsen die hem in 1940 al ontwikkelden, dus echt piepjong is hij niet meer. Hij werd eerst op de markt gebracht in de vorm van een oven en vanaf 1970 werd hij altijd maar kleiner en gesofisticeerder. Wie beweegt, krijgt het warm. Een microgolfoven werkt volgens dit principe: de elektromagnetische golven (en niet de radioactieve golven, zoals sommigen nog altijd denken) doen de moleculen in de eetwaren bewegen waardoor die opwarmen. Niet alle magnetrons hebben hetzelfde vermogen: dat kan schommelen van 500 tot ongeveer 2000 W. Klassieke microgolfovens zijn geknipt om voedingsmiddelen te ontdooien of op te warmen. Wenst u vlees te braden, te roosteren of een goudgeel korstje te bezorgen? Wil u gerechten gratineren of taartjes bakken? Dan moet u een combi-oven kopen (die behalve de magnetronfunctie ook nog gelijkmatig verspreide warmte, grill of hete lucht biedt). Net als gewone ovens zijn ook microgolfovens programmeerbaar. U kan ze inbouwen, want doorgaans hebben ze standaardafmetingen: 52 tot 70 cm breed, 27 tot 48 cm hoog en 32 tot 52 cm diep. Een magnetron van 2 kW wordt gevoed door een geleider met een doorsnede van 2,5 mm en beveiligd door stroomonderbrekers van 20 A. Televisie in de keuken Na de radio heeft ook het tv-toestel nu een vast plaatsje veroverd naast ons fornuis. Als verstrooiing terwijl we in de potten roeren, om bij te blijven met de actualiteit bij het ontbijt of als informatiebron tijdens het avondeten, het doet er niet toe : een tv in de keuken is tegenwoordig doodnormaal. En niet alleen zijn aanwezigheid, maar ook de esthetische dimensie wordt steeds belangrijker: hij moet klein zijn, om niet op te vallen wanneer hij uit staat, rond voor de mooie lijn of tegen de muur als modern accent… Er is wel eentje naar ieders smaak! In een verloren hoek, makkelijk te verplaatsen of gemonteerd op een mobiele houder, u hebt maar te kiezen hoe en waar u uw lievelingsprogramma wilt volgen zonder aan ruimte in te boeten. Bovendien is het kleine scherm ook nog eens een praktisch instrument, want met de talloze kookprogramma’s kunt u tegenwoordig nieuwe recepten in real time uit te proberen. ixina www.bouwen-verbouwen.be 273

13 Levensmiddelen koud bewaren Uiteraard mag u alle voedingswaren niet op dezelfde manier opslaan en in dezelfde omstandigheden bewaren: sommige eetwaren bederven door aanraking met vocht, andere moet u dan weer fris bewaren. In de keuken dient u dus over diverse opbergsystemen te beschikken: een koelkast en een diepvriezer zijn daarbij onmisbaar. De koelkast Samen met de televisie is de koelkast een van de eerste elektrische toestellen die hun opwachting maakten in de meeste huisgezinnen. Toch is er sinds het laatste decennium fors gesleuteld aan het concept van de koelkast. Onze onmisbare koelkast bevatte vroeger schadelijke stoffen voor mens en natuur. Gelukkig is hij tegenwoordig bijna perfect milieuvriendelijk. Maar die vluchtige stoffen zijn erg schadelijk voor de ozonlaag wanneer ze in de natuur worden uitgestoten. CFK’s hebben dan ook de baan geruimd voor andere substanties die niet giftig zijn voor het milieu. U kan kiezen voor een losstaande koelkast of voor een tafelmodel om onder het werkvlak onder te bouwen. Of u kan de koelkast onderbrengen in een kolomkast waarbij de deur de bewegingen van de koelkastdeur volgt. Bij inbouw en onderbouw moet u werk maken van een degelijke ventilatie en zowel vóór als boven (achteraan) de koelkast openingen laten waarlangs de warmte kan ontsnappen. Zet uw koelkast op een plekje waar iedereen makkelijk bijkan: in de keuken natuurlijk, maar ook niet te ver van de woonkamer. Hoe groot de koelkast moet zijn? Dat hangt af van de noden van uw gezin: doorgaans rekent men op zo’n 60 liter inhoud per persoon. De koelkast kan een vriesvak hebben met één, twee of drie sterren, wat betekent dat het vriesvak respectievelijk -6°C, -12°C of -18°C haalt. De meeste koelkasten hebben een deur die links of rechts kan worden gemonteerd, waardoor u ze overal in het vertrek kan plaatsen. Sinds kort heeft ook het Amerikaanse model onze markt veroverd. U kent ze beslist: de enorme Amerikaanse koelkasten met een dubbele deur, vriesvak, dispenser voor ijsblokjes, schaafijs, koud water enz. Deze koelreuzen kennen veel bijval. Ze zijn wel erg groot en dus niet weggelegd voor de eigenaars van een klein keukentje. Ook hun prijs is niet van de poes. Voor welk model u ook kiest, zorg ervoor dat u de koelkast een plaatsje bezorgt waar u vlot bijkan en het liefst vlak bij de natte zone én bij de kookzone. Een koelkast en een diepvriezer verbruiken ongeveer 200 tot 300 W. Beide toestellen vergen een - eventueel gezamenlijke - elektrische leiding met een doorsnede van 2,5 mm, beveiligd door een automatische zekering van 20 A. De diepvriezer smeG 274 Dikwijls is men wel verplicht de diepvriezer elders te installeren dan in de keuken. Want vaak vallen de afmetingen van deze koudemonsters niet te verzoenen met de afmetingen van de keukenkasten. Een diepvriezer is omvangrijk en neemt misschien de ruimte in van een meubel dat meer rechtstreeks nut heeft. Bovendien hebben diepvriezers nog een nadeel: soms zijn ze nogal rumoerig bij het opstarten. Een diepvriezer die een onderkomen krijgt in een kelder, zal bovendien minder energie verbruiken: doorgaans ligt de temperatuur in de kelder minder hoog dan die in de keuken. Als u de diepvriezer opent, zal het verschil tussen de temperatuur binnen in het toestel en de temperatuur in het vertrek dus minder groot zijn (een diepvriezer in een vertrek met een temperatuur van 15°C zou een kwart minder energie verbruiken dan een diepvriezer in een vertrek met een temperatuur van 20°C). Uw diepvriezer zal overigens ook langer meegaan als u uw bezoekjes aan het toestel een beetje plant en de deur dus niet té vaak opent. Een «koffermodel» verbruikt minder energie dan een «kastmodel» met laden, maar is misschien ook minder handig. Hebt u een koffermodel, dan moet u blijk geven van veel organisatiezin bij het opslaan van de levensmiddelen: als u 20 minuten naar vanille-ijs zoekt, springt u niet echt zuinig om met energie. Wil u nog meer stroom besparen? Koop dan een diepvriezer die voorzien is van een dikke isolatielaag (tussen 6 en 10 cm) of isoleer hem zelf langs de buitenkant met isolatiemateriaal. En kies geen groter model dan u nodig hebt. Een halfvolle diepvriezer verbruikt namelijk meer stroom. www.bouwen-verbouwen.be aeG

perfekt in form un d fun ktion De basis-sessies kosten 30 euro (een bedrag dat de consument terugbetaald krijgt in een waardebon, dat hij kan gebruiken bij de aankoop van een AEG-toestel) en zijn erop gericht om de diverse functionaliteiten van de AEG-toestellen tot in de puntjes uit te leggen. Uiteraard wordt ook wat gekookt en geproefd. De AEG-toestellen beschikken over behoorlijk veel technische mogelijkheden. Consumenten die deze allemaal willen leren kennen en hun toestellen volledig willen benutten kunnen terecht bij de Cooking Club van AEG die meerdere sessies organiseert om de consument bij te staan in zijn wens om zo goed en zo gezond mogelijk te koken. Er zijn basis-sessies, thema-sessies, ‘Food Pairing’ sessies en kooksessies met sterrenchefs mogelijk. Deze kookcursussen gaan niet alleen door achteraan in het Experience Center van Electrolux te Brussel, er zijn ook kookstudio’s verspreid over het ganse land: Ieper, Landegem, Wijnegem, Hasselt, Luik, Chaumont-Gistoux en in Binche. De thema-sessies kosten tussen de 50 en de 100 euro, afhankelijk van de ingrediënten die gebruikt worden. Deze sessies zijn geschikt voor de amateurkok en kunnen als thema ‘seizoensgebonden producten’ hebben, maar ook streek- of landgebonden zijn. Daarnaast worden ook ‘Food Pairing’ sessies (75 euro) georganiseerd door Sense for Taste. Deze sessies gaan vooral over smaken, geuren en over aparte voedselcombinaties. Tot slot is er de topsessie ‘koken met sterrenchefs ‘ (100 euro). Daarbij wordt de consument culinair verwend en leert hij allerhande trucs en tips om zijn eigen creaties te upgraden. Plus d’info ? www.aeg.be/CookingClub www.aeg.be

13 Slimme radiatoren in alle omstandigheden De vaatwasser: de leukste thuis Een toestel dat nogal wat fans heeft, en niet zonder reden. In een oogwenk is de vuile vaat aan het oog onttrokken en is de keuken weer op orde. Op naar andere, heel wat boeiendere bezigheden! In tegenstelling tot wat velen denken, verbruikt een vaatwasser niet veel méér dan wanneer u de vaat met de hand zou doen in de bakken van een traditionele spoelunit. Integendeel! Een vaatwasser die de vuile vaat wegwerkt van een hele dag (wat ongeveer overeenstemt met drie maaltijden - ontbijt, middagmaal en avondmaal - voor vier personen) verbruikt slechts 25 tot 30 liter water, voorwas en spoelen uiteraard inbegrepen (de voorouders van de moderne vaatwassers hadden nog tot 75 liter nodig). Minder water verbruiken betekent tijd, energie en geld besparen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het wasresultaat van een vaatwasser in vergelijking met een vaat die met de hand wordt gedaan, en al evenmin over het hygiënische aspect. Wie echt zuinig met water en stroom wil omspringen, mag de vaatwasser natuurlijk niet laten draaien voor twee borden en drie vorken! En als u wil dat uw toestel goed blijft werken, mag u het ook niet behandelen als een vuilnisbak: etensresten horen er niet in thuis! Per jaar doet een klein huisgezin 200 keer de vaat, een groot gezin 380 keer: is een vaatwasser dan een overbodige luxe? De fanatiekelingen die met de hand blijven afwassen, werpen op dat dit het enige moment van de dag is waarop de ouders eindelijk in alle rust een gesprek kunnen voeren. Een argument dat ons niet bekoort! Integendeel: net als de wasautomaat heeft de vaatwasser in grote mate bijgedragen tot de emancipatie van de vrouw en de verschillende gezinsleden duidelijk nader tot elkaar gebracht. Iets meer dan een kwart van alle Belgische gezinnen bezit een vaatwasser. Het is een toestel dat vaak wordt aangekocht wanneer men een nieuwe woning bouwt of de keuken renoveert. Enkele cijfers: er zijn vaatwassers in verschillende breedtes, gaande van 45 tot 60 cm. De diepte varieert van 56 tot 60 cm en ze zijn 85 cm hoog. Ze kunnen dus perfect worden ingebouwd of geïntegreerd in de moderne keukens. Er bestaan zelfs kleine modellen voor vrijgezellen. Lange tijd was een radiator vooral een technisch voorwerp, waarbij esthetiek op de tweede plaats kwam. Maar dat is volop aan het veranderen: nu moet hij perfect opgaan in de ruimte die hij verwarmt. Vandaag zijn radiatoren rond, cilindervormig, kabelvormig, sommige dienen zelfs als droogrek voor vaatdoeken ! En zo pronkt dit nieuwe decoratieve element zonder complexen naast ons fornuis. Als nieuwe designelementen, uitgevoerd in roestvrij staal, glas of lavasteen, presteren zij even goed als hun klassieke evenknie : de meeste zijn uitgerust met een thermostaat om de warmte die zij afgeven tot op de graad te regelen. Maar schoonheid en werkzaamheid hebben nu eenmaal een prijskaartje… Deze gesofistikeerde radiatoren kosten dus iets meer dan hun klassieke broertjes, vanaf 200 euro tot wel 2000 euro De normale programma’s duren 70 tot 90 minuten en vergen een vermogen van 1,5 tot 2 kW. Nog een goede raad: bestek waarvan het handvat vervaardigd is uit een natuurlijk materiaal zoals hout of paarlemoer kan niet tegen de krachtige waterstralen van de vaatwasser en al evenmin tegen de hoge temperaturen. Ook sommige plastic voorwerpen, kostbaar porselein of glazen in kristal wast u beter met de hand. Een vaatwasser (ongeveer 3 kW) vergt een elektrische leiding met een doorsnede van 2,5 mm, beveiligd door automatische zekeringen van 20 A. Net als de voeding van de wasmachine moet ook deze elektrische voeding worden beveiligd door een differentieelschakelaar van 30 mA (een stroomonderbreker die de «natte» zones beveiligt). Tot slot nog dit: denk altijd in termen van zuinigheid, bewegingsgemak en comfort. Net als de rest van het huis moet een keuken mooi én functioneel zijn. Of, om het met de woorden van Terence Conran, de stichter van de Habitat-winkelketen en -levensstijl, te zeggen: «de keuken is het échte middelpunt van het huis». 276 www.bouwen-verbouwen.be KitcHy Bell

13 De nieuwe AEG ProCleanTM 2.0 vaatwasser beschikt over een XXLbinnenruimte met een capaciteit van 15 bestekken, dit is 10 liter meer volume én een besteklade Deze nieuwe generatie vaatwassers, met XXL-interieur, biedt nu nog meer ruimte voor de manden dankzij de vernieuwde binnendeur. Daardoor beschikken modellen voorzien van een besteklade over een capaciteit van 15 bestekken, terwijl de modellen zonder besteklade ruimte hebben voor 13 bestekken, wat nog steeds indrukwekkend is. Beschermde glazen aeG Deze nieuwe generatie vaatwassers heeft daarbij nog 2 andere kenmerken die uitsluitend bij de AEG ProCleanTM 2.0 toestellen terug te vinden zijn : De nieuwe SoftGrip klemmen, die zelfs uw grootste wijnglazen in een veilige greep houden, en de gekende SoftSpikes die een vaste ondersteuning bieden aan alle soorten glazen. Op deze manier blijven uw glazen veilig en stabiel terwijl ze blinkend en schoon uit uw vaatwasser komen. Gemakkelijk en praktisch De nieuwe manden van de ProCleanTM 2.0 vaatwassers besparen u tijdrovende taken, terwijl uw keuken mooi opgeruimd blijft. De nieuwe besteklade kan namelijk eenvoudig uit de vaatwasser gehaald worden en past gemakkelijk in een standaard keukenlade van 60 cm. Bovendien biedt deze lade genoeg ruimte voor groot kookgerei dat voordien vaak met de hand werd afgewassen omdat het teveel plaats innam in de vaatwasser. Zeer stil, zuinig en zelfs autonoom aeG Het geluidsniveau van de ProCleanTM 2.0 vaatwassers bereikt amper 39 dB en slechts 37 dB wanneer u het ExtraSilent programma gebruikt. Dit is volgens het Duitse federale milieuagentschap het geluidsniveau dat bereikt wordt wanneer bladeren ritselen in de wind, met andere woorden: het is onmogelijk om stiller te zijn. Bijzonder praktisch is ook de AutoOff-functie, die exclusief bij AEG beschikbaar is. De intelligente vaatwasser schakelt zichzelf uit tien minuten na het einde van het programma om zo onnodig energieverbruik te vermijden. Een ander voordeel voor het milieu is het AutoSense programma. Wanneer u dit programma opstart zal de watersensor in de vaatwasser de vervuiling en troebelheid van het water detecteren en vervolgens het water- en energieverbruik tijdens het reinigingsproces aanpassen, zodat u ook hier weer bespaart. www.aeg.be aeG www.bouwen-verbouwen.be 277

13 De afzuigkap Een kookvlak zonder dampkap? Geen goed idee! Een dampkap maakt komaf met geurtjes, vocht en warme, vette dampen. Eigenlijk zijn er twee types van dampkappen die elk volgens een verschillende techniek werken: circulatiekappen en afzuigkappen. Als u geen plaats hebt om een afvoerkanaal te installeren dat rechtstreeks buiten uitmondt, kiest u beter voor een circulatie- en regeneratiesysteem. Dat betekent dat de dampkap de lucht aanzuigt, filter t en opnieuw de keuken inblaast. Een afzuigkap daarentegen zuigt de lucht aan, jaagt hem door een filter en voert hem af naar buiten. De lucht wordt gefilterd door een filter in aluminium of celluloseschuim zodat hij de afvoerleiding niet verontreinigt. Aluminiumfilters kan u makkelijk schoonmaken onder de kraan of in de vaatwasser. Sommige kan u zelfs achter in de tuin schoonspuiten met de hogedrukreiniger! U kan de dampkap inbouwen of kiezen voor een schouwdampkap. Een ingebouwde afzuigkap is vaak uitschuifbaar of zwenkbaar: het is dan een soort van lade die een plaatsje krijgt tussen twee kasten. De uitklapbare glazen klep valt makkelijk schoon te houden. Het schouwmodel verwijst uiteraard - maar dat had u al door - naar de schouw in de keukens van weleer. Maar het toestel wordt nu vervaardigd uit een moderner materiaal: roestvrij staal. Een dergelijk toestel kan de meest buitenissige vormen aannemen, wordt tegen een muur of - heel modern! - boven een kookeiland gemonteerd, maar altijd minstens 65 cm boven het kookvlak. Het vermogen van de afzuigkap kan u regelen. Per uur zuigt het toestel 200 tot 900 m3 lucht aan, afhankelijk van de lengte en de doorsnede van het afvoerkanaal. De fabrikanten hebben zich gebogen over het probleem van het lawaai, dat vroeger rechtstreeks verband hield met de snelheid van het toestel. De meest recente modellen werden dan ook geïsoleerd en zijn niet meer zo rumoerig als de oude. Sommige toestellen bezitten een gedecentraliseerde motor: de turbine wordt dan gewoon elders ondergebracht (in de kelder, in een wandkast,…). Het vermogen van een dampkap kan schommelen tussen 150 en 600 W. Een elektrische geleider met een doorsnede van 2,5 mm, beveiligd door een automatische zekering van 20 A, is dus ruim voldoende. Je reinste spitstechnologie! Bent u een fan van technische hoogstandjes? Dan zal u in uw nopjes zijn met de meest recente snufjes die de fabrikanten van afzuigkappen hebben uitgedokterd. • Een in het toestel ingebouwde ultrasone sensor die de luchtdichtheid meet. Wanneer de sensor dampvorming vaststelt, wordt de dampkap automatisch opgestart. Is de luchtvochtigheid terug normaal? Dan merkt de sensor dat ook en schakelt hij het toestel uit. • Een elektronische verzadigingsaanduiding die de gebruiksduur van de dampkap meet en aanduidt in welke mate de filter verzadigd is. • Automatische regeling van het vermogen: de dampkap werkt gedurende enkele minuten op volle kracht. Zodra de meeste dampen zijn opgezogen, neemt de snelheid automatisch af. • Intervalschakeling: de dampkap schakelt zichzelf met regelmatige tussenpozen aan, maar telkens bij een laag vermogen. • Automatisch nalopen: na het uitschakelen van de dampkap gaat de ventilatie nog tien minuutjes door. Daarna valt de dampkap stil. • Een systeem met dubbele turbine: een dergelijke dampkap is krachtiger, maar werkt bij een lager toerental. Ze is dus ook stiller. • Energiespaarlampen: in vergelijking met de klassieke verlichtingssystemen dringen deze lampen het energieverbruik drastisch terug. • Elektronische afstandsbedieningen die uw taak nog vergemakkelijken. • Variabele hoogte: sommige ultragesofisticeerde dampkappen kunnen in de hoogte worden versteld. U kan dus zelf bepalen hoe groot de afstand moet zijn tussen kookvlak en afzuigelement. 278 Een woordje over de loodgieterij en de elektriciteit De loodgieterij De leidingen voor de watertoevoer zijn vervaardigd uit koper, verzinkt staal of kunststof. Op elke leiding (koud of warm water) wordt er onder de kraan (in de kast bijvoorbeeld) een afsluitkraantje gemonteerd. En ook vóór elk toestel (vaatwasser, wasautomaat,…) komt er zo’n afsluitkraantje. Op die manier ontaardt een lek niet in een catastrofe. De leidingen die het gebruikte water afvoeren, zijn van plastic en hebben een diameter van minstens 40 mm. Alle buizen moeten er liggen alvorens de meubels en de elektrische huishoudtoestellen worden geplaatst. Enkel het aansluiten gebeurt op het laatste moment. Elektriciteit Als u een nieuwe woning bouwt en een beroep doet op een vakkundig elektricien, dan is de kans groot dat uw elektrische installatie en het vermogen van uw meter u in staat zullen stellen talloze elektrische huishoudtoestellen tegelijk te gebruiken. Maar als u een oud huis verbouwt, zal u de meter waarschijnlijk moeten versterken. Zo zal u niet alleen diverse toestellen tegelijk kunnen gebruiken, het komt ook de veiligheid ten goede. www.bouwen-verbouwen.be smeG

woonomgeving 14 AquAlift et l‘esprit piscine Een doordachte aanleg van de woonomgeving Een huis bouwen is geen akkefietje. Binnen het budget blijven, da’s de voornaamste bekommernis van de meeste bouwers. Meteen ook dé reden waarom men zich vaak pas gaat interesseren voor de tuin als al de rest af is. Maar wie niet tijdig nadenkt over zijn tuin, loopt het gevaar dat hij zijn tuinstoel moet opstellen tussen het onkruid en het bouwafval ! Toch is het niet moeilijk om te bepalen welke sfeer u in uw tuin wil scheppen en lang op voorhand te plannen waarmee u vóór, tijdens en na de werkzaamheden aan de eigenlijke woning rekening moet houden. Vóór : eerst moet u kiezen hoe u uw woning wil oriënteren. Overweeg daarbij verschillende criteria : de zon, de wind, de bestaande plantengroei, de weg… Het zijn allemaal factoren om in overweging te nemen. Tijdens : maak voor uzelf uit of u een “ natuurlijke ”, dan wel een “ vormelijke ” tuin wil, rekening houdend met het kader waarin de woning en het bouwterrein gelegen zijn. In dit stadium moet u bepalen waar u de massieve structuren wil (ook wel overgangsstructuren tussen de verschillende zones in de tuin genoemd). Na : de soepele elementen, met name de planten, worden aangebracht.

14 Natuurlijke factoren Het reliëf, de fysische en chemische aard van de bodem, het klimaat, de overheersende windrichting en de oppervlakte van het terrein, dat zijn natuurlijke gegevens waar u niets kan aan veranderen. Het reliëf Het wordt bepaald door het type van tuin waarvoor u hebt gekozen: «natuurlijk» of «vormelijk». U kan het reliëf van de tuin in meer of mindere mate «bijschaven» door het evenwicht tussen afgravingen/aanvullingen te verzorgen (in een natuurlijke tuin) of door uw toevlucht te nemen tot muurtjes (in een vormelijke tuin). De fysische samenstelling van de bodem Klei, zand, kalk en humus, dat zijn de vier componenten van de bodem. • Kleigrond is kleverig als hij nat is. Bij droog weer vertoont hij barsten. Kleigrond laat het water niet goed door en wordt bestempeld als «zware» grond. • Zandgrond is waterdoorlatend, «licht» en zuur. Zandgrond houdt het water slecht vast. En het water neemt de voedingselementen met zich mee. Zandgrond is dus arme grond. • Kalkgrond is «licht» en helder gekleurd. Ook deze grondsoort houdt het water slecht vast en droogt dus snel uit. Wie gewassen wil kweken op kalkgrond, zal hem zeker moeten verbeteren. • Humus is een organisch materiaal dat afkomstig is van de ontbinding van plantaardige en dierlijke resten. Een humusbodem vindt u in bossen en op de oevers van beekjes. Het is «lichte» grond die de werking van de micro-organismen - die absoluut onmisbaar zijn voor het evenwicht van de bodem - bevordert. Een humusbodem is vruchtbaar maar wel aan de zure kant. • Cultuurgrond is de ideale grond. Hij bestaat uit 60% zand, 30% klei, 5% kalk en 5% humus. Uiteraard hebben weinig gronden een ideale samenstelling. Net zoals geen enkele grond enkel en alleen bestaat uit klei of kalk. Het kan gaan om kleizandgrond, zand-kleigrond, klei-kalkgrond of zand-humusgrond. Het wordt nóg moeilijker om de exacte aard van de bodem te bepalen als de grond werd omgewoeld want dan zal de samenstelling verschillen van meter tot meter. De chemische samenstelling van de bodem Willen planten groeien en bloeien, dan hebben ze koolstof, zuurstof, water en minerale zouten nodig. De planten halen de koolstof en de zuurstof uit de atmosfeer via het bladgroen. De minerale zouten zijn opgelost in het water dat de plant met zijn wortels uit de bodem haalt. Minerale zouten werken als volgt: • stikstof stimuleert de groei van de planten en de bladontwikkeling. • fosfor is goed voor de ontwikkeling van de wortels en de rijping van de vruchten. • kalium maakt de kleur van bloemen intenser en zorgt ervoor dat planten beter bestand zijn tegen ziekten en aanvallen van buitenaf (vorst, droogte). Uiteraard bestaat er een wisselwerking tussen al deze verschillende elementen. Een teveel van de ene stof in vergelijking met de andere kan resulteren in een zwakke plant, een laattijdige bloei, enz MArlux MArlux 280 www.bouwen-verbouwen.be MArlux

Marlux kiezen? Dat is eviDent! Met de tegels, klinkers en tuinafwerking van Marlux trek je de stijl van je interieur mooi door naar de inrichting van je tuin. Dankzij de unieke Marlux-kwaliteit ben je zeker van de duurzame schoonheid van je bestrating. Op tegels met m-Coat Protection krijg je 10 jaar garantie. ze vergen nauwelijks onderhoud. klinkers en infinito’s met Hydro-m zijn beschermd tegen kalkuitslag en vergroening, wat ze ook bijzonder makkelijk te onderhouden maakt. Wie kiest voor Marlux, krijgt voor, tijdens en na verkoop een uitmuntende serviCe. nieuw in 2014 Geheel in lijn met het ecologisch denken, stelt Marlux ‘virage’ aan u voor: grasbetontegels met hoog designgehalte en vele creatieve plaatsingsmogelijkheden. verschillende Marlux-succesreeksen werden verrijkt met nieuwe kleuren en met extra formaten. Ontdek de collecties Minimal, Cosy, Classic en Xtirio en hun vele voordelen aan de hand van de nieuwe catalogus 2014 (vanaf eind januari bij uw Marlux-verdeler) of neem een kijkje op www.marlux.com. www.marlux.com

14 Zuurheidsgraad van de bodem Hoe lager de pH van de grond (potentiaal hydrogenium, die in de scheikunde schommelt tussen 1 en 14), hoe zuurder. Een pH van 7 wijst op neutrale grond. Boven de 7 is de grond alkalisch of basisch. De meeste planten gedijen in grond met een pH tussen 5,5 en 8,5. Sommige planten als varens, rododendrons en azalea’s hebben zure grond nodig. Wil u weten wat de pH van uw terrein is? Gebruik dan een lakmoes- of reageerpapiertje (dat u bij de drogist kan kopen). Wie de bodem nog grondiger wil laten analyseren, kan een beroep doen op een gespecialiseerd laboratorium als de Bodemkundige Dienst van België (De Croylaan 48 te 3030 Heverlee - tel. 016-22 54 26) of de Ecole Horticole de Gembloux (tel. 081-61 26 75). Zo weet u meteen of de grond op uw terrein beantwoordt aan uw behoeften. Eventueel zal u de grond moeten verrijken met behulp van grondverbeteraars of via dieptebemesting. Een grondverbeteraar verbetert de fysische eigenschappen van de grond met de bedoeling de ideale samenstelling zo dicht mogelijk te benaderen. Dieptebemesting verbetert daarentegen de chemische samenstelling van de grond en verrijkt hem met groeizame elementen. Het klimaat en de overheersende windrichting Wind kan lastig zijn. In het warme seizoen gaat het doorgaans om Z-ZW wind. Hou daar bijvoorbeeld rekening mee als u de barbecue installeert: zo vermijdt u dat de rook en de geuren uw gasten en/of uw buren hinderen. Wind voert ook lawaai mee. Denk eraan dat u tussen de weg en uw tuin struiken plant die hun bladeren niet verliezen. Die zullen het lawaai een beetje dempen. In de herfst en de winter staat er een N-NO wind die vorst en ijskoude regen mee kan voeren. Denk daaraan als u een plekje zoekt voor broze planten. De oppervlakte Een doorslaggevende factor, die rechtstreeks verband houdt met het budget waarover u beschikt. Hebt u een stadstuin , een voorstadstuin of een plattelandstuin ? Dat onderscheid zal bepalen hoe vrij u bent bij de aanleg ervan. In een piepkleine “verticale” tuin van 50 m2 bent u uiteraard minder vrij dan in een tuin van vele honderden vierkante meters. In het eerste geval moet u het eenvoudig houden en weten dat u beperkt bent. In een piepkleine stadstuin kost wat kost de «wanorde» van de natuur willen creëren, zal moeilijk zijn. En een lange en smalle tuin vergt een andere aanpak dan een driehoekige of vierkante tuin. Externe factoren Storende omgevingsfactoren verbergen en de blik afleiden naar fraaie plekjes is even belangrijk als de samenstelling van de bodem kennen. Maak bijvoorbeeld gebruik van een scherm of een bocht in het tuinpad om tuinafval en huishoudelijk afval aan het oog te onttrekken. En zorg dat u daar vlot bij kan, ook bij regenweer. xYlADecOr 282 www.bouwen-verbouwen.be Denk uw tuin zelf uit en neem geen genoegen met een kopie van deze Franse of gene Engelse tuin. En hou voor ogen dat een plantensoort uit Zuid-Frankrijk wellicht niet goed gedijt in een tuin aan de Noordzeekust. Stel uzelf de vraag of die boom snel groeit, of deze bloem tevreden zal zijn met de grond in uw tuin. Als u over weinig tijd beschikt, moet u kiezen voor een onderhoudsvriendelijke tuin. Overdrijf ook niet met trappen en niveauverschillen: misschien wandelt u nog altijd in deze tuin als u een dagje ouder wordt. U hebt heel wat tijd uitgetrokken om samen met uw architect het plan uit te tekenen van uw toekomstige woning. Doorgaans bedraagt het budget voor de tuin ongeveer 5% van het totale budget. Net als de constructie van een woonhuis begint ook de aanleg van de tuin met een ontwerp. Daarna volgt een gedetailleerd tuinplan. En tot slot maakt u concreet werk van de aanplantingen. Elk van deze etappes is belangrijk om u te behoeden voor onaangename verrassingen. Helaas volgt slechts 2% van alle bouwers dit schema. Of het nu gaat om een rijhuis, een driegevelwoning of een vrijstaande woning, het tuinontwerp moet altijd rekening houden met alle vaste elementen. Het huis zelf dus, maar ook de struikmassieven in de buurt, de bomen, de elementen die u aan het oog wil onttrekken, de vergezichten die u wenst open te laten, de erfdienstbaarheden,… Allemaal doorslaggevende factoren bij het uittekenen van het tuinontwerp. Het geheel moet evenwichtig zijn. De moeilijkheid zit in het feit dat u moet proberen u de toekomstige tuin voor te stellen. Dit is des te moeilijker omdat het huis er misschien nog niet staat en het terrein nog niet geëffend is. En dus komt de tuinarchitect als geroepen. Hij kan u helpen om het resultaat te visualiseren aan de hand van schetsen, foto’s, 3D-computerprogramma’s of bezoekjes ter plaatse.

Passie kent geen grenzen. NIEUWE KLEUREN Klaar om in te schepen voor een reis met Colores del Mundo? Bij Colores del Mundo heb je nu de keuze uit compleet vernieuwde kleuren uit vijf verschillende landen. Je zal zeker jouw smaak terugvinden in één van de kleurlijnen. Kiezen was nog nooit zo makkelijk. Je moet alleen je gevoel volgen. www.coloresdelmundo.be Energizing Ireland Positive Thailand Passionate Argentina Relaxed Australia Balanced Finland

Luiken Luiken voor de ramen verhogen de waarde van uw woning aanzienlijk. De plaatsing levert geen enkel technisch probleem op: dergelijke luiken worden voor elk venster op maat gemaakt. Waarom ze uw huis een meerwaarde verlenen? Vooral omwille van hun isolerende eigenschappen en hun weldoende invloed op uw energieverbruik. Maar luiken hebben nog andere belangrijke functies: ze beschermen tegen inbraak en houden dag- of nachtlicht buiten. Er bestaan diverse systemen van luiken. Het kan gaan om rolluiken, om luiken met een of twee vleugels of om luiken die draaien in hengsels die in het metselwerk zijn vastgezet. Als ze open zijn, liggen die luiken tegen de buitenmuur aan. Als u ze sluit, klappen ze dicht en sluiten ze de deur- of vensteropening volledig af. Luiken met jaloeziewerk combineren de structuur van een luik met die van een jaloezie (een luik dat voor het overgrote deel van zijn oppervlak een open structuur heeft). Ze laten de lucht door, maar houden de zonnestralen buiten. Met dergelijke luiken kan u zien wat er buiten gebeurt zonder gezien te worden. Maar uiteraard beschermen ze minder goed tegen inbraak dan volle luiken. traditionele rolluiken Dit type van rolluiken past zich aan de afmetingen van uw deuren en vensters aan tot een breedte van 5 meter en een hoogte van 3,5 meter. Er bestaan een tiental modellen van lamellen: in PVC, aluminium, dubbelwandig, geïsoleerd,… Het scherm kan u naar keuze met of zonder jaloeziewerk laten maken. Traditionele rolluiken kunnen worden uitgerust met een bijkomende beveiliging die verhindert dat inbrekers ze langs buiten opheffen. rolluiken uit één stuk Dit product bestaat uit een kant-en-klare cassette uit één stuk die gewoon in de ruimte boven het venster wordt ingewerkt. Zowel het rolluik als de cassette worden volledig op maat van uw vensters gemaakt; de geleiders worden vervaardigd in PVC of aluminium. U kan heel goed bij het mechanisme zodat u dit vlot kan onderhouden en heel makkelijk kan herstellen als er zich een probleem voordoet. Buitenzonwering Zonwering werd uitgedacht om de zonnestralen te filteren en binnen in uw woning of veranda een zachte sfeer te creëren. Zonwering biedt 284 www.bouwen-verbouwen.be tal van mogelijkheden. Elke zonwering wordt op maat gemaakt in de door de klant gekozen tinten. Rolgordijnen met doek (het doek ontrolt zich langsheen geleiders en rolt op in een beschermkast), zonwering voor erkers en veranda’s (de zonwering «volgt» het profiel van de ruit), screens (zonwering voor vensters en deuren), uitvalschermen (bescherming voor vensters en deuren met wisselende lengte en helling), zonwering voor terrassen (doeken in wateren vuilafstotende acrylvezels die tot 40 m2 kunnen overspannen en die, gerekend vanaf de muur, een maximale uitval hebben van 6 meter). Automatisering van rolluiken en zonnetenten De producenten van automatiseringssystemen hebben een volledig gamma rolluiken en zonnetenten uitgekiend om u het leven echt makkelijk te maken. De rolluiksystemen zijn zowel geschikt voor renovatie als voor nieuwbouw. De motor (die geen enkel onderhoud vergt) wordt in de cassette geïntegreerd en zo aan het oog onttrokken. De bediening gebeurt met één enkele knop (of op afstand) en kan individueel, centraal en/of geprogrammeerd verlopen. Ze kan ook aan een horloge worden gekoppeld: in dat geval treden de rolluiken automatisch in werking op vooraf geprogrammeerde tijdstippen. U kan de bediening anders programmeren voor weekdagen en weekends, en zelfs kiezen voor een willekeurig verloop, bijvoorbeeld als u afwezig bent. Ook als u opteert voor een volkomen geautomatiseerde installatie, blijft het mogelijk om manueel in te grijpen. Kiest u voor draadloos bediende rolluiken, dan hoeft u uiteraard geen sleuven te voorzien voor de elektrische bekabeling. Sommige fabrikanten hebben zelfs een «ABS»-systeem uitgedacht dat gekoppeld wordt aan een elektrische motor. Zonnetenten werken volgens hetzelfde systeem als rolluiken: de motor wordt in de oprolas ingebouwd. In dit geval kan de installatie worden aangevuld met een «wind-zon-automatisme» dat zowel een windmeter als een zonnecel omvat. De zonnetent zal zich (na een tijdje) ontrollen of oprollen, afhankelijk van de intensiteit van de wind en de zonnestralen. Als er té veel wind staat, trekt de tent zich terug. Ook als de zon verdwijnt, rolt de tent zichzelf op. Alles gebeurt automatisch en in alle veiligheid, ook als de eigenaars van de woning er niet zijn. bOflex

zonwering protection solaire Dealers : Limburg : Boflex n.v., Genkersteenweg 313, 3500 Hasselt – Tel.: 011/300.400 – info@boflex.be – www.boflex.be Brabant : Bostore bvba, Wolvendreef 90, 3210 Leuven – Tel.: 016/53.53.88 – bostore@skynet.be – www.bostore.be Antwerpen : Gonnissen-Wijckmans, Kopstraat 346-348, 2900 Schoten – Tel.: 03/658.14.80 – info@poortencentrale.be – www.poortencentrale.be Goossens bvba, Vijverstraat 36, 2460 Kasterlee – Tel.: 014/88.10.51 – info@montagebedrijf-goossens.be Del Duca Interieur bvba, Boechoutsesteenweg 38B, 2150 Borsbeek – 03/455.00.05 – info@delduca.be Brussel/Bruxelles : Chassis Van Hoeke, avenue Léon Theodore 216, 1090 Jette – 0476/46.69.16 O-Vlaanderen : Vettenburg bvba, F. Lousbergskaai 21, 9000 Gent – Tel.: 09/225.26.55 – info@vettenburg.be – www.vettenburg.be Prisma Sign, Zandstraat 69, 9170 Sint-Pauwels – Tel.: 03/770.78.09 – info@prismasign.be – www.prismasign.be W-Vlaanderen : Wolfaert, Biezenkouter 50, 9940 Evergem – Tel.: 09/345.71.70 – info@wolfaert.be Veranda’s Joye, Moeskroenstraat 802, 8930 Menen – Tel.: 056/42.42.38 – info@verandajoye.be – www.verandajoye.be Vanneste D & Zoon bvba, Ieperstraat 144, 8830 Hooglede – Tel.: 051/70.03.20 – aluvann@telenet.be Brabant Wallon : All Matic Doors, rue Colo Hugues 67, 1420 Braine-l’Alleud – Tél.: 02/387.28.29 – info@allmaticdoors.be Hainaut : La Binchoise Décoration sprl, rue de Bienne 15, 7133 Binche – Tél.: 064/77.50.31 – info@labinchoisedeco.com – www.labinchoisedeco.com Idéal Volet – Chaussée de Lille, 48 – 7500 Tournai - 069 84 48 84 - info@ideal-volet.be Namur : Sofiplas, ZI, Chaussée de Tirlemont 73, 5030 Gembloux – Tél.: 081/62.54.54 – info@sofiplas.be Liège : Leclercq Décoration, Av. Libert 7, 4920 Aywaille – Tél.: 04/384.62.57 – info@leclercq-decoration.be Neco Energie sprl, rue de la Charrette 100, 4130 Esneux – Tél.: 04/355.06.55 – info@neco-energie.be – www.neco-energie.be Luxembourg : Menuiserie Guelff sprl, Vieux Chemin de Musson 18, 6792 Aubange – Tél.: 063/67.86.92 – jean-marc.guelff@menuiserie-guelff.be

14 Binnenzonwering Een zonnegordijn kiezen is allereerst opteren voor een bepaalde stijl. Jaloezieën of Venetiaanse blinden, Amerikaanse stores, vouwgordijnen, verticale reepgordijnen, rolgordijnen, gedrapeerde gordijnen… De keuze is nagenoeg eindeloos en er zijn talloze systemen op de markt. Rolgordijnen zijn een volwaardig onderdeel van de inrichting. Ze dragen bij tot de isolatie van de vensters en zorgen tegelijk voor een intieme sfeer in de woonkamer, de slaapkamer, de keuken, de badkamer of het kantoor. Ze zijn ook bijzonder geschikt voor veranda’s omdat ze zowel de verticale als de schuine wanden aankleden en zelfs speciale vormen aankunnen. Specialisten in zonwering zullen u met raad en daad bijstaan om uw plannen tot een goed einde te brengen. Zij zullen de maten opnemen en de afgewerkte producten plaatsen. Er zijn ook tal van materialen beschikbaar: afhankelijk van het type van rolgordijn of zonwering gebruikt men aluminium, hout, stof (acryldoek of doek met open textuur), PVC, verduisterend doek, gemetalliseerd polyester enz. stores met verticale lamellen Nog een manier om de natuurlijke elegantie van een interieur kracht bij te zetten. Ze bestaan in een enorme waaier van kleuren. Voor het materiaal is er keuze uit zachte stof, fraai ogend PVC of glad afgewerkt aluminium. Amerikaanse stores Exclusieve tinten. Een handig klittenbandsysteem om de stof te verwijderen. Een bedieningsmechanisme in harmonie met de kleur van de stof. Een makkelijke bediening. Het rolgordijn Het functionele aspect van het rolgordijn doet niets af aan zijn decoratieve troeven. Dankzij zijn mechanisme is het ook voor kleine oppervlakken geschikt. En het draagt altijd en overal bij tot een smaakvolle inrichting. Het vouwgordijn Het vouwgordijn combineert de warme uitstraling van stof met een harmonieus design. De regelmatige plooien dempen het licht en scheppen een zachte, serene sfeer. De paneelzonwering Japans geïnspireerde schuifpanelen die speciaal werden ontworpen voor grote glaspartijen. Omdat ze vervaardigd zijn uit stof, kan men er zijn persoonlijke stempel op drukken. Venetiaanse blinden of jaloezieën Een moderne en toch klassieke store dankzij het loepzuivere design en de kwaliteitsmaterialen. Met dit product kan u de lichtsterkte en de zichtbaarheid regelen. Het past even goed in een ontspannen sfeer als in een werkomgeving. Makkelijke en snelle plaatsing. Kapsysteem Een schuin geplaatst store die perfect geschikt is om elk glazen oppervlak maximaal van het licht af te schermen. Ideaal voor dakvensters. 286 www.bouwen-verbouwen.be Het ontwerp Bij het opstellen van een ontwerp voor het gekozen tuintype, moet u rekening houden met wat tuinarchitecten de «logica van de werf» noemen. Zes etappes zijn noodzakelijk. 1. Misschien staat uw terrein al vol met allerhande planten. Hoge vegetatie • Bomen of «hoogstammen» kan u vellen als ze te veel ruimte in beslag nemen, als ze de constructie hinderen, als er meerdere voorkomen in één en hetzelfde massief of als ze dood zijn. In dat geval moet u ze dus rooien (uittrekken of chemisch vernietigen). • Wil u de bomen liever bewaren? Dat kan, maar dan moet u ze wel snoeien, toppen of gewoon de takken wat uitdunnen. De tussenvegetatie Daarmee bedoelen we struiken als de hazelaar, de wilde wilg en de vlierboom. Aan u om te beslissen of ze deel mogen uitmaken van de soepele structuur van uw tuin. De bodemvegetatie Het gaat om al het onkruid waar u komaf mee moet maken. Onkruid wieden betekent dat u de spontane vegetatie (grassen, doornstruiken,…) zorgvuldig uittrekt. Uiteraard met wortel en al! sOMfY sOMfY

14 2. Het terrein is ontdaan van alle ongewenste planten Het is nu al wat makkelijker om u, met de hulp van uw tuinarchitect, een beeld te vormen van de tuin die u gaat aanleggen. Als u de niveauverschillen in kaart brengt en een tekening maakt op schaal, kan u op papier weergeven wat u in uw tuin wenst te plaatsen en volgens welk reliëf. Vergeet niet werk te maken van een degelijke werfinrichting: plaats dus afsluitingen en schuttingen. Zo voorkomt u eventuele ongelukken waar u aansprakelijk voor zou zijn. 3. Het reliëf van de tuin: een belangrijk decoratief element Té uitgesproken niveauverschillen breken het perspectief. Maar een heuveltje of een iets hoger gelegen rotstuintje kunnen doorgaan voor natuurlijke niveauverschillen en het geheel extra charme verlenen. Met afgravingen en aanvullingen kan u de niveauverschillen in de verf zetten of wegwerken teneinde een weg aan het oog te onttrekken of u af te schermen van de buren. Opgelet, grond verplaatsen is altijd een dure zaak. Hoe duur hangt af van het antwoord op twee vragen: hoe makkelijk is uw tuin toegankelijk en hoever moet de grond worden gehaald? Als u op uw terrein niveauverschillen van meer dan 50 cm wil, raden wij u aan de nodige toelatingen te vragen. Overigens is het altijd voorzichtig om de stedenbouwkundige plannen van de gemeente te raadplegen alvorens met de werkzaamheden te starten. Dat is de taak van de architect en de tuinarchitect • Zoek op voorhand een evenwicht tussen de aan en af te voeren grond en laat, indien mogelijk, de grond van een afgegraven heuveltje meteen storten in een inklinking die u wil opvullen. • De bovenste grond mag u niet vermengen met de grond uit een diepere laag. De aarde aan de oppervlakte is de teelaarde (of bouwkruin) en veel geschikter om gewassen te kweken. • Het evenwicht tussen aangevoerde en afgevoerde grond hangt samen met de mate waarin de aarde verzakt. Niet-omgewoelde aarde neemt minder volume in dan omgewoelde aarde. De inkrimpingscoëfficiënt na verzakking bedraagt 1 tot 1,5% voor zand, 2 tot 5% voor teelaarde en 4 tot 8% voor kleigrond. Wat concreet betekent dat aangevulde grond zich 1 tot 8% boven het geplande nivelleringspeil moet bevinden. Het verzakken van de grond gebeurt vanzelf en duurt een heel jaar. • Als u een helling aanlegt, mag u de verschuivingshoek niet overschrijden. Zo niet zou de aarde kunnen wegschuiven. Voor net omgewoelde grond bedraagt de maximale verschuivingshoek 30° voor zand, 35° voor grind, 35° voor klei en 45° voor keien. • Als u een talud wil beplanten en onderhouden, dan moet de basis twee of drie keer de hoogte bedragen. Een nog steiler talud is instabiel en valt niet te bewerken. 4. Het profiel van de tuin ligt vast U kan nu starten met de nivelleringswerkzaamheden. Net als de grote grondverplaatsingen kan ook de nivellering mechanisch of met de hand gebeuren. Voor welke techniek u kiest, hangt niet alleen af van de mate waarin de tuin toegankelijk is voor werftoestellen maar ook van de tijd en het budget dat u aan de operatie wenst te besteden. Voor de kleine bulldozers die men momenteel gebruikt, is een doorgang met een breedte van 1,5 tot 1,6 meter voldoende. Ze kunnen dus op de meeste plaatsen worden ingezet (vergeet niet dat u zo’n toestel ook kan huren!). 288 5. Een tuin wordt aangelegd rondom een stevige structuur Toegangsweg, terras, parkeerplaats, muurtjes, trappen en zelfs een zwembad of een tennisplein vormen de stevige structuren, zeg maar het geraamte van een tuin. Grasvelden en vijvertjes noemt men in het technische jargon de «vlakke» of «horizontale» delen van de tuin. Denk bij het ontwerpen van deze delen al aan het onderhoud dat ze zullen vergen. Anderzijds mag u uw tuin ook niet vol leggen met nutteloze wegeltjes. Paadjes moeten van de straat naar het huis lopen, van het huis naar de garage, van de plaats waar u afval opslaat naar de straat,.. kortom ze moeten de verschillende toegankelijke delen van de tuin met elkaar verbinden. De paadjes kan u nog in een later stadium bestuderen. Het is zelfs beter de woning en dus ook de tuin een tijdje te gebruiken alvorens de wegeltjes uit te stippelen. Want dan bepalen de gewoonten van de bewoners waar er paadjes komen. De Zwarte Prins komt aan bij Ernest Lebailly ! Het bedrijf Ernest Lebailly start met de productie van een nieuw soort decoratief grind, afkomstig uit de steengroeve “Bois du Prince”. U zult de Zwarte Prins, verkrijgbaar in kaliber 0/8 en 8/22, zeker op prijs stellen voor zijn verfijnde, esthetische kwaliteiten. Vooral voor toepassingen in tuinaanleg zal dit nieuwe grind bijval genieten. Ons zwarte grind is een zure steen en is dus onder meer ideaal voor de aanleg van wandelpaden, omdat het gevoelige ecosystemen zoals veenderij en onderhout vrijwaart. Dankzij de thermische inertie van de steen vormt het ook een ideale bescherming voor planten tegen de kou. “Zen”-tuinen, realisaties op de grond… er is geen gebrek aan ideeën om de troeven van dit mooie zwarte grind te gebruiken. Natuurlijk is de Zwarte Prins verkrijgbaar in ons assortiment van decoratieve grindsoorten: wit grind en picaille grind gekalibreerd in 8/22 en 0/8. www.bouwen-verbouwen.be

S.A. Ernest Lebailly Depuis-Sinds 1842 GRAVIER BLANC et MOELLONS DÉCORATIFS WIT GRIND en DECORATIEVE BREUKSTENEN N.V. Gravier blanc - wit grind 0/8mm Parc Pairi Daiza Notre gravier est issu d’une roche non poreuse résistante au gel il ne s’écrase pas, il n’éclate pas ses qualités de haute tradition le placent parmi les graviers les plus appréciés dans les secteurs de la construction et de l’aménagement de jardin vous apprécierez également nos moellons de silex, idéaux pour vos rocailles et pièces d’eau. Ons grind, afkomstig van niet-poreuze en vorstbestendige rotsen, is ongevoelig voor verbrokkelen of barsten. Door zijn traditionele kwaliteit is het een van de meest gewaardeerde grindsoorten in de bouwsector en voor tuinaanleg. U zult zeker ook onze breukstenen uit silex op prijs stellen, die ideaal zijn voor uw rotspartijen en watervlakken.                       

14 6. Het opmaakprofiel schikt de soepele elementen rond de stevige structuren Een tuin aanleggen zonder plan? Dat loopt meestal niet zo goed af. Doorgaans denken we grondig na over de binnenhuisinrichting, maar lijken we ten einde inspiratie als het gaat om de inrichting van onze woonomgeving. De moeilijke plantennamen in het Latijn en de planten die in een opwelling worden gekocht in de kwekerij hebben al veel teleurstellingen veroorzaakt. Vermijd kost wat kost een te ingewikkeld geheel. Het allerbelangrijkste criterium om te slagen is uiteraard het moment waarop u aan de slag gaat. Is uw terrein klaar om gazon te zaaien maar is het volop herfst? Dan moet u wachten tot half mei en tot er geen gevaar meer is voor vorst, als u het gras de kans wil geven te groeien. Als het opmaakprofiel klaar is in de maand juni, hebt u darentegen meer vrijheid. En toch… Aangezien de tuinarchitect de planten levert met een waarborg van één jaar, hebt u er belang bij ze in de herfst te planten. Zo kan u zien of ze de winter verdragen. Zo niet worden ze vervangen. Garage of carport ? Dit is zeker geen vrijblijvende filosofische vraag, maar een concrete keuze voor wie met bouwplannen rondloopt. Elke formule heeft haar voor- en nadelen… Carports zijn tegenwoordig helemaal ín, een evolutie waaraan de kwaliteit van de hedendaagse wagens zeker niet vreemd is. Uw wagen heeft niet langer een gesloten garage nodig die hem tegen alle weersomstandigheden beschermt : het materiaal dat autoconstructeurs tegenwoordig gebruiken, biedt voldoende garantie tegen roestvorming. Een overdekking in de vorm van een carport volstaat voor uw voertuig, dat bovendien sneller droogt door de luchtcirculatie. Variaties op een thema Carports zijn eenvoudige constructies, afhankelijk van smaak en behoefte aangebouwd of losstaand, die perfect in de omgeving kunnen opgaan. Zij zijn minder massief dan garages, en hierdoor makkelijker aan te passen aan om het even welk type huis. Met de materialen die vandaag op de markt te vinden zijn, kan de architecturale verbeelding alle kanten uit. Kunststof, gedurfde vormen en kleuren kunnen perfect bij een modern huis. Een houten constructie past dan weer beter bij een landelijke woning. De vrije keuze blijft echter niet beperkt tot de draagstructuur. De toekomstige eigenaar kan denken aan een dak met een enkele helling (indien hij de carport tegen zijn huis aanbouwt), met een dubbele helling (meestal voor een losstaande carport), een plat dak (het meest courante, wegens het goedkoopste) of zelfs een boogdak. Dan blijft nog de keuze van de bekleding. Ook hier tal van mogelijkheden, hoewel die vaak mee bepaald worden door het type constructie. Bij een carport met enkele of dubbele dakhelling zal de producent ongetwijfeld dakpannen of leien aanraden, terwijl bij een plat dak gewoon een asfaltbekleding kan volstaan. Sommige fabrikanten stellen steeds vaker lichtdoorlatende panelen voor als dakbedekking, wat slim gezien is, want zo is de carport natuurlijk verlicht. 290 www.bouwen-verbouwen.be HörMAnn

BETAFENCE KWALITEIT VOOR HET LEVEN betAfence Carport of garage ? De wetgever maakt geen verschil tussen de twee ; voor allebei is een bouwvergunning nodig. Soms is in bepaalde verkavelingen de bouw van een garage stedenbouwkundig verplicht. Een dure verplichting, want dan is een fundering nodig, terwijl voor een carport alleen een fundering nodig is onder de vier steunpalen. Een afgesloten garage biedt dan weer andere voordelen: zij biedt ook ruimte om fietsen of een grasmaaier te stallen en zo tegen diefstal te beschermen. Bovendien biedt een garage meer comfort als zij deel uitmaakt van het huis, want dan is zij rechtstreeks verbonden met de leefruimte. Verlies echter niet uit het oog dat het vandaag een echte luxe is om zo veel oppervlakte uitsluitend aan de wagen op te offeren. Water, afwatering & afvoergoten De bodem laat een deel van het water doorsijpelen en houdt een ander deel vast. Deze eigenschap van de bodem is van kapitaal belang en kan negatief worden beïnvloed door verschillende factoren: • een te snelle verdamping bij te warm weer • het water vloeit te snel doorheen de bovenste laag en dringt meteen in de ondergrond (doorlaatbare bodem) • veel afvloeiend water, ingevolge : • een hellend terrein • de aard van de bovenste laag • de vegetatie • de dikte van de doordringbare laag Algemeen gesteld moet het water worden afgevoerd. Dat kan gebeuren op natuurlijke wijze, door een ondergronds draineersysteem of door een afvoerkanaal in open lucht. Watert het terrein op natuurlijke wijze af en vloeit het water spontaan naar de laagst gelegen punten die ver genoeg van het huis liggen ? Des te beter ! … OPTIMALE BESCHERMING TOT 20 JAAR GARANTIE MADE IN EUROPE 130 JAAR ERVARING Duurzame afrasteringen www.betafence.be Met Betafence kiest u voor kwaliteit en zekerheid, een leven lang. De wereldwijde nummer 1 in afrasteringssystemen omringt u met de beste zorgen en beschermt wat voor u echt telt. Betafence verenigt er varing en knowhow in een gevarieerd assortiment met tuinafsluitingen, poor ten en totaalconcepten op maat. Zo geniet u van een veilige tuin in de geruststel lende ze kerheid dat u hebt gekozen voor de beste kwaliteit. Duurzaam en betrouwbaar. Ontdek het complete Betafence-assortiment in onze GRATIS brochure ‘Tuin en Thuis’. Vraag uw exemplaar aan via info.benelux@betafence.com. Betafence NV / Zwevegem / T 056 73 47 47 / info.benelux@betafence.com

14 Toch zijn afvoerleidingen en een draineersysteem vaak nodig, vooral op een vlak terrein. Dit is absoluut specialistenwerk. De draineerbuizen moeten in sleuven worden gelegd aan de basis van de funderingen. Ze worden op een grindbed gelegd en in geotextiel (bidim) gerold en verpakt. Zo is de draineerbuis beschermd tegen elke vorm van beschadiging van buitenaf. Het water kan ook wegstromen in open afvoergoten. Die moeten een helling hebben van minstens 1,5 tot 2%: het water vloeit dan makkelijker weg en de afvoergoot zal niet verstopt raken door allerhande afval. In de handel zijn er verschillende types van afvoergoten te vinden: met of zonder ingewerkte helling, met een rooster, met of zonder afsluitsysteem, met verticale of zijdelingse afwatering, met of zonder zandvanger, enz. U kan uiteraard ook opteren voor een zinkput onderaan de helling. Da’s waarschijnlijk de voordeligste oplossing. Een degelijk onderhouden tuin, da’s uiteraard ook een degelijk - dat wil zeggen niet te karig en niet overdreven - besproeide tuin. Alleen planten die geregeld en efficiënt worden besproeid, zullen goed gedijen. Vaak is de natuur niet bij machte de constante behoefte aan water van de planten te dekken. Om nog maar te zwijgen van de bijzondere eisen van bepaalde plantensoorten! Verscheidene firma’s zijn gespecialiseerd in sproeitechnieken. Met behulp van geperfectioneerde systemen (aan de oppervlakte of ondergronds) kan u uw tuin op een comfortabele en accurate manier besproeien, zelfs wanneer u niet thuis bent. De plaatsing van een dergelijk systeem is wel vrij duur. Bovendien moet u het ‘s winters ook beschermen tegen de vorst. Vergeet niet dat sommige gemeentes het gebruik van leidingwater om te sproeien of schoon te maken drastisch aan banden leggen tijdens de zomermaanden. Voorzie dus een systeem om het regenwater dat op uw dak terechtkomt op te vangen en op te slaan. Dat kan bijvoorbeeld in plastic kuipen die doorgaans worden begraven op het laagste punt van de tuin. 292 www.bouwen-verbouwen.be woonomgeving buscH jAeger AcO pAssAVAnt AcO pAssAVAnt AcO pAssAVAnt

14 het zwembad een geval apart ... Waar komt het? Dat hangt in hoofdzaak van twee factoren af: het reliëf van het terrein en de kwaliteit van de bodem. Praktische of esthetische overwegingen komen pas op de tweede plaats. Elektrische buiteninstallatie Als u een grote tuin hebt, kan het nuttig zijn enkele lichtpunten of stopcontacten te voorzien. Lichtpunten dienen om aan te duiden waar er een paadje loopt of om de tuin plots in een hel licht te doen baden indien u een indringer vermoedt. Stopcontacten stellen u in staat elektrisch gereedschap (grasmaaier, haagschaar,…) te gebruiken in de tuin zonder dat u voortdurend hoeft te zeulen met ellenlange verlengkabels. Uiteraard kan tuinverlichting ook een esthetische functie hebben. In dat geval zal een ernstige firma de tuinverlichting samen met de klant uittesten (‘s nachts uiteraard) met behulp van losse elementen Aangezien het om een buiteninstallatie gaat, moet u uiteraard tal van veiligheidsmaatregels in acht nemen. • Bescherm elke stroombaan buitenshuis door een differentieelschakelaar van 30 mA (van hetzelfde kaliber als die van de badkamer). • Gebruik bipolaire schakelaars. • Gebruik buitenshuis enkel waterdichte stopcontacten en schakelaars. De verlichtingsarmaturen moeten het symbool IP X4 (spatwaterdicht) dragen. • Een ondergrondse kabel kan - zelfs als u hem volgens de voorschriften 60 cm diep legt - op allerhande manieren beschadigd raken (door vocht, door knaagdieren, bij het omspitten,…). Gebruik voor ondergrondse toepassingen dus enkel de reglementaire speciale kabels (gepantserde EVAVB- of EXAVB-kabel die u als dusdanig ingraaft in de sleuven of een VVB- of VFVB-kabel die u in een ommanteling in polyethyleen schuift). • Trek de al dan niet dusdanig ingegraven kabels op een zandbed. Zo behoedt u ze voor beschadiging door stenen, keien en ander afval. Want die zijn altijd terug te vinden in een bodem die onlangs werd omgewoeld en zich vlakbij een nieuwe constructie bevindt Andere praktische aspecten waarmee u rekening moet houden: • de afstand tot het huis: niet te dicht, zodat het lawaai van de pomp niet hindert (tenzij het om een stille pomp gaat uiteraard), zodat de woonvertrekken niet overspoeld worden door insecten en zodat kleine kinderen niet in het zwembad kunnen vallen. Maar ook weer niet te ver, anders heeft niemand nog zin om te gaan zwemmen en kan u zwemmende kinderen niet in de gaten houden en ook niet meteen ingrijpen als er iets mis gaat • bij voorkeur in de zon zodat die zowel het water als de badgasten kan verwarmen • ver van bomen en struiken: bladeren uit het water vissen, is lastig • ver van indiscrete blikken. Welk type van zwembad? Of het nu gaat om een zwembad uit één stuk, een traditioneel zwembad of een prefabzwembad, de constructie of de installatie van een zwembad is geen werk voor amateurs. Het is een complexe taak die men doorgaans overlaat aan specialisten. Het traditioneel, bouwkundig zwembad Dat wordt volledig ter plaatse en op maat gebouwd. Daarbij kan men vier technieken gebruiken: • blokken in polystyreen • metselwerk in betonblokken op een basis van gewapend beton • beton dat in een bekisting wordt gestort of in de vorm van prefabpanelen • beton dat op een wapening in metaal wordt gespoten (met dit procédé zijn er fantasierijkere vormen mogelijk, zoals een zwembad met eilandjes, namaakrotsen, enz.). Daarna wordt de constructie met verschillende producten of bekledingen waterdicht gemaakt: • speciale verf die wordt aangebracht op een coating: niet zo’n aanrader, want dit is een erg lastige klus • waterafstotende mortel: opletten voor barstvorming (minuscule scheurtjes) • kunsthars • cementeren en een liner (soepele kunststofbekleding) aanbrengen: de veiligste en de meest gebruikte optie • tegels of mozaïeksteentjes: geen aanrader voor buitenzwembaden wegens het gevaar op vorstschade en wegens problemen ingevolge de eventuele instabiliteit van het terrein (verzakkingen, enz.) Bij de keuze van de bekleding laat u zich leiden door de afmetingen van het zwembad maar ook door uw budget. Want één ding is zeker: hoe fraaier de afwerking, hoe hoger de prijs. www.bouwen-verbouwen.be 293

14 Het zwembad uit één stuk Dergelijke baden worden volledig in de fabriek gemaakt. Ze zijn vervaardigd uit polyesterhars die met glasvezel is verstevigd en op een rigide structuur wordt gegoten. De wanden bestaan uit verschillende lagen: • een krasvrije laag die ook bestand is tegen UV-stralen en chemische producten • een laag in met glasvezel verstevigde polyesterhars, die borg staat voor de mechanische weerstand • een isolatielaag, vaak met honingraatstructuur • een gladde en waterdichte laag die voorkomt dat er vocht uit de bodem binnendringt. Deze zwembaden worden in een geëffende uitgraving geplaatst. Zwembaden in één stuk zijn zelden groter dan 5 m x 12 m (grotere baden kunnen niet meer worden vervoerd). De vorm van de inlooptrap is bijzonder origineel. Een ingebouwd rolluik plaatsen is achteraf vaak onmogelijk wegens de binnenprofielen. Het prefabzwembad Dit zwembad wordt ter plaatse in elkaar gezet vertrekkende van een aantal prefabelementen. Die bestaan, afhankelijk van de fabrikant, uit: • gegalvaniseerd staal • polyester • kunsthars • hout • aluminium • PVC • gewapend beton • polyurethaan Sommigen gebruiken deze technieken in combinatie met beton (voor de bodem van het zwembad) terwijl de wanden bestaan uit lichtere materialen. Andere fabrikanten maken in hun eigen fabriek betonnen zwembadkuipen die bestaan uit panelen. Vorm & afmetingen In warmere streken heeft de grote rechthoek afgedaan en is hij vervangen door fantasierijkere vormen. Maar in onze - vrij koude - contreien is het onontbeerlijk om het zwembad af te dekken. Enerzijds om warmteverlies tegen te gaan, anderzijds om het zwembad te beschermen tegen weer en wind. Het rechthoekige zwembad is dus dé referentie bij uitstek voor wie een afdekking wil plaatsen (afdekzeil, rolluik, enz.) Wie een zwembad bouwt in de tuin, moet uiteraard rekening houden met de grootte van die tuin. De meeste tuinzwembaden hebben vrij bescheiden afmetingen: 3 tot 5 meter breed, 6 tot 12 meter lang en een diepte die schommelt tussen 1 m 40 en 1 m 80. De keuze van de tuin in belangrijk en hellingen vallen vaak niet te gebruiken. De ideale diepte voor een zwembad ligt tussen 1,40 m en 1,50 m, zowel naar spelplezier, onderhoud als verwarming toe. graafwerken & stabilisatie Voor welk type zwembad u ook kiest, graafwerken zijn altijd nodig. De firma die het zwembad plaatst of bouwt, zal een bestek opmaken voor het weggraven, opladen, afvoeren en elders storten van de grond. De aarde kan ook in de onmiddellijke nabijheid van het zwembad worden uitgespreid (om de tuin een ander reliëf te geven bijvoorbeeld) op voorwaarde dat de bodem geen enkel obstakel bevat zoals een bron of leidingen net onder de oppervlakte. Als het gaat om een zwembad in één stuk, controleert men tijdens het aanvullen voortdurend of het bad waterpas en stabiel ligt, terwijl men het geleidelijk vult met water. Basisprijs van de graafwerken in een tuin die vlot toegankelijk is voor de graafmachine (het afvoeren van de grond per vrachtwagen niet inbegrepen): om en bij de 1.500 e, exclusief B.T.W. Onderhoud en waterbehandeling Het water van het zwembad moet schoon en hygiënisch zijn, dat wil zeggen geur-, kleur- en smaakloos. De moderne zwembaden zijn uitgerust met een filtersysteem dat berekend is op het volume van het bad en dat komaf maakt met de onzuiverheden in het water. Het filtermateriaal bestaat uit: • de pompen • de skimmers (aan de oppervlakte) • de bodemput • de filters • de inlaatnozzles • de kleppen die nodig zijn opdat de installatie goed zou werken • de aansluiting op de riolering De pompen (of de skimmers) en de bodemput zorgen voor de vernieuwing van het water: ze pompen het weg en stuwen het door filters die zich aan de oppervlakte of diep in het zwembad kunnen bevinden. Die filters werken met schuim, zand of diatomeeën. Het gebruik van deze laatste (microscopische bruine algen) wordt sterk afgeraden ondanks de uitstekende resultaten die ermee worden behaald (ermee omgaan is bijzonder gevaarlijk en soms slibben ze dicht). Alleen filters die geregeld worden schoongemaakt, zullen efficiënt werken. Maar welke filter u ook gebruikt, hij zal het water niet gezond 294 www.bouwen-verbouwen.be xYlADecOr

14 maken. Daarvoor moet u het water behandelen met producten als broom of chloor, of een beroep doen op automatische apparaten als chlorinatoren, ionisatoren of ozonatoren. Bovendien moet de pH (de zuurheidsgraad) van het water op hetzelfde peil worden gehouden als die van het menselijk lichaam, dat wil zeggen tussen 7,2 en 7,8. Met automatische schoonmaaksystemen kan u de wanden en de bodem van het zwembad grondig reinigen zonder dat het leeg hoeft te zijn. Kostprijs: ongeveer 2.200 €. Een privé-zwembad met gemiddelde afmetingen vergt wekelijks 20 minuten onderhoud, met name: • de bodem stofzuigen en de grote onzuiverheden weghalen • de test uitvoeren om de waterkwaliteit te bepalen • afhankelijk van het resultaat van de test, de nodige producten toevoegen. De verwarming van het zwembad In een zwembad bedraagt de ideale watertemperatuur 22 tot 26°C.U kan die temperatuur op vijf verschillende manieren bereiken: • door middel van een elektrisch verwarmingstoestel dat enkel het zwembad bedient en zich op het uiteinde van het pomp- en filtercircuit bevindt, alvorens het water opnieuw in het zwembad wordt gestuwd (bij erg kleine zwembaden) • door middel van een warmtepomp die de gratis calorieën uit de omgevingslucht recupereert en zo onrechtstreeks het zwembadwater verwarmt • door middel van zonnepanelen die op het dak van de woning, in de tuin of op de eventuele overkapping van het zwembad worden gemonteerd • door middel van een verwarmingsketel op gas (aardgas of propaangas) die enkel het zwembad bedient en doorgaans wordt geplaatst in een nabijgelegen kelder of in een dienstlokaaltje betAfence • door middel van een warmtewisselaar die op de bestaande verwarmingsketel van de woning wordt gemonteerd, ongeacht of die nu op gas dan wel op stookolie werkt. Veiligheid in het zwembad Het zwembad moet beantwoorden aan de veiligheidsregels van het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (A.R.E.I.) dat een volumeomhulsel en een beschermingsvolume vastlegt. Uiteraard mogen er zich daarbinnen geen elektrische leidingen, contactdozen, bedienings- of regelmechanismen, lichtarmaturen, stopcontacten of verwarmingsweerstanden bevinden tenzij de terzake geldende normen strikt worden nageleefd. Het is dus beter, ja zelfs onontbeerlijk een zwembadspecialist in te schakelen. De afdekking Er bestaan verschillende types van zwembadoverdekkingen: een automatisch luik, eventueel voorzien van zonnecollectoren (de beste, meest efficiënte, veiligste maar ook de duurste oplossing), een drijvende polyethyleenfolie of een verhoogd afdekzeil. Een drijvend afdekzeil is natuurlijk veel goedkoper dan de andere systemen. Het concept is uiterst eenvoudig: met behulp van een oprolmechanisme dat bestaat uit een onderstel en een as, wordt het zeil opgeborgen. xYlADecOr Het opzetbad Een geval apart: een opzetbad vergt geen graafwerken, maar een vlakke ondergrond zonder oneffenheden is wel een vereiste. Een dergelijk zwembad bestaat hetzij uit opblaasbare ringen, hetzij uit een liner en een onbuigzame wand, hetzij uit een liner die wordt ondersteund door een frame in metaal of plastic. Een opzetbad voor het hele gezin wordt doorgaans tot de helft ingegraven maar kan altijd worden gedemonteerd. Het bestaat tevens uit een onbuigzame verticale wand die een liner in PVC ondersteunt. Een dergelijk zwembad kan worden uitgerust met een klassiek filtersysteem. excel piscines - Mini piscine cOncertO 50 www.bouwen-verbouwen.be 295

DesjOYAux Voor alle info Met één voet in de tuin Méér licht. Een intenser contact met de omringende natuur. Een paar meter extra woonruimte… Het zijn allemaal voordelen die tal van kandidaat-bouwers er toe aanzetten een veranda te voorzien. een veranda is geen glasbak! Een veranda moet beantwoorden aan technische criteria in verband met isolatie en waterdichting. Maar ze moet ook passen bij de architectuur van de woning en vloeiend aansluiten op de tuin en het landschap. Belangrijke elementen die men al te vaak over het hoofd ziet! Ook de oriëntatie en het volume van dit nieuwe woonvertrek moet u grondig bestuderen. Een veranda op het noorden plaatsen, is bijvoorbeeld zinloos. En wie een veranda op het zuiden plant, kan maar beter werk maken van degelijke zonwering! Alle troeven in huis Vroeger plaatste men een veranda doorgaans in het kader van een renovatieproject. Ze was dan gebaseerd op de idee van een «wintertuin» waar men slechts in bepaalde seizoenen gebruik van kon maken. Vandaag kan een veranda prat gaan op alle kwaliteiten van een heus vertrek en kan ze probleemloos alle seizoenen aan. Isolatie, waterdichting, verlichting, verwarming,… er is aan alles gedacht. De veranda, die in principe bestaat uit beglazing en assemblageprofielen in hout, PVC of aluminium, is uitgegroeid tot een volwaardig vertrek. Hout Hout is een traditioneel materiaal dat zich aan alle situaties aanpast en aan alle esthetische vereisten voldoet. Exotische houtsoorten als meranti, merbau of afzelia worden geregeld gebruikt voor het bouwen van veranda’s omdat ze inzake stabiliteit eigenschappen hebben die bij Europees hout misschien niet terug te vinden zijn. Omdat de houten structuur blootstaat aan slecht weer, wind en zonnestralen, moet u hem geregeld onderhouden met impregnatiemiddelen. Hout isoleert uitstekend en staat borg voor optimaal comfort. Alleen beperkt het gewicht van het hout de mogelijkheden van de mechanis296 www.bouwen-verbouwen.be Alle inlichtingen betreffende de nieuwe wettelijke normen inzake gevelbeglazing of veranda’s kan U bekomen bij de vzw. NFVC (Nationale Federatie van Veranda Constructeurs) Tel. : 02 340 62 01 Fax : 02 479 64 07 info@nfvc-fncv.be • www.nfvc.be men van de openslaande vleugels (voor grote spanwijdten is een vrij grote diameter nodig, wat niet altijd fraai oogt). Aluminium Minimale omvang, maximale spanwijdte en véél licht. Zo kunnen we aluminiumprofielen definiëren. Weg met koudebruggen, vaarwel condensatie. De huidige technologie heeft van aluminium een product gemaakt dat zich heel makkelijk aan de technische vereisten van een veranda weet aan te passen: openslaande vleugels allerhande, driedubbele verticale schuifdeuren, luiken aan de buitenkant, zonnetenten… De aluminiumprofielen worden in de fabriek gekleurd en zijn verkrijgbaar in een breed scala van tinten. Net als hout moet aluminium ook geregeld worden onderhouden. Zo niet wordt het korrelig en onmogelijk schoon te maken. pVc Geen onderhoud nodig! Da’s meestal de eerste troef die men aankaart. En dat klopt, want afgezien van een schoonmaakbeurt nu en dan (samen met de ruiten) is PVC een bijzonder onderhoudsvriendelijk ma-t-eriaal. Toch zijn de mogelijkheden van PVC beperkter dan die van aluminium. Met PVC kan er geen sprake zijn van hellende schuifsystemen of ingewerkte luiken. Ook zijn de profielen beduidend breder. PVC isoleert goed maar is niet erg maatvast (tijdens zeer warme of zeer koude periodes kan het PVC uitzetten of krimpen ; de architect of de aannemer moet daar rekening mee houden bij het ontwerpen van de veranda). De veiligheid • Wie kiest voor hellende glaspartijen, moet opteren voor dubbele beglazing met gelaagd veiligheidsglas. Dit om te vermijden dat de bewoners bedolven worden onder de glasscherven als de ruit breekt. • De ramen moeten een dubbele sluiting hebben. En de deuren zijn bij voorkeur uitgerust met een vijfpuntssluiting (minstens!).

14 Wat kost een veranda? • Welk materiaal u voor de profielen kiest, hangt af van het budget dat u aan de veranda wenst te besteden. • Dat geldt ook voor de materialen van het dak. Want ook hier lopen de prijzen sterk uiteen (dakpannen, glas, plexiglas,…). Wib • De dubbele, isolerende, warmteweerkaatsende- of veiligheids- beglazing vergt een aangepaste draagstructuur. Veiligheidsglas bijvoorbeeld is uiterst zwaar en vereist dus een speciale structuur. • Een verwarmingsinstallatie die voldoende krachtig is om de veranda de hele winter door te verwarmen, valt uiteraard duurder uit dan kleine bijzetkacheltjes. • Verluchting en ventilatie zijn tijdens warme zomerdagen geen overbodige luxe. Maar het is een extraatje dat geld kost. • Ramen die u mechanisch opent, zijn uiteraard goedkoper dan elektrisch bediende ramen. • Zonwering is nagenoeg onmisbaar. Er zijn tal van modellen, bedieningssystemen en… prijzen! • Een verlichting die past bij de tuinverlichting en een natuurlijke verlenging lijkt van de verlichting binnenshuis? Een specialist zal erover nadenken, schetsen maken en beslist iets fraais voorstellen… maar niet gratis! • Bij de keuze van de vloerbekleding moet u rekening houden met de activiteiten die in dit vertrek zullen plaatsvinden (vergeet niet dat men er niet altijd met propere voeten binnenkomt!). bOflex • Tot slot nog dit: een veranda zonder groene planten oogt niet echt vrolijk! Zonwering Een veranda = een oven. Een cliché dat de veranda lange tijd heeft achtervolgd. Vandaag moet dit probleem al bij het ontwerp worden bestudeerd en opgelost aan de hand van een correct ventilatiesysteem en aangepaste zonwering. In het bovenste deel van de veranda moet u een opening voorzien, zodat de warme lucht die zich boven heeft opgestapeld, kan ontsnappen. En opzij moeten er openslaande vleugels zijn, zodat er frisse lucht kan binnenstromen. De zonwering plaatst u aan de buitenkant: zo krijgen de zonnestralen niet de kans de beglazing te bereiken. Laat u niet verleiden door goedkope systemen die niet opgewassen zijn tegen weer en wind en waarvan de mechanismen snel in verval zullen raken. De basis van de veranda Wie denkt dat een veranda zonder poespas op de vloerplaat van het terras kan worden geplaatst, heeft het mis. De bodem moet stabiel zijn en beschermd tegen krimpen en uitzetten ingevolge vorst of warmte. Doorgaans plaatst men een veranda op funderingen die minstens 80 cm diep zijn. Een belangrijke hap uit het budget van de veranda, da’s waar, maar wel absoluut onontbeerlijk! Waar plaatst u een radiator in een vertrek zonder muren? In de vloer of in lange smalle goten langsheen de glazen wanden. Ook verwarming door ingeblazen lucht is een aangenaam alternatief. Met in de zomer een ventilatiefunctie als leuk extraatje. www.bouwen-verbouwen.be 297 …breng eerst al uw wensen in kaart en dan… rekenen maar! Opgelet, laat u nooit in verleiding brengen door dumpingprijzen! Het klopt dat de firma’s die deze strategie hanteren, uitpakken met fraai ogende veranda’s. Maar ze zwijgen doorgaans als vermoord over de kwaliteit van de beglazing en vooral over het isolatievermogen ervan. fAKrO

Vraag uw gratis documentatie aan per fax naar 010 23 89 19 of met de post Selecteer de bedrijven waarvoor u documentatie wenst te ontvangen en stuur ons uw volledig ingevuld formulier terug finAnciering & VerZeKering  ING  ARGENTA 1. bOuWen  BONFONDCONSTRUCTION 2. Muren  OLIVIER  SVK  INFOBETON.BE 3. DAK  ICOPAL  AQUAPLAN  ETANCO 4. isOlAtie & VentilAtie  PLUIMERS  STYRODUR® C  Marmox THERMOBLOCK® 5. WAterDicHting  AQUAPLAN 6. WAnDen & VlOeren  ISOLAVA  GYPROC 8. Het scHrijnWerK  HÖRMANN  BREMS  XINNIX  DM-LINE  D’HONDT  ANYWAY DOORS  FAKRO  WIB 9. VlOerbeKleDing  INTERCARRO  D’HONDT  MARCHEWKA by JCPartner  KURKFABRIEK Van Avermaet 10. VerWArMing  VIESSMANN  SELFMATIC  FAQ  SCIROCCO by DPS 7. electriscHe installatie / domotica  GE ENERGY  SCHNEIDER ELECTRIC  ALL-VAC  GIRA  ABB - Welcome  COMAP  DRU  PRIMAGAZ  BUDERUS  ANTARGAZ  GLOBAL FIRES  CHAFFOTEAUX Arianext  WEISHAUPT  MASSER  DAIKIN Altherma  DUTRY Hoxter  DUTRY Tulikivi  M-DESIGN  STANDARD AHZ Hwam  DIK GEURTS  BRUNNER 11. HernieuWbAre energieËn  VIESSMANN  SOLARIS  ARISTON NUOS  WEISHAUPT  DAIKIN  PANASONIC by CAMAIR 12. sAnitAir  FACQ  VANDENBERGH  SANIJURA HALO  KERMI EGEDA  AQUACONCEPT  ALAPE  PRESSALIT  MAISON VERVLOET  VARIO by DEDECKER  HANSGROHE  SANI-Boiler by CAMAIR  DURLEM 13. KeuKen  SIEMATIC  MHK  IXINA  KITCHY BELL  MIELE  SMEG  AEG 14. WOOnOMgeVing  MARLUX  LEVIS by AkzoNobel  BOFLEX  KUBRIC  ERNEST LEBAILLY  BETAFENCE  XYLADECOR Naam : ................................................................................................................................................ Voornaam : ................................................................................................................................. Straat : .............................................................................................................................................................................................................................. Nr : ...................................................................... PC : ........................................................................... Gemeente : ............................................................................................................................................................................................................... Telefoon : ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. E-mail : ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Ik wens te : Bouwen  Verbouwen  Adres : Marketing Press - Avenue Lavoisier, 18c B-1300 Wavre Privacy : Uw gegevens zullen in een database geïntegreerd worden, ter beschikking van de geselecteerde adverteerders. De wet van 8 december 1992 betreffende de bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens geeft U het recht van controle en aanpassing. Uw gegevens mogen aan derden overgemaakt worden, indien U die niet wenst, gelieve dan dit hokje aan te kruisen.. 

Kies voor bewezen* kwaliteit en een fijne afwerking met Xyladecor Je parket vernissen, je trap beschermen of je meubels een frisse look geven? Ontdek ons nieuwe aanbod van vernis en olie op Xyladecor.be. Kies voor langdurige bescherming. Kies voor Xyladecor. www.xyladecor.be 0800-32.000 * Tests uitgevoerd door Coatings Research Institute (CoRI) in juni 2013: liquid water permeability - pipe method, resistance to chemical products (ISO), scratch resistance Clemen (ISO 1518)

Batibouw paleis 11 stand 406 Ruimer dan ooit, met superieure zorg voor glazen. AEG biedt met ProCleanTM 2.0 een unieke vaatwasser. Zo biedt de ProCleanTM 2.0 plaats aan 13 tot zelfs 15 bestekken dankzij de extra ruimte die werd gecreeërd. Bovendien krijgen uw glazen de beste bescherming met de reeds gewaardeerde SoftSpikes® en de nieuwe unieke SoftGrips. Ontdek deze nieuwe technologie op Batibouw of op aegproclean.be.

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76
77. 77
78. 78
79. 79
80. 80
81. 81
82. 82
83. 83
84. 84
85. 85
86. 86
87. 87
88. 88
89. 89
90. 90
91. 91
92. 92
93. 93
94. 94
95. 95
96. 96
97. 97
98. 98
99. 99
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122
123. 123
124. 124
125. 125
126. 126
127. 127
128. 128
129. 129
130. 130
131. 131
132. 132
133. 133
134. 134
135. 135
136. 136
137. 137
138. 138
139. 139
140. 140
141. 141
142. 142
143. 143
144. 144
145. 145
146. 146
147. 147
148. 148
149. 149
150. 150
151. 151
152. 152
153. 153
154. 154
155. 155
156. 156
157. 157
158. 158
159. 159
160. 160
161. 161
162. 162
163. 163
164. 164
165. 165
166. 166
167. 167
168. 168
169. 169
170. 170
171. 171
172. 172
173. 173
174. 174
175. 175
176. 176
177. 177
178. 178
179. 179
180. 180
181. 181
182. 182
183. 183
184. 184
185. 185
186. 186
187. 187
188. 188
189. 189
190. 190
191. 191
192. 192
193. 193
194. 194
195. 195
196. 196
197. 197
198. 198
199. 199
200. 200
201. 201
202. 202
203. 203
204. 204
205. 205
206. 206
207. 207
208. 208
209. 209
210. 210
211. 211
212. 212
213. 213
214. 214
215. 215
216. 216
217. 217
218. 218
219. 219
220. 220
221. 221
222. 222
223. 223
224. 224
225. 225
226. 226
227. 227
228. 228
229. 229
230. 230
231. 231
232. 232
233. 233
234. 234
235. 235
236. 236
237. 237
238. 238
239. 239
240. 240
241. 241
242. 242
243. 243
244. 244
245. 245
246. 246
247. 247
248. 248
249. 249
250. 250
251. 251
252. 252
253. 253
254. 254
255. 255
256. 256
257. 257
258. 258
259. 259
260. 260
261. 261
262. 262
263. 263
264. 264
265. 265
266. 266
267. 267
268. 268
269. 269
270. 270
271. 271
272. 272
273. 273
274. 274
275. 275
276. 276
277. 277
278. 278
279. 279
280. 280
281. 281
282. 282
283. 283
284. 284
285. 285
286. 286
287. 287
288. 288
289. 289
290. 290
291. 291
292. 292
293. 293
294. 294
295. 295
296. 296
297. 297
298. 298
299. 299
300. 300

Home