De menselijke valstrik Open Source H eel veel bedrijven zijn aan hun digitale omwenteling beginnen sleutelen. In het ergste geval mondt dit uit in een sociaal bloedbad. In andere gevallen, en vaak ook in kleinere bedrijven, verloopt de digitale transformatie soepel, over een langere periode en met minder of bijna geen negatieve sociale gevolgen. Hoe zit het met de Staat en zijn niet meer te volgen versplintering (in gewesten, gemeenten, ministeries, parastatalen, noem maar op)? Voorlopig valt er nog (bijna) niets te melden. De werking van het staatsapparaat hangt nog steeds voor 99% af van legioenen ambtenaren die welwillend toezien op de toepassing van duizenden wetten, regels, uitzonderingen, subsidies en belastingen. Het digitaliseringspercentage van de overheid ligt uiterst laag. Maar heeft het nog zin om voor de zoveelste keer te herhalen dat de overheidsuitgaven naar beneden moeten? Het belastingtarief, dat ver boven de 50% ligt, kan niet meer hoger. Er bestaat nochtans een manier om deze kosten klein te krijgen: de automatisering of digitalisering van een hele resem handelingen die momenteel door mensen worden uitgevoerd. Dit zou uiteraard gepaard gaan met een vermindering van het aantal ambtenaren of hun overplaatsing naar andere functies. De afschaffing van ambtenaren zou als maatregel uiterst impopulair overkomen. Zij vormen trouwens een belangrijk deel van het electoraat. Hoe dan ook, het statuut van levenslange ambtenaar is nog steeds zeer levendig in veel overheidsinstellingen. De uitweg? Deze ambtenaren opleiden in andere beroepen, als hun taak gedigitaliseerd wordt. Wegens de sociale inertie wordt dit, zowel aan de Staat als in veel bedrijven, bijzonder moeilijk. De droom van een levenslange baan blijft hardnekkig hangen, waarbij elke grote verandering als een bedreiging wordt waargenomen. Is er dan echt geen uitweg? Zal de overheid sowieso aan competitiviteit verliezen terwijl de bedrijfswereld steeds beter functioneert? Overheid of privé, het maakt niet uit: de oplossing die een sociaal bloedbad of een logisch verlies aan efficiëntie zal vermijden, is een prognose over tien jaar (of liever vijf!) om een beeld te krijgen van de manier van werken in de toekomst, na de digitalisering en optimalisatie. Idealiter zouden organisatieleiders (zowel overheid als privé) hun visie op de toekomst moeten uitleggen aan de werknemers en een plan voorstellen voor een vlotte en geleidelijke verandering. De stroeve verstandhouding tussen werkgevers en vakbonden, die veel wegheeft van een toneelstuk, zal dit helaas belemmeren, zeker in grotere organisaties. Giles Daoust, CEO van Daoust Artikelen zoals die van de Harvard Business Review hameren al jaren op deze aanbeveling aan grote ondernemingen: om geen disruptie te ondergaan moet je die zelf veroorzaken. Het – trouwens wereldwijd – probleem is dat disruptie in de komende decennia vooral de mens zal treffen. Tegenstribbelen is zinloos: evolutie is constructiever dan verzet. De langdurige en herhaalde politieke crises en de spanningen tussen werkgevers en vakbonden (iets dat in ons tijdperk hoe langer hoe meer voorbijgestreefd overkomt) belemmeren echter een noemenswaardige evolutie van onze samenleving. Als mensen nooit met elkaar overweg kunnen, hoe gaan ze dan de opkomst van de machine overleven? Zie daar de "menselijke valstrik" waar ik in de titel naar verwijs. Hoog tijd dus voor solidariteit om samen de uitweg te vinden. ● 10 ❙ Brussel Metropool - oktober 2019 V.R
13 Online Touch Home