Het voorzorgsbeginsel ter discussie RISICOBEHEER GGO’s, kernenergie, vaccinatie, schaliegas, auto’s zonder bestuurder, nanomaterialen … Al deze beloftevolle hypermoderne woorden en concepten veroorzaken ook wantrouwen. Wat zijn de risico’s? Als ze gekend zijn, kunnen we beslissen ze niet te nemen of ze met de nodige preventie te beheren? Maar wat doen we met ongekende risico’s? P reventieregels zijn nuttig om met risico’s om te gaan die statistisch een reële kans van voorval vertonen. Zulke risico’s zijn voor verzekering vatbaar, gaan met aansprakelijkheid gepaard en mogen op straffe van sancties niet worden verwaarloosd. Met het voorzorgsbeginsel is het anders gesteld, want het heeft te maken met het … onbekende. Er bestaat wellicht een gevaar bij een of andere actie, maar de aard en de omvang van het risico blijven met de huidige stand van de kennis onbepaald. Zullen wij daarom afzien van actie? Wachten op een toestemming of een verbod aan de hand van toekomstig wetenschappelijk onderzoek? Zouden wij de voorzorgen niet links laten liggen om immobilisme te vermijden? Het zou dom zijn duidelijke voordelen op te offeren aan onbekende risico’s, nietwaar? Voorzichtigheid … Hier begint het debat tussen de voorstanders van een duurzame en voorzichtige ontwikkeling, en de voorvechters van een stoutmoedige ontwikkeling dankzij innovatie, met de overtuiging dat de risico’s meer voordelen dan tegenslag zullen opleveren. De eersten pleiten voor een gezonde, beheerste en duurzame ontwikkeling waarbij redelijke beslissingen worden genomen aan de hand van voornamelijk wetenschappelijk onderzoek. De identificatie van de risico’s en waarschijnlijkheidsberekeningen beschouwen zij niet als een aanzet tot immobilisme. Zij stellen de redelijke en rechtmatige eis dat impulsief gedrag zou worden ingedijkt voor zover bepaalde handelingen een impact zouden kunnen hebben op de ganse samenleving, zeker als wordt gevreesd voor de onherroepelijke gevolgen van sommige innovaties. Zij stellen bovendien dat de overgrote meerderheid van de bevolking voorstander is van zulke voorzorgen. Het publiek aanvaardt trouwens niet langer als een kind te worden behandeld onder voorwendsel dat het onvoldoende geïnformeerd is. De mensen willen ook niet 34 BECI - Brussel metropool - december 2017 Didier Dekeyser langer opdraaien voor de hebzuchtige wangedragingen van enkelen, zoals tijdens de crisis van de subprimes, bijvoorbeeld. … of stoutmoedigheid? De voorvechters van vrije innovatie als motor van de economische ontwikkeling beweren dat het voorzorgsprincipe van kleinmoedigheid getuigt. Een verlammend gebrek aan durf voor ondernemers die waarde creëren! De onredelijke uitbreiding van de aansprakelijkheid van zowel ondernemer als overheid zou dit nog in de hand werken. En politici zouden het voorzorgsbeginsel als argument hanteren om risico’s te vermijden waarvoor kiezers zouden terugschrikken. Zij klagen bovendien de rechtmatigheid van het principe aan: hoe kan je namelijk de huidige wetenschappelijke kennis inzetten om toekomstige gevolgen te bepalen en te schatten, als er hierover per definitie te weinig gegevens bestaan? Het is trouwens ook onmogelijk om een volledig overzicht te geven van de voor- en nadelen van een innovatie, omdat de toekomstige interacties te talrijk zullen zijn en daarom ook niet voor interpretatie vatbaar. Zij geven toe dat bepaalde innovaties gevaarlijk bleken (asbest …), maar verklaren dat het geheel van de innovaties enorm heeft bijgedragen tot de welvaart in onze samenleving. Technische vooruitgang mag dus niet worden gedwarsboomd – of wij gaan achteruit. De concurrentie tussen staten en/ of werelddelen in de zoektocht naar economische welvaart woedt trouwens zo hard dat het zinloos is een doorbraak te weigeren die ergens anders toch zal plaatsvinden. Minder aansprakelijkheid van de ondernemer Het voorzorgsbeginsel focust op de onzekerheid en de meestal zeer grootschalige gevolgen voor de volksgezondheid en het milieu. Een ongeëvenaarde aansprakelijkheid staat hier op het spel. Bovendien bestaat er geen duidelijke en gemeenschappelijke definitie van het voorzorgsprincipe. (Benaderingen van (Vervolg op blz. 36) © Thinsktock
37 Online Touch Home