Aan de bron van de stad Brussel is in het water geboren. Hiervan getuigen de plaatsnamen Bruocsella in het Frankisch en Broekzele in het Oud-Nederlands: ze betekenen ‘de vestiging in de moerassen’. Het staat als een paal boven water dat precies langs dat water de eerste woonkernen van het toekomstige Brussel zijn ontstaan. In de vallei van de Zenne, uiteraard, maar ook langs zijstromen als de Koperbeek, de Ruisbroek of de Zavelbeek, die vandaag allemaal in het rioleringsnetwerk zijn verdwenen. Wist u dat op de oevers van de Zenne, ter hoogte van de huidige site van Tour & Taxis, overblijfselen van een Romeinse villa werden ontdekt? Tour & Taxis: een voorbeeld van ‘augmented’ landschap. Aan de hand van relatief kleine ingrepen – het gedeeltelijk weer openleggen van verschillende waterlopen – krijgt ook het blauw netwerk stilaan vorm. “Door het openleggen van een honderdtal meters van de Molenbeek aan de voet van de Pontbeeklaan hebben we bijvoorbeeld weer een deel van de beekbronnen aan de uitgedroogde moerassen van Ganshoren kunnen koppelen”, zegt Renaud Bocquet, planningsdeskundige van Leefmilieu Brussel, departement Blauw Netwerk. Naast de opwaardering van natuurgebied opent dit ook perspectieven voor het waterbeheer. “Bij het blauw netwerk hoort ook het zogenaamde regenwaternetwerk”, licht Bocquet toe. “Daarmee vangen we het regenwater op, om te vermijden dat het in de riolering terechtkomt en die te snel verzadigd geraakt. Door de regen lokaal te beheren, creëer je ook meer groene ruimtes, meer biodiversiteit en een aangenamere stad om in te wonen.” Park met waterreservoirs De natuur in de stad halen, is volgens Bas Smets pure noodzaak. “Enkel zo houden we het leefbaar. We moeten bomen planten om zuurstof te creëren en de CO2-uitstoot uit de lucht te halen. De aangename esthetische ervaring is slechts een surplus. Ook bedrijven houden steeds meer rekening met de leefbaarheid van de steden. Ze willen zich vestigen op plekken met de juiste uitstraling, waar ze mensen een interessant kader kunnen bieden. Cultuur is daarbij uiteraard belangrijk, maar onderschat ook het landschap niet. Tegenwoordig is het niet meer zo evident voor mensen om in het weekend de tijd te vinden om de wijde natuur in te trekken.” Om aan te tonen dat het landschap ook functioneel kan zijn, haalt Smets het Tour & Taxis project aan, waar zijn bureau betrokken was bij de aanleg van het eerste deel van het park. Hij noemt het een mooi voorbeeld van een ‘augmented landscape’. “We creëerden er ondergrondse waterreservoirs die één miljoen liter water kunnen opvangen, water dat niet meer overgestort hoeft te worden in het kanaal. Landschap is voor ons geen esthetisch decor, maar een onderdeel van de stedelijke mechaniek. Vroeger liep het water vanzelf naar de rivier en van daaruit naar de zee. Wij proberen die logica van de natuur te herintroduceren om een landschap te ontwerpen.” Het Bureau Bas Smets is actief in 12 landen. Zien wat er bv. in Hongkong en Los Angeles gebeurt, inspireert de Brusselse landschapsarchitect voor projecten in de eigen stad. Het leert hem onder andere dat plannen gerust visionair De Zenne stond ook aan de wieg van de economische ontplooiing van de toekomstige stad. De oudst bekende vermelding van Brussel verwijst rond het jaar 1020 naar zijn ‘portus’: een kleine binnenvaarthaven stroomafwaarts van het Sint-Gorikseiland, langs waar de eerste oogsten van de omliggende landbouw werden geëxporteerd. De ligging ervan had niets met toeval te maken: de kleine haven was gelegen op het punt waar de rivier bevaarbaar werd en vlakbij de handelsroute tussen Brugge en Keulen. Ook later zouden de stromen en riviertjes het nodige water leveren voor de ontluikende Brusselse industrie, met zijn leerlooierijen, brouwerijen, papierfabrieken en molens. Brussel heeft veel te danken aan zijn waterwegen. Ze verdienen nu wel enige vorm van erkentelijkheid. Em. R. en revolutionair mogen zijn (“kijk naar wat Frederick Law Olmsted in New York deed met Central Park”). De bestuiving werkt in twee richtingen. “De Zenne is geen Rhône, met een hoogteverschil van 120m tegenover 3000m en een lengte van 120km tegenover 3000km. We spreken in onze contreien eerder over een secundair landschap, waardoor elke minimale verstoring impact heeft. Door die achtergrond zijn wij het met ons bureau gewend om te vertrekken van een inventarisatie van wat er al bestaat. Net omdat we met een heel onbevangen blik naar de bestaande realiteit kijken, komen daar vaak oplossingen uit voort die heel verrassend zijn voor onze buitenlandse opdrachtgevers.” ● De waterrijke gebieden van de Molenbeekvallei tussen Sint-Agatha-Berchem en Jette. BECI - Brussel metropool - juni 2017 35 © Bureau Bas Smets © Reporters
38 Online Touch Home